W latach 70. XX wieku zaobserwowano większą aktywność terroryzmu międzynaro-dowego. W związku z tym w wielu państwach zaczęły powstawać specjalne jednostki an-tyterrorystyczne, które wymieniały się informacjami oraz podejmowały współpracę.
Po sukcesach żołnierzy SAS na Malajach w latach 1948–1958 oraz na Borneo w latach 1963–1966 Brytyjczycy postanowili nie tworzyć odrębnego zespołu i wytypowali SAS jako główną jednostkę antyterrorystyczną w kraju.
Jedną z pierwszych operacji, która ukazała światu, jaki wpływ na skuteczne odpiera-nie zamachów terrorystycznych mają wyspecjalizowane jednostki, była operacja „Nimrod”, przeprowadzona przez SAS w Londynie w 1980 roku21. Akcję transmitowała telewizja, każdy więc mógł zobaczyć, w jaki sposób działają jednostki specjalne. Techniki zasto-sowane przez antyterrorystów stały się wzorem dla służb specjalnych na całym świecie.
15 http://www.eliteukforces.info/special-air-service/counter-terrorism [dostęp: 2.04.2010].
16 Vide: T. Jones: SAS: the first secret wars: the unknown years of combat & counter-insurgency. Tauris, london 2010.
17 Vide: D. lewis: Operation certain death: the inside story of the SAS’s greatest battle. Arrow, london 2005.
18 h. hermann: Działania specjalne wczoraj – dziś – jutro. Wydawnictwo Adam marszałek, Toruń 2002, s. 179.
19 http://www.eliteukforces.info/special-air-service/organisation [dostęp: 2.04.2010].
20 ibidem.
21 m. ryan: Secret Operations of the SAS. mbi Publishing Company, london 2003, s. 189.
30 kwietnia 1980 roku sześciu uzbrojonych irańskich zamachowców z ugrupowania Demokratyczny Front Rewolucyjnego Wyzwolenia Arabistanu wdarło się do irańskiej ambasady w Londynie i uprowadziło 26 zakładników. Terroryści żądali uwolnienia 91 więźniów politycznych z irańskich więzień oraz samolotu dla siebie i zakładników.
Władze Iranu, którego politycznym przywódcą był ajatollah Chomeini, po kategorycznej odmowie spełnienia żądań przekazały sprawę Brytyjczykom22.
Ambasada została otoczona przez siły policyjne. Na miejsce przybył też oddział SAS, który w przypadku rozpoczęcia przez zamachowców likwidowania zakładników miał na-tychmiast przeprowadzić atak. W przypadku długich negocjacji oddział miał przygotować szczegółowy plan z uwzględnieniem rozkładu budynku oraz konsultacji z pracownikami ambasady. W ciągu pierwszych pięciu dni negocjacji uwolniono pięciu zakładników, co dawało nadzieję na pomyślne zakończenie rozmów. Szóstego dnia jednak przez frontowe drzwi budynku zostało wypchnięte ciało irańskiego attaché prasowego. Ponieważ prowa-dzenie dalszych rozmów z terrorystami narażało życie pozostałych osób uwięzionych przez zamachowców, wydano rozkaz do przeprowadzenia bezpośredniego ataku na ambasadę w celu odbicia zakładników i unieszkodliwienia zamachowców23.
