Już powierzchowna analiza cyberprzestrzeni pozwala stwierdzić, iż młodym dziewczętom brak podstawowej wiedzy na temat własnej seksualności i antykoncepcji.
„Kiedyś znałam dziewczynę, która twierdziła że biorąc tabletki przez dłuższy czas, dajmy na to rok, to na drugi rok może je spokojnie odstawić, bo te zażywane w pierwszym roku działają na kilka miesięcy do przodu”36. Zdecydowana większość użytkowniczek forów internetowych narzeka na niski poziom nauczania przedmiotu „Wychowanie do życia w rodzinie”
(o braku rozmów w domu nie wspominając). Dowodem (nie stanowiącym wyjątku) może być poniższy wpis.
„Ja miałam <<przygotowanie do życia w rodzinie>> w latach 90-tych w szkole ze szkolną panią pedagog to nam opowiadała przez 4 lata o jajeczkowaniu. Śmiałyśmy się z koleżankami, że napiszemy książkę
<<Jajeczkowanie bez tajemnic>>, niestety sama wiedza o tym nie wystarczy, bo aż 3 koleżanki zostały matkami jeszcze w trakcie nauki w liceum pisze Klarissa”37.
Brak wiedzy dotyczy także własnego ciała, objawów czy przebiegu ewentualnej ciąży. Dziewczęta wielokrotnie pytają, jakie są pierwsze objawy ciąży? Ponadto wielokrotnie młode dziewczęta są przekonane, że mimo upływu jedynie kilku godzin od stosunku już doświadczają nieprzyjemnych objawów związanych z ciążą.
Tematem, a zarazem motywem podejmowania rozmów przez nastoletnie matki na forach internetowych jest przede wszystkim chęć uzyskania porady. Wielokrotnie nastolatki pragną po prostu opowiedzieć swoją historię, podzielić się swoimi emocjami związanymi z nową,
35 Por. A. Skowrońska-Pućka, (Nie)wirtualne problemy nastoletnich matek. Potrzeba wsparcia, [w:] M. Piorunek, J. Kozielska, A. Skowrońska-Pućka (red.), Rodzina, młodzież, dziecko. Szkice z teorii i praktyki pomocy psychopedagogicznej i socjalnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013, A. Skowrońska-Pućka, Nastoletnie macierzyństwo – charakterystyka fenomenu na podstawie analizy cyberprzestrzeni, [w:] M, Kalczyńska, A. Rajchel, Społeczeństwo internautów a kultura globalna. Młody użytkownik w sieci, Opole 2014.
36 19 kacha 90 http://wizaz.pl/forum/showthread.php?p=38490585#post38490585 (online: 11.06.2013).
37 Klarissa http://wizaz.pl/forum/showthread.php?p=38490585#post38490585 (online: 9.06.2013).
nieplanowaną sytuacją. Często dzielą się emocjami związanymi z niechęcią wobec rozwijającego się w nich dziecka. Wielokrotnie będąc w szoku i same jeszcze nie dowierzając szukają porad na temat pierwszych symptomów ciąży czy wiarygodności testów ciążowych.
W sieci szukają wsparcia, ponieważ wielokrotnie towarzyszy im ogromny lęk przed poinformowaniem najbliższych o zaistniałej sytuacji.
Powodem jest strach – często, jak się okazuje, uzasadniony – przed reakcją rodziny na wieść o ciąży (co jest związane z przyznaniem się do współżycia seksualnego).
Dziewczęta boją się poinformować o ciąży także swoich partnerów:
„Mam 16 lat, dokładnie nie wiem, ale jestem jakoś w 3-4 tygodniu ciąży. Mój chłopak ma 19 lat - nie wie, że będzie tatusiem, boje się mu powiedzieć ponieważ...wiele razy rozmawialiśmy o dziecku, nie wiem dlaczego, ale w tym wieku bardzo pragnę mieć dzidziusia ...a on właśnie nie (…) mój chłopak wiele razy tłumaczył mi, że nie jest gotowy na dziecko, że musi dorosnąć do tego ... i dawał mi do zrozumienia że nie chce dziecka (…)Ratunku!”38.
Jedna z najczęściej i najdotkliwiej odczuwanych konsekwencji zaistnienia (przed)wczesnego obowiązku macierzyńskiego jest stygmatyzacja i w konsekwencji odrzucenie społeczne. Nastoletnie matki, które nie mogą liczyć na wsparcie społeczne, są również atakowane na forach internetowych, gdzie zwykle szukają wsparcia i oczekują dobrego słowa.
Niechęć do młodych matek potwierdzają badania Wielisławy Warzywody-Kruszyńskiej i Pauliny Bunio-Mroczek, które dowodzą, że nastoletnie dziewczęta, które znalazły się w tej dramatycznej sytuacji nie mają rozległej sieci relacji społecznych39. Powszechne są negatywne opinie na ich temat.
