System kar przewidziany dla podmiotów łamiących przepisy sankcyjne

Podmiot, który dopuścił się pogwałcenia przepisów sankcyjnych USA, może zostać obciążony karami przewidzianymi w prawie cywilnym lub karnym. Zastosowanie danego rodzaju kary zależy przede wszystkim od intencji podmiotu łamiącego prze-pisy. Jego świadome i zamierzone działania w tym zakresie są karane surowiej we-dług prawa karnego. Wysokość takiej grzywny waha się, w zależności od programu sankcyjnego, od 250 000 do 10 mln USD i/lub od 10 do 30 lat pozbawienia wolności.

Kary administracyjne wahają się od 50 000 do 1 mln USD bądź dwukrotnej wartości dokonanej transakcji, która stała w sprzeczności z przepisami prawa. Inny wymiar kary przewidziany jest dla osoby fi zycznej, inny dla osoby prawnej. Dany podmiot może dobrowolnie przyznać się do złamania przepisów sankcyjnych, co będzie wzię-te pod uwagę jako czynnik łagodzący wymiar kary. Podmioty, które złamały przepisy sankcyjne, nie mogą zostać objęte amnestią²⁹⁵.

Analiza systemu kar przewidzianych dla podmiotów łamiących przepisy sank-cyjne USA została ograniczona do kar administracyjnych, ponieważ OFAC nie ma umocowań prawnych do prowadzenia postępowań karnych i nakładania w ich rezul-tacie kar sądowych.

Proces nakładania kar administracyjnych

Po przeanalizowaniu faktów i okoliczności naruszenia przepisów przez podmiot do-chodzenia oraz rozpatrzeniu Ogólnych Czynników z sekcji III Economic Sanctions Enforcement Guidelines z 2006 roku OFAC ustala, czy naruszenie kwalifi kuje się do nałożenia cywilnych kar pieniężnych, a jeśli tak, to w jakiej wysokości.

Procedurę nakładania cywilnych kar pieniężnych otwiera przesłanie do podmio-tu dochodzenia tzw. Pre-Penalty Notice. W dokumencie tym znajdują się przede wszystkim:

a) szczegółowy opis dokonanych naruszeń;

b) wskazanie podstawy prawnej, która została pogwałcona;

c) wskazanie Ogólnych Czynników, najbardziej istotnych w określeniu propo-nowanej wysokości kary pieniężnej na podstawie kategorii bazowej, według której skalkulowano wysokość grzywny;

d) wskazanie maksymalnego poziomu kary, której podlega podmiot dochodzenia na mocy obowiązujących przepisów;

e) wskazanie proponowanej wysokości grzywny, określonej według warunków zamieszczonych w wytycznych.

W Pre-Penalty Notice znajduje się informacja o możliwości ustosunkowania się w określonym terminie do decyzji OFAC, jak również dodatkowe informacje, któ-re OFAC uznał za istotne dla dobra dochodzenia. Ostateczna wysokość kary może

295 Informacje zawarte na stronie internetowej: www.treas.gov z dnia 2 listopada 2009.

ulec zmianie, jeśli OFAC zdobędzie nowe, istotne informacje dotyczące dochodzenia (przesłane przez oskarżony podmiot lub uzyskane w trakcie prac dochodzeniowych)²⁹⁶. Z kolei brak odpowiedzi na Pre-Penalty Notice będzie skutkował nałożeniem kary pieniężnej w wysokości wymienionej w dokumencie.

Odpowiedź ze strony podmiotu dochodzenia powinna zawierać bądź zgodę na nałożenie proponowanej kary pieniężnej, bądź powody, dla których nie powinna być ona nałożona, lub powody uzasadniające obniżenie jej wysokości. Uzasadnienie powinno się odwoływać do Ogólnych Czynników zawartych w wytycznych oraz zawierać w załączniku wszelką dokumentację, która stanowiła oparcie dla przyto-czonych uwag.