Podczas gdy przywódca terrorystów prowadził telefoniczną rozmowę z negocjatorami, grupa uderzeniowa SAS zajmowała pozycje do rozpoczęcia akcji. Zgodnie ze szczegółowo przygotowanym planem mieli uderzyć ze wszystkich stron i błyskawicznie zająć wszystkie kondygnacje budynku24. Aby zagłuszyć podchodzących komandosów na pobliskim lotni-sku Heathrow obniżono ścieżki lądowania samolotów. Grupę 24 żołnierzy, która wzięła udział w akcji, podzielono na dwa zespoły (czerwony i niebieski), te zaś na trzy mniejsze czteroosobowe grupy. Każda grupa miała do wykonania jedno z następujących zadań:
– wejście przez klatkę schodową z dachu oraz opuszczenie i zdetonowanie w bezpiecz-nym miejscu dużego ładunku wybuchowego w celu wprowadzenia jak największego za-mieszania wśród terrorystów;
– zajęcie pierwszego piętra w wyniku wyważenia ładunkami wybuchowymi drzwi na balkonie znajdującym się nad frontowymi drzwiami ambasady;
– niezauważone wejście do ogrodu położonego na zapleczu budynku, sforsowanie znaj-dujących się tam drzwi i zajęcie parteru;
– dwa zespoły na dachu miały po opuszczeniu się na linach wejść do budynku przez balkony znajdujące się na zapleczu pierwszego i drugiego piętra;
– ostatni zespół miał wejść do podziemi budynku i zająć pozycję w piwnicy25. Nie wszystkie elementy planu zostały wykonane pomyślnie. Jeden z antyterrorystów przypadkowo uderzył butem w okno pokoju, w którym lider zamachowców prowadził ne-gocjacje przez telefon. Usiłował oddać strzał w kierunku komandosów, ale uniemożliwił mu to jeden z zakładników przebywających w tym pokoju. Chwilę później jeden z
człon-22 A. boguszewski: Operacja „Nimrod”. „komandos” 1992 nr 4, s. 16.
23 ibidem.
24 G. remont-barnes: Who Dares Wins- The SAS and the Iranian Embassy Siege 1980. Osprey Publishing, london 2009, s. 34.
25 http://www.eliteukforces.info/special-air-service/sas-operations/iranian-embassy [dostęp: 4.04.2010].
Doświadczenia
ków SAS zastrzelił terrorystę. Gdy okazało się, że Irańczycy wiedzą o obecności oddzia-łu, wszystkie zespoły rozpoczęły akcję i wykonały postawione im zadania.
Eksplozje towarzyszące wejściu zespołów do budynku wywołały panikę wśród terro-rystów. Dwóch z pięciu pozostałych przy życiu terrorystów otworzyło ogień do zakład-ników. Jednego zabili, a dwóch ranili26. Zanim komandosi dotarli do pomieszczenia, ter-roryści zdążyli wyrzucić broń przez okno. Położyli się na ziemi i udawali zakładników.
Według zeznań świadków antyterroryści rozpoznali zamachowców, postawili ich pod ścianą i zastrzelili. Następnych dwóch zabili podczas próby ucieczki27. Po zakończeniu akcji wewnątrz ambasady zakładników wyprowadzono na ulicę i nakazano im położyć się twarzą do ziemi. Po przeliczeniu okazało się, że ocalonych jest zbyt wielu. Jedną oso-bę zidentyfikowano jako terrorystę. Oszustem okazał się Fowzi Nejad – jedyny zamacho-wiec, który przeżył akcję odbijania zakładników. Później został skazany na karę doży-wotniego więzienia28.
Sześciodniowe oblężenie irańskiej ambasady zakończyło się 11-minutową akcją ko-mandosów, przeprowadzoną pod czujnym okiem kamer. Na zawsze zmieniła ona sposób postrzegania SAS przez opinię publiczną. Nie można przecenić aspektu psychologiczne-go medialnepsychologiczne-go szumu wokół odbijania zakładników z ambasady. Wyraźnie zaznaczono obecność i gotowość do działania jednostki, z którą będą musieli się zmierzyć terroryści działający na terytorium Wielkiej Brytanii.
Na skutek rozgłosu zwrócono uwagę, że metody, jakimi posługują się jednostki anty-terrorystyczne podczas walki z zamachowcami, bezpośrednio zagrażają bezpieczeństwu i życiu zakładników. Pojawiły się nawet opinie, że wśród żołnierzy zasilających szeregi jednostki znajdują się ludzie równie bezwzględni co przeciwnicy. Podczas bezpośredniej akcji zginęło sześć osób, w tym pięciu terrorystów.
