Obroty handlowe Chin w ujęciu dynamicznym

Wymiana handlowa z zagranicą to obszar, w którym wpływ chińskich reform gospodarczych ujawnił się szczególnie wyraźnie. Gospodarka chińska w przeciągu trzech dekad przeszła proces transformacji z „quasi autarkicznej” w mocno zintegrowaną, charakteryzującą się wysokimi wskaźnikami tej wymiany [Kubicka, 2010].

Zmiany skali obrotów towarowych Chin począwszy od 1950 roku (rok wcześniej proklamowano utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej) poprzez rok 1978, w którym to ogłoszone zostały pierwsze reformy, do 2011 roku przedstawia poniższy wykres (10).

Wykres 10. Zmiany obrotów handlowych Chin w latach 1950 - 2011 (w mln USD w cenach bieżących)

141

Obroty towarowe handlu zagranicznego ChRL zwiększyły się od czasu ogłoszenia reform w 1978 r. do 2011 r. z 21,086 mld USD do prawie 3641,9 mld USD, czyli ponad 170-krotnie. Sam eksport wzrósł z 9,9 mld USD do 1898,4 mld USD, a import z 11,1 mld USD do 1743,5 mld USD.

Jednocześnie należy podkreślić, że szczególnie od drugiej połowy lat dziewięćdziesiątych w gospodarce chińskiej można zaobserwować wyższe tempo wzrostu eksportu, w stosunku do importu, czego efektem jest rosnąca nadwyżka eksportowa tego kraju. Ten dodatni bilans handlowy stanowi główne źródło rezerw walutowych gromadzonych przez Chiny, a tym samym jest również jednym z podstawowych czynników gwarantujących zewnętrzną równowagę tej gospodarki, jak również równowagę ogólną [Starzyk, 2009].

Analiza długookresowych tendencji wymiany zagranicznej Chin wskazuje, że w okresie od utworzenia ChRL do momentu wprowadzenia reform (lata 1950 do 1977) gospodarka ta charakteryzowała się zrównoważonym bilansem handlowym (z niewielkimi odstępstwami w poszczególnych latach). Stan tego bilansu był potwierdzeniem teoretycznej koncepcji gospodarki autarkicznej, przykładem której była ówczesna gospodarka chińska.

Jak wykazuje poniższa tabela (9) obroty handlowe są ściśle związane z przemianami jakie zachodziły w gospodarce chińskiej. W początkowym okresie transformacji od roku 1978 do roku 1990 eksport wzrastał średnio o ok. 17% w skali roku, przy czym szczególnie intensywny wzrost odnotowano w pierwszych trzech latach transformacji. W latach dziewięćdziesiątych, czyli okresie realizacji polityki zintensyfikowanego otwarcia na świat, eksport rósł również bardzo dynamicznie (od 1990 do 2001 roku średnie tempo wzrostu przekroczyło 14% w skali roku). Wyjątek stanowiły lata 1998 i 1999, czyli czas kryzysu azjatyckiego i jego konsekwencji. Kolejnym impulsem do zintensyfikowania wymiany handlowej z zagranicą stała się akcesja do WTO. Odnotowano wówczas najwyższe średnie roczne tempo wzrostu chińskiego eksportu, wynoszące 22,7% (w okresie 10 lat - do roku 2011), pomimo tego, że ów przedział czasowy obejmuje ostatni kryzys światowy. Należy zaznaczyć, iż w całym analizowanym okresie wartość chińskiego eksportu wzrosła ok. 190-krotnie.

