Polskie szkolnictwo wyższe

System szkolnictwa wyższego w Polsce, podporządkowany jest Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. W jego ramach uczelnie realizują studia:

 I stopnia, które kończą się nadaniem tytułu zawodowego (licencjat lub inżynier),  II stopnia, które nadają tytuł magistra lub magistra inżyniera,

 III stopnia, zwane studiami doktoranckimi.

Na niektórych kierunkach prowadzone są jednolite studia magisterskie oraz studia podyplomowe kończące się uzyskaniem kwalifikacji podyplomowych.

Kształcenie inżynierskich kadr dla odlewnictwa prowadzone jest na wyższych uczelniach technicznych. Niestety czasy dostatku absolwentów o specjalności odlewniczej, którzy kształceni byli w kilku ośrodkach akademickich kraju należą już do przeszłości. W latach 80-tych i 90-tych liczba absolwentów specjalności odlewniczych lub mechaniczno-odlewniczych wynosiła 120-140 rocznie [68], co podyktowane było ówczesnym zapotrzebowaniem kadrowym branży.

Aktualnie liczba absolwentów dedykowanych branży odlewniczej znacznie zmniejszyła się. Zmniejszyła się również liczba funkcjonujących w obrębie kraju odlewni. Obecnie specjaliści na potrzeby polskiej branży odlewniczej kształceni są na kilku uczelniach publicznych, głównie na Wydziale Odlewnictwa Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie ale również na Politechnice Śląskiej, Politechnice Łódzkiej, Politechnice Częstochowskiej, Politechnice Rzeszowskiej, Politechnice Warszawskiej i Politechnice Poznańskiej.

Wydział Odlewnictwa AGH jest jedynym wydziałem o profilu odlewniczym w całym systemie szkolnictwa wyższego zarówno w Polsce jak i w całej Europie. Jednostka ta kształci specjalistów odlewników dla szeroko pojętego, zwłaszcza krajowego odlewnictwa.

Obecne na Wydziale prowadzone jest nauczanie na kierunku Inżynieria Procesów Odlewniczych i Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich zarówno dla studiów I jak i II stopnia.

Kierunek Inżynieria Procesów Odlewniczych (dawna nazwa Metalurgia) realizowany jest od samego początku istnienia Wydziału - 1951 roku. Absolwenci tego kierunku dedykowani są przede wszystkim krajowej branży odlewniczej. Posiadają oni szeroką wiedzę niezbędną w działalności inżynierskiej prowadzonej w zakresie produkcji przemysłowej, przetwórstwa metali i ich stopów oraz w biurach technologicznych. Zgodnie z programem nauczania studiów I stopnia inżynier odlewnik ma kwalifikacje z obszaru metalurgii ekstrakcyjnej,

50 przetwórstwa metali i stopów, nauki o materiałach, recyklingu metali, utylizacji odpadów technologicznych, techniki cieplnej, informatyki, podstaw automatyki oraz ekologii [69]. Kierunek Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich będący odpowiedzią na bieżące zapotrzebowanie rynku powstał w 2011 roku, początkowo pod nazwą Wirtotechnologia. Profil absolwenta tego kierunku jest częściowo zbieżny z absolwentem kierunku Inżyniera Procesów Odlewniczych. Program nauczania dla kierunku Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich, kładzie nacisk na wiedzę i umiejętności techniczne z zakresu systemów informatycznych, baz danych, sieci komputerowych oraz oprogramowania wspomagającego produkcję. Dlatego studentów kończących ten kierunek wyróżnia biegła znajomość narzędzi informatycznych wykorzystywanych przy realizacji problemów technologicznych [70].

W latach 1951-2016 W swej dotychczasowej działalności Wydział Odlewnictwa wykształcił ponad 1100 inżynierów, ponad 2670 magistrów inżynierów, 185 doktorów i 35 doktorów habilitowanych [71].

Tabela 11. Liczba absolwentów studiów I stopnia na Wydziale Odlewnictwa AGH Kierunki studiów WO AGH 2⁰ 0 5 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 6 2 0 1 7 Inżynieria Procesów Odlewniczych (Metalurgia) 49 71 83 93 53 61 33 55 42 58 57 58 52 Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich (Wirtotechnologia) - - - - - - - - - - 22 37 23

Źródło: Wydział Odlewnictwa AGH

Liczba chętnych na studia I stopnia, na kierunek Inżynieria Procesów Odlewniczych (Metalurgia) od kilku lat jest na stałym poziomie i wynosi ok. 180 osób/rok. Zaledwie 1/3 z nich kończy studia uzyskując tytuł zawodowy inżyniera (tabela 11.). Na kierunek Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich (Wirtotechnologia), stanowiący uzupełnienie oferty edukacyjnej Wydziału, co roku przyjmowanych jest dodatkowo ok. 90 osób.