Od 1969 roku w Irlandii Północnej nasilała się działalność Irlandzkiej Armii Republikańskiej dążącej do uzyskania niepodległości przez Irlandię. Wraz z wprowadze-niem na ten teren armii brytyjskiej pojawiły się pierwsze małe oddziały Special Air Service. Wykonywały one takie zadania, jak:
– obserwowanie portów morskich oraz przeszukiwanie łodzi w celu uniemożliwienia przemytu broni z Libii oraz USA;
– obserwowanie osób podejrzewanych o współpracę z IRA;
– doradzanie (pojedynczy żołnierze SAS byli przydzielani do regularnych oddziałów wojsk brytyjskich oraz władz cywilnych jako doradcy)29;
– zbieranie danych wywiadowczych w ramach specjalnie utworzonej grupy rozpozna-nia wojskowego;
– przeprowadzanie aresztowań w przypadku potwierdzenia działalności poszczegól-nych osób w IRA30.
26 A. boguszewski: Operacja…, op.cit., s. 17.
27 G. remont- barnes: Who Dares Wins…, op.cit., s. 41–49.
28 http://www.guardian.co.uk/uk/2002/jul/24/military.features11 [dostęp: 5.04.2010].
29 Vide: r. murray: The SAS in Ireland. mercier Press, Cork 1990.
30 h. hermann: Działania specjalne…, op.cit., s. 212.
W maju 1987 roku doszło do jednej z najbardziej spektakularnych akcji w czasie wal-ki z IRA. Brytyjswal-ki wywiad uzyskał informacje o planowanym przez terrorystów ataku na posterunek policji w Loughall w hrabstwie Armagh. Źródłem danych wywiadowczych był żołnierz, któremu udało się wniknąć w struktury organizacyjne IRA. Do sforsowania ścian budynku członkowie IRA mieli użyć skradzionej koparki obładowanej materiała-mi wybuchowymateriała-mi. Potwierdzono również, że zamaskowani sprawcy skradli środek trans-portu kołowego, który mógłby służyć do przetransportowania uzbrojonych terrorystów.
W kolejnych informacjach wywiadowczych potwierdzono czas i miejsce ataku31. Do ak-cji przeciw zamachowcom wysłano oddział SAS liczący 24 osoby.
Kilku członków SAS zostało umieszczonych wewnątrz posterunku policji, część od-działu ulokowano wzdłuż linii drzew w niedużej odległości od drogi przed celem ataku terrorystów, natomiast pozostała część oddziału miała za zadanie zabezpieczenie możli-wych dróg ucieczki. O godzinie 19.00 zauważono skradziony samochód, który patrolo-wał okolice domniemanego celu ataku. Po kilku minutach dołączyła do niego koparka z przytwierdzonym zbiornikiem, najprawdopodobniej wypełnionym ropą. Po wjeździe na teren posterunku policji terroryści opuścili pojazdy, podpalili ropę oraz rozpoczęli ostrzał budynku. Pozostali otworzyli ogień w kierunku budynku. Zasadzka, którą urzą-dzili komandosi z SAS, już po kilkunastu sekundach zakończyła się wyeliminowaniem wszystkich ośmiu zamachowców. Niestety w tym czasie na drogę prowadzącą do poste-runku wjechał samochód, w którym znajdowało się dwóch mężczyzn. Pojazd ten został ostrzelany przez żołnierzy SAS zabezpieczających drogi ucieczki. Jeden z mężczyzn po-niósł śmierć, a drugi został poważnie zraniony32. Śledztwo wykazało, że obaj nie byli w żaden sposób związani z Irlandzką Armią Republikańską, a rodzinom poszkodowa-nych wypłacono odszkodowania.