Alicja Skowrońska-Zbierzchowska i Mariola Bidzan wskazują, że także w szkołach nastoletnie matki są ośmieszane i wytykane palcami,
38 Gość http://www.forumpediatryczne.pl/forum/vt,0,360,576093,10,nastolatki-w-ciazy (online: 11.03.2013).
39 W. Warzywoda-Kruszyńska, P. Bunio-Mroczek, Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym, 2010,
http://www.wzlot.uni.lodz.pl/pub/dokumenty/123234.pdf (online: 21.01.2013).
w tym przez nauczycieli i pedagogów40. Same nastoletnie matki potwierdzają to na forach dyskusyjnych:
„Uczę się w jednym z lepszych liceów w regionie, które co roku zajmuje wysokie miejsce w ogólnopolskim rankingu szkół, a mam właśnie taki przypadek, że moja koleżanka jest w ciąży. Kończymy właśnie drugą klasę, a ona zdecydowała, że chce urodzić i wrócić do szkoły i zdać maturę.
W opiece nad niemowlakiem mają jej pomóc najbliżsi. I co? Tu szkoła stawia trudności, w szczególności dyrekcja i wychowawca, wmawiają dziewczynie, że sobie nie poradzi”41.
Powszechność występowania wskazanego zjawiska potwierdza M. Bidzan, pisząc: „wprawdzie zmieniły się czasy (i przepisy) i dziewczyna będąca w ciąży nie jest już usuwana ze szkoły, <<by nie siać zgorszenia>>, jednak dość często daje się jej do zrozumienia, jak niewłaściwe jest jej postępowanie”42.
Młode matki lub nastolatki oczekujące narodzin dziecka spotykają się z nietolerancją i wrogością nie tylko ze strony nauczycieli, pedagogów, dyrektorów, ale także młodzieży szkolnej i jej rodziców. Naciski tych ostatnich często prowadzą do przerwania nauki.
Tak piszą o tym nastolatki – użytkowniczki forów internetowych:
„Moja koleżanka miała 16 lat gdy zaszła w ciążę, fakt przerwała liceum ale to była raczej presja nauczycieli i dyrekcji, którzy nie chcieli tego typu
<<przypadku>> w szkole”.43
Kolejnym problemem, na który wskazują nastolatki, jest dotkliwie odczuwana izolacja społeczna związana z odtrąceniem przez najbliższych, czego egzemplifikację może stanowić wpis nastoletniej matki na jednym z forów internetowych.
„Ludzie krzywo patrzyli i obgadywali. Ostatni rok gimnazjum skończyłam ucząc się w domu na indywidualnym nauczaniu. (…) Miałam przy sobie
40 Por. M. Bidzan, Nastoletnie matki. Psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007.
41
Licealistkahttp://szkola.wp.pl/kat,108836,title,Ciaza-wszkole,wid,12353076,wiadomosc.html?ticaid=110ff2 (online: 22.07.2013).
42 M. Bidzan, op. cit., s. 37.
43 goga, http://www.forumnasze.pl/topics39/niepelnoletnie-matki-vt2280,60.html (online: 12.03.2013).
tylko jedną koleżankę, przyjaciółkę, która mnie wspierała i udzielała dobrych rad – nie zostawiła mnie nie odsunęła się ode mnie”44.
Ponadto, jak wskazują weryfikacje empiryczne oraz analiza forów internetowych, młode dziewczęta są często także odtrącane przez rodziców, ponieważ ciąża w młodym wieku stoi w opozycji do rodzicielskiej wizji przyszłości własnego dziecka, a to wyzwala negatywne emocje. Nastolatki, o których mowa, wielokrotnie doświadczają również odtrącenia przez swoich partnerów (ojców dziecka), czy dotychczasową grupę rówieśniczą.
Niestety zdarza się, że nastoletnie matki z odrzuceniem i nieprzychylnymi spojrzeniami spotykają się również ze strony sąsiadów i najbliższego otoczenia.
„Witam, Ja mam 15 lat i jestem w 7 miesiącu ciąży. Teraz już z niecierpliwością czekam na narodziny mojej córeczki, ale z początku było trudno. Potępiające spojrzenia ludzi, którzy się domyślają o co chodzi ...
mimo że jeszcze nie wszyscy sąsiedzi wiedzą (…) wcale tym nie pomagają, bo mi na przykład już jest ciężko pogodzić naukę i to wszystko i będzie jeszcze ciężej, a taki komentarz tylko załamuje (…)”45.
Podsumowanie
Mimo, że polskie społeczeństwo bardzo ceni wartości związane z macierzyństwem jednak w przypadku nastolatków traci ono swoją absolutną wartość. Problemy tej grupy zdają się być niedostrzegane lub
„funkcjonują w świadomości społecznej jako obraz złożony z sensacyjnych, bulwersujących faktów nagłośnionych przez media, jako efekt wyuzdanej, niczym nieograniczonej, podejmowanej przez nastolatków pod wpływem alkoholu i narkotyków aktywności seksualnej”46. Nastoletnie macierzyństwo, to w ocenienie Autorki, interesujące, pod względem poznawczym zagadnienie, w niniejszym rozdziale jedynie zasygnalizowane. Poruszona problematyka powinna skłonić do refleksji nad stanem świadomości młodego pokolenia w zakresie macierzyństwa i rodzicielstwa oraz edukacji seksualnej.
