Polityka sankcyjna USA wobec Iranu

Iran w czasie II wojny światowej sympatyzował z Trzecią Rzeszą, dlatego w 1941 roku na jego terytorium znalazły się wojska brytyjskie i radzieckie, a rządy przejął po swym ojcu, szachu Rezie I, Mohammad Reza Pahlawi. Po zakończeniu wojny w Iranie dochodziło do ciągłych zamieszek między ścierającymi się ugrupowania-mi komunistycznej partii Tudeh, lewicującyugrupowania-mi nacjonalistaugrupowania-mi pod przewodnictwem Mohammada Mosaddeka i ekstremistami islamskimi. Mosaddek w 1951 roku zo-stał wybrany na stanowisko premiera i rozpoczął realizację zapowiadanych planów, w tym nacjonalizację przemysłu naftowego. Ostre konfl ikty między szachem,

stron-305 Przez programy tematyczne należy rozumieć programy nakierowanych sankcji gospodarczych, nakładanych na jednostki dopuszczające się konkretnego rodzaju nielegalnej działalności. OFAC admi-nistruje czterema podstawowymi programami sankcyjnymi: antyproliferacyjnym, antynarkotykowym, antyterrorystycznym i programem dotyczącym handlu brudnymi diamentami.

306 Tytuł wykonawczy rozporządzenia 13224 stanowią Terrorism Sanctions Regulations (31 C.F.R.

Part 595), Terrorism List Governments Sanctions Regulations (31 C.F.R. Part 596) i Foreign Terrorist Organizations Sanctions Regulations (31 C.F.R. Part 597).

307 EO 12947 (23 stycznia 1995 r.) oraz EO 13099 (22 sierpnia 1998 r.).

nikiem USA, a premierem zakończyły się ucieczką Pahlawiego z kraju w sierpniu 1953 roku. W kilka dni później zakończona sukcesem akcja CIA, zmierzająca do obalenia Mosaddeka, umożliwiła powrót szacha do Iranu. Od tamtej pory szach utrzymywał bardzo bliskie stosunki z Zachodem, co zaowocowało nie tylko poprawą stanu gospodarki, ale również wzmocnieniem pozycji Iranu w regionie³⁰⁸. Niezado-wolenie z przyjaznych relacji Iranu z USA głośno wyrażały ugrupowania lewicowe i wpływowy kler muzułmański. O ile szachowi udało się zwalczyć komunistów, o tyle kler wzmocnił swoją pozycję oraz doprowadził do detronizacji szacha i jego kolejnej ucieczki z kraju. Kler krytykował europeizację Iranu, zagrażającą tradycyjnym war-tościom islamu, metody rządzenia i realizację programu reform. Z czasem opozycja antymonarchistyczna, skupiona wokół szyickiego ajatollaha Ruhollaha Chomeinie-go, przybrała na znaczeniu. Masowe zamieszki przerodziły się szybko w rewolucję, a szach salwował się ucieczką do Stanów Zjednoczonych. Chomeini powrócił do kraju w lutym 1979 roku, by przekształcić Iran w teokratyczną Republikę Islam-ską³⁰⁹. Polityka zagraniczna w jego wydaniu była kontynuacją polityki „negatywnej równowagi” Mosaddeka, zamykającą się w haśle: „ani Zachód, ani Wschód”³¹⁰. Wro-gość wobec Stanów Zjednoczonych znalazła upust w listopadzie 1979 roku, kiedy to grupa studentów wtargnęła do ambasady USA, biorąc zakładników. Zdarzenie to za-początkowało działania w ramach polityki sankcyjnej, która w okresach administra-cji różnych prezydentów bywała ostrzejsza bądź łagodniejsza, ale jest konsekwentnie realizowana aż do dnia dzisiejszego.