W wymiarze militarnym akcja bezsprzecznie zakończyła się sukcesem, ponieważ wszy-scy terroryści zostali wyeliminowani i nie ucierpiał żaden z atakujących żołnierzy. Udało się utrudnić IRA przeprowadzanie zamachów. Jej dowódcy musieli najpierw uporać się z infiltracją struktur organizacji przez siły brytyjskie. Wpadnięcie w zasadzkę w Loughall było największą klęską Irlandzkiej Armii Republikańskej od 1921 roku33. W wymiarze politycznym natomiast ocena nie była jednoznaczna. Tragiczne w skutkach ostrzelanie samochodu z cywilami i w konsekwencji niewskazanie oraz nieukaranie winnych tego incydentu poskutkowało pojawieniem się głosów, że rząd brytyjski nie cofnie się przed żadnymi działaniami, by powstrzymać irlandzkie dążenia do uzyskania niepodległości.
Kolejną operacją przeciwko IRA z bezpośrednim udziałem SAS była operacja „Flavius”
na Gibraltarze w 1988 roku. Wzbudziła ona wiele kontrowersji i do dzisiaj opinie na jej temat są podzielone. W marcu 1988 roku brytyjski wywiad uzyskał informacje o zamia-rze terrorystów pzamia-rzeprowadzenia ataku podczas parady, w której udział miał brać brytyjski gubernator oraz orkiestra wojskowa. Przez kilka tygodni hiszpańskie służby
bez-31 s.m. katz: Targeting Terror: Counterterrorists Raids. lerner Publications Company, minneapolis 2009, s. 29.
32 T. shanahan: The Provisional Irish Republican Army and the morality of terrorism. Edinburgh University Press ltd, Edinburgh 2009, s. 182.
33 http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/ireland/article472847.ece [dostęp: 5.04.2010].
Doświadczenia
pieczeństwa obserwowały grupę trzech osób podejrzanych o współpracę z IRA34. W skład grupy wchodziło dwóch mężczyzn, Danny McCann i Sean Savage, oraz kobieta Mairead Farrel. Ustalono, że terroryści planują przy trasie parady umieścić samochód pułapkę.
5 marca Sean Savage został zauważony, gdy parkował biały samochód marki Renault, w którym mogły się znajdować materiały wybuchowe. Ustalono, że granicę Hiszpanii z Gibraltarem przekroczyła pozostała dwójka podejrzanych. Parę cały czas bacznie ob-serwowano. Późnym popołudniem cała trójka spotkała się nieopodal zaparkowanego przez Savage’a samochodu, po czym ponownie się rozdzieliła i oddaliła od obserwowanego po-jazdu. Gdy podejrzani opuścili okolicę trasy parady, wojskowi specjaliści od materiałów wybuchowych zaczęli dyskretnie obserwować samochód. Mimo braku niezbitych dowo-dów na obecność ładunków wewnątrz auta przyjęto założenie, że w samochodzie może znajdować się semtex35.
Po ostatecznym potwierdzeniu tożsamości trzech obserwowanych osób jako powiąza-nych z IRA szef lokalnej policji przekazał dowodzenie operacją antyterrorystom z SAS.
Otrzymali oni rozkaz aresztowania podejrzanych. Komandosi, ubrani w cywilną odzież i wyposażeni w pistolety o kalibrze 9 mm, podzielili się na dwie grupy. Jedna udała się za Seanem Savage’em, druga podążyła za Mairead Farrel i Dannym McCannem.
Przypadkowy sygnał syreny policyjnej spowodował, że para śledzonych zaczęła się za-chowywać nerwowo i podejrzliwie. Chwilę później McCann zauważył jednego z żołnie-rzy 10 m od miejsca, w którym się znajdował. Jak później zeznali członkowie oddziału, podejrzany sięgnął do wewnętrznej kieszeni kurtki, na co antyterroryści zareagowali strza-łem – śmiertelnym. Farrel również została zabita, ponieważ podejrzewano, że sięga do torebki po broń lub detonator, którym mogłaby odpalić materiały wybuchowe umiesz-czone w pozostawionym na parkingu samochodzie. Chwilę później w podobny sposób zginął Savage36.
