7. BADANIA WŁASNE
7.2 Charakterystyka kluczowych zawodów w odlewni
7.2.1 Technolog odlewnik (inżynier odlewnik) – charakterystyka zawodu
Zgodnie z etymologią słowa inżynier, wywodzącego się od francuskiego „ingénieur” oznacza ono człowieka twórczego umysłu, wynalazcę, konstruktora. Słowo to kojarzone jest często również z łacińskim ingenium, oznaczającym wrodzone zalety umysłu: „inteligencję, talent, geniusz, bystrość pomysłowość, zdolność, pojętność” [131].
Współczesny inżynier to osoba mająca wyższe wykształcenie techniczne [132] a zatem posiadająca umiejętności i wiedzę w zakresie nauk inżynieryjnych i technicznych.
109 Profil wykształcenia determinuje jego zakres odpowiedzialności i rodzaj wykonywanych zadań zawodowych, które głównie związane są z projektowaniem, wykonywaniem rysunków technicznych, dokumentacji technologicznej, obsługiwaniem maszyn i urządzeń oraz wykorzystaniem najnowocześniejszych środków gromadzenia i przetwarzania danych. Istotnym aspektem tego zawodu jest konieczność uwzględniania społecznych skutków swojej działalności i podejmowanych decyzji [133].
Zawód inżynier odlewnik (214607) zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej należy do wielkiej grupy specjalistów (2), a w jej obrębie do grupy elementarnej inżynierów górnictwa i metalurgii (2146). Charakteryzuje się czwartym poziomem kwalifikacji, odzwierciedlającym piąty i szósty poziom wykształcenia wg ISCED4 [43].
Charakterystykę tego zawodu można odnaleźć w dokumentach rządowych: bazie danych zawodów i specjalności Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz w przewodniku po zawodach opracowanym w 2003 roku przez ówczesne Ministerstwo Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.
Według bazy danych zawodów i specjalności, inżynier odlewnik opracowuje procesy technologiczne wykonywania odlewów z różnych materiałów tj. żeliwa, staliwa i stopów metali nieżelaznych, organizuje i nadzoruje przebieg procesu wytapiania metalu przy wykorzystywaniu różnych agregatów i urządzeń odlewniczych. W zależności od charakteru i miejsca pracy, może prowadzić także działalność badawczą i innowacyjną w odlewniach, biurach technologicznych, projektowych oraz ośrodkach naukowo-badawczych.
Analiza powyższych dokumentów pozwala wskazać szczegółowe zadania zawodowe w dla zawodu inżynier odlewnik. Należą do nich: [134, 135].
projektowanie procesów technologicznych wykonywania odlewów, w tym rozwiązywanie problemów związanych z doborem metody odlewania, przygotowywania wsadu (postaci złomu, zapraw, odtleniaczy, topników, rafinatorów, modyfikatorów i środków odgazowujących), doborem agregatów odlewniczych, urządzeń pomocniczych, mechanizacją i automatyzacją prac oraz określanie warunków wytapiania, obróbki pozapiecowej, zalewania form, wykańczania i naprawy odlewów;
4 Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Edukacji (ISCED) to system służący do gromadzenia, zestawiania i analizowania statystyk dotyczących edukacji, porównywalnych na szczeblu międzynarodowym, https://polon.nauka.gov.pl/help/doku.php/integracja_gus/isced
110 stosowanie komputerowego wspomagania procesu projektowania i optymalizacji procesów odlewniczych, sterowania przebiegiem tych procesów oraz kontroli jakości i kosztów wytwarzania odlewów;
opracowywanie metodyki kontrolowania przebiegu procesów produkcyjnych; badanie jakości stopów oraz jakości odlewów wykonanych z tych stopów;
prowadzenie prac badawczych i analiz dotyczących doskonalenia procesów produkcyjnych, w celu poprawy jakości, ekonomiki i ekologii produkcji;
opracowanie składu materiałów potrzebnych do przygotowania mas formierskich i rdzeniowych zgodnie z wymaganymi właściwościami;
projektowanie przebiegu procesu przygotowania mas formierskich oraz opracowanie metodyki badań przydatności różnych surowców niezbędnych do ich przygotowania; nadzorowanie i kierowanie procesami wytwarzania mas formierskich i rdzeniarskich; kontrola jakości materiałów formierskich i rdzeniarskich oraz przygotowanych na ich
podstawie mas (przed i po zalaniu formy);
nadzorowanie przebiegu procesu odlewania na wszystkich jego etapach (wytapianie, obróbka pozapiecowa, zalewanie, wykańczanie, naprawianie);
opracowywanie parametrów obróbki cieplnej i powierzchniowej gotowych odlewów; opracowywanie instrukcji obsługi maszyn i urządzeń odlewniczych oraz instrukcji
roboczych dla poszczególnych stanowisk pracy;
opracowywanie warunków technicznych wykonania i odbioru odlewów z określonych rodzajów stopów żelaza lub metali nieżelaznych;
współdziałanie w opracowywaniu warunków bhp dla wszystkich stanowisk produkcyjnych;
współudział w opracowywaniu analiz dotyczących kosztów produkcji;
projektowanie nowych wydziałów odlewni, konstruowanie maszyn i urządzeń odlewniczych;
dokonywanie wyboru i podejmowanie decyzji odnośnie zakupu wymaganych technologii i niezbędnych maszyn i urządzeń;
zarządzanie zespołem pracowników poprzez określanie i planowanie ich zadań oraz kontrolę poprawności ich wykonywania.