Prezydent Carter wprowadził początkowo embargo na eksport broni do Iranu³¹¹, a następnie zakaz importu irańskiej ropy naftowej³¹². W połowie listopada 1979 roku, na podstawie IEEPA, ogłosił on stan zagrożenia bezpieczeństwa narodowego i sko-rzystał z możliwości, jakie daje ta ustawa w kwestii blokowania aktywów. Rozpo-rządzenie EO 12170, wcielające przepisy IEEPA w życie, zakładało zamrożenie ak-tywów fi nansowych irańskiego rządu i banku centralnego³¹³. W kwietniu 1980 roku nałożono embargo handlowe, wyłączające żywność i leki, a także zakazano oby-watelom USA podróżowania do/z Iranu oraz dokonywania transakcji fi nansowych

308 Iran stał się mocarstwem, które mogło stanowić przeciwwagę dla głównego lidera regionu – Egiptu pod rządami Gamala Abdela Nasera. W celu umocnienia swojej pozycji Iran planował stworze-nie koalicji państw muzułmańskich, wspierał też powstańców kurdyjskich w Iraku i był państwem człon-kowskim CENTO. Zob. A. Patek, Bliski Wschód, [w:] A. Patek, J. Rydel, J.J. Węc, Najnowsza historia świata, t. 1: 1945–1963, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000, 2003, s. 350.

309 Chomeini został wygnany z kraju 4 listopada 1964 r. za krytykę rządów szacha. Początkowo przebywał w Iraku, a następnie osiadł we Francji, gdzie występując jako zwierzchnik całej społeczności muzułmańskiej, wzywał do obalenia reżimu w Iranie. Zob. A. Patek, Przemiany na Bliskim Wschodzie w latach siedemdziesiątych, [w:] A. Patek, J. Rydel, J.J. Węc, Najnowsza historia świata, t. 2: 1963–

1979, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2000, 2003, s. 218–219.

310 Dwa największe mocarstwa, USA i ZSRR, które obawiały się, że Iran sprzymierzy się z jednym z nich, doczekały się etykiety odpowiednio „Wielkiego” i „Małego Szatana”. Zob. F. Halliday, Bliski Wschód w stosunkach międzynarodowych. Władza, polityka i ideologia, Kraków: Wydawnictwo Uniwer-sytetu Jagiellońskiego, 2009, s. 121–122.

311 8 listopada 1979 r. na podstawie The Arms Export Control Act of 1976, 22 U.S.C. 2778.

312 12 listopada 1979 r. na podstawie The Trade Expansion Act of 1962, 19 U.S.C. 1801.

313 EO 12170 (14 listopada 1979 r.) Blocking Iranian Government Property.

z irańskimi partnerami lub za pośrednictwem irańskich instytucji fi nansowych³¹⁴. Uwolnienie amerykańskich zakładników umożliwiło zniesienie obydwu kwietnio-wych rozporządzeń, przy zachowaniu blokady własności rządu irańskiego³¹⁵.

Kolejne sankcje zostały nałożone w 1984 roku w wyniku irańskiego zaangażo-wania w zamachy na ambasadę³¹⁶ i bazę marynarki wojennej w Bejrucie. Iran został wpisany na listę krajów wspierających międzynarodowy terroryzm³¹⁷, a tym samym pozbawiony amerykańskiej pomocy zagranicznej i objęty ścisłą kontrolą eksportową dóbr o podwójnym zastosowaniu³¹⁸.

Relacje z Iranem sukcesywnie ulegały pogorszeniu. W 1987 roku, w ostatniej fazie wojny iracko-irańskiej, USA zaangażowały się w tzw. wojnę o tankowce. Iran i Irak blokowały wody Zatoki Perskiej i atakowały przepływające tankowce, by po-zbawić adwersarza dochodów ze sprzedaży ropy. Kuwejt zwrócił się do USA z proś-bą o ochronę, która miała polegać na objęciu jego statków amerykańską banderą.

Amerykańskie okręty wojenne zaczęły patrolować Zatokę Perską i, oprócz tankow-ców, stały się celem ataku fl oty irańskiej. W październiku 1987 roku prezydent Re-agan nałożył na Iran embargo importowe i sankcje wtórne na produkty wytworzone z irańskiej ropy, sprowadzanej przez kraje trzecie³¹⁹.