44 Ona 182, http://wizaz.pl/forum/showthread.php?t=620061 (online: 07.03.2013).
45 Natalia http://kobieta.wp.pl/kat,62594,title,Nastolatka-w-ciazy-wstyd dlarodziny,wid,8844582,wiadomosc.html?ticaid=110ff1 (online: 22.07.2013).
46 Z. Izdebski, T. Niemiec, K. Wąż, (Zbyt)młodzi rodzice, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011, s. 9.
Literatura
Bidzan M., Nastoletnie matki. Psychologiczne aspekty ciąży, porodu i połogu, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007.
Buczkowski A., Dwa różne światy, czyli jak się socjalizuje dziewczynkę i chłopca [w:] J. Brach-Czaina (red.), Od kobiety do mężczyzny i z powrotem, Trans Humana Trans Humana, Białystok 1997.
Budrowska B., Macierzyństwo jako punkt zwrotny w życiu kobiety, Funna, Wrocław 2000.
Hryciuk R.E, Karolczuk E., Pożegnanie z Matką Polką? Dyskursy, praktyki i reprezentacje macierzyństwa we współczesnej Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012.
Izdebski Z., Niemiec T., Wąż K., (Zbyt)młodzi rodzice, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2011.
Karwowska M., Macierzyństwo wobec dziecka niepełnosprawnego intelektualnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2007.
Kempińska U., Małżeństwa młodocianych. Ciąża, ślub i co dalej…?
Wydawnictwo Edukacyjne Akapit, Toruń 2012.
Kępa E., E-macierzyństwo-młode matki i Internet, [w:] M. Sokołowski (red.), (Kon)teksty kultury medialnej. Analizy i interpretacje, UWM, Olsztyn 2007.
Maciarz A., Macierzyństwo w kontekście zmian społecznych, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2004.
Olcoń-Kubicka M., Rola Internetu w powstaniu nowego modelu macierzyństwa, [w:] M. Sikorska (red.), Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Sikorska M., Matka „chora” zamiast „złej”- o nowych wzorach macierzyństwa [w:] M. Sikorska (red.). Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2009.
Skowrońska-Pućka A., (Nie)wirtualne problemy nastoletnich matek.
Potrzeba wsparcia, [w:] M. Piorunek, J. Kozielska, A. Skowrońska-Pućka (red.), Rodzina, młodzież, dziecko. Szkice z teorii i praktyki pomocy psychopedagogicznej i socjalnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2013.
Skowrońska-Pućka A., (Przed)wczesne macierzyństwo-perspektywa biograficzna. Diagnoza, pomoc i wsparcie, niepublikowana rozprawa doktorska.
Skowrońska-Pućka A., Nastoletnie macierzyństwo – charakterystyka fenomenu na podstawie analizy cyberprzestrzeni, [w:] M, Kalczyńska, A. Rajchel, Społeczeństwo internautów a kultura globalna. Młody użytkownik w sieci, Opole 2014.
Skowrońska-Zbierzchowska A., Doświadczenia małoletnich rodziców.
Aspekty socjopedagogiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2010.
Szpunar M., Społeczności wirtualne jako nowy typ społeczności-eksplikacja socjologiczna, „Studia Socjologiczne” 2004, nr 2.
Titkow A., Duch-Krzystoszek D., Budzowska B., Nieodpłatna praca kobiet.
Mity, realia, perspektywy, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 2004.
Willan-Horla L., Obraz współczesnej polskiej rodziny, czyli od matki Polki (przez kobietę wielozadaniową) po kobietę dokonującą wyborów, [w:] W. Muszyński, E. Sikora (red.), Miłość, wierność i uczciwość na rozstajach współczesności. Kształty rodziny współczesnej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Źródła internetowe
http://szkola.wp.pl/kat,108836,title,Ciaza-wszkole,wid,12353076,wiadomosc.html?ticaid=110ff2 (online: 22.07.2013).
http://wizaz.pl/forum/showthread.php?p=38490585#post38490585 (online: 11.06.2013).
http://wizaz.pl/forum/showthread.php?p=38490585#post38490585 (online: 9.06.2013).
http://wizaz.pl/forum/showthread.php?t=620061 (online: 07.03.20134).
http://www.forumnasze.pl/topics39/niepelnoletnie-matki-vt2280,60.html (online: 12.03.2013).
http://www.forumpediatryczne.pl/forum/vt,0,360,576093,10,nastolatki-w-ciazy (online: 11.03.2013).
Warzywoda-Kruszyńska W., Bunio-Mroczek P., Wczesne rodzicielstwo jako zagrożenie biedą i wykluczeniem społecznym, 2010,
http://www.wzlot.uni.lodz.pl/pub/dokumenty/123234.pdf (online: 21.01.2013).
S.WALUŚ, HOMO TABLETIS WYZWANIEM DLA WSPÓŁCZESNEGO RODZICIELSTWA,
[W:]K.PUJER (RED.),WSPÓŁCZESNA RODZINA.SZANSE –ZAGROŻENIA –KIERUNKI PRZEMIAN,EXANTE, WROCŁAW 2016, SS.111-123
ISBN:978-83-65374-08-0