142 Tabela 9. Dynamika* chińskich obrotów towarowych od 1978 roku

* Dynamikę obrotów handlowych przyjęto, jako średnie roczne zmiany w analizowanym okresie

Źródło: Opracowanie własne na podstawie aneksu statystycznego (załącznik nr 7)

Chiński import rozwijał się również bardzo dynamicznie, w początkowym okresie obroty te zwiększały się w główniej mierze ze względu na potrzebę uzyskania dostępu do zagranicznej myśli technicznej. Wystąpił wspominany w poprzednim rozdziale proimportowy model otwierania gospodarki, w którym nadwyżka importowa przeznaczana była głównie na import inwestycyjny (w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych wynosił on prawie 50% całkowitego importu). Zwiększanie importu dóbr inwestycyjnych przeprowadzano równocześnie ze wspieraniem inicjatyw zmierzających do rozwoju potencjału eksportowego. Szczególnie wysoką dynamikę wzrostu importu Chiny osiągnęły, podobnie jak w przypadku eksportu, po roku 2001. Wiązało się to z uzyskaniem członkostwa w Światowej Organizacji Handlu, które nie tylko otworzyło granice innych krajów na towary chińskie, ale także zmusiło Chiny do większego otwarcia na zagraniczny eksport.

143 4.1.2. Chińskie obroty handlowe a produkt krajowy brutto

Dynamiczny wzrost skali obrotów handlowych w analizowanym okresie, ujmowany w wartościach bezwzględnych, nie informuje o wzroście stopnia otwartości chińskiej gospodarki (co przedstawiono w rozdziale III przy wykorzystaniu odpowiednich wskaźników). Celem uzyskania pełniejszego obrazu powyższych procesów i bardziej obiektywnej ich oceny niezbędne wydaje się odniesienie obrotów handlowych do PKB oraz przedstawienie zmian tych relacji na tle wybranych krajów, takich jak: Polska, będąca przykładem państwa z byłego komunistycznego bloku wschodniego, Niemcy i Wielka Brytania, jako przedstawiciele wiodących gospodarek UE, Hongkong i Singapur, czyli reprezentanci „tygrysów azjatyckich” oraz kraje zaliczane do największych światowych gospodarek, a więc: Stany Zjednoczone i Japonia. Dla zilustrowania tych zależności na poniższym wykresie (11) porównano stan otwartości gospodarek wspomnianych krajów w latach 1978, 1989, 1999 oraz 2009.

Wykres 11. Relacja obrotów handlowych* do PKB na przykładzie Chin i wybranych gospodarek w latach 1978, 1989, 1999, 2009

*w szacunkach uwzględniono wyłącznie obroty towarowe

144

Powyższy wykres pokazuje, że relacja obrotów handlowych do PKB w Chinach była w roku 1978 najniższa spośród pozostałych analizowanych gospodarek1. Jednak już w 1989 roku można zaobserwować znaczny jej wzrost, kiedy to Chiny (32,5%) wyprzedziły pod tym względem Polskę (28,9%), Japonię (16,3%) oraz Stany Zjednoczone (15,7%). W roku 1999 nie odnotowano istotnych zmian w udziale obrotów towarowych w PKB Państwa Środka (33,5%), znalazły się one wówczas na szóstej pozycji, nadal przed USA (18,9%) oraz Japonią (16,7%). Dopiero kolejna dekada przyniosła zmianę analizowanej relacji; w 2009 roku udział chińskich obrotów towarowych wzrósł do 44,4%, co oznacza, że pod tym względem przewyższyły one nie tylko Stany Zjednoczone (18,8%) i Japonię (22,3%) ale również Wielką Brytanię (38,4%). Należy jednocześnie zaznaczyć, że rok 2009 to czas, kiedy szczególnie odczuwalne były skutki światowego kryzysu, co odbiło się negatywnie na poziomie obrotów towarowych. W przypadku Chin jeszcze rok wcześniej obroty te sięgały prawie 57% PKB.

Oceniając relację udziału obrotów handlowych w PKB, jako miernika otwartości gospodarki na świat, na tle innych krajów należy podkreślić naturalną, z reguły odwrotną, zależność pomiędzy wielkością kraju i jego gospodarki a stopniem otwartości. Zależność taką potwierdza porównanie otwartości np. Polski ze znacznie wyżej rozwiniętymi i większymi gospodarkami, takimi jak Stany Zjednoczone, Japonia, Wielka Brytania, czy Niemcy. Dodatkowych argumentów na rzecz powyższej tezy dostarczają imponujące wskaźniki uzyskane przez relatywnie niewielkie gospodarki „tygrysów azjatyckich”. Przypadek gospodarki chińskiej okazuje się pod tym względem ewenementem, dając świadectwo ogromnych zmian, jakich udało się w niej dokonać.