Pierwsze sankcje gospodarcze w ramach walki z proliferacją broni masowego rażenia zostały nałożone na Iran w październiku 1992 roku na mocy ustawy Iran--Iraq Nonproliferation Act. Ustawa określała warunki handlu towarami podwójne-go zastosowania i zakładała zastosowanie sankcji podwójne-gospodarczych wobec wszystkich podmiotów, które wspierają działania Iranu w ramach pozyskiwania broni masowe-go rażenia oraz zaawansowanej broni konwencjonalnej³²⁰. Sankcje mogły przybrać formę dwuletniego wstrzymania realizacji kontraktów rządowych, a także zakazu udzielania licencji na eksport z USA. Jeśli podmiotem łamiącym przepisy byłby kraj,

314 EO 12205 (7 kwietnia 1980 r.) Prohibiting Certain Transactions with Iran; EO 12211 (17 kwietnia 1980 r.) Prohibiting Certain Transactions with Iran. Dodatkowo rozporządzenie 12211 wstrzymywało dostawy wcześniej zamówionego i zakupionego przez Iran od USA uzbrojenia. Zob. H.G. Askari, J. For-rer, H. Teegen, J. Yang, Case Studies of U.S. Economic Sanctions. The ChRLese, Cuban, and Iranian Experience, Westport, CT–London: Praeger, 2003, s. 188.

315 M. Bałut, Unilateralne sankcje gospodarcze w polityce zagranicznej USA wobec Iranu po 1979 r., [w:] K. Budzowski (red.), Gospodarcze i społeczne relacje współczesnego świata. Materiały konferencyj-ne, Kraków: Krakowska Szkoła Wyższe im. A.F. Modrzewskiego, 2007, s. 10–11.

316 Zamach został zaplanowany i przygotowany przy współpracy z Syrią. W ambasadzie USA od-bywało się w tym czasie spotkanie pracowników CIA, o czym Iran został poinformowany przez służby ZSRR. Zob. H. Jaber, Hezbollah: walka i zemsta, przeł. J. Kozłowski, Warszawa: Rytm, Bellona, 1999, s. 75–76.

317 Iran dołączył do Kuby i Syrii 19 stycznia 1984 r. Zob. informacje na stronie internetowej: www.

state.gov z dnia 13 października 2010.

318 G. Bruno, Lengthening List of Iran Sanctions, dostęp na: www.cfr.org z dnia 13 października 2010.

319 EO 12613 (30 listopada 1987 r.) Prohibiting Imports from Iran. Zob. H. Franssen, E. Morton, A Review of US Unilateral Sanctions against Iran, MEES Article, t. XLV, nr 34, 26 sierpnia 2002 r., dostęp na: www.mafhoum.com z dnia 10 stycznia 2010.

320 Iran-Iraq Arms Nonproliferation Act of 1992 (P.L. 102–484). Ustawa ta była częścią polityki podwójnego powstrzymywania (dual containment policy), która zmierzała do uniemożliwienia obydwu krajom pozyskania broni masowego rażenia.

administracja Busha przewidywała wstrzymanie pomocy zagranicznej, głosowa-nie przeciwko udzielaniu pożyczek i kredytów przez organizacje międzynarodowe, zawieszenie porozumień o współprodukcji, zawieszenie wymiany technicznej w za-kresie technologii wojskowych i technologii podwójnego zastosowania, a także em-bargo na broń³²¹. Dodatkowo w kompetencjach prezydenta leżała odmowa nadania danemu krajowi klauzuli największego uprzywilejowania oraz nałożenie embarga handlowego.

Od 1995 roku polityka sankcyjna wobec Iranu zaczęła kształtować się dwutoro-wo. Nacisk gospodarczy stosowano jednocześnie na okoliczność wspierania przez Iran terroryzmu, w szczególności działalności Hezbollahu w Libanie³²², oraz rozprze-strzeniania broni masowego rażenia. Co więcej, administracja Clintona była osła-biana przez większość republikańską, kontrolującą obydwie izby Kongresu, która traktowała sankcje jako instrument wkupywania się w łaski potężnych grup nacisku wewnątrz własnych szeregów³²³. W maju 1995 roku prezydent Clinton wydał dwa rozporządzenia aktywujące szeroki program sankcji gospodarczych wobec Iranu.