Jeśli zamieszczone w odpowiedzi uzasadnienie nie przekona OFAC do wycofa-nia się z nałożewycofa-nia kary lub zmniejszewycofa-nia jej wysokości, przesyła on do podmiotu dochodzenia Penalty Notice – dokument zawierający ostateczne ustalenia agencji odnośnie do naruszenia prawa sankcyjnego przez podmiot dochodzenia. W prze-ciwnym wypadku OFAC uaktualnia Pre-Penalty Notice i przesyła je podmiotowi z uwzględnieniem nowych okoliczności, tj. nałożenia niższej kary pieniężnej. OFAC przed faktycznym nałożeniem kary pieniężnej konsultuje się z Działem Zarządzania Finansowego Departamentu Skarbu (Financial Management Division), ponieważ na-łożenie grzywny przez OFAC tworzy dług podmiotu dochodzenia względem skarbu państwa. Dział Zarządzania Finansowego w przypadku nieuiszczenia kary w odpo-wiednim czasie przez podmiot dochodzenia może przejąć kompetencje związane ze ściągalnością zadłużenia²⁹⁷.

Wysokość administracyjnej kary pieniężnej

OFAC, obliczając wysokość należnej grzywny, analizuje przypadek pogwałcenia przepisów pod kątem czterech Ogólnych Czynników. Po pierwsze, OFAC bada, czy działania ze strony podmiotu naruszające przepisy sankcyjne były zamierzone (willful) i lekkomyślne, nieostrożne (reckless). Po drugie, próbuje stwierdzić, czy działalność podmiotu była świadoma, a następnie szacuje wielkość szkody wynikłej z działań podmiotu dla celów polityki sankcyjnej oraz określa indywidualne cechy podmiotu dochodzenia. Na podstawie tych czynników OFAC kwalifi kuje wagę po-gwałcenia przepisów, określając dany przypadek jako skandaliczny (egregious case) bądź nie (non-egregious case)²⁹⁸.

Kalkulacja wysokości grzywny może się opierać na dwóch wariantach: a) kalku-lacji na podstawie kategorii bazowej lub b) kalkukalku-lacji popartej analizą odpowiednich Ogólnych Czynników.

296 Jeśli dodatkowe informacje spowodowałyby zwiększenie przewidywanej kary pieniężnej o wię-cej niż 10% lub podmiot dochodzenia dopuściłby się kolejnego naruszenia przepisów, OFAC jest zobo-wiązany do uaktualnienia Pre-Penalty Notice i ponownego przekazania go podmiotowi dochodzenia.

297 Zadanie ściągnięcia długu może zostać przekazane przez Dział Zarządzania Finansowego Depar-tamentowi Sprawiedliwości.

298 O wadze naruszenia przepisów decyduje dyrektor OFAC lub jego zastępca.

Kalkulacja wysokości kary na podstawie kategorii bazowej opiera się na czterech podstawowych przypadkach:

a) Jeśli naruszenie nie zostało określone jako poważne (non-egregious case), a fakt jego zaistnienia został dobrowolnie wyjawiony przez podmiot docho-dzenia, wysokość grzywny będzie ustalona na poziomie o połowę niższym niż wartość transakcji²⁹⁹. Maksymalna wysokość kary nie powinna przekraczać 125 000 USD za każdy przypadek naruszenia przepisów.

b) Jeśli naruszenie nie zostało określone jako poważne (non-egregious case), ale nie zostało ono dobrowolnie zgłoszone OFAC przez podmiot dochodzenia, wysokość grzywny będzie szacowana na podstawie tzw. applicable schedule amount³⁰⁰, czyli sum odpowiadających wartościom poszczególnych transakcji.

c) W przypadku poważnego naruszenia przepisów (egregious case) dobrowol-ne zgłoszenie naruszenia przez podmiot dochodzenia powoduje, że wysokość grzywny zostanie obniżona do połowy maksymalnej wysokości przewidzianej za tego typu naruszenie.

d) W przypadku poważnego naruszenia przepisów (egregious case), które nie zostało dobrowolnie wyjawione przez podmiot dochodzenia, OFAC powinien nałożyć maksymalny wymiar kary przewidzianej za tego typu naruszenie.

