Skuteczności sankcji USA wobec ZSRR/Federacji Rosyjskiej

Problem z oceną skuteczności sankcji gospodarczych wobec Związku Radzieckiego, a później Federacji Rosyjskiej w dobie kryzysu ukraińskiego ma te same źródła co omówione wyżej przypadki. Trudno wyizolować wpływ sankcji gospodarczych na koniunkturę gospodarki państwa w sytuacji działania kilku innych determinant.

Handel zagranicznych między USA i ZSRR w pierwszych dekadach po II wojnie światowej nie osiągał wysokich wolumenów. Nałożenie pod koniec lat 40. restrykcji na eksport dóbr podwójnego zastosowania i broni w ramach CoCom spowodowa-ło homogenizację struktury przedmiotowej amerykańskiego eksportu do ZSRR na rzecz zbóż, głównie pszenicy i kukurydzy. Lata prezydentury Richarda Nixona wpro-wadziły atmosferę odprężenia w relacjach między blokiem wschodnim i zachodnim.

W tym okresie ponad 20 największych amerykańskich korporacji otworzyło swoje biura w Moskwie. Mimo że eksport nie zanotował szczególnych wzrostów, to przed-siębiorcy mieli nadzieję na wymierną normalizację stosunków pomiędzy obydwoma państwami. Zimnowojenne relacje między dwoma blokami skomplikowały się pod koniec 1979 roku wraz z radziecką inwazją na Afganistan. Kolejne trzy lata stały pod znakiem sankcji gospodarczych. Nacisk ekonomiczny na państwa bloku wschodnie-go nie odniósł oczekiwanewschodnie-go rezultatu. ZSRR nie wycofał się z Afganistanu ani nie zaprzestał wywierania wpływu na sytuację polityczną państw satelickich, rząd PRL

nie poprawił przestrzegania praw człowieka i wolności obywatelskich. Sankcje go-spodarcze przyniosły znaczne straty dla gospodarki USA i skomplikowały relacje z głównymi sojusznikami w Europie Zachodniej.

Wśród najbardziej kontrowersyjnych typów sankcji w polityce USA wobec ZSRR należy wskazać embargo zbożowe nałożone przez administrację Jimmy’ego Cartera oraz sankcje na eksport technologii i sprzętu znajdujących zastosowanie w sektorze ropy i gazu, wdrożone przez Ronalda Reagana.

ZSRR, z niską relacją zadłużenia na poziomie 17 mld USD do PKB rzędu 1,6 bln USD oraz z 9 mld USD na rachunkach w zachodnich bankach⁶²⁶ i chłonnym rynkiem wewnętrznym, jawił się jako klient wart szczególnego zainteresowania. Restrykcyj-na polityka handlowa Cartera i ReagaRestrykcyj-na, wykorzystywaRestrykcyj-na do realizacji celów poli-tycznych, ograniczyła amerykańskim przedsiębiorcom możliwość ekspansji na rynki wschodnie. Główny zarzut wysuwany pod adresem rządu dotyczył przyzwolenia na przejęcie rynków bloku wschodniego przez europejskich i japońskich konkurentów.

Embargo wyjątkowo dotkliwie odbiło się na farmerach. Udział USA w eksporcie zboża do ZSRR spadł z poziomu 71,2% w 1979 do 17,6% w 1981 roku. Na rynku amerykańskim pojawiła się ogromna nadwyżka generująca kolosalny spadek cen zbóż, a tym samym zysków farmerów. Stratę zanotowały też przedsiębiorstwa sprze-dające swoje towary i usługi w sektorze rolniczym, tj. International Harvester, John Deere, Allis-Chalmers czy Caterpillar. Caterpillar stracił 85% posiadanego udziału w rynku ZSRR, co odpowiadało 100 mln USD. Jego miejsce zajął japoński produ-cent Komatsu Manufacturing Co.⁶²⁷

