Zakład Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku ul. Kilińskiego 1, 15-230 Białystok
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Jerzy Janica
Summary
Introduction: Medical malpractice results from inad-equate professional knowledge, incompliance to the present state of medical knowledge or negligence and inattention.
The aim of the paper was the analysis of diagnostic and therapeutic malpractice based on casework material in the field of neurosurgery.
Material and methods: Medical malpractice cases were assessed according to the number and type in 25 medico-le-gal opinions issued by the Department of Forensic Medicine, Medical University of Białystok in years 2001–2006.
Results: Majority of cases were craniocerebral injuries related to delayed diagnostics, incorrect treatment including withdrawn or improper surgery. In 5 cases (20%) medical malpractice was concluded. In 2 cases the death of patients was pronounced. In most cases medical malpractice was attributed to lacked or delayed diagnostics and improper technique during spinal surgery.
Conclusions: Relatively limited number of malpractice concluded may support correct knowledge and competence of medical doctors. Maximum attention should be kept during the examination of patients after general trauma, with special consideration of potential intracranial injuries. Diagnostic difficulties result from acute supradural hematomas.
K e y w o r d s: medico-legal assessment – medical pro-cedures – neurosurgery.
Streszczenie
Wstęp: Do błędów w postępowaniu lekarskim, w tym neurochirurgicznym, często prowadzi niedostatek wiedzy fachowej lekarza, niezastosowanie się lekarza do aktualnego stanu wiedzy medycznej oraz niedbalstwo lub nieuwaga.
celem pracy była analiza opinii sądowo-lekarskich, w których zastosowano kryteria błędu lekarskiego z ogra-niczeniem do błędów diagnostycznych i terapeutycznych.
Materiał i metody: Badaniami objęto 25 opinii dotyczą-cych postępowania neurochirurgicznego z zasobów archi-walnych Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku w latach 2001–2006.
Wyniki: Największą liczbę analizowanych przypadków stanowiły urazy czaszkowo-mózgowe. Sprawy dotyczyły głównie opóźnień w diagnostyce, nieprawidłowości leczenia, w tym odstąpienia bądź niewłaściwie wykonanego zabiegu operacyjnego. W 5 przypadkach zespoły opiniodawcze oce-niły postępowanie lekarskie jako błędne, co stanowi 20%.
W 2 przypadkach doszło do zgonu pacjentów. Wykazane błędy dotyczyły błędnej lub opóźnionej diagnostyki oraz niewłaściwej techniki zabiegu operacyjnego kręgosłupa.
Wnioski: Stosunkowo ograniczona liczba orzeczo-nych błędów w postępowaniu neurochirurgicznym może świadczyć o poprawnym stanie wiedzy i umiejętnościach lekarzy. Dużą ostrożność należy zachować przy bada-niu pacjentów po urazie uogólnionym, zwracając uwagę na możliwość wystąpienia uszkodzeń
wewnątrzczaszko-OPINIOWANIe SĄDOWO-LeKARSKIe W SPRAWIe BŁęDU LeKARSKIeGO Z DZIeDZINY NeUROcHIRURGII 37 wych. Trudności diagnostyczne sprawiają ostre krwiaki
nadtwardówkowe.
H a s ł a: opiniowanie sądowo-lekarskie – postępowanie medyczne – neurochirurgia.
Wstęp
W zakładach medycyny sądowej obserwuje się stale wzrastającą liczbę spraw dotyczących oceny prawidłowości postępowania lekarskiego [1, 2]. Najczęstszymi przyczy-nami popełniania błędów przez lekarzy są: niewłaściwa interpretacja objawów, niewykorzystanie dostępnych moż-liwości diagnostycznych, brak odpowiednich kompetencji do udzielania świadczeń zdrowotnych, nieuzasadniona zwło-ka w przeprowadzeniu zabiegu operacyjnego, nieprawidło-wości w leczeniu farmakologicznym oraz nieprawidłonieprawidło-wości w organizacji działania całej placówki lub oddziału [3, 4].
Do błędów w postępowaniu lekarskim, w tym neurochi-rurgicznym, często prowadzi niedostatek wiedzy facho-wej lekarza, niezastosowanie się lekarza do aktualnego stanu wiedzy medycznej oraz niedbalstwo lub nieuwaga.
Przedstawiona analiza błędu lekarskiego dokonana została na podstawie studium akt sprawy dotyczących postępowania neurochirurgicznego.
celem pracy była prezentacja opinii sądowo-lekarskich, w których zastosowano kryteria błędu lekarskiego z ogra-niczeniem do błędów diagnostycznych i terapeutycznych, uwzględniających zakres oraz trwałość ewentualnych, ujem-nych skutków dla zdrowia pacjenta. Analizowano liczbę, rodzaj i przyczyny popełnionych błędów.