Dynamiczny wzrost otwartości chińskiej gospodarki na świat miał niewątpliwie znaczący, korzystny wpływ na proces jej transformacji i unowocześnienia. W konsekwencji otwarcia chińskiego rynku wzrosła konkurencja, co przyniosło bardziej racjonalną alokację zasobów i w efekcie wzrost wydajności. Po drugie, nasilił się napływ do Chin nowych technologii, co przyśpieszyło modernizację przemysłu i zwiększyło konkurencyjność chińskich wyrobów na rynkach międzynarodowych. Otwartość handlowa wpłynęła też w dużej mierze na wzrost inwestycji i promocję Chin, jako kraju atrakcyjnego do lokowania BIZ.

Wynikiem transformacji systemowej, większego otwarcia oraz intensyfikacji powiązań z zagranicą były również istotne zmiany w strukturze sektorowej gospodarki chińskiej (tabela 10). W Chinach istnieje podział na następujące sektory gospodarki: rolnictwo

145

i przemysł wydobywczy (primary industry), produkcje przemysłową (secondary industry) oraz

usługi (tertiary industry). Od 1991 do 2011 roku można zaobserwować spadek udziału rolnictwa z 27,1% do ok. 10% na rzecz sektora usług oraz produkcji przemysłowej, których łączny wzrost w analizowanym okresie wyniósł ponad 17 pkt. proc. Kraj ten od początku reform przechodzi proces transformacji z tradycyjnie rolniczego w przemysłowy. Chiny, które wiązały swój rozwój ze wzrostem znaczenia przemysłu, musiały zwrócić szczególną uwagę na jego modernizację i restrukturyzację. Rozwój branż wysokiej technologii, takich jak branża informatyczna, czy telekomunikacyjna możliwy był w dużej mierze dzięki rozwijaniu współpracy gospodarczej z zagranicą, w tym m.in. przez import inwestycyjny.

Tabela 10. Zmiany struktury sektorowej PKB w ChRL

Sektor ^{Udział w PKB (w %)}

1990 2000 2010 2011

Rolnictwo i przemysł wydobywczy 27,1 15,1 10,1 10,0

Produkcja przemysłowa 41,3 45,9 46,7 46,6

Usługi 31,6 39,0 43,2 43,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: CEIC Data on line (dane z dn. 11.10.2012)

Stopniowo zwiększa się również w Chinach udział i znaczenie usług, stanowiących ważny element wzrostu gospodarczego wielu krajów. Jest to efektem działań chińskiego rządu, który zaczął przywiązywać coraz większą wagę do tego sektora, jako źródła rozwoju gospodarczego Państwa Środka. Celem dalszych zmian w strukturze gospodarki, w kierunku rozwoju sektora usługowego, zaczęto realizować politykę jego liberalizacji. Ważnym wydarzeniem z powyższych względów stało się, akcentowane już, przystąpienie do Światowej Organizacji Handlu, które doprowadziło do liberalizacji i internacjonalizacji chińskiego rynku usług.

Ekspansja handlowa Chin uznawana jest powszechnie za jeden z podstawowych czynników wzrostu tego kraju, a stale rosnący światowy popyt na towary chińskie stał się z kolei ważnym źródłem przyspieszającym transformację gospodarczą Państwa Środka, z kraju rolniczego w uprzemysłowiony. Tym samym chiński rozwój gospodarczy był bezpośrednio związany z ekspansją eksportową, o której szybkości świadczy fakt, iż dynamika wzrostu eksportu w Chinach była zdecydowanie wyższa w porównaniu z PKB [Kubicka, 2010].