Zablokowanie dostaw technologii i sprzętu do sektora ropy i gazu w ZSRR na-łożone przez administrację Reagana w odpowiedzi na ogłoszenie stanu wojenne-go w PRL wymusiło na wielu amerykańskich fi rmach konieczność wycofania się z projektów inwestycyjnych. Zerwane kontrakty na sprzedaż sprzętu potrzebnego do budowy gazociągu opiewały na kwotę 2 mld USD⁶²⁸. Zdelegalizowanie Solidarno-ści przez ówczesny rząd PRL popchnęło administrację Reagana do podjęcia działań w kierunku zwiększenia eksterytorialnego zasięgu sankcji i objęcia zakazem lub ko-niecznością uzyskania licencji na eksport technologii i sprzętu przez amerykańskie fi lie działające w Europie Zachodniej. Pomysł ten wywołał zdecydowany i ostry sprzeciw państw Zachodu. Budowa gazociągu z Syberii była dla Europy Zachod-niej szansą uniezależnienia się od dostaw surowców energetycznych z OPEC, co po kryzysach naftowych lat 70. traktowano w kategoriach żywotnych interesów bezpie-czeństwa narodowego. Dodatkowo budowa gazociągu była dotychczas największym wspólnym projektem z ZSRR, a wprowadzenie eksterytorialnych sankcji mogło za-przepaścić poniesione nakłady inwestycyjne oraz doprowadzić wiele europejskich fi rm do bankructwa.

626 R.D. Schmidt, USA-USSR Trade: An American Businessman’s Viewpoint, „Columbia Journal of World Business” 1983, nr 18 (4), s. 37–38.

627 Y.A. Kislenko, A Soviet Viewpoint on US-USSR Trade, „Columbia Journal of World Business”

1983, nr 18 (4), s. 41.

628 R.D. Schmidt, USA-USSR Trade…, op. cit., s. 38.

Plany uzależnienia dostaw surowców energetycznych dla Europy Zachodniej od ZSRR były postrzegane przez USA jako szczególne zagrożenie. Administracja Re-agana próbowała przeforsować wprowadzenie nowych regulacji na forum Między-narodowej Agencji Energii dotyczących maksymalnego poziomu dostaw ropy i gazu od jednego dostawcy i ustalenie ich na poziomie 30%⁶²⁹. Starania te zakończyły się jednak niepowodzeniem. Państwa Jednolitego Rynku zablokowały tę propozycję, a kwestia europejskiej zależności gazowej od ZSRR, a później Federacji Rosyjskiej, zaczęła być węzłem gordyjskim każdej kolejnej, transatlantyckiej dyskusji na ten temat.

Finalnie spór zakończył się podjęciem kompromisowego rozwiązania wypraco-wanego przez obie strony – USA oraz Wielką Brytanię, Kanadę, Francję, Włochy i RFN. Przewidywał on ograniczenie zasięgu sankcji do podmiotów amerykańskich w zamian za zwiększenie kontroli eksportu dóbr podwójnego zastosowania, a także przepływów fi nansowych w ramach harmonizacji eksportowej polityki kredytowej⁶³⁰. Okazało się bowiem, że najbardziej dotkliwa w skutkach jest odmowa kredytowania rządu PRL w ramach linii kredytowej w Export-Import Banku. Linia kredytowa na kwotę 25 mln USD miała być zabezpieczeniem dla krótkoterminowych pożyczek fi nansujących import z USA. Blokada linii kredytowej EIB osuszyła jednocześnie prywatne źródła kredytowania⁶³¹.

Kiedy w 1991 roku doszło do formalnego rozpadu ZSRR, większość zwolenni-ków prezydenta Reagana podkreślała szczególną rolę polityki sankcji, która wymie-rzyła defi nitywny cios radzieckiemu systemowi gospodarczemu. Z kolei oponenci dyskredytowali wpływ sankcji gospodarczych na gospodarkę ZSRR, a przyczyn upadku bloku wschodniego upatrywali w wewnętrznej niewydolności systemu. Pro-gram amerykańskich sankcji wobec ZSRR został ostatecznie zamknięty w 1994 roku.

