Kształcenie pedagogów kulturalno ‑oświatowych i animatorów kultury w Cieszynie
3. Kształcenie animatorów kultury w XXI w
Wraz z przeobrażeniami, jakie miały miejsce pod koniec pierwszej dekady nowego, XXI w., studia jednolite magisterskie rozbite zostały, zgodnie z założe‑
niami Deklaracji Bolońskiej, na kształcenie pierwszego i drugiego stopnia (wy‑
brane kierunki w dalszym ciągu funkcjonują w trybie studiów jednolitych). Na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji w Cieszynie wprowadzono studia w trybie dwustopniowym dla etnologii i pedagogiki (inaczej sytuacja wygląda na Wy‑
dziale Artystycznym). W roku akademickim 2006/2007 studenci animacji mieli możliwość wyboru podjęcia kształcenia w trybie dwustopniowym lub — według starych zasad — w trybie studiów jednolitych. W kolejnych latach już wszyst‑
kich obowiązywał system boloński. W roku akademickim 2009/2010 otwarto kształcenie animatorów na drugim stopniu. Studia te utrzymują program opar‑
ty o upowszechnianie sztuki i edukację regionalną oraz od roku akademickiego 2010/2011 — turystykę kulturalną, co wpływa też na zmianę w obrębie nazew‑
nictwa specjalności: animacja społeczno ‑kulturalna z turystyką kulturalną. Pro‑
gram ten jest niewątpliwie odpowiedzią na dzisiejsze potrzeby w sferze kultury i turystyki. Z całą pewnością „turystyka kulturalna w naturalny sposób wiąże się z poznawaniem dziedzictwa kulturowego ludzkości, narodów, krajów i regionów.
I znów Cieszyn i Śląsk Cieszyński jako miejsce kształcenia specjalistów w oma‑
wianym zakresie okazuje się mieć wyjątkowe walory. Ze względu na położenie geograficzne — bliskość Beskidów — jest licznie odwiedzanym centrum aktyw‑
10 M. Pindór: Pedagogika kultury w Cieszynie — tradycja i współczesność…, s. 259.
ności turystycznej, a będąc niezwykle skomplikowanym a tym samym ciekawym historycznie punktem na mapie Polski, ważnym pograniczem kulturowym i po‑
litycznym, jest obszarem wyjątkowo atrakcyjnym poznawczo. Sam Cieszyn jest miastem zabytkowym, z wielkim zaangażowaniem pielęgnującym swoje pamiątki i tradycje. Można więc zakładać, że stanie się wartościową bazą kształcenia ani‑
matorów kultury, przygotowanych do poszerzania swoich działań o nowocześnie, szeroko rozumianą turystykę kulturalną”11. W towarzystwie Wydziału Artystycz‑
nego, Instytutu Sztuki oraz Instytutu Muzyki, a także w obecności Instytutu Etnologii i Antropologii Kulturowej na Wydziale Etnologii i Nauk o Edukacji, edukacja animatorów kultury jawi się więc w dobrym świetle, kształcąc kadrę wrażliwą na sztukę i muzykę, otwartą na drugiego człowieka.
Istotne dla animatorów kultury jest też przyjazne sąsiedztwo cieszyńskich instytucji kultury (i nie tylko, np. Zakład Karny, z którym współpracę zapo‑
czątkowała mikołajkowa wizyta studentów z WEiNoE pod okiem animatorów ze Studenckiego Koła Artystyczno ‑Naukowego Animatorów Kultury w roku akademickim 2009/2010), fundacji i stowarzyszeń, które chętnie przyjmują stu‑
dentów w ramach praktyk czy dodatkowych zajęć. Dzięki temu studenci mają możliwość zdobycia praktycznego doświadczenia poprzez inicjowanie działań w wymiarze kulturalnym i edukacyjnym, ich projektowanie, wspieranie. Szeroki wachlarz możliwości szerzenia, tak bardzo istotnych współcześnie i wymaganych na rynku pracy, jakości kompetencji animatorów kultury podczas uczestnictwa/
inicjowania/hospitacji wydarzeń daje szansę na zweryfikowanie zdobytej wiedzy uniwersyteckiej i płynne posługiwanie się nią nieraz w sytuacjach problemowych i trudnych.
Na uwagę zasługują działania podejmowane przez studentów, którymi opie‑
kują się pracownicy KEK (zarówno stała kadra, jak i zatrudniona z zewnątrz):
Biennale w Wenecji Cieszyńskiej naprzemiennie ze Spotkaniami Sztuki pod okiem dr. Bogusława Dziadzi, dr Eweliny Konieczny i przegląd filmowy „Czas Kina” i do roku 2013 objazdowy MFF „Etiuda i Anima”, przedstawienia teatralne przygotowywane przez dr Ewę Tomaszewską (w 2012 r. miała miejsce 7. edycja Międzynarodowego Festiwalu ANIMO w Kwidzynie organizowanego przez Sce‑
nę Lalkową imienia Jana Wilkowskiego z Kwidzyna oraz Unię „Teatr Niemożli‑
wy” z Warszawy, podczas którego animatorzy z Cieszyna zaprezentowali spektakl
„Włóczykij”). Dr Jolanta Skutnik, realizując zagadnienia związane z upowszech‑
nianiem sztuki i edukacją przez sztukę zachęca do organizowania działań w tym‑
że kierunku. Niemałe doświadczenie zdobywają studenci animacji poprzez orga‑
nizację Dnia Twórczości Animatora wraz z mgr Jolantą Gisman ‑Stoch oraz przez realizowanie projektów animacyjnych w ramach zajęć z mgr Agnieszką Matusiak i mgr Magdaleną Foltyniak. Studenci animacji mają także możliwość uczestni‑
11 K. Olbrycht: Z doświadczeń cieszyńskiej pedagogiki — wątek społeczno ‑kulturalny…, s. 169—177.
czenia w obozach naukowych, które (opierając się na wiedzy autorki tekstu, która również uczestniczyła w obozach naukowych, a także obserwując kolejne poko‑
lenia i efekty ich działań) wywołują wiele potrzebnych i pozytywnych refleksji wśród uczestników.