Przewidywały one zakaz realizacji inwestycji w irańskim sektorze naftowym³²⁴, em-bargo handlowe, zakaz dokonywania jakichkolwiek transakcji, a także rozpoczynania inwestycji greenfi eld lub inwestycji związanych z własnością irańską³²⁵. Działania w kierunku zaostrzenia polityki sankcyjnej wobec Iranu nie były satysfakcjonujące dla republikańskiego Kongresu. W sierpniu 1996 roku przyjęto więc Iran and Libya Sanctions Act³²⁶ ograniczającą wartość amerykańskich inwestycji w irańskim sek-torze energetycznym³²⁷ do 40 mln USD rocznie³²⁸ oraz nakładającą sankcje gospo-darcze na podmioty sprzedające Iranowi technologie do produkcji broni masowego rażenia.

Wybór Mohammada Chatamiego na nowego prezydenta Iranu w 1997 roku wpro-wadził klimat rozluźnienia na linii Teheran–Waszyngton. Aspiracje reformatorskie

321 Sankcje gospodarcze wobec kraju miały być nałożone na okres jednego roku. W ustawie zapisano możliwość uchylenia przez prezydenta warunków programu sankcyjnego. Zob. K. Katzman, Iran San-ctions, CRS Report for Congress, 3 sierpnia 2010 r., dostęp na: www.fas.org z dnia 15 października 2010.

322 Iran dostarcza Hezbollahowi pomocy fi nansowej, ofi cjalnie na cele charytatywne i wsparcie jego działalności politycznej, ale nie bierze udziału w planowaniu operacyjnym. Zob. P. Osiewicz, Iran: poli-tyka regionalna po roku 2005, „Sprawy Międzynarodowe” 2008, nr 3, s. 32.

323 Administracja Clintona podlegała szczególnie silnym naciskom ze strony najpotężniejszego, ży-dowskiego lobby – The America Israel Public Affairs Committee (AIPAC), działającego w Waszyng-tonie.

324 EO 12957 (15 marca 1995 r.) Prohibiting Certain Transactions with Respect to the Development of Iranian Petroleum Resources.

325 EO 12959 (6 maja 1995 r.) Prohibiting Certain Transactions with Respect to Iran.

326 W 2006 r. ofi cjalnie usunięto z ustawy zapisy dotyczące sankcji wobec Libii ze względu na spełnienie przez nią warunków stawianych przez rezolucję ONZ odnośnie do katastrofy lotniczej Pan Am 103, mimo że w rzeczywistości sankcje wobec Libii zostały zniesione już w 2004 r. Ustawa zmieniła nazwę na Iran Sanctions Act (P.L. 109–293).

327 Sektor energetyczny należało rozumieć jako sektor obejmujący pozyskiwanie ropy i gazów na-turalnych, a także gazu LNG, tankowce, produkty służące do produkcji i transportu rurociągów przesy-łowych dla ropy i gazu LNG.

328 Wartość inwestycji obniżono następnie do 20 mln, kiedy okazało się, że USA odniosły porażkę w formowaniu koalicji państw zaangażowanych w program sankcji multilateralnych wobec Iranu.

Chatamiego i idea porozumienia między cywilizacjami, którą ofi cjalnie głosił, zmo-tywowały Clintona do złagodzenia programu sankcyjnego³²⁹. Prezydentura Busha wyznaczyła jednak kres ocieplenia stosunków z Iranem. W ramach republikańskiej polityki twardej linii prezydent podpisał w 2000 roku ustawę Iran Nonproliferation Act, nakładającą sankcje na zagraniczne podmioty wspierające rozbudowę irańskie-go programu jądroweirańskie-go³³⁰. Warunki zapisane w ILSA zostały w sierpniu 2001 roku przedłużone na kolejnych pięć lat w wyniku zaangażowania Iranu w zorganizowanie zamachów bombowych w Al-Chubar (Arabia Saudyjska), podczas których zginęło 19 amerykańskich żołnierzy³³¹. Mimo że Iran potępił zamachy z 11 września 2001 roku oraz udzielił wsparcia koalicji państw podczas wojny z talibami i Al-Kaidą w Afganistanie³³², prezydent Bush zaliczył Iran do krajów tzw. osi zła wraz z Ira-kiem i Koreą Północną. Sformułowanie to wytyczyło główne kierunki polityki zagra-nicznej USA w kwestii irańskiej, tj. próby ograniczenia proliferacji broni masowego rażenia oraz walki z terroryzmem. Po obaleniu reżimu Saddama Husajna w 2003 roku administracja Busha wzmogła nacisk na Iran w celu zakończenia programu ją-drowego³³³. Inspekcja Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA) w tym samym roku wykazała ślady wzbogacania uranu w elektrowni jądrowej w Buszehr.