Drugim sposobem szacowania wysokości cywilnej kary pieniężnej jest kalkulacja poparta analizą odpowiednich Ogólnych Czynników. Odpowiednie czynniki mogą łagodzić lub zaostrzać wysokość grzywny w zależności od jakości współpracy pod-miotu dochodzenia z OFAC oraz liczby naruszeń dokonanych przez podmiot. Jeśli podmiot nie zgłosił OFAC naruszenia przepisów, ale w pełni współpracuje z agencją, wysokość grzywny może zostać obniżona o 25–40%. Jeśli po raz pierwszy dopuścił się on pogwałcenia przepisów, kara pieniężna może zostać złagodzona nawet do 25%

wartości³⁰¹.

Kalkulowanie ostatecznej wysokości kary zakłada wzięcie pod uwagę wszelkich nowych informacji, przesłanych przez podmiot w odpowiedzi na Pre-Penalty Notice lub uzyskanych przez OFAC z innych źródeł w trakcie postępów w dochodzeniu.

Wysokość ostatecznej kary pieniężnej może ulec zmianie po ponownym przeanalizo-waniu sytuacji podmiotu dochodzenia w świetle Ogólnych Czynników. W praktyce ewentualna modyfi kacja wysokości ostatecznej kary pieniężnej w stosunku do kary zaproponowanej w Pre-Penalty Notice nie przekracza 10% in plus.

299 Defi niowana jako wyrażona w dolarach wartość dokonanej przez podmiot dochodzenia transakcji naruszającej przepisy sankcyjne.

300 Dla transakcji o wartości poniżej 1000 USD wysokość grzywny powinna wynosić 1000 USD, dla transakcji o wartości w granicach od 1000 do 10 000 grzywna osiągnie wysokość 10 000 USD, od 10 000 do 25 000 – 25 000 USD, od 25 000 do 50 000 – 50 000 USD, od 50 000 do 100 000 – 100 000 USD, od 100 000 do 170 000 – 170 000 USD, a dla transakcji opiewających na sumę 170 000 USD i więcej OFAC przewiduje karę pieniężną w wysokości 250 000 USD.

301 W przypadku licznych naruszeń przepisów, kiedy całkowita wartość wszystkich niedozwolonych transakcji jest nieznana lub jej oszacowanie wymaga poniesienia dużych nakładów, OFAC może oszaco-wać wysokość grzywny na podstawie dostępnych mu informacji.

Poniższa tabela przedstawia maksymalne wymiary kar pieniężnych przewidzia-nych w przepisach sankcyjprzewidzia-nych USA stanowiących podstawę prawną działalności OFAC.

Tabela 7. Maksymalna wysokość kary za złamanie przepisów sankcyjnych USA

Przepisy sank-cyjne USA

Kary administracyjne Kary sądowe

osoby fi zyczne osoby prawne osoby fi zyczne osoby prawne Trading with

275 000 USD 275 000 USD 12 lat pozba-wienia wolności

1 mln USD 1 mln USD 10 lat pozbawie-nia wolności i 10 mln USD

30 lat pozba-wienia wolności i 5 mln USD

USA Patriot Act

55 000 USD 55 000 USD 10 lat pozba-wienia wolności i 250 000 USD kary pieniężnej

10 lat pozba-wienia wolności i 1 mln USD kary pieniężnej

Criminal Code brak brak 5 lat pozbawienia

wolności

10 000 USD kary pieniężnej Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych na stronie: internetowej www.treasury.

gov z dnia 2 listopada 2010.

Postępowanie ugodowe

Strony dochodzenia mogą również negocjować wysokość nałożonej kary administra-cyjnej, wszczynając postępowanie ugodowe. Postępowanie może być zainicjowane przez OFAC, podmiot lub jednostkę reprezentującą podmiot dochodzenia. OFAC może warunkować przystąpienie do negocjacji lub ich kontynuowanie wypełnianiem przez podmiot dochodzenia warunków tolling agreement, czyli porozumienia uchy-lającego prawo do ściągnięcia odpowiedzialności za naruszenia przepisów, związane z przedawnieniem sprawy (statute of limitations waiver).