146

Poniższa tabela (11) prezentuje dekompozycję wzrostu PKB w wybranych latach. Rozważania nad wzrostem gospodarczym prowadzone na bazie standardowej analizy rachunku narodowego, opierają się na czynnikach popytowych, takich jak popyt konsumpcyjny, inwestycyjny (nakłady brutto na środki trwałe), czy popyt zewnętrzny reprezentowany przez eksport netto (eksport – import). W przypadku chińskim popyt zewnętrzny miał istotny udział we wzroście gospodarczym, zarówno pośredni, jak i bezpośredni. Istotną cechą chińskiego eksportu w latach dziewięćdziesiątych był import półproduktów, które następnie były przetwarzane w dobra finalne i eksportowane za granicę. W konsekwencji udział eksportu netto w PKB był relatywnie niski. Wraz z szybkim zwiększaniem się krajowych zdolności produkcyjnych w ostatnich latach Chiny w coraz większym stopniu opierają się jednak na produktach pochodzenia krajowego, zarówno w rodzimej produkcji, jak i eksporcie. Jednocześnie następował relatywnie szybszy wzrost eksportu w porównaniu z importem, co obrazuje wzrost bezpośredniego udziału eksportu netto we wzroście PKB w latach 2003 – 2007 do ok. jednej czwartej [Cui i in., 2009]. W ostatnim okresie, wraz z nastaniem światowego kryzysu i związanym z nim pewnym ograniczeniem chińskich obrotów handlowych, obserwowano stopniowy spadek udziału eksportu netto we wzroście PKB, aż do osiągnięcia wartości ujemnych. W konsekwencji zachodzących zmian Chiny stopniowo odchodzą od realizacji polityki wzrostu gospodarczego opartego na eksporcie na rzecz wzrostu opartego na popycie wewnętrznym, co staje się już zauważalne.

Tabela 11. Dekompozycja wzrostu PKB w wybranych latach (w %)

Rok 1991 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Tempo wzrostu PKB 9,2 8,4 10,4 11,7 11,9 9 9,1 10,3 9,2 Wydatki konsumpcyjne 6 5,5 4,0 4,6 4,7 4,1 4,6 4,4 5,1 Nakłady brutto na środki trwałe 2,2 1,9 3,9 4,9 4,9 4,1 8,8 5,4 4,5

Eksport netto dóbr i usług 1 1 2,5 2,2 2,3 0,8 -4,3 0,4 -0,4

Źródło: Opracowanie własne na podstawie CEIC DATA (On line data base, dane z dn. 12.10.2012)

Pełniejszy obraz zmian eksportu netto w okresie przed i po roku 1978 w kontekście ich wpływu na wzrost PKB daje analiza zmian struktury geograficznej i przedmiotowej chińskich obrotów towarowych przeprowadzona w następnym podrozdziale (4.2.).

147 4.1.3. Bilans handlowy ChRL

Zgodnie z teorią, którą przedstawiono w pierwszej części pracy, handel zagraniczny pozwala na zwiększenie inwestycji w gospodarce narodowej, ponad możliwości ograniczone przez akumulację wewnętrzną, dzięki wykorzystaniu oszczędności zagranicznych. W przypadku, gdy ich efektem jest zwiększenie importu, mogą one wpływać na efektywne wykorzystanie handlu zagranicznego w rozwoju gospodarczym. Jest to jednak w głównej mierze uzależnione od struktury towarowej realizowanego importu. Wyżej wymieniona funkcja proefektywnościowa handlu zagranicznego jest bezpośrednio związana z jego funkcją transformacyjną, która pozwala na dostosowanie struktury inwestycji do potrzeb rozwojowych danej gospodarki. W tym wypadku należy jednak już w początkowej fazie transformacji uwzględnić przyszłe potrzeby rozwijającej się gospodarki [Starzyk, 1987].

Chiny od początku procesu reform starały się ograniczyć napływ importu dóbr konsumpcyjnych, który nie przyczyniał się do ich modernizacji. Stosowały w tym celu wybrane narzędzia polityki handlowej, w tym szczególnie cła i ograniczenia ilościowe (klasyczne instrumenty protekcjonistyczne) oraz ograniczenia administracyjne [Starzyk, 2009]. Starano się natomiast, aby import miał charakter głównie inwestycyjny, co związane było z niedoborem tego typu dóbr, z jakim musiała się wówczas zmierzyć gospodarka chińska.