Początkowo określono operację jako sukces w walce z terrorystami, jednak śledztwo mające na celu ukazanie intencji porywaczy wykazało, że żaden z członków IRA nie miał przy sobie ani urządzenia umożliwiającego detonację, ani broni. Po dokładnych oględzinach samochodu nie wykryto w nim materiałów wybuchowych. Dalsze docho-dzenie wykazało powiązanie zabitej trójki z samochodem pozostawionym na terytorium Hiszpanii. Znaleziono w nim 64 kg semtexu, co pozwoliło na postawienie hipotezy, że pozostawienie renault przez podejrzanych miało na celu tylko zarezerwowanie miejsca parkingowego dla właściwego samochodu pułapki i tym samym uniemożliwienie jego wcześniejsze wykrycie37.
W latach 1990–1997 snajperzy z IRA działający w Irlandii Północnej zabili siedmiu brytyjskich żołnierzy i dwóch policjantów. Aby skutecznie przeciwdziałać zagrożeniu, wy-słano w tamten region oddział SAS, wspomagany przez grupę rozpoznania wojskowego,
34 i. Chloupek: Operacja „Flavius”. Antyterroryzm. Gibraltar ‚88. „komandos” 1996 nr 12, s. 13.
35 http://www.eliteukforces.info/special-air-service/sas-operations/sas-gibraltar [dostęp: 6.04.2010].
36 T. Geraghty: The Irish War: the hidden conflict between the IRA and the British intelligence. harperCollins Publishers, london 1998, s. 147, 148.
37 i. Chloupek: Operacja „Flavius”…, op.cit. s. 15.
którego zadaniem było zbieranie danych wywiadowczych. Uzyskane informacje pozwoli-ły na zlokalizowanie potencjalnego punktu operacyjnego terrorystów na farmie niedaleko wsi Crossmaglen. Zaczęto obserwować zarówno budynki, jak i samochód Mazda 626, któ-rego używali podejrzani o zamachy. Na terenie wokół farmy umieszczono ukryte kamery, a do śledzenia mazdy użyto urządzeń wykorzystujących technologię GPS38.
W lutym 1997 roku brytyjski żołnierz Stephen Restorick został zastrzelony przy punk-cie kontroli pojazdów ze znacznej odległości z broni o dużym kalibrze. Obserwacja samochodu, którym mieli poruszać się terroryści, pozwoliła na ustalenie, że w czasie za-machu znajdował się on w odległości pozwalającej oddać precyzyjny strzał. Z kolei rekonesans z bliskiej odległości pozwolił na ustalenie, że mazda została przerobiona w ta-ki sposób, by mogła służyć jako mobilna platforma strzelnicza. Modyfikacje polegały na umieszczeniu w boku samochodu rozsuwanej, opancerzonej płyty, dzięki której strzelec mógł z pozycji leżącej wycelować, a następnie oddać strzał. Po kilku tygodniach obser-wacji podejrzanej farmy ustalono tożsamość czterech podejrzanych, co pozwoliło na śle-dzenie ich poczynań na każdym kroku39.
10 kwietnia 1997 roku zauważono czterech terrorystów, którzy przygotowywali samo-chód do kolejnej akcji. Wydano rozkaz do bezpośredniego ataku. Antyterroryści z SAS wjechali nieoznakowanym samochodem dostawczym na teren farmy i aresztowali czte-rech członków IRA. Podczas przeszukania budynków znaleziono karabin snajperski fir-my Barrett oraz znaczne zapasy amunicji.
Akcja przeciwko snajperom Irlandzkiej Armii Republikańskiej, w przeciwieństwie do wcześniej opisanych, stanowi przykład umiejętności subtelnego działania przez jednost-ki specjalne. O powodzeniu działań zadecydowały starannie zebrane informacje wywia-dowcze, a nie użycie brutalnej siły. Nie zginął żaden zamachowiec. Mimo dowodów obciążających terrorystów wszyscy zostali uwolnieni po zawarciu tzw. porozumienia wiel-kopiątkowego między Wielką Brytanią a Irlandią 10 kwietnia 1998 roku40.