Oceny oddziaływania na środowisko

Najistotniejszą modyfikacją obowiązków ogólnych wydaje się – dotycząca przewaŜającej części kopalń – konieczność przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania na środowisko, której zasady wykonywania określa ustawa p.o.ś. Ocena oddziaływania na środowisko (OOS) będzie przybierała tu dwojaką postać. _____________

62

Będzie ona przede wszystkim integralną częścią procedury uchwalenia

miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Miejscowy plan

zagospodarowania przestrzennego ma fundamentalne znaczenie dla uzgodnienia koncesji (art. 16 pgg.) – jeŜeli na tym etapie powstawania kopalni istnieje. Ponadto w niemal w kaŜdym wypadku powstanie obowiązek jego sporządzenia w momencie

wyznaczenia terenu górniczego (art. 53 pgg.). W tej postaci OOS⁶³ charakteryzuje się

przede wszystkim obowiązkowym zastosowaniem kolejnej procedury przewidzianej w p.o.ś. – a mianowicie tzw. udziału społecznego (art. 31–39 p.o.ś.).

W swej drugiej postaci procedura OOS dotyczy konkretnego przedsięwzięcia⁶⁴

spośród wymienionych w rozporządzeniu wykonawczym⁶⁵. Dotyczyć moŜe ona

równieŜ innych niewymienionych przedsięwzięć, jeŜeli mogą one znacząco oddziaływać na obszar ochronny Natura 2000. Jest ona wykonywana w związku z postępowaniem w sprawie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację inwestycji. Art. 46 p.o.ś. wymienia liczne sytuacje, w których uzyskanie tej decyzji jest obligatoryjne. Poprzedzać ona musi wydanie m.in. pozwolenia na budowę, jak i koncesji górniczej czy pozwolenia wodnoprawnego. Przy stwierdzonym moŜliwym oddziaływaniu na obszar Natura 2000 dotyczyć to będzie równieŜ decyzji ustalającej warunki rekultywacji.

W części przypadków – w odniesieniu do tzw. przedsięwzięć zawsze

wymagających raportu OOS⁶⁶ – wdroŜenie tej procedury oznacza zawsze konieczność

przeprowadzenia odrębnie uregulowanej procedury udziału społecznego (są one jednak integralnie związane). W innych przypadkach raport moŜe, ale nie musi być wymagany. W tej drugiej sytuacji procedura udziału społeczeństwa nie ma zastosowania.

Polskie przepisy o ocenach środowiskowych stanowią realizację znowelizowanej Dyrektywy 85/337/EWG (dotycząca ocen przedsięwzięć) oraz Dyrektywy 2001/42/WE (dotycząca ocen planów i programów). Regulację prawną ocen oddziaływania na

środowisko zawiera dział VI ustawy p.o.ś. W jego rozdziale 1 (art. 40–45)

unormowane zostało postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planów i programów, w rozdziale 2 (art. 46–57) – postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanych przedsięwzięć, w rozdziale 3 zaś (art. 58–70) – postępowanie dotyczące transgranicznego oddziaływania na środowisko. _____________

63 W literaturze przyjęto nazywać OOŚ planów i programów strategiczną OOS.

64

Definicja przedsięwzięcia zawarta jest w art. 46 p.o.ś.

65

Rozporządzenie RM z 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz kryteriów kwalifikujących przedsięwzięcie do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko.

66

Określa je § 2 rozporządzenia RM z 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz kryteriów kwalifikujących przedsięwzięcie do sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko. Natomiast § 3 tego rozporządzenia dotyczy przedsięwzięć mogących wymagać raportu OOS.

Dodatkowo, w art. 394–399 p.o.ś. uregulowane zostało funkcjonowanie i status prawny Krajowej Komisji ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko oraz komisji wojewódzkich.