Jednym z podstawowych celów transformacji jest zwiększanie i modernizacja posiadanego aparatu wytwórczego, co prowadzić ma do wzrostu produkcji. Import jest w tym wypadku źródłem transferu technologii, a tym samym czynnikiem podnoszącym efektywność danej gospodarki. W przypadku Chin, szczególnie w pierwszym okresie transformacji, nadwyżka importowa miała istotny wpływ na ich wzrost i rozwój gospodarczy.

W okresie rozwoju autarkicznego, w latach 1959 – 1977, Chiny realizowały politykę zrównoważonego bilansu handlowego. Wraz z implementacją reform gospodarczych rozpoczął się proces otwierania gospodarki charakteryzujący się, szczególnie w ich początkowym okresie, nadwyżką importu nad eksportem. Od roku 1978 do 1989 r. Chiny przez większość czasu utrzymywały ujemne saldo na rachunku obrotów towarowych. Wyjątek stanowił rok 1981, w którym obroty te były praktycznie zrównoważone. Jedynie w dwóch latach (1982-1983) Chiny wygenerowały nadwyżkę eksportową2 stanowiącą

2 Należy jednocześnie zaznaczyć, iż w okresie 1981 – 1983, kiedy saldo rachunku obrotów towarowych było zrównoważone lub dodatnie, faktycznie występował transfer netto oszczędności zagranicznych realizowany za pośrednictwem handlu zagranicznego oraz kredytów. Było to powodem nadwyżki importowej, która

148

w głównej mierze efekt zwiększenia eksportu do krajów słabo rozwiniętych, a także poniekąd poprawy terms of trade. Najwyższy poziom deficytu na rachunku handlowym w tym okresie (1978 – 1989) został odnotowany w roku 1985, którego wartość szacuje się na prawie 15 mld USD (aneks statystyczny, załącznik nr 6 i 7). W drugiej połowie lat osiemdziesiątych tendencja ta została przez pewien okres utrzymana, kiedy to odnotowano deficyt w obrotach towarowych. To ujemne saldo wymiany towarowej stanowiło efekt nagłego wzrostu importu, głównie inwestycyjnego, z krajów wysoko rozwiniętych. Deficyt ten został częściowo zneutralizowany dodatnim bilansem w zakresie handlu usługami

W pierwszym okresie reform dzięki nadwyżce importowej handel zagraniczny pełnił więc funkcję transformacyjną, zwiększając możliwości rozwojowe gospodarki chińskiej ponad poziom wyznaczony przez ich akumulację wewnętrzną. Wyjątek stanowiły lata, w których występowała nadwyżka eksportowa realizowana głównie z krajami rozwijającymi się. W efekcie tego Chiny nie mogły w kolejnych okresach zwiększać importu z tych krajów, ze względu na brak odpowiedniej masy towarowej. Jak wiadomo realizacja funkcji akumulacyjnej i transformacyjnej handlu zagranicznego musi być rozpatrywana również w kontekście struktury geograficznej handlu zagranicznego [Starzyk, 2009].

Utrwalenie się nadwyżki eksportowej nastąpiło z początkiem lat dziewięćdziesiątych. Wyjątek stanowił rok 1993, w którym odnotowano deficyt na rachunku obrotów towarowych wynoszący ponad 12 mld USD. Jednocześnie przez cały okres transformacji następowała znaczna intensyfikacja wymiany handlowej, o której świadczy chociażby wzrost nadwyżki eksportowej z 8,7 mld w 1990 r. do 154,9 mld USD w roku 20113 (aneks statystyczny załącznik nr 6).