Materiał i metody
Badaniami objęto 25 opinii dotyczących postępowa-nia neurochirurgicznego z zasobów archiwalnych Zakładu Medycyny Sądowej Akademii Medycznej w Białymstoku w latach 2001–2006, sformułowanych przez zespoły spe-cjalistów z dziedziny medycyny sądowej i neurochirurgii.
Największą liczbę analizowanych przypadków stanowiły urazy czaszkowo-mózgowe. Sprawy dotyczyły głównie:
opóźnień w diagnostyce, nieprawidłowości leczenia, w tym odstąpienia bądź niewłaściwie wykonanego zabiegu ope-racyjnego.
Wyniki
Ilość opiniowanych przypadków dotyczących postę-powania neurochirurgicznego w poszczególnych latach przedstawiono w tabeli 1. Na 25 rozpatrywanych spraw w 5 przypadkach zespoły opiniodawcze oceniły postępo-wanie lekarskie jako błędne. Stanowi to 20%. W 2 przypad-kach doszło do zgonu pacjentów. Najczęściej analizowane
przypadki dotyczyły postępowania neurochirurgicznego po urazach czaszkowo-mózgowych, po urazach kręgosłupa c i L–S, urazach uogólnionych, oceny techniki operacyjnej w przypadku guzów mózgu, tętniaków oraz dyskopatii L–S, oceny zdjęć rentgenowskich (RTG) przez neurochirurgów.
Wykazane błędy dotyczyły: odstąpienia od wykonania badania tomografii komputerowej (TK) głowy u pacjenta po ewakuacji krwiaka śródmózgowego ze wstawieniem zastawki oraz przekazanie go na Oddział Neurologii, nie-rozpoznania na zdjęciu RTG czaszki i TK złamania kości czaszki, niewykonania diagnostyki po urazie głowy oraz niewłaściwej techniki zabiegu operacyjnego kręgosłupa.
Na podstawie analizy omawianych przypadków należy stwierdzić, że stosunkowo ograniczona liczba orzeczo-nych błędów w postępowaniu neurochirurgicznym może świadczyć o poprawnym stanie wiedzy i umiejętnościach lekarzy.
Przypadek 1
Mężczyzna spadł ze schodów i doznał urazu głowy.
Karetką został przewieziony na Izbę Przyjęć Neurochi-rurgii, gdzie po wstępnej ocenie zlecono badanie TK głowy i zdjęcie RTG czaszki. Badania zostały ocenione przez neurochirurga jako prawidłowe i pacjenta odesłano do domu. Następnego dnia trafił do innego szpitala, gdzie na wykonanych w dniu poprzednim zdjęciach rozpoznano złamanie kości czaszki.
Przypadek 2
Mężczyzna z wypadku komunikacyjnego przywieziony karetką reanimacyjną na Izbę Przyjęć Neurochirurgii z roz-poznaniem stanu po urazie uogólnionym, w tym uraz głowy.
Lekarz neurochirurg zbagatelizował uraz głowy i odesłał pacjenta bez diagnostyki na Izbę Przyjęć Ortopedii, gdzie po wykonaniu zdjęć RTG kończyn dolnych stwierdzono złamania kości i pacjent trafił na Oddział Ortopedii, gdzie jego stan nagle pogorszył się, stracił przytomność. Wówczas wykonano badanie TK głowy, które wykazało obecność 2 krwiaków: nadtwardówkowego i śródmózgowego. Pacjent zmarł na stole operacyjnym.
T a b e l a 1. Ilość opiniowanych przypadków dotyczących postępowania neurochirurgicznego w poszczególnych latach T a b l e 1. Number of examined cases of neurosurgical malpractice
in particular years Rok
Year
Ilość spraw o błąd neurochirurgiczny Number of cases of neurosurgical malpractice
38 IWONA PTASZYŃSKA-SAROSIeK, ANNA NIeMcUNOWIcZ-JANIcA, JeRZY JANIcA I WSP.
Przypadek 3
Kobieta po urazie głowy zgłosiła się do szpitala. Ba-dający ją neurochirurg nie stwierdził odchyleń od stanu prawidłowego i nie zlecił wykonania żadnych badań. Pa-cjentka została odesłana do domu, gdzie straciła przytom-ność. Zmarła w karetce. Przyczyną zgonu był ostry krwiak nadtwardówkowy.