Pod naciskiem USA oraz krajów europejskich, Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec, Iran podpisał Dodatkowy Protokół do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądro-wej, umożliwiający niezakłócone inspekcje. Administracja Busha kontynuowała pro-wadzenie polityki twardej ręki wobec Iranu³³⁴. W 2005 roku prezydent Bush objął irańskie podmioty zaangażowane w proliferację broni masowego rażenia sankcjami

329 Poczynione ustępstwa były symboliczne. Clinton dopuścił na rynek amerykański perskie dywa-ny, pistacje i kawior.

330 Iran Nonproliferation Act of 2000 (P.L. 106–178). W styczniu 2005 r. przepisy ustawy zosta-ły rozciągnięte na Syrię, a od początku 2006 r. na Koreę Północną. Znalazła ona zastosowanie wobec podmiotów wspierających program jądrowy i rakietowy. Obecnie ustawa przyjmuje nazwę Iran, North Korea, and Syria Nonproliferation Act Sanctions (INKSNA).

331 Ch. Recknagel, U.S. and Iran Chart Different Courses over War on Terror, 13 grudnia 2001, dostęp na: www.rferl.org z dnia 18 października 2010.

332 Iran zgodził się zamknąć swoje granice dla sił Al-Kaidy, otworzył swe porty dla pomocy hu-manitarnej dostarczanej przez kraje zachodnie, przekonywał swoich sprzymierzeńców w Afganistanie, tj. Przymierze Północne, by współpracowało z siłami USA. Teheran zgodził się na awaryjne lądowania pilotów amerykańskich na swoim terytorium. Iran wziął udział w konferencji w Bonn, ustanawiającej nowy rząd w Afganistanie w listopadzie 2001 r. Zob. E. Karagiannis, The US-Iranian Relationship after 11 September 2001 and the Transportation of Caspian Energy, „Central Asian Survey”, nr 22(2/3), lipiec/

sierpień 2003, s. 152–153. Iran starał się wykorzystać wojnę z terroryzmem w celu poprawy stosunków z USA. Zob. D. Brumberg, Dilemmas of Western Policy toward Iran, „The International Spectator” 2002, nr 3, s. 75.

333 Stany Zjednoczone nie posiadały dowodów na istnienie programu broni jądrowej. Wiedziały jed-nak, że Iran rozwija swoje możliwości techniczne i technologiczne, by taką broń uzyskać. Zob. wywiad z Davidem Albrightem z 13 września 2003 r., przeprowadzony przez Bernarda Gwertzmana, dostęp na:

www.cfr.org z dnia 20 października 2010.

334 Kwestie polityki zagranicznej zdominowały Ogólnokrajową Konwencję Partii Republikańskiej we wrześniu 2004 r. Prezydent Bush podkreślał, że obecna polityka wobec Bliskiego Wschodu gwaran-tuje bezpieczeństwo USA. Władze wybrane w wolnych wyborach w rejonie bliskowschodnim pomogą utrzymać pokój międzynarodowy, ponieważ zaangażują się w walkę z terroryzmem zamiast udzielać mu schronienia. Zob. A. Mania, P. Laidler, Amerykańska demokracja w XXI wieku, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006, s. 22–23.

gospodarczymi nałożonymi na mocy IEEPA i NEA. Dodatkowo USA wstrzymały po-moc zagraniczną dla Rosji za wspieranie irańskiego programu jądrowego³³⁵. W 2006 roku Iran odmówił dalszych inspekcji ze strony IAEA, łamiąc rezolucję z 2005 roku, a także chciał zawiesić memorandum dotyczące wzbogacania uranu. Zdarzenie to zaalarmowało Radę Bezpieczeństwa ONZ, która jednak w swym oświadczeniu ogra-niczyła się do wyrażenia niepokoju i wezwania Iranu do wywiązywania się z obo-wiązków wobec IAEA³³⁶.

Opór Iranu wobec wywiązywania się z warunków zapisanych w NPT (Nuclear Nonproliferation Treaty), którego Iran jest sygnatariuszem od 1968 roku, zaniepokoił również społeczność międzynarodową. W latach 2006–2008 ONZ nałożyła sank-cje gospodarcze w ramach trzech programów opartych na rezolucjach 1737, 1747 i 1803³³⁷. W tym czasie prowadzono intensywne wielostronne negocjacje z Iranem w kwestii zawieszenia programu wzbogacania uranu, oferując w zamian pakiet zachęt. Negocjacje te okazały się jednak bezowocne³³⁸. Wygrana Baracka Obamy w wyborach prezydenckich, a także powtórny wybór na prezydenta Iranu Moha-mada Ahmadineżada nie przyniosły żadnych postępów w kolejnych wielomiesięcz-nych rozmowach. Stany Zjednoczone zdecydowały się na jednostronne działania.

1 czerwca 2010 roku prezydent Obama podpisał nową ustawę Comprehensive Iran Sanctions, Accountability, and Divestment Act of 2010³³⁹ (CISADA). Jest ona odpo-wiedzią na kontynuowane przez reżim rządzący przypadki łamania praw człowieka, w szczególności nadużycia, których dopuszczono się podczas ostatnich wyborów prezydenckich w Iranie w 2009 roku.

335 Rosja, począwszy od lat 90., zaangażowała się we współpracę z Iranem w kwestii programu ją-drowego. Wspierała budowę reaktora w Buszehr, co czyniło ją obiektem podejrzeń o wspieranie irańskie-go programu broni jądrowej, a także programu rakiet mogących przenosić głowice atomowe na znaczne odległości. Rosja ostro zaprzeczała tym oskarżeniom i zapowiedziała w 2002 r., że ma w planie ukończyć budowę reaktora w Buszehr oraz pięciu kolejnych, służących celom cywilnym – jeszcze jednego w Bu-szehr i czterech w Ahwaz, w okolicach Teheranu. Zob. V. Mizin, The Russia-Iran Nuclear Connection and U.S. Policy Options, „Middle East Review of International Affairs” 2008, t. 8, nr 1, s. 78.

336 S/PRST/2006/15, 29 marca 2006 r., UN Security Council Presidential Statement. Pomysł nało-żenia sankcji spotkał się ze sprzeciwem ChRL i Rosji. Rosja utrzymywała silne powiązania handlowe z Iranem, a dodatkowo zależało jej na przeforsowaniu rozwiązania zakładającego wzbogacanie uranu na potrzeby Iranu na jej terytorium. Z kolei ChRL importowała duże ilości irańskiej ropy i w tym czasie oby-dwa kraje podpisały też duży kontrakt na dostawy gazu. Zob. R. McMahon, Iran, the United Nations, and Sanctions, Background Q&A, dostęp na: www.cfr.org z dnia 23 października 2010; Recognizing Iran as a Strategic Threat. An Intelligence Challenge for the United States, Staff Report of the House Permanent Select Committee on Intelligence Subcommittee on Intelligence Policy, 23 sierpnia 2006 r., dostęp na:

http://intelligence.house.gov z dnia 23 października 2010.

337 Resolution 1737 (2006), 23 grudnia 2006 r.; Resolution 1747 (2007), 24 marca 2007 r.; Resolu-tion 1803 (2008), 3 marca 2008 r.

338 Iran postawił na politykę odprężenia w regionie. Podkreślał powagę takich kwestii jak wzajemne zrozumienie i propagowanie pokoju na Bliskim Wschodzie. Taką retorykę można interpretować jako przygotowanie gruntu przed potencjalną konfrontacją z USA lub Izraelem. Rzecz jasna, Iran nie liczył na wsparcie wojskowe, ale raczej polityczne, które zagwarantowałoby dyskredytację działań USA i ich sojuszników, jeśli byłyby one podejmowane z pominięciem krajów arabskich. Zob. P. Osiewicz, Iran:

polityka regionalna po roku 2005, op. cit., s. 28–29.

339 CISADA (P.L. 111–195).

Parę dni po przyjęciu CISADA Rada Bezpieczeństwa ONZ przegłosowała przy-jęcie rezolucji 1929³⁴⁰ zaostrzającej sankcje gospodarcze wobec Iranu. Główne wa-runki zapisane w rezolucji obejmowały przede wszystkim rozszerzenie listy osób objętych multilateralnymi sankcjami fi nansowymi i podróżnymi, zalegalizowanie inspekcji ładunków podejrzanych o przemyt, zakaz sprzedaży większości kategorii ciężkiego uzbrojenia oraz zakaz wspierania irańskiego programu jądrowego i rakie-towego. Rezolucja 1929 wymagała od krajów członkowskich, by naciskały one na krajowe przedsiębiorstwa w kierunku zaprzestania współpracy z irańskimi kontra-hentami i wprowadziły zakaz otwierania irańskich banków na ich terytorium, a także nakaz zamykania istniejących fi lii własnych banków w Iranie, jeśli istniałyby podej-rzenia, że taka działalność wspierałaby irański program jądrowy³⁴¹.

Kolejne wybory prezydenckie w Iranie w 2009 roku stały się źródłem niestabil-ności wewnętrznej. Wygrana urzędującego prezydenta spowodowała falę protestów, które zostały brutalnie stłumione przez siły rządowe. USA po raz pierwszy w histo-rii relacji z Iranem nałożyły sankcje gospodarcze w obronie praw człowieka. Pro-gram nowych sankcji nakierowanych, przewidzianych w rozporządzeniu EO 13553 z września 2010 roku, objął ośmiu urzędników i dotyczył zakazu podróżowania do USA, blokował aktywa będące w posiadaniu amerykańskich instytucji fi nansowych lub zdeponowanych w USA, a także zakazywał obywatelom amerykańskim doko-nywania transakcji z wyszczególnionymi osobami. Kolejne rozporządzenie wydane przez prezydenta Obamę wzmacniało integralność działań agend rządowych w ra-mach polityki sankcyjnej. Program sankcji w obronie praw człowieka został wzmoc-niony rozporządzeniami podpisanymi przez prezydenta Obamę w 2012 roku, tj. EO 13606 Blocking the Property and Suspending Entry into the United States of Certain Persons with Respect to Grave Human Rights Abuses by the Governments of Iran and Syria Via Information Technology (GHRAVITY E.O.) oraz EO 13608 Prohibit-ing Certain Transactions with and SuspendProhibit-ing Entry into the United States of Fo-reign Sanctions Evaders with Respect to Iran and Syria (FSE E.O.). GHRAVITY bierze na cel podmioty, które dostarczają Iranowi i/lub Syrii technologii informacyj-nych i komunikacyjinformacyj-nych mogących być przez rządy obydwu państw zastosowane w celu represjonowania obywateli. Podmioty te zostały objęte sankcjami wizowymi i blokadą aktywów³⁴².

W listopadzie 2011 roku IAEA wydała raport na temat irańskiego programu ją-drowego, który stwierdzał postępy w podjętych pracach. Mianowicie Iran zaangażo-wał do programu kolejnych specjalistów wojskowych, pozyskał informacje i tech-nologie niezbędne do rozwoju militarnego programu zbrojeniowego oraz rozpoczął prace projektowe nad komponentami broni jądrowej, w tym urządzeniami testowymi i zapalnikami. W odpowiedzi na taki stan rzeczy prezydent Obama poszerzył ograni-czenia dotyczące eksportu irańskiej ropy, podpisując 31 grudnia 2011 roku National

340 Przeciwko przyjęciu rezolucji opowiedziała się Turcja i Brazylia, a Liban wstrzymał się od głosu.

341 Resolution 1929 (2010), 9 czerwca 2010 r.

342 GHRAVITY EO przewiduje zablokowanie aktywów osób umieszczonych na liście SDN oraz aktywów podmiotów, które nie są wymienione na liście, ale przynajmniej w 50% należą do podmiotów

342 GHRAVITY EO przewiduje zablokowanie aktywów osób umieszczonych na liście SDN oraz aktywów podmiotów, które nie są wymienione na liście, ale przynajmniej w 50% należą do podmiotów