W postępowaniu w sprawie OOŚ określa się, analizuje oraz ocenia m.in.:

– bezpośredni i pośredni wpływ danego przedsięwzięcia na środowisko, zdrowie i warunki Ŝycia ludzi, dobra materialne i kultury, wzajemne oddziaływanie między tymi czynnikami oraz dostępność do złóŜ kopalin,

– moŜliwości oraz sposoby zapobiegania i zmniejszania negatywnego oddziaływania na środowisko,

– wymagany zakres monitoringu.

Dokument sporządzony w toku oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć określa ustawa jako raport oddziaływania na środowisko. Za jego wykonanie odpowiedzialny jest zasadniczo wnioskodawca. Wymagania co do raportu (jego formy i treści) ujęte są w ustawie p.o.ś. Raport OOŚ powinien uwzględniać oddziaływanie przedsięwzięcia na etapach jego realizacji, eksploatacji oraz likwidacji. Warto zwrócić uwagę, Ŝe w przypadku gdy raport dotyczy instalacji wymagającej pozwolenia zintegrowanego, naleŜy w nim uwzględnić równieŜ porównanie proponowanej techniki z najlepszą dostępną techniką. Indywidualne ustalenie zakresu raportu przez organ jest dobrowolne w przypadku przedsięwzięć, dla których wykonanie raportu jest zawsze wymagane i następuje, gdy wnioskodawca zwróci się o to do organu jeszcze przed wystąpieniem o wydanie decyzji. W przypadku przedsięwzięć, dla których wykonanie raportu moŜe być wymagane, określenie jego zakresu następuje wraz z postanowieniem ustalającym, Ŝe jego sporządzenie jest niezbędne. Zgodnie z art. 51 ust. 5 p.o.ś. na postanowienie to przysługuje zaŜalenie.

OOŚ – zwłaszcza przeprowadzana z udziałem społecznym – daje pewne dodatkowe moŜliwości działań zmierzających do eliminacji przyszłych zagroŜeń

środowiska. Jest to szczególnie waŜne z punktu widzenia uprawnień organizacji

społecznych (a w zasadzie organizacji ekologicznych), które w porównaniu z reŜimem ogólnym k.p.a. (art. 31) zyskują prawa strony bez oceny zasadności ich motywacji

dokonywanej przez organ administracji⁶⁷, tym samym mogą one w interesie

publicznym działać w podobnym zakresie, jak np. właściciele nieruchomości.

Zastosowanie procedury OOS nie ma w zasadzie Ŝadnego wpływu na zakres odpowiedzialności związanej ze skutkami podjętej działalności. JednakŜe w warstwie prewencyjnej jej rola jest nie do przecenienia. Ponadto moŜe mieć ona bardzo istotny wpływ na oszacowanie przyszłych zobowiązań. Szczególnie ustalenia dokonane w trakcie jej przeprowadzania powinny mieć wpływ po pierwsze na uznanie zasadności ustanowienia zabezpieczenia roszczeń, a po drugie na wysokość owego zabezpieczenia.

W okresie funkcjonowania kopalni podobną funkcję jak OOS (choć juŜ bez udziału społecznego) moŜe pełnić przegląd ekologiczny (art. 237 i n. p.o.ś.). Przesłanką decyzji nakładającej obowiązek wykonania takiego przeglądu jest zasadniczo _____________

67

„stwierdzenie okoliczności wskazujących na moŜliwość negatywnego oddziaływania na środowisko”. Charakterystycze jednak jest to, Ŝe ustawa przewiduje równieŜ moŜliwość dokonania przeglądu w wypadku stwierdzenia moŜliwości negatywnego oddziaływania na środowisko w przypadku działalności innej niŜ eksploatacja instalacji. Obejmuje to równieŜ działalność górniczą. Stwierdzenie potencjalnych zagroŜeń jest w tym wypadku jednak jedynie pewną moŜliwością dodatkową – zasadniczo bowiem powinno być to przedmiotem postępowania koncesyjnego oraz w związku z zatwierdzaniem planu ruchu zakładu górniczego.