Postępowanie ugodowe może zostać rozpoczęte przed wystawieniem Pre-Penal-ty Notice, w sytuacji gdy podmiot dochodzenia zwraca się z prośbą o odroczenie przesłania Pre-Penalty Notice do momentu zawarcia ugody. OFAC zwykle wyraża na to zgodę dopóty, dopóki negocjacje są prowadzone w dobrej wierze i nie ist-nieje ryzyko przedawnienia sprawy. Postępowanie ugodowe może też przebiegać po przesłaniu Pre-Penalty Notice, a przed fi nalnym orzeczeniem o nałożeniu kary administracyjnej. Wysokość kary nie zostanie ostatecznie ustalona do momentu zakończenia negocjacji. Znane są ponadto sytuacje, kiedy postępowanie ugodo-we, rozpoczęte względem danego przypadku naruszenia przepisów, przekształciło się w postępowanie wobec wielu przypadków naruszeń, ujawnionych przez OFAC w czasie prowadzenia dochodzenia przeciwko danemu podmiotowi.

OFAC jest precyzyjnie działającym mechanizmem, który stara się objąć i upo-rządkować nader złożoną materię – amerykańską politykę sankcyjną. Współpracu-je i czerpie doświadczenia z działalności wielu amerykańskich agend, by uczynić politykę sankcji gospodarczych możliwie najbardziej efektywną. W tej kwestii jest na razie niedoścignionym wzorem dla swych zagranicznych odpowiedników. Dzięki mozolnej pracy OFAC polityka sankcyjna ma przejrzystą strukturę pod względem stosowanych instrumentów nacisku, obowiązujących procedur postępowania, cha-rakteru wyciąganych konsekwencji wobec amerykańskich podmiotów łamiących obowiązujące przepisy, jak i motywów zastosowania polityki sankcyjnej. Oczywi-ście na tyle, na ile jest to zgodne z interesem USA.

MOTYWY STOSOWANIA SANKCJI W POLITYCE ZAGRANICZNEJ STANÓW

ZJEDNOCZONYCH

W rozdziale 1 niniejszej pracy zostały omówione pokrótce cele polityki sankcyj-nej, które uporządkowano według kryteriów najczęściej proponowanych przez ba-daczy tej tematyki. W rozdziale zostały przeanalizowane wyłącznie cele ofi cjalnie wymieniane przez rząd Stanów Zjednoczonych bez względu na kryjące się za nimi przesłanki. Rząd USA realizuje politykę sankcyjną w czterech podstawowych wy-miarach: ochrona praw człowieka, walka z rozprzestrzenianiem broni masowego rażenia, walka z terroryzmem oraz przemytem narkotyków. Ze względu na ciężar gatunkowy tych problemów, tj. ich globalny charakter i ryzyko, jakie niosą one dla interesów krajów świata, w tym dla USA, plasują one Stany Zjednoczone w pozy-cji światowego przywódcy. Prymat jednego państwa nad innymi na arenie między-narodowej przejawia się bowiem w tym, że jest ono skłonne poświęcić swoje krót-kookresowe korzyści dla zachowania istniejącego systemu w ramach kształtowania pozytywnego wizerunku międzynarodowego.

4.1. PRIORYTETYZACJA CELÓW POLITYKI SANKCYJNEJ USA

Nie sposób omówić szczegółowo wszystkich przypadków nałożenia sankcji gospo-darczych przez Stany Zjednoczone po II wojnie światowej, nawet jeśli skupić się jedynie na celach ofi cjalnie głoszonych. Na przeszkodzie staje przede wszystkim in-tensywność amerykańskiej polityki sankcyjnej, kierującej się różnorakimi przesłan-kami, realizowanej w ramach rozmaitych strategii polityczno-gospodarczych w od-miennych warunkach otoczenia międzynarodowego, wykorzystującej liczne rodzaje instrumentów oraz skutkującej rozmaitymi konsekwencjami politycznymi, społecz-nymi i gospodarczymi. W niniejszym rozdziale omówiono przypadki nałożenia sank-cji przez USA na trzy kraje, wybrane według kryterium istotności celów polityki sankcyjnej. W pracy w sposób nowatorski wykorzystano metodę selekcji przypad-ków zastosowania sankcji gospodarczych w polityce zagranicznej USA. Sięgnięto

w tym celu po wielokryterialną metodę wspomagania decyzji Analityczny Proces Hierarchiczny (Analytic Hierarchy Process – AHP) Thomasa Saaty’ego. Selekcja przypadków za pomocą AHP została dokonana na podstawie badań eksperckich, któ-rych celem była racjonalizacja przesłanek zastosowania polityki sankcyjnej poprzez priorytetyzację jej celów.

Celem ogólnym badań było wskazanie sytuacji, które, zdaniem ekspertów, uza-sadniałyby zastosowanie polityki sankcyjnej. Departament Skarbu ofi cjalnie sprecy-zował główne obszary prowadzenia polityki sankcyjnej USA. Porównania dokonane przez ekspertów pozwoliły zbudować hierarchię celów tej polityki według kryterium ich istotności dla interesów narodowych USA, jak również w kontekście interesów globalnych.

Przegląd literatury przedmiotu pozwolił na wyróżnienie celów szczegółowych dla czterech podstawowych obszarów prowadzenia polityki sankcyjnej Stanów Zjed-noczonych. Po dokonaniu koniecznej adaptacji modelu do wymogów badań jego struktura wygląda następująco:

Schemat 5. Hierarchia celów polityki sankcyjnej AHP

Źródło: opracowanie własne.

Po dokonaniu agregacji wyników ankiet za pomocą znormalizowanej średniej geometrycznej okazało się, że hierarchia celów głównych polityki sankcyjnej kształ-tuje się w opinii respondentów następująco: na pierwszym miejscu wśród najbardziej uzasadnionych motywów stosowania przez rząd USA polityki sankcyjnej znajduje się ograniczenie proliferacji broni masowego rażenia (wartość średniej 0,45), następ-nie walka z terroryzmem (0,34), ochrona praw człowieka (0,122) i walka z przemy-tem narkotyków (0,088).

W podziale na cele szczegółowe pierwsze miejsce przyznano ograniczeniu pro-liferacji broni jądrowej (0,271), na kolejnych miejscach znalazły się zapobieganie atakom terrorystycznym (0,182), ograniczenie rozprzestrzeniania broni biologicznej (0,106), ograniczenie wsparcia terroryzmu (0,088) oraz redukcja proliferacji broni chemicznej (0,074). Na samym końcu umieszczono cele związane z ochroną praw człowieka, przy czym po zagregowaniu odpowiedzi wszystkich ekspertów najmniej istotnym powodem uzasadniającym zastosowanie polityki sankcyjnej okazała się ochrona prawa do bycia obywatelem, ex aequo z ochroną prawa do godnego wy-nagrodzenia (0,011), oraz prawo do prywatności i swobodnego przemieszczania się (0,01). Wyniki dla wszystkich celów szczegółowych zostały przedstawione na Wy-kresie 5.

Wykres 5. Hierarchia celów szczegółowych bieżącej polityki sankcyjnej USA

Źródło: opracowanie własne.

0,000 0,050 0,100 0,150 0,200 0,250 0,300

Prawo do prywatności i swobodnego przemieszczania Prawo do bycia obywatelem Prawo do godnego wynagrodzenia Prawo do zgromadzenia się Prawo do wolności wypowiedzi Prawo do życia Prawo do posiadania osobowości prawnej Ograniczenie produkcji narkotyków Ekstradycja osób oskarżonych o przeprowadzenie ataków terrorystycznych Ograniczenie wsparcia dla osób związanych z siecią terrorystyczną Ograniczenie przemytu narkotyków

4.2. ANALIZA WYBRANYCH PRZYPADKÓW NAŁOŻENIA SANKCJI

Na podstawie wyników przeprowadzonych badań z wykorzystaniem metody AHP dokonano wyboru studiów przypadków nałożenia sankcji gospodarczych przez USA po II wojnie światowej. Ze względu na to, że eksperci odnosili swoje odpowiedzi do bieżącego stanu stosunków międzynarodowych, case studies dotyczą aktywnych programów sankcyjnych.