W przypadku Chin handel zagraniczny pełnił więc funkcję akumulacyjną w pierwszym etapie transformacji, ale też w okresie, kiedy osiągały one nadwyżkę eksportową, co związane było z bilansami cząstkowymi realizowanymi w ramach wymiany z poszczególnymi grupami krajów. Taka sytuacja występowała w latach 1981 – 1983, w których bilans handlowy z krajami rozwijającymi się był dodatni, a z krajami rozwiniętymi

występowała w handlu towarowym z rozwiniętymi krajami kapitalistycznymi (lata 1978 – 1985). Wykazywana w statystykach ogólna nadwyżka eksportowa była realizowana w handlu z krajami rozwijającymi się. Pasywne oszczędności zagraniczne, w postaci głównie zagranicznych kredytów i w niewielkim stopniu BIZ-ów umożliwiły zwiększanie importu ponad poziom wyznaczony przez wpływy z eksportu. Jednocześnie dodatkowym źródłem tych oszczędności były również darowizny otrzymywane od organizacji międzynarodowych [Starzyk, 2009].

3 Od roku 2009 odnotowano znaczący spadek obrotów handlowych z powodu światowego kryzysu finansowego; jeszcze w roku 2008 nadwyżka eksportowa wynosiła 298,1 mld USD.

149

ujemny, ale ogólne saldo wykazywało nadwyżkę eksportową4. Jednocześnie w analizowanym okresie nastąpiła poprawa chińskiego terms of trade, czego efektem był m.in. wspomniany wzrost nadwyżki eksportowej z krajami rozwijającymi się. Stanowiło to formę pomocy dla tych krajów, które nie były w stanie opłacić drożejącego importu.

Wykres 12. Zmiany terms of trade w Chinach w latach 1995 – 2009 (1995=1)

Źródło: [Gaulier i in., 2011, s.12]

Obecnie chińska ekspansja handlowa realizowana jest w oparciu o niskie koszty pracy5 w sektorze eksportowym oraz ekspansję na nowe rynki. Specjalizacja eksportowa Chin polega na masowej produkcji wystandaryzowanych dóbr, w warunkach ostrej konkurencji cenowej. Dobra te coraz częściej wymagają jednak zwiększenia importu energii i surowców potrzebnych do ich wytworzenia. W rezultacie, w Chinach doszło z czasem do pogorszenia terms of trade (wykres 12), a tym samym warunków prowadzenia wymiany zagranicznej [Gaulier i in., 2011].

4 W analizie nie uwzględniono salda wymiany towarowej z krajami socjalistycznymi, ponieważ obroty te były zrównoważone i rozliczane w clearingu [Starzyk, 1987].

5 Od 2010 roku następuje stagnacja liczby osób w wieku produkcyjnym, przy jednoczesnym zmniejszaniu się udziału osób młodych. Według ekonomistów sytuacja na rynku pracy w Chinach dochodzi do punktu, w którym podaż pracy nie jest już "nieograniczona". Pomiędzy rokiem 2010 a 2035 r., liczba ludności w wieku produkcyjnym zmniejszy się o 71 mln. W przypadku wyczerpania się nadwyżki niewykwalifikowanej siły roboczej będzie to miało swoje konsekwencje w polityce płacowej, w postaci wzrostu wynagrodzeń chińskich pracowników [Du i Pan, 2009 oraz Gaulier i in., 2011].

150 4.1.4. Kurs walutowy a obroty handlu zagranicznego

Obroty handlowe determinowane są w znacznej mierze decyzjami politycznymi dotyczącymi kursu walutowego. Rząd w Pekinie prowadzi konsekwentną politykę kursu walutowego, który utrzymywany jest na relatywnie stabilnym poziomie. Chiny świadome są ryzyka polityki płynnego kursu, jakie towarzyszy szczególnie sytuacjom kryzysowym stanowiącym stały element współczesnych stosunków gospodarczych. To podejście bardzo wyraźnie ujawniło się w trakcie azjatyckiego kryzysu finansowego (lata 1997 – 1998), czy też w okresie poprzedzającym ostatni kryzys gospodarczy (z lat 2008 – 2009).