Zakres wykonywanych zadań przez inżyniera odlewnika uzależniony jest od pełnionej funkcji i zajmowanego stanowiska, które może ograniczać się do odpowiedzialności za realizację
111 tylko konkretnych procesów, funkcjonowanie poszczególnych oddziałów lub nawet całej odlewni, od stanowiska brygadzisty do dyrektora przedsiębiorstwa.
Inżynier odlewnik może wykonywać pracę na wydziale odlewni, gdy jest ona bezpośrednio związaną z procesem produkcyjnym i wymaga stałego nadzoru i kontroli. Zazwyczaj wiąże się ona nie tylko z odpowiedzialnością za sam proces, ale także za bezpieczeństwo innych osób oraz park pracujących maszyn.
Natomiast inżynier odlewnik, którego głównym zadaniem jest opracowanie procesu technologicznego i jego ciągła optymalizacja, realizuje swoją pracę w biurze technologicznym (konstrukcyjnym, projektowym) lub w przypadku poszukiwania nowych innowacyjnych rozwiązań w dziale badań i rozwoju (ośrodku badawczym).
Praca inżyniera odlewnika, w zależności od pełnionej funkcji i zajmowanego stanowiska może mieć charakter indywidualny lub zespołowy. Niejednokrotnie, zwłaszcza na stanowisku kierowniczym wymaga zarządzania zespołem ludzi i podejmowana samodzielnych decyzji. Praca w biurze technologicznym zazwyczaj prowadzona jest w zespołach specjalistów, dlatego od pracowników pożądana jest umiejętność współpracy w grupie i wspólnego rozwiązywania problemów.
Inżynier odlewnik powinien posiadać wiedzę fachową i szereg umiejętności pozwalających na właściwe jej wykorzystanie i wykonywanie pracy na powierzonym stanowisku. Wśród niezbędnych umiejętności inżyniera odlewnika Departament Pracy wymienił [135]:
uzdolnienia techniczne,
umiejętność obsługi maszyn i urządzeń odlewniczych, umiejętność logicznego i twórczego myślenia,
uzdolnienia rachunkowe, uzdolnienia menedżerskie,
umiejętności zarządzania zespołem ludzi.
Ze względu na specyfikę pracy oraz społeczną odpowiedzialność swojej działalności inżynier odlewnik powinien charakteryzować się dokładnością i skrupulatnością w wykonywaniu zadań, przestrzeganiu procedur technologicznych i instrukcji technicznych. Ciągły rozwój technologiczny wymaga od inżyniera ciągłego podnoszenia swoich kompetencji. Dlatego ciekawość, otwartość oraz potrzeba osiągnięć i awansu to cechy warunkujące jego ciągły rozwój zawodowy.
112 Tytuł inżyniera nadaje wyższa uczelnia techniczna, w przypadku specjalności odlewniczej jednym z wiodących w Europie ośrodkiem kształcącym inżynierów na potrzeby branży odlewniczej jest Wydział Odlewnictwa Akademii Górniczo Hutniczej. Poza Akademią Górniczo-Hutniczą inżynierów odlewników kształci się również na Politechnice Śląskiej, Politechnice Rzeszowskiej i Politechnice Częstochowskiej.