Cele szczegółowe, zakładające ograniczenie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia, przeplatają się z działaniami w ramach walki z terroryzmem, zapobieganiem atakom terrorystycznym i ograniczeniem wsparcia działań terrorystycznych. Naj-wyższe szczeble hierarchii zajmują cele szczegółowe dotyczące ograniczenia proli-feracji broni masowego rażenia – odpowiednio jądrowej, biologicznej i chemicznej.

Stany Zjednoczone stworzyły osobny program sankcji gospodarczych, tzw. anty-proliferacyjny (non-proliferation). Począwszy od 1994 roku, w jego ramach nakła-dane są sankcje nakierowane na poszczególne jednostki zaangażowane bezpośrednio i pośrednio w nielegalną działalność związaną z rozprzestrzenianiem broni masowe-go rażenia oraz środków jej przenoszenia³⁰².

Program antyproliferacyjny składa się z trzech części. Pierwsza z nich wprowa-dza embargo importowe na zagraniczne jednostki zaangażowane w rozprzestrzenia-nie broni masowego rażenia, a także embargo eksportowe na wszelkie dobra, usługi i technologie, które mogłyby wspomóc rozwój, produkcję, składowanie, dostawy i wykorzystanie broni masowego rażenia oraz środków do jej przenoszenia³⁰³. Druga część dotyczy blokady rosyjskich aktywów związanych z implementacją porozumie-nia zawartego w 1993 roku przez USA i Federację Rosyjską w sprawie konwer-sji wysoko wzbogaconego uranu z głowic nuklearnych w nisko wzbogacony uran, wykorzystywany w cywilnych reaktorach jądrowych (Highly Enriched Uranium Agreement – HEU)³⁰⁴. Z kolei trzecia część, najnowsza, zawiera zapisy rozszerza-jące zakres sankcji nałożonych w 1994 roku. Rozporządzenie prezydenta Busha z 28 czerwca 2005 roku – EO 13382 – blokuje aktywa i zakazuje dokonywania ja-kichkolwiek transakcji z jednostkami zamieszczonymi w aneksie i liście SDN. Jeśli wśród jednostek umieszczonych na listach SDN znajdują się główni przedstawiciele

302 Sankcje gospodarcze zostały początkowo nałożone przez administrację prezydenta Clintona na mocy rozporządzenia z 14 listopada 1994 r. (EO 12938).

303 Z programu sankcyjnego zostały wyłączone kraje, które mają podpisane z USA umowy bilate-ralne lub multilatebilate-ralne w sprawie kontroli rozprzestrzenienia broni masowego rażenia. Sankcje gospo-darcze są nakładane na podstawie procedur zawartych w Weapons of Mass Destructions Trade Control Regulations, 31 C.F.R Part 539, za pomocą których OFAC wprowadza w życie rozporządzenie wyko-nawcze prezydenta EO 12938.

304 W czerwcu 2000 r. prezydent Clinton wydał rozporządzenie EO 13159, wprowadzone w życie przez HEU Agreement Assets Control Regulations, 31 C.F.R. Part 540, na mocy którego zabezpieczono niektóre rosyjskie aktywa bezpośrednio związane z realizacją postanowień porozumienia HEU. Kon-kretyzacja aktywów jest dokonywana przez regulacje, rozporządzenia, dyrektywy i licencje wydawane przez OFAC.

reżimu rządzącego, OFAC buduje osobny program sankcyjny dla danego kraju, nie-zależnie od programów tematycznych³⁰⁵.