Państwo to nie zamierza poddać się naciskom partnerów handlowych, reprezentowanym głównie przez kraje rozwinięte odnośnie do rewaluacji chińskiego juana (renminbi). Dotychczasowe ustępstwa Pekinu w tej kwestii uznawane są za dalece niewystarczające szczególnie przez Stany Zjednoczone, według których waluta chińska odbiega od ceny rynkowej nawet o 30%6. Chiny znajdują się w dość nietypowej sytuacji, gdyż zaniżonym szacunkom ich waluty towarzyszy rosnący dodatni bilans obrotów bieżących oraz wysoki poziom rezerw dewizowych [Starzyk, 2009].

Od roku 1994 do lipca 2005 r. kurs chińskiego juana był utrzymywany na stałym poziomie 8,28 juana za 1 USD. Starając się ograniczyć presję na wzrost wartości waluty chińskiej rząd konsekwentnie interweniował na rynku dewizowym, kupując miesięcznie od 15 do 20 mld USD, co stanowiło istotne naruszenie zasad Międzynarodowego Funduszu Walutowego. W lipcu 2005 r. Bank Centralny Chin (People’s Bank of China) podjął pierwszy krok w dostosowaniu chińskiej polityki monetarnej do realiów gospodarki światowej, ogłaszając rewaluację juana, którego kurs do lipca 2008 r. wzrósł o 21% [Morrison, Labonte, 2009]. Od tamtej pory miał on być kształtowany na podstawie koszyka wybranych walut, do którego weszły: dolar amerykański, euro, funt szterling, dolar kanadyjski, dolar australijski, dolar singapurski, malezyjski rinngit, tajlandzki baht oraz rubel [Starzyk, 2009].

Swoje odzwierciedlenie w chińskiej polityce kursowej miały także efekty światowego kryzysu finansowego. Celem ograniczenia spadku zatrudnienia w pro-eksportowych sektorach przemysłu rząd w Pekinie wstrzymał dalszą rewaluację juana w stosunku do dolara amerykańskiego. Od lipca 2008 roku do czerwca 2010 r. kurs juana utrzymywany był na

6 Przeprowadzono wiele badań, w których starano się określić o ile chińska waluta różni się od kursu rynkowego. Większość badaczy jest zgodna, iż chiński juan jest niedoszacowany. Różnice występowały jednak w poziomie tego niedoszacowania. Posługując się modelami kursu równowagi, liczni autorzy twierdzili, że waluta ta jest utrzymywana poniżej swojej wartości rynkowej, według minimalnych szacunków od 12% do maksymalnie 50% w stosunku do dolara [Cline i Williamson, 2010; Ferguson i Moritz, 2009; Reisen, 2009; Rodrik, 2009 oraz Subramanian, 2010].

151

stałym poziomie 6,83 za 1 USD. Pod koniec czerwca 2010 r. chiński Bank Centralny wydał oświadczenie o dalszym uwolnieniu kursu juana, którego konsekwencją był wzrost wartości tej waluty o 2,9% (do grudnia 2010 r.). Mimo tych posunięć, nadal wielu oficjeli amerykańskich uważa, iż zmiany te zachodzą zbyt wolno i nie są wystarczająco radykalne [Morrison

i Labonte, 2011]. Kształtowanie się kursu walutowego chińskiego dolara w stosunku do dolara amerykańskiego przedstawia poniższy wykres (nr 13).

Wykres 13. Kurs walutowy chińskiego juana do dolara amerykańskiego od 1990 do sierpnia 2012 roku (RMB/USD)

Źródło: Board of Governors of Federal Reserve System [www.federalreserve.gov, dane z dn. 25.09.12]

Trudno prognozować, czy bardziej liberalna polityka kursowa będzie kontynuowana, szczególnie w kontekście ostatniego kryzysu finansowego i jego następstw. W związku ze

152

słabością chińskiego rynku finansowego7 oraz niepewnością co do chińskiego eksportu, który realizowany jest w warunkach globalnej nierównowagi, całkowite uwolnienie chińskiego juana wydaje się relatywnie mało prawdopodobne. Niepożądanym skutkiem płynnej polityki