Ogólne zasady projektowania szlaków konnych

10. Ogólne zasady projektowania szlaków

konnych

Z punktu widzenia troski o środowisko naturalne, jego estetykę, potrzeby i bezpieczeństwo turystów, niezmiernie ważna jest prawidłowa lokalizacja szlaków konnych oraz towarzyszących im powierzchniowych obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych, wyposażonych w urządzenia obsługi ruchu turystycznego. Często gruntowa droga leśna w złym stanie technicznym jest atrakcyjniejsza i bezpieczniejsza dla jeźdźców, a przede wszystkim tańsza w utrzymaniu w dłuższej perspektywie czasowej dla jednostek organizacyjnych PGL Lasy Państwowe, niż szlak o wysokim standardzie technicznym.

Im przestrzeń leśna będzie bardziej naturalna, tym jazda konna może sprawić więcej satysfakcji. Dotyczy to zarówno parametrów korytarza szlaku konnego, jak i wyposażenia w urządzenia obsługi ruchu turystycznego powierzchniowych obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych.

Lokalizacja szlaków konnych powinna ograniczyć potencjalne interakcje i konflikty funkcjonalne turystów konnych z innymi użytkownikami lasu czy zwierzętami. Oznacza to, że nie powinny one prowadzić tym samym korytarzem z innego typu oznakowanymi szlakami turystycznymi. Jeżeli nie ma technicznej możliwości ich rozdzielenia, wówczas odcinki takie powinny być możliwie najkrótsze i specjalnie oznakowane (więcej: rozdział 16). Wskazane jest, aby szlaki konne nie pokrywały się zwłaszcza z korytarzami szlaków rowerowych.

Z inicjatywą tworzenia szlaków konnych na danym terenie na ogół powinny wychodzić podmioty zewnętrzne. Jednostki organizacyjne PGL LP mogą odpowiadać na to zapotrzebowanie jako podmiot udostępniający teren, a nie formalny organizator turystyki konnej. Wskazane jest zatem tworzenie szlaków konnych we współpracy np. z lokalnymi ośrodkami i klubami jeździeckimi, lokalną społecznością, jednostkami samorządu terytorialnego i innymi podmiotami zainteresowanymi rozwojem turystyki konnej w regionie. Dzięki takiej współpracy

inwestycja może mieć większy zasięg terytorialny, być zrealizowana właściwym nakładem sił i środków finansowych jednostek organizacyjnych PGL LP, jak również przybliżać do siebie różne środowiska działające na danym terenie.

Szlaki konne powinny być funkcjonalne, atrakcyjne i bezpieczne dla jeźdźców o różnym stopniu zaawansowania, czyli:

 powinny tworzyć system pętli składający się z odcinków o różnej długości i poziomie trudności. Pojedyncza pętla może mieć długość 10–40 km. Krótkie pętle powinny znajdować się możliwie najbliżej np.

ośrodków jeździeckich, umożliwiając codzienną jazdę konną. Pętle dłuższe natomiast mogłyby służyć do organizacji rajdów i wielodniowych wypraw konnych. Wskazane jest, aby każda pętla zawsze pozwalała na powrót w to samo miejsce, z którego rozpoczęto wyprawę, ale innym korytarzem szlaku;

 powinny być tak zaprojektowane, aby były atrakcyjne dla jeźdźców z różnymi umiejętnościami jeździeckimi. Pętle krótkie, tj. szlaki o charakterze rekreacyjnym, na ogół będą służyć lokalnym organizatorom turystyki, np. ośrodkom jeździeckim, i mało wprawnym jeźdźcom za miejsce wycieczek. Powinny one się wówczas charakteryzować łatwym poziomem trudności. Natomiast im szlaki będą dłuższe, tym mogą być trudniejsze i w znacznym stopniu dedykowane jeźdźcom o większym doświadczeniu. Z uwagi na bezpieczeństwo turystów poziom trudności szlaków nie powinien być określany przez udostępniającego teren czy organizatora turystyki konnej. Tablice informacyjne ustawione przy wjeździe na szlaki powinny szczegółowo informować jedynie o istniejących i potencjalnych przeszkodach, tak aby każdy jeździec sam indywidualnie mógł ocenić własne umiejętności i poziom trudności szlaku;

 muszą być bezpieczne dla jeźdźców oraz koni. Minimalna szerokość korytarza szlaku konnego musi pozwalać na bezpieczny przejazd jeźdźca na koniu. W przypadku pętli o charakterze rekreacyjnym, szczególnie o łatwym poziomie trudności, powinna ona wynosić 2,5 m, a wysokość podczyszczeń – około 3 m. W przypadku innych pętli, w tym i odcinków o charakterze rajdowym, istotne jest, aby szerokość szlaku, w tym i rosnących wzdłuż niego drzew, pozwalała na przejazd konia wraz z jeźdźcem na jego grzbiecie. Ponadto nad korytarzem szlaków nie mogą zwisać konary, które mogą „zdjąć” jeźdźca z konia. Dozwolone są natomiast zwisające od czasu do czasu gałęzie, swobodnie poddające się odchyleniu.

Ponadto, z uwagi na czułe zmysły konia, w tym szczególnie słuch, szlaki konne powinny być prowadzone z dala od źródeł hałasu, np. dróg publicznych. Bezpieczeństwu turystów sprzyja infrastruktura informacyjno-porządkowa umieszczona w lesie, np. znaki szlaków konnych, kierunkowskazy, tablice informacyjne itd. (więcej: rozdział 16);

 szlaki, szczególnie o charakterze rekreacyjnym, powinny rozpoczynać się i kończyć na terenie np. ośrodków jeździeckich, z którymi jednostka organizacyjna PGL LP ma podpisaną umowę cywilnoprawną, lub też w obrębie wybranych powierzchniowych obiektach rekreacyjno-wypoczynkowych, np. parkingów leśnych, gdzie istnieje możliwość zaparkowania samochodów z przyczepami do transportu koni. Osoby prywatne trzymające konie na własne cele i nie prowadzące działalności komercyjnej w zakresie organizacji turystyki czy rekreacji konnej powinny korzystać ze szlaków nieodpłatnie.

Projektując szlaki konne w lasach, należy dążyć do minimalizowania wpływu turystyki i rekreacji konnej na biofizyczne cechy udostępnianych przestrzeni leśnych. Oznacza to, że powinny być prowadzone po drogach położonych z dala od miejsc chronionych, terenów podmokłych czy bagiennych.

Konieczne jest również, aby zlokalizowane były z dala od ostoi zwierzyny, miejsc gniazdowania rzadkiego ptactwa itd. Celem jest zminimalizowanie ewentualnego płoszenia dzikiej zwierzyny przez goszczących w lesie turystów, w tym jeźdźców.

Nawierzchnia szlaków powinna spełniać kilka podstawowych parametrów technicznych:

 musi być bezpieczna dla końskich kopyt. Ponieważ nie wszystkie konie są podkuwane, dlatego też zaleca się prowadzenie szlaków drogami gruntowymi. Nawierzchnia, nawet na krótkich odcinkach, nie powinna być kamienista, zwłaszcza zawierać frakcji ostrokrawędzistych czy być twarda, np. asfaltowa. Wskazane jest również omijanie terenów wydmowych z uwagi na delikatność ekosystemów roślinnych, plaż (z wyjątkiem miejsc udostępnionych do turystyki konnej) oraz miejsc, gdzie pod wpływem deszczu nawierzchnia staje się błotniska i grząska lub pyli (więcej: rozdział 13.4);

 pochylenie podłużne szlaków konnych nie powinno przekraczać 20%, a poprzeczne 15%. Dotyczy to szczególnie pętli o charakterze rekreacyjnym, zlokalizowanych w pobliżu np. ośrodków jeździeckich, gdzie ruch konny jest relatywnie najintensywniejszy. Szlaki takie mogą być trudne do przejścia, szczególnie dla poczatkujących jeźdźców, nawierzchnia w wyniku częstych przejazdów konnych może ulegać szybszej erozji mechanicznej, wodnej czy powietrznej, co w konsekwencji może podnieść koszty utrzymania i konserwacji ich nawierzchni. Z uwagi na dbałość o zdrowie koni należy ponadto unikać prowadzenia korytarzy szlaków konnych w miejscach o długich, jednostajnych spadkach podłużnych i/lub poprzecznych, zwłaszcza gdy przekraczają one 10%. Szlaki konne nigdy nie powinny być ponadto prowadzone krawędzią urwiska czy wzdłuż stromego stoku (więcej: rozdział 13.6). Jeżeli projektowany jest przebieg szlaków o charakterze rajdowym, szczególnie na terenach górskich i podgórskich, spełnienie wyżej opisanych kryteriów może być niekiedy problematyczne. Wówczas wskazane jest kierowanie się zasadą, że ruch konny dozwolony jest po wyznaczonych przez nadleśniczego drogach leśnych, a wyżej podane parametry nie muszą znaleźć zastosowania;

 w obrębie korytarzy szlaków konnych nie powinny rosnąć gatunki roślin nieodpornych na zniszczenia lub trudno się regenerujących, a tym bardziej objętych ochroną. Wskazane jest ponadto, aby w obrębie powierzchniowych obiektów rekreacyjno-wypoczynkowych nie rosły gatunki roślin toksycznych dla konia (np. cis pospolity, paprocie czy starzec jakubek) lub ciernistych (więcej: rozdział 13.8).