Reaktywacja polityki sankcyjnej nastąpiła w wyniku wybuchu kryzysu rosyjsko--ukraińskiego. Kilka miesięcy po obaleniu prezydenta Wiktora Janukowycza Rosja zajęła Krym oraz zaangażowała się w konfl ikt zbrojny na wschodzie Ukrainy. Admi-nistracja prezydenta Obamy zdecydowała się podjąć kroki, które miały przywrócić pokój i stabilizację na Ukrainie, czego wyrazem było nałożenie nakierowanych sank-cji fi nansowych i restryksank-cji wizowych na rosyjskie i ukraińskie podmioty odpowie-dzialne za rozpoczęcie i eskalację kryzysu.

W połowie grudnia 2014 roku rynek fi nansowy w Rosji doświadczył głębokiej zapaści. Rubel stracił na wartości wobec dolara 38% (z 58 do 80 rubli za dolara).

W pierwszych dwóch tygodniach nowego roku jego wartość znów obniżyła się o 17,5%. Towarzyszyły temu spadki indeksów giełdowych – w sumie o około 23%.

629 J. Gibney, Sanction Russia? Reagan Tried It with No Luck, 17 marca 2014, dostęp na: http://

www.bloombergview.com/articles/2014-03-17/sanction-russia-we-ve-tried-this-before z dnia 15 stycz-nia 2015.

630 B. Gwertzman, Reagan Lifts Sanctions on Sales for Soviet Pipeline, Reports Accord with Al-lies, Special to the New York Times, 14 listopada 1982, dostęp na: http://www.nytimes.com/1982/11/14/

world/reagan-lifts-sanctions-on-sales-for-soviet-pipeline-reports-accord-with-allies.html z dnia 15 stycz-nia 2015.

631 H. Oda, Law and Politics of West-East Technology Transfer, Dordrecht: Nijhoff, Kluwer Aca-demic Publishers, 1991, s. 45.

Dopiero seria interwencji Banku Centralnego na rynku walutowym doprowadziła do tymczasowej stabilizacji kursu na poziomie około 70 rubli do dolara.

Kryzys fi nansowy i tak zdecydowane pogorszenie koniunktury gospodarczej w Rosji było rezultatem działania kilku negatywnych impulsów o charakterze we-wnętrznym (systemowym) oraz zewe-wnętrznym. Pierwszym z nich było samo zajęcie Krymu i wsparcie udzielone separatystom na wschodzie Ukrainy, drugim niski po-ziom cen ropy naftowej, podstawowego źródła dochodów eksportowych i budżeto-wych, a trzecim sankcje gospodarcze wprowadzone przez państwa Zachodu.

Aneksja Krymu natychmiast odbiła się na wynikach rynku fi nansowego. Mo-skiewska giełda zanotowała wyraźne spadki. Indeks MICEX spadł o 13,8%, co w praktyce oznaczało wyparowanie z rynku 60 mld USD. W kwietniu 2014 roku nastąpiła pierwsza fala odpływu kapitału, pozbawiając gospodarkę rosyjską 51 mld USD. W pierwszym kwartale 2014 roku rubel stracił 8% w stosunku do dolara⁶³². Jak się później okazało, reakcja rynku nie była jednorazowa i chwilowa.

Sankcje fi nansowe nałożone w czerwcu 2014 roku zostały nakierowane na naj-większe rosyjskie banki, koncerny energetyczne i zbrojeniowe, odcinając im dostęp do rynków fi nansowych. Bezpośrednie straty fi nansowe szacowane przez rosyjskie Ministerstwo Finansów opiewały na kwotę 40 mld USD. Sytuacja ta przełożyła się na klimat inwestycyjny. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Rosji spadły w 2014 roku ponaddwukrotnie – do 21 mld USD. Ucieczka kapitału z Rosji osiągnęła re-kordową wartość 151,5 mld USD, przebijając poziom z ostatniego kryzysu 2008+

(133,6 mld USD). Odpływ kapitału zdecydowanie przyspieszył jesienią 2014 roku w wyniku spadku cen ropy naftowej⁶³³. Wycofywanie się inwestorów z rynku osła-biło wartość rubla. Mimo licznych interwencji Banku Centralnego⁶³⁴, szacowanych na ponad 107 mld USD, stracił on w stosunku do dolara łącznie 40%. Spadek cen ropy oznacza straty dla gospodarki na szacunkowym poziomie 5%, czyli wartościo-wo o ponad 260 mld USD. Deprecjacja rubla powinna uatrakcyjnić rosyjski eksport, lecz nie widać znaczącego wzrostu wolumenu eksportu w sektorach nieenergetycz-nych. Gospodarka Rosji w wyniku nałożenia embarga mogłaby substytuować import produkcją krajową, ale na przeszkodzie stoi niska wydajność, mająca swoje źródło w wadach strukturalnych systemu gospodarczego⁶³⁵.

632 J. Vercueil, The Impact of Sanctions on the Russian Economy. Assessing the Consequences of the Ukrainian Confl ict, L’Observatoire. Centre d’Analyse de la CCI France-Russie, dostęp na: http://obsfr.

ru/fi leadmin/Policy_paper/PP9_EN.pdf z dnia 15 stycznia 2015.

633 Dla czwartego kwartału 2014 r. odpływ netto szacowany był na około 72 mld USD. Dla porówna-nia w trzecim kwartale zanotowano spadek rzędu 16,9 mld USD. UPDATE 1-Russia’s Capital Outfl ows Reach Record $151.5 bln in 2014 as Sanctions, Oil Slump Hit, Reuters, 16 stycznia 2015, dostęp na:

http://www.reuters.com/article/2015/01/16/russia-capital-outfl ows-idUSL6N0UV3S320150116 z dnia 16 stycznia 2015.

634 Od początku 2014 r. interweniował on sześciokrotnie, podnosząc oprocentowanie bazowe z po-ziomu 11,5% do 17%.

635 Russia Economic Report. Policy Uncertainty Clouds Medium-Term Prospects, wrzesień 2014, dostęp na: http://www-wds.worldbank.org/external/default/WDSContentServer/WDSP/IB/2014/10/08/000350881 _20141008110829/Rendered/PDF/912390WP0WB0RE00Box385330B00PUBLIC0.pdf z dnia 15 stycznia 2015.

Spadek wartości rubla wzmógł presję infl acyjną. W 2014 roku stopa infl acji mie-rzona wskaźnikiem cen konsumpcyjnych (CPI) wynosiła 11,4%. Najbardziej dotkli-wy dla społeczeństwa jest wzrost cen podstawodotkli-wych produktów żywnościodotkli-wych:

chleba, jajek, cukru, soli, oleju, kawy, herbaty, owoców, warzyw, mięsa i ryb. Szczy-towy poziom infl acji zanotowano w Rosji w lutym 2015 roku. Stopa infl acji żywno-ści wyniosła wówczas 26,1%⁶³⁶.

W grudniu 2014 roku największe agencje ratingowe obniżyły oceny dla gospo-darki rosyjskiej do poziomu BBB– (Moody’s, S&P) / BBB3 (Fitch), w uzasadnieniu podając słabe perspektywy wzrostu gospodarczego w Rosji w 2015 roku z powodu niskich cen ropy i słabego rubla, kurczące się rezerwy walutowe rosyjskiego Banku Centralnego oraz spadek wpływów do budżetu, osłabiający efektywność polityki fi -nansowej rządu. Jest to najniższy od dekady rating dla Rosji, który lokuje rosyjskie obligacje skarbowe o krok od miana obligacji śmieciowych (junk bonds)⁶³⁷. Dlatego też, mimo relatywnie niskiego poziomu długu zagranicznego liczonego stosunkiem do PKB w granicach 35%⁶³⁸, Rosja przestała być godnym zaufania kredytobiorcą.

Ograniczony dostęp do kredytowania może znacząco podnieść koszt inwestycji⁶³⁹, co przełoży się bezpośrednio na poziom rosyjskiego PKB. W ten sam sposób może się odbić spadek konsumpcji wywołany infl acją oraz większą skłonnością do oszczę-dzania.

Rosyjską receptą na złagodzenie nacisku ekonomicznego ze strony państw Za-chodu jest dywersyfi kacja rynków, tak fi nansowych, jak i rynków dóbr i usług. Rosja zintensyfi kowała odbudowę relacji z państwami z obszaru poradzieckiego oraz wy-konała zdecydowany zwrot ku państwo azjatyckim: Chinom i Indiom.