Przypadek 4
Mężczyzna operowany na Oddziale Neurochirurgii z powodu krwiaka śródmózgowego. W czasie operacji wsta-wiono zastawkę. Po zabiegu w stanie ogólnym dobrym, bez wykonania kontrolnego badania TK, pacjenta przeniesiono na Oddział Neurologii, gdzie jego stan nagle się pogorszył.
W wykonanym badaniu TK okazało się, że zatkany jest dren. Przeprowadzono zabieg w trybie pilnym.
Przypadek 5
Mężczyzna zakwalifikowany do zabiegu neurochirur-gicznego z powodu rozległych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa. Po zabiegu wystąpiły parestezje. Wykonano badanie MR, które wykazało ucisk worka oponowego przez krwiak kanału kręgowego. Wykonano reoperację.
Po wypisaniu ze szpitala orzeczono u pacjenta całko-witą niezdolność do pracy. Opiniujący neurochirurg stwierdził, że przeprowadzona technika zabiegu była niewłaściwa.
Wnioski
W przedstawionych do opiniowania sądowo-lekar-skiego sprawach o błąd lekarski w co 5. sprawie uznano 1.
fakt zaistnienia błędu i winę lekarza.
W większości orzeczonych błędów dopuszczono się nieprawidłowości w trakcie diagnozowania chorego. 2.
Nieprawidłowości te polegały na niewykonaniu stosownych badań diagnostycznych lub błędnej interpretacji uzyska-nych wyników.
Szczególną ostrożność należy zachować przy ba-daniu pacjentów po urazie uogólnionym, zwracając uwagę 3.
na możliwość wystąpienia uszkodzeń wewnątrzczaszko-wych.
Trudności diagnostyczne sprawiają ostre krwiaki nadtwardówkowe.4.
Piśmiennictwo
Mizerska M., Berent J., Barzdo M., Markuszewski L., Szram S
1. .: Błędy
medyczne z zakresu chorób wewnętrznych w materiale Katedry i Za-kładu Medycyny Sądowej UM w Łodzi. Arch. Med. Sądowej Kryminol.
2004, 54, 252–258.
Kordel K., Kempa J., Przybylski Z
2. .: Opinie sądowo-lekarskie w
spra-wach o popełnienie błędu medycznego w latach 1990–1995. Post.
Med. Sąd. 1997, 3, 53–59.
Michalska A., Berent J.
3. : Błędy medyczne w zakresie diagnostyki i le-czenia urazów czaszkowo-mózgowych w materiale Katedry i Zakła-du Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Neurol.
Neurochir. Pol. 2007, 41, 4, 327–332.
Deboa D
4. .: Błędy medyczne z zakresu chirurgii w materiale Zakładu Medycyny Sądowej PAM i Okręgowej Izby Lekarskiej w Szczecinie.
Arch. Med. Sądowej Kryminol. 2007, 57, 205–209.
Komentarz
Autorzy podjęli próbę oceny błędu medycznego na pod-stawie 25 przypadków uzyskanych z archiwalnych zasobów Medycyny Sądowej AM w Białymstoku. W tej grupie wyod-rębniono 5 przypadków błędu medycznego w przedziale cza-sowym 2001–2006. Autorzy zwracają uwagę na stosunkowo małą liczbę błędów z racji niewielkiej ilości przypadków.
Każdy z nich przedstawiono oddzielnie. W analizowanych opiniach nieprawidłowości wynikały z błędnej interpretacji uzyskanych wyników badań diagnostycznych lub ich braku wykonania. Zwrócono uwagę na utrudnioną diagnostykę uszkodzeń wewnątrzczaszkowych, w tym krwiaków nad-twardówkowych. Autorzy używają w pracy pojęcia „uraz uogólniony” lub „uraz”. Powinno być to zmienione, bowiem mamy do czynienia z błędami dotyczącymi niewłaściwego diagnozowania obrażeń, a właśnie obrażenia są skutkami urazów. Można podać w tym momencie przykład, że obra-żenia wewnątrzczaszkowe są skutkami urazów, nie można zatem użyć pojęcia „urazu mózgowo-czaszkowego” tylko pojęcia „obrażenia mózgowo-czaszkowe”.
dr hab. n. med. Mirosław Parafiniuk
A N N A L E S A C A D E M I A E M E D I C A E S T E T I N E N S I S
R O C Z N I K I P O M O R S K I E J A K A D E M I I M E D Y C Z N E J W S Z C Z E C I N I E 2007, 53, SUPPL. 2, 39–41
IWONA PTASZYŃSKA-SAROSIEK, ANNA NIEMCUNOWICZ-JANICA, JERZY JANICA, TOMASZ DOPIERAŁA, JANUSZ ZAŁUSKI, ZOFIA WARDASZKA