Zakończenie
W chwili obecnej mija 40 lat od momentu powstania kierunku Pedagogiki Pracy Kulturalno ‑Oświatowej, w tym 20 lat specjalności animacja społeczno‑
‑kulturalna. Okazuje się więc, że cieszyński ośrodek posiada niemałe doświad‑
czenie w zakresie pedagogiki kultury, a co ważniejsze, po dzień dzisiejszy kon‑
tynuuje wieloletnią tradycję kształcenia animatorów. „Doświadczenia ośrodka cieszyńskiego stanowią ważną ilustrację rozwoju tej szczególnej dziedziny działań, programowo integrującej działania społeczne, pedagogiczne i kulturalne, co jest niezbędnym elementem życia społecznego do dziś”12. Do dnia dzisiejszego mury cieszyńskiego ośrodka opuściło ponad 260013 studentów z wykształceniem pe‑
dagogicznym w zakresie animacji społeczno ‑kulturalnej. Wśród nich byli m.in.:
członkowie Kabaretu Łowcy. B, Kabaretu NołNejm, Łukasz Kaczmarczyk z Kaba‑
retu Młodych Panów, dziennikarka Ewelina Kopic, Dawid Koczy — artysta, mu‑
zyk. Godną uwagi jest postać Jacka Figury, członka grupy muzycznej Koala Band, przewodnika po Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach, nauczyciela języka angielskiego. W publikacji XXV lat Pedagogiki Kultury 1973—1998 pod kierownictwem prof. Gładysza można także znaleźć biogramy absolwentów.
By podsumować omawiane zagadnienie, przytoczę fragment tekstu prof. Ol‑
brycht: „Pedagodzy przygotowywani do roli animatorów społeczno ‑kulturalnych stają dziś w obliczu silnej presji kultury konsumpcyjnej, komercjalizowania się instytucji kultury, spadającej aktywności społecznej i w konsekwencji słabnięcia społeczeństwa obywatelskiego, wzrastającego zjawiska nabytego i dziedziczone‑
go bezrobocia. Trudność pogłębia wypracowywana ciągle jeszcze w atmosferze sporów i niepewności koncepcja polityki kulturalnej państwa. Można jednak mieć nadzieję, że cieszyńskie doświadczenia w kształceniu kadry animatorów kultury, przygotowanych z jednej strony do prowadzenia edukacji kulturalnej,
12 Ibidem, s. 169—177.
13 Dr Pindór w publikacji Pedagogika kultury w Cieszynie — tradycja i współczesność przed‑
stawia statystyki od roku 1977 do 2003 w liczbach: 936 absolwentów w trybie stacjonarnym, 1075 absolwentów w trybie niestacjonarnym; Kierownik Dziekanatów WEiNoE podaje informację (z dn.
27.11.2013) o liczbie absolwentów animacji od roku 2006 do dnia dzisiejszego: 406 absolwentów w trybie stacjonarnym oraz 183 absolwentów w trybie zaocznym, co składa się na przedstawioną w pracy liczbę.
z drugiej — do aktywizowania społeczności lokalnych pozwolą nadal doskonalić ofertę proponowaną w cieszyńskiej uczelni młodym ludziom gotowym włączyć się w działania na rzecz społeczno ‑kulturowego rozwoju w kraju, a i poza jego granicami”14.
Zarys kształcenia animatorów i pedagogów kultury w Cieszynie jest istotnym zagadnieniem ze względu na fakt, iż jest to jeden z ośrodków w Polsce, w któ‑
rym 40 ‑letnia tradycja kształcenia kadr dla kultury zbudowała już silną pozycję.
Efekt ten można zawdzięczać przede wszystkim wieloletniej pracy prof. Anto‑
niego Gładysza, prof. Edmunda Rosnera oraz prof. Katarzyny Olbrycht, których działalność naukowa ceniona jest zarówno przez polskie środowisko naukowe, jak i studentów (zwłaszcza cieszyńskich animatorów), którzy właśnie tu dopatru‑
ją swoich mistrzów.
Bibliografia
Chlebowczyk J.: Cieszyńska Filia Uniwersytetu Śląskiego — kontynuatorka tradycji w służbie współczesności. W: O kształceniu pedagogiczno ‑artystycznym. Red. R. Mró‑
zek. Katowice 1980.
Gładysz A., Greń R., Kania T., Pindór M.: XXV lat Pedagogiki Kultury 1973—1998.
Cieszyn 1998.
Mrózek R.: Kontynuacja tradycji. Tradycje akademickie środowiska cieszyńskiego — u podstaw organizacyjnych Filii Uniwersytetu Śląskiego. W: W zwierciadle ćwierćwie‑
cza. Red. R. Mrózek. Cieszyn 1995.
Olbrycht K.: Z doświadczeń cieszyńskiej pedagogiki — wątek społeczno ‑kulturalny.
W: Tradycja kształcenia nauczycieli na Śląsku Cieszyńskim. Studia. Rozprawy. Przy‑
czynki. Red. W. Korzeniowska, A. Mitas, A. Murzyn, U. Szuścik. Katowice 2009.
Pindór M.: Pedagogika kultury w Cieszynie — tradycja i współczesność. W: „Pedagogika Kultury”. T. 1. Lublin 2005.
14 K. Olbrycht: Z doświadczeń cieszyńskiej pedagogiki — wątek społeczno ‑kulturalny…, s. 169—177.