W maju 2014 roku Rosja podpisała z Białorusią i Kazachstanem traktat usta-nawiający Euroazjatycką Unię Gospodarczą (EUG)⁶⁴⁰. EUG perspektywicznie ma

636 Dane dostępne na: pl.tradingeconomics.com/russia/food-infl ation z dnia 20 lipca 2015.

637 M.B. Kelley, Moody’s Just Downgraded Russia, „Business Insider”, 16 stycznia 2015, dostęp na: http://www.businessinsider.com/moodys-just-downgraded-russia-2015-1; M. Jones, Russia, Italy and Britain to Draw Credit-rating Scrutiny in 2015, 31 grudnia 2014, dostęp na: http://uk.reuters.com/

article/2014/12/31/uk-ratings-europe-calendar-idUKKBN0K90ZE20141231 z dnia 15 stycznia 2015;

Ch. Albanese, M. Armental, S&P Downgrades Russia Foreign Currency Rating to Junk, „The Wall Street Journal”, 26 stycznia 2015, dostęp na: http://www.wsj.com/articles/s-p-downgrades-russia-foreign-cur-rency-rating-to-junk-1422297409 z dnia 27 stycznia 2015.

638 Zadłużenie zagraniczne rosyjskich korporacji jest dziesięciokrotnie wyższe niż zadłużenie sekto-ra publicznego. The End of the Line, „The Economist”, 22 listopada 2014, s. 24–25.

639 Nie zmienia to jednak faktu, że amerykańskie sankcje mają charakter nakierowany. Oznacza to, że przedsiębiorstwa niefi gurujące na liście SDN mogą starać się o pozyskanie źródeł fi nansowania w za-chodnich bankach. Przykładowo konsorcjum ośmiu banków, w którego skład weszło m.in. Citigroup, pożyczyło 120 mln USD rosyjskiemu bankowi Otkritie, który zamierza przeznaczyć pozyskany kapitał na kredyty dla krajowych producentów złota. Oprocentowanie ustalono poniżej przeciętnego oprocen-towania tego typu pożyczek w regionie. Bloomberg: Rosyjskie spółki bez przeszkód sięgają po kapitał,

„Puls Biznesu”, 19 grudnia 2014, dostęp na: http://www.pb.pl/3975229,37188,bloomberg-rosyjskie--spolki-bez-przeszkod-siegaja-po-kapital z dnia 15 stycznia 2015.

640 Rosja zminimalizowała ryzyko odrzucenia porozumienia poprzez kombinację ulg i nagród fi nan-sowych dla obydwu państw. J. Ćwiek-Karpowicz, S. Secrieru (red.), Sankcje i Rosja, Warszawa: PISM, 2015, s. 99–100.

być poszerzana o kolejne poradzieckie republiki⁶⁴¹. Rosja wymusiła na Armenii re-zygnację z umowy stowarzyszeniowej z UE i wciągnęła ją do EUG zaraz po Bia-łorusi i Kazachstanie. W dalszej kolejności do organizacji ma przystąpić Kirgistan.

Projekt powołania EUG nie jest całkiem nowy. Choć Eurazjatycka Unia Gospodar-cza rozpoczęła funkcjonowanie 1 stycznia 2015 roku, to jest ona trzecim etapem forsowanej przez Rosję integracji gospodarczej opartej na modelu UE. Powstanie EUG poprzedzało powołanie Unii Celnej (1 stycznia 2010 r.) i Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej (1 stycznia 2012 r.)⁶⁴². Do EUG należeć miała również Ukraina, ale obalenie Janukowycza zaprzepaściło te plany.

W przypadku zwrotu ku Azji proces zacieśniania relacji gospodarczo-politycz-nych nie jest tak mechanistyczny jak w przypadku byłych republik. Największe starania Rosji skierowane są wobec Chin, a dotyczą przede wszystkim sektorów energetycznego, fi nansowego i zbrojeniowego. W październiku 2014 roku Gazprom i China National Petroleum Corporation (CNPC) podpisały trzydziestoletni kontrakt na dostawy gazu do Chin na preferencyjnych warunkach cenowych, opiewający na 400 mld USD⁶⁴³. Chińczycy zapłacą za gaz mniej niż odbiorcy europejscy, ale ro-syjski gaz popłynie do Państwa Środka najwcześniej na początku 2019 roku. Rosja będzie musiała zainwestować w pierwszym etapie projektu gazowego 55 mld USD na budowę infrastruktury przesyłowej.

W odpowiedzi na sankcje fi nansowe banki rosyjskie przygotowują się też do wprowadzenia chińskiego systemu płatniczego UnionPay, który w przyszłości może być modelem dla nowego systemu rosyjskiego odpornego na sankcje Zachodu. Oby-dwa państwa dopuszczają ponadto zmiany w obrocie handlowym, polegające na wy-rugowaniu waluty pośredniej, czyli dolara, na rzecz renminbi bądź rubla. Zmniejsze-nie strumienia petrodolarów odbiłoby się negatywZmniejsze-nie na możliwości wpływu rządu USA na gospodarkę Rosji. Dodatkowo uwaga inwestorów rosyjskich skupia się na giełdach w Hongkongu i Szanghaju. Zapowiadane jest również ożywienie współ-pracy handlowej i fi nansowej w ramach państw BRICS i Szanghajskiej Organizacji Współpracy, która ma poszerzyć skład członkowski o nowe państwa – Iran, Pakistan, należące już do BRICS, Indie, Mongolię, a w niedalekiej przyszłości Turcję.

Rosja prowadzi z Chinami współpracę także w obszarze obronności. Rosjanie podpisali przedwstępną umowę na dostarczenia Chinom 24 samolotów Suchoj Su-perjet-100 oraz umowę o wspólnym projektowaniu i budowie czterech łodzi

pod-641 Pewne problemy stwarza Rosji Mołdawia, która w wyniku swojego oporu stała się celem sankcji gospodarczych na eksport wina i owoców. Rosja zawiesiła również wobec niej preferencje handlowe.

Od ponad dwóch lat Rosja pracuje nad odbudowaniem relacji handlowych z Gruzją, które praktycznie zamarły w 2006 r. Zmiana rządu w Gruzji w 2012 r. umożliwiła Rosji zwiększenie udziału w gruzińskim eksporcie o ponad 300% w 2013 r. w porównaniu z 2012 r. Eksperci uważają, że to uzależnienie handlo-we Gruzji jest świadomie budowane ze względów politycznych. Ibidem, s. 100–101.

642 A. Jarosiewicz, E. Fischer, Eurazjatycka Unia Gospodarcza – więcej polityki, mniej gospodar-ki, Komentarze OSW, 20 stycznia 2015, dostęp na: http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze--osw/2015-01-20/eurazjatycka-unia-gospodarcza-wiecej-polityki-mniej-gospodarki z dnia 26 stycznia 2015.

643 L. Hornby, J. Anderlini, G. Chazan, China and Russia Sign $400bn Gas Deal, „Financial Times”, 21 maja 2014, dostęp na: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/d9a8b800-e09a-11e3-9534-00144feabdc0.

html#axzz3Q2QT5gh9 z dnia 15 stycznia 2015.

wodnych Amur-1650. Kontrakt opiewał na 3,5 mld USD. Chińscy inwestorzy wygra-li też lukratywne kontrakty na projekty infrastrukturalne w Rosji. Strony prowadzą rozmowy na temat budowy kolei dużych prędkości łączących stolice państw. Podróż z Moskwy do Pekinu ma się skrócić z sześciu dni do 48 godzin, ale projekt będzie kosztował ponad 820 mld USD.

Kolejnym państwem, o którego względy intensywnie zabiega prezydent Pu-tin, są Indie. Rosja zadeklarowała chęć współpracy przede wszystkim w sektorze zbrojeniowym i energii jądrowej. Rosyjskie Ministerstwo Obrony podaje, że tylko w 2013 roku Rosja dostarczyła Indiom broń i sprzęt wojskowy warte prawie 4,8 mld USD i wciąż pozostaje dla Indii głównym partnerem w sferze obronności. Indie i Ro-sja realizują również wspólny projekt budowy myśliwca piątej generacji i wielozada-niowego samolotu transportowego. Jak podają nieofi cjalne źródła, Rosja jest gotowa dostarczyć armii indyjskiej niewidzialne dla radarów łodzie podwodne z napędem beztlenowym.

Jeśli chodzi o projekty energetyczne, Rosjanie wybudowali dotychczas dwa reak-tory atomowe w Kudankulam. Dwa z nich rozpoczęły już działanie, trzeci i czwarty mają wystartować w 2016 roku⁶⁴⁴. W grudniu 2014 roku podpisano porozumienie o budowie kolejnych 10 reaktorów w ciągu najbliższych 10 lat. Według Agencji Reu-tera podpisano też porozumienie joint venture o wartości 1 mld USD na projekty hy-droenergetyczne. Wkrótce zostanie sfi nalizowane porozumienie w sprawie obróbki surowych diamentów⁶⁴⁵.

Dziedzina energetyki jądrowej połączyła także Rosję z partnerem z Europy Środ-kowo-Wschodniej – Węgrami. Rosyjska państwowa spółka Rosatom ma uczestni-czyć w rozbudowie elektrowni jądrowej w Paks. „Newsweek” podaje, że inwestycja, której wartość szacuje się na 10–12 mld euro, w 80% ma zostać sfi nansowana z ro-syjskiego kredytu w wysokości 10 mld euro. Jego spłata ma być rozłożona na 30 lat.

Węgry mają udzielić rządowych gwarancji na rosyjski kredyt państwowej spółce MVM⁶⁴⁶.

644 Kudankulam Nuclear Power Plant, Tomil Nadu, India, dostęp na: www.power-technology.com/

projects/kudankulam-nuclear-power-plant/ z dnia 20 lipca 2015.

645 Russia India: Putin Agrees to Build 10 Nuclear Reactors, BBC, 11 grudnia 2014 r., dostęp na:

http://www.bbc.com/news/world-asia-india-30408274 z dnia 15 stycznia 2015; Putin: Nuclear Pro-jects Core of Cooperation between Russia and India, Reuters, 10 grudnia 2014, dostęp na: http://rt.com/

business/213099-putin-visit-india-cooperation/ z dnia 15 stycznia 2015; R. Shubhajit, India, Russia Ink New Nuclear-deal; Moscow Most Important Defence Partner, Says PM Narendra Modi, „Nation”, 12 grudnia 2014, dostęp na: http://indianexpress.com/article/india/india-others/russia-remains-india-important-defence-partner-says-pm-modi-both-countries-sign-key-nuclear-deal/ z dnia 15 stycznia 2015.

646 Węgry coraz bardziej w orbicie Kremla, „Newsweek”, 18 stycznia 2014, dostęp na: http://

swiat.newsweek.pl/wegry-zaciesniaja-wspolprace-polityczna-z-rosja-newsweek-pl,artykuly,279068,1.

html z dnia 15 stycznia 2015; A. Byrne, Hungary and Russia Confi rm Nuclear Deal, „Financial Ti-mes”, 9 grudnia 2014, dostęp na: http://www.ft.com/intl/cms/s/0/48dae3d0-7fc7-11e4-adff-00144fe-abdc0.html#axzz3QxtGw2PG z dnia 15 stycznia 2015; Hungary and Energy. Power Out(r)age, „The Economist”, 10 lutego 2014, dostęp na: http://www.economist.com/blogs/easternapproaches/2014/02/

hungary-and-energy z dnia 15 stycznia 2015; Between Brussels and Russia. The Prime Minister Seeks to Play Off East and West, „The Economist”, 19 lipca 2014, dostęp na: http://www.economist.com/

news/europe/21607862-prime-minister-seeks-play-east-and-west-between-brussels-and-russia z dnia 15 stycznia 2015.

Sankcje gospodarcze USA wobec Rosji są jednym z czynników negatywnie wpły-wających na koniunkturę gospodarczą Federacji. Ich oddziaływanie jest odczuwalne,

Sankcje gospodarcze USA wobec Rosji są jednym z czynników negatywnie wpły-wających na koniunkturę gospodarczą Federacji. Ich oddziaływanie jest odczuwalne,