Osobny program sankcji gospodarczych jest przewidziany również dla jedno-stek zaangażowanych w działalność terrorystyczną i jednojedno-stek je wspierających, w szczególności udzielających im wsparcia fi nansowego. Program antyterrorystycz-ny był odpowiedzią na zamachy z 11 września 2001 roku. Podobnie jak w przypad-ku programu antyproliferacyjnego, rozporządzenie prezydenta Busha – EO 13224 z 12 września 2001 roku – blokuje aktywa i zakazuje dokonywania jakichkolwiek transakcji z jednostkami zamieszczonymi w aneksie i liście SDN³⁰⁶. Do programu anty terrorystycznego włączono rozporządzenia wcześniejsze, odnoszące się do sankcji nakładanych na te jednostki, które poprzez ataki terrorystyczne zagrażają procesowi pokojowemu na Bliskim Wschodzie³⁰⁷. Bazę prawną dla programu anty-terrorystycznego stanowią IEEPA oraz AEDPA (The Antiterrorism and Effective De-ath Penalty Act). I podobnie jak w przypadku programu antyproliferacyjnego, jeśli wśród jednostek umieszczonych na listach SDN znajdują się główni przedstawiciele reżimu rządzącego, tworzony jest osobny program dla danego kraju.

Nie sposób analizować studiów przypadków poszczególnych osób indywidual-nych czy też instytucji i przedsiębiorstw objętych sankcjami, dlatego przedmiotem bliższej obserwacji są państwa, wobec których USA zastosowały politykę sankcyjną.

Wyniki priorytetyzacji motywów tej polityki pozwoliły na wskazanie krajów, które są bieżąco objęte sankcjami gospodarczymi. Państwa, wobec których Stany Zjed-noczone realizują politykę sankcyjną w ramach walki z terroryzmem i jednocześnie ograniczania rozprzestrzeniania broni masowego rażenia (z naciskiem na broń jądro-wą), to Iran, KRLD i Syria.

4.2.1. Polityka sankcyjna USA wobec Iranu

Iran w czasie II wojny światowej sympatyzował z Trzecią Rzeszą, dlatego w 1941 roku na jego terytorium znalazły się wojska brytyjskie i radzieckie, a rządy przejął po swym ojcu, szachu Rezie I, Mohammad Reza Pahlawi. Po zakończeniu wojny w Iranie dochodziło do ciągłych zamieszek między ścierającymi się ugrupowania-mi komunistycznej partii Tudeh, lewicującyugrupowania-mi nacjonalistaugrupowania-mi pod przewodnictwem Mohammada Mosaddeka i ekstremistami islamskimi. Mosaddek w 1951 roku zo-stał wybrany na stanowisko premiera i rozpoczął realizację zapowiadanych planów, w tym nacjonalizację przemysłu naftowego. Ostre konfl ikty między szachem,

stron-305 Przez programy tematyczne należy rozumieć programy nakierowanych sankcji gospodarczych, nakładanych na jednostki dopuszczające się konkretnego rodzaju nielegalnej działalności. OFAC admi-nistruje czterema podstawowymi programami sankcyjnymi: antyproliferacyjnym, antynarkotykowym, antyterrorystycznym i programem dotyczącym handlu brudnymi diamentami.

306 Tytuł wykonawczy rozporządzenia 13224 stanowią Terrorism Sanctions Regulations (31 C.F.R.

Part 595), Terrorism List Governments Sanctions Regulations (31 C.F.R. Part 596) i Foreign Terrorist Organizations Sanctions Regulations (31 C.F.R. Part 597).

307 EO 12947 (23 stycznia 1995 r.) oraz EO 13099 (22 sierpnia 1998 r.).

nikiem USA, a premierem zakończyły się ucieczką Pahlawiego z kraju w sierpniu 1953 roku. W kilka dni później zakończona sukcesem akcja CIA, zmierzająca do obalenia Mosaddeka, umożliwiła powrót szacha do Iranu. Od tamtej pory szach

nikiem USA, a premierem zakończyły się ucieczką Pahlawiego z kraju w sierpniu 1953 roku. W kilka dni później zakończona sukcesem akcja CIA, zmierzająca do obalenia Mosaddeka, umożliwiła powrót szacha do Iranu. Od tamtej pory szach