W przedsiębiorstwach odlewniczych znajdują również zatrudnienie inżynierowie- absolwenci podobnych kierunków studiów będących w ofercie krajowych uczelni wyższych (tabela 12.).

51

Tabela 12. Uczelnie kształcące inżynierów (studnia I stopnia) m.in. na potrzeby branży odlewniczej

Uczelnia Wydział Kierunek

Akademia Górniczo-Hutnicza

Wydział Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej

Inżynieria materiałowa Metalurgia

Wydział Metali Nieżelaznych

Metalurgia Inżynieria materiałowa Zarządzanie i inżynieria produkcji Politechnika Śląska Wydział Mechaniczny Technologiczny Mechanika i budowa maszyn Politechnika Warszawska Wydział Inżynierii Produkcji Mechanika i budowa maszyn Politechnika Łódzka Wydział Mechaniczny Inżynieria materiałowa

Politechnika Częstochowska ^{Wydział Inżynierii Produkcji i Technologii} Materiałów

Zarządzanie i inżynieria produkcji Metalurgia

Politechnika Rzeszowska Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa Inżynieria materiałowa Politechnika Poznańska Wydział Budowy Maszyn i Zarządzania Inżynieria materiałowa Zachodniopomorski Uniwersytet

Technologiczny w Szczecinie Wydział Inżynierii Mechanicznej i Mechatroniki Inżynieria materiałowa

Źródło: opracowanie własne

Jednym z takich kierunków jest Metalurgia prowadzona na pokrewnych Wydziałach AGH oraz Politechnice Częstochowskiej, gdzie dodatkowo realizowana jest specjalność Odlewnictwo (na I i II stopniu). Na kierunku tym kształceni są specjaliści w zakresie wytwarzania i przetwórstwa materiałów metalicznych dla podjęcia późniejszej działalności inżynierskiej związanej z projektowaniem, przetwarzaniem i użytkowaniem metali i ich stopów w różnych gałęziach gospodarki [72].

Równie popularnym kierunkiem jest Inżynieria Materiałowa dostępna właściwie na każdej uczelni technicznej. Jednakże ze względu na jego interdyscyplinarny charakter, absolwenci uzyskują ogólną wiedzę na temat wszystkich grup materiałów, nie tylko metalowych, ale także ceramicznych, polimerowych i kompozytowych, technologii ich wytwarzania, przetwórstwa i recyklingu, kształtowania struktury, badania właściwości mechanicznych i fizyko-chemicznych. Wykształcenie absolwenta kierunku Inżynieria Materiałowa jest zatem bardzo uniwersalne w odróżnieniu od absolwenta Wydziału Odlewnictwa.

Elementy odlewnictwa są również częścią podstawy programowej m.in. dla kierunków:  Mechanika i Budowa Maszyn na Wydziale Mechanicznym Technologicznym

Politechniki Śląskiej, który obejmuje kształcenie w zakresie metod projektowania, obliczeń inżynierskich, technologii procesów materiałowych, metod badawczych oraz technik informatycznych wspomagających projektowanie, wytwarzanie i eksploatację maszyn [73].

52  Mechanika i Budowa Maszyn ze specjalnością Techniki Wytwarzania na Wydziale Inżynierii Produkcji Politechniki Warszawskiej, który zapoznaje studenta z technologiami wykorzystywanymi w procesach wytwórczych, w tym również z procesem odlewania [74].

Liczbę absolwentów wybranych kierunków studiów zawierających elementy odlewnictwa przedstawia tabela 13.

Tabela 13. Liczba absolwentów wybranych kierunków studiów I stopnia (zawierających elementy odlewnictwa)

Uczelnia Wydział Mechaniczny Technologiczny Politechnika Śląska

Wydział Inżynierii Produkcji Politechnika Warszawska

Wydział Mechaniczny Politechnika Łódzka

Kierunek Mechanika i budowa maszyn Mechanika i budowa maszyn Inżynieria materiałowa

Specjalność Techniki wytwarzania

2004/2005 53 - Bd 2005/2006 72 - Bd 2006/2007 50 - 5 2007/2008 9 - 7 2008/2009 29 - 5 2009/2010 29 - 25 2010/2011 98 - 15 2011/2012 97 9 8 2012/2013 122 26 3 2013/2014 124 62 16 2014/2015 96 74 15 2015/2016 122 68 14 2016/2017 76 97 20 2017/2018 85 78 8

53