Standardy kształcenia dla kierunków Inżynieria Procesów Odlewniczych i Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich funkcjonujące na Wydziale Odlewnictwa AGH wskazują treści i efekty kształcenia dla studiów pierwszego i drugiego stopnia. Zgodnie z nimi absolwent studiów drugiego stopnia, posiadający tytuł magistra inżyniera odlewnika powinien posiadać wiedzę zawodową z zakresu metalurgii, stosowanych materiałów, przetwórstwa metali i ich stopów, ekologii w tym utylizacji odpadów i recyklingu metali, techniki cieplnej, automatyki oraz umiejętność modelowania procesów produkcyjnych i komputerowego wspomagania prac inżynierskich (CAD, CAM, CAMD, CAE), a w przypadku absolwenta kierunku Komputerowe Wspomaganie Procesów Inżynierskich dodatkowo wiedzę i umiejętności z obszaru systemów informatycznych pozwalającą na pracę w zespołach programistycznych. Absolwent przygotowany jest do pracy zespołowej oraz indywidualnej, wymagającej samodzielnego podejmowania decyzji oraz kierowania zespołami ludzkimi. Oznacza to, że może zostać zatrudniony w małych, średnich i dużych przedsiębiorstwach, nawet na stanowiskach kierowniczych lub założyć własną działalność gospodarczą. Zakres wiedzy i umiejętności pozwala na podjęcie pracy w przemyśle metalurgicznym, odlewniczym oraz pokrewnym, jednostkach naukowo-badawczych, laboratoriach specjalistycznych, projektowych, doradczych oraz jednostkach administracji państwowej i samorządowej [136].
W 2005 roku w ramach międzynarodowego projektu EUROIng5 przeprowadzono badanie wśród polskich odlewni w celu zbadania sytuacji w branży odlewniczej w kontekście zapotrzebowania na specjalistyczną kadrę inżynierską i dopasowania treści studiów do bieżących potrzeb odlewni. Ówczesne badania wskazały potrzebę poszerzenia kilku obszarów kształcenia, w tym: konstruowania oprzyrządowania odlewniczego, symulacyjnych technik projektowania odlewniczych procesów technologicznych, nauki języków obcych (w szczególności języka angielskiego) oraz prowadzenia kształcenia ukierunkowanego na praktykę [137].
113 Według badań przeprowadzonych w 2016 roku przez Centrum Karier AGH [36]. 56,5% pracujących absolwentów Wydziału Odlewnictwa uznało, że studia częściowo przygotowały ich do wykonywanej pracy. Ponad połowa absolwentów Wydziału Odlewnictwa pozytywnie oceniła umiejętności wykorzystania wiedzy zdobytej podczas studiów w praktyce.
30,4% absolwentów tego Wydziału deklarowało, że wiedza i kwalifikacje uzyskane podczas studiów są wykorzystywane w obecnej pracy w stopniu dużym, 26,1% - w stopniu dostatecznym, a 30,4 % wskazało na brak wykorzystania zdobytej wiedzy i umiejętności. Wyniki tych badań potwierdziły również istniejący na rynku pracy popyt na inżynierów odlewników - 65% absolwentów tego wydziału znalazło zatrudnienie zgodnie ze swoim wykształceniem, głównie w branży odlewniczej.
Dostępna charakterystyka zawodu inżyniera odlewnika zweryfikowana została poprzez badania wymagań i oczekiwań pracodawców.
Na etapie wstępnych badań ankietowych, o których mowa w podrozdziale 7.1.1., poproszono respondentów (24 odlewnie, w tym 17 odlewni żeliwa i 7 odlewni metali nieżelaznych) o wskazanie 10 kluczowych kompetencji dla zawodu technolog, utożsamianego z pracownikiem o wyższym kierunkowym wykształceniu (odlewnictwo, metalurgia).
Wyniki badania przedstawiono w tabeli 19.
Na ich podstawie można stworzyć wstępny profil technologa odlewnika (inżyniera odlewnika). Do najważniejszych kompetencji społecznych dla tego zawodu zaliczyć należy odpowiedzialność (75%), oznaczającą odpowiedzialność za proces produkcyjny, park maszyn i pracowników. W zależności od wielkości przedsiębiorstwa, pracodawca wymaga od kandydata samodzielności - w przypadku przedsiębiorstw z sektora MŚP (63%) i umiejętności pracy w zespole - w przypadku przedsiębiorstw dużych (88%). Przedsiębiorstwa duże równie często wymagają od kandydata kreatywności (88%), która wiąże się zazwyczaj z podejmowanymi przez odlewnie nowymi wyzwaniami, poszukiwaniem innowacyjnych rozwiązań technologicznych.
Oczywistym jest, co potwierdziły również wyniki badań, że wiedza zawodowa (71%) stanowi nieodzowną kompetencję w zawodzie technolog odlewnik (inżynier odlewnik). Równie istotne są umiejętności zawodowe z zakresu czytania i opracowywania dokumentacji technicznej (83%, 75%) oraz umiejętność optymalizacji procesu produkcyjnego (83%). Współczesny technolog odlewnik (inżynier odlewnik) powinien posiadać również umiejętność rozwiązywania problemów produkcyjnych (71%) oraz posługiwania się najnowszymi narzędziami informatycznymi wspomagającymi proces odlewania (67%)
114 zwłaszcza, jako pracownik dużej odlewni, wyposażonej w specjalistyczne oprogramowania do projektowania i zarządzania całym procesem.
Tabela 19. 10 kluczowych kompetencje wg pracodawców dla stanowiska technolog odlewnik
Ogółem MŚP Duże liczba wskazań %N=24 liczba wskazań %N=16 liczba wskazań %N=8
kompetencje społeczne i inne
Odpowiedzialność 18 75% 11 69% 7 88%
organizowanie pracy własnej 14 58% 8 50% 6 75%
Kreatywność 14 58% 7 44% 7 88%
Samodzielność 14 58% 10 63% 4 50%
dzielenie się wiedzą i doświadczeniem 14 58% 8 50% 6 75%
współpraca w zespole 14 58% 7 44% 7 88%
logiczne myślenie 13 54% 9 56% 4 50%
podejmowanie decyzji 13 54% 8 50% 5 63%
myślenie analityczne 12 50% 8 50% 4 50%
rozwiązywanie problemów 12 50% 9 56% 3 38%
kompetencje twarde (zawodowe)
znajomość procesów technologicznych 21 88% 13 81% 8 100%
umiejętność czytania dokumentacji technicznej 20 83% 13 81% 7 88%
umiejętność optymalizacji procesu odlewniczego 20 83% 12 75% 8 100%
umiejętność opracowania dokumentacji technicznej 18 75% 10 63% 8 100%
wiedza zawodowa 17 71% 10 63% 7 88%
rozwiazywanie problemów związanych z doborem metody odlewnia, wykonywaniem form i rdzeni, przygotowaniem wsadu, wytapianiem, obróbką pozapiecową, zalewaniem form, wykańczaniem i naprawianiem odlewów
17 71% 11 69% 6 75%
znajomość programów 3D/ Solid Works/ Solid
Edge lub podobnych 16 67% 10 63% 6 75%
umiejętność doboru technologii, maszyn i urządzeń
odlewniczych do konkretnego odlewu 15 63% 9 56% 6 75%
umiejętność posługiwania się urządzeniami
kontrolno-pomiarowymi 12 50% 9 56% 3 38%
wiedza z zakresu nauk technicznych 11 46% 6 38% 5 63%
znajomość zasad działania urządzeń odlewniczych 11 46% 8 50% 3 38%
115 Dla szczegółowego poznania bieżących potrzeb i wymagań kompetencyjnych dla zawodu technolog odlewnik (inżynier odlewnik) przeanalizowano oferty pracy dedykowane stanowisku: technolog odlewnik, inżynier odlewnictwa, występujące w przedsiębiorstwie odlewniczym.
Analizie poddano 47 ofert pracy, pochodzących ze źródeł internetowych (portali pośrednictwa pracy), publikowanych bezpośrednio przez pracodawców oraz pośrednictwa pracy/agencje zatrudnienia w latach 2016-2017. Decyzję o wyborze tego źródła informacji podjęto, ze względu na duże rozproszenie geograficzne potencjalnych pracodawców, co uniemożliwiło obserwację publikacji ogłoszeń w gazetach o zasięgu regionalnym.
Analiza ofert pracy dedykowanych technologowi odlewnikowi (inżynierowi odlewnikowi) pozwoliła na wskazanie najważniejszych zadań stanowiskowych oraz listy najistotniejszych wymagań, które według pracodawców powinien spełniać kandydat na to stanowisko.
Badania wskazały, że do najważniejszych zadań zawodowych na stanowisku technologa odlewnika (inżyniera odlewnika) należą [138]:
nadzorowanie funkcjonowania procesu (55,3%)
przygotowanie dokumentacji technicznej i jej nadzór (48,9%)
doskonalenie funkcjonowania procesu i jego optymalizacja z wykorzystaniem zasobów firmy (46,8%)
opracowanie parametrów procesu i projektowanie technologii (31,9%)
inicjowanie i wdrażanie nowych procesów technologiczno-metalurgicznych (29,8%) analiza procesów i niezgodności (23,4%)
Wskazane zadania na stanowisku technolog odlewnik (inżynier odlewnik) zależą od obejmowanego przez niego stanowiska oraz odpowiedzialności za proces. Główna działalność technologa odlewnika (inżyniera odlewnika) dotyczy przygotowania, nadzorowania optymalizacji procesu produkcji odlewów. Nadal niewielki odsetek przedsiębiorstw kładzie nacisk na wdrażanie nowych rozwiązań technologicznych i analizę powstałych w trakcie procesu niezgodności.
Szczegółowa weryfikacja ofert pracy pozwoliła wyodrębnić również najistotniejsze wymagania stawiane pracownikom ubiegającym się o pracę na tym stanowisku. Należą do nich:
116 wykształcenie wyższe techniczne z zakresu odlewnictwa lub metalurgii, można uznać za wymóg obligatoryjny stawiany przez 93,6% pracodawców, wskazane kierunki wykształcenia zapewniają odpowiednią wiedzę specjalistyczną wymaganą przy realizacji zadań zawodowych;
dobra znajomość języka angielskiego – obecnie jeden z podstawowych wymogów na rynku pracy, również w przypadku pracy w zawodzie technolog odlewnik (inżynier odlewnik). Według 70,2% pracodawców idealny kandydat powinien posługiwać się językiem angielskim, co najmniej w stopniu dobrym. Podyktowane jest to coraz częstszym podejmowaniem przez odlewnie kontaktów handlowych z kontrahentami zagranicznymi oraz w przypadku pracy w przedsiębiorstwach z kapitałem zagranicznym konieczności realizacji zadań w międzynarodowych zespołach specjalistów;
znajomość programów typu CAD, uznana za ważną przez 57,4% pracodawców. Znajomość narzędzi informatycznych wspomagających projektowanie odlewów oraz optymalizację konstrukcji i procesów zapewnia lepszą efektywność pracy. Wykorzystanie symulacji i wizualizacji procesów zachodzących w odlewie oraz wykorzystanie dostępnych baz danych pozwala na ograniczenie ilości braków oraz poprawę jakości produkowanych wyrobów. Jak wskazują oferty, pracodawcy najczęściej poszukują inżynierów ze znajomością obsługi programu SolidWorks (27,7%), Solid Edge (19,1%) i MagmaSoft (19,1%);
doświadczenie, czyli praktyczne przygotowanie do zawodu, wymagane przez ponad połowę pracodawców (53,2%). Pracodawcy dużą wagę przywiązują do doświadczenia zawodowego, traktując go prawie na równi z wykształceniem. Praca technologa odlewnika (inżyniera odlewnika) wymaga specjalistycznej fachowej wiedzy oraz wielu umiejętności, które często nabywane są w pracy na tym samym lub podobnym stanowisku. W analizowanych ogłoszeniach najczęściej pojawiał się wymóg minimum 3-letniego doświadczenia w zawodzie.
umiejętność pracy w zespole wymagana przez 42,6% pracodawców. Ważność tej umiejętności wynika z głównie ze specyfiki pracy inżyniera, który często pracuje w zespołach specjalistów, stanowiących kadrę biura technologicznego (konstrukcyjnego). Umiejętność ta zdecydowanie częściej będzie wymagana przy podejmowaniu pracy w dużych przedsiębiorstwach odlewniczych o rozbudowanych biurach technologicznych zatrudniających wielu specjalistów.
117 znajomość pakietu MS Office, obecnie uznana za obligatoryjną dla wszystkich stanowisk, które wykorzystują w swojej pracy komputer. Dla stanowiska technologa odlewnika (inżyniera odlewnika) umiejętność ta wymagana jest przez 38,3% pracodawców.
znajomość rysunku technicznego, wymagana przez 27,7% pracodawców. Umiejętność ta jest niezwykle ważna w pracy inżyniera, dlatego tym bardziej zaskakującym jest uzyskany niski odsetek wskazań. Można wnioskować, że większość pracodawców uznaje znajomość rysunku technicznego za nieodzowny element wykształcenia technicznego i dlatego w większości analizowanych ofert pracy nie znalazła się ona jako odrębny warunek przyjęcia do pracy.
samodzielność, cecha istotna dla 27,7% pracodawców. Można przypuszczać, że częściej jest pożądana wśród pracodawców reprezentujących MŚP, gdzie biuro technologiczne ograniczone jest do jednego lub kilku technologów.
wiedza zawodowa, wskazana zaledwie przez ok. 20% pracodawców, zdecydowanie rzadziej niż wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Najprawdopodobniej wynika to z przekonania pracodawców do posiadania wiedzy specjalistycznej nabytej w drodze studiów wyższych oraz praktyki zawodowej. Oznacza to, że przywiązanie wagi do formalnych kwalifikacji może potwierdzać, że przygotowanie na studiach wyższych jest zgodne z wymaganiami stawianymi przez pracodawców. W obszarze wiedzy zawodowej w ogłoszeniach najczęściej pojawiały się wymagania dotyczące znajomość technologii odlewania i konstruowania odlewów (25,5%) oraz wiedza z zakresu produkcji (21,3%)
odpowiedzialność – cecha pracownika ważna dla ¼ pracodawców (25,5%), Rozumiana jest jako odpowiedzialność za podejmowane decyzje mające wpływ na proces produkcyjny, bezpieczeństwo innych ludzi oraz wykorzystywany park maszyn.
Należy zwrócić uwagę, że uzyskane w wyniku analizy ofert pracy wyniki pokrywały się w znacznej mierze z wynikami uzyskanymi na etapie wstępnych badań ankietowych. Na ich podstawie można określić ogólne i powszechnie stawiane wymagania (wykształcenie, doświadczenie, kompetencje) dla stanowiska technologa odlewnika (inżyniera odlewnika) zatrudnionego w przedsiębiorstwie odlewniczym. Wyniki prezentuje rys.35.
118
Rys. 35. Wymagania dla stanowiska technolog odlewnik (inżynier odlewnik) [138]
Mając na uwadze postępującą czwartą rewolucje przemysłową – Przemysł 4.0, należałoby uwzględnić również wymagania stawiane w tym zakresie wobec inżynierów.
Inżynier na miarę czwartej rewolucji przemysłowej będzie zmuszony nadążyć za postępem technologicznym w obrębie swojej specjalizacji oraz specjalizacji z nią współpracujących. Głównymi zjawiskami, które powinny stać się obiektem zainteresowania współczesnych inżynierów są:
Przemysłowy Internet Rzeczy – tzn. możliwość globalnego funkcjonowania firmy, dostęp do danych oraz zdalna kontrola nad przebiegiem procesu produkcyjnego, automatyczne systemy wytwarzania – czyli tworzenie „smart factory” autonomicznie
organizującej proces produkcji i elastycznie reagującej na zmiany wymagań,
nowoczesne systemy wsparcia dla służby utrzymania ruchu – co oznacza stosowanie algorytmów do przewidywania wystąpienia awarii oraz wdrażania urządzeń mobilnych pozwalających na stały dostęp do dokumentacji i parametrów pracy,
robotyzacja – tzn. wprowadzanie elastycznych gniazd produkcyjnych opartych na robotach przemysłowych, wykorzystanie robotów przystosowanych do kooperacji z człowiekiem [12].
Pojawienie się nowych obszarów technologicznych tj. integracja systemów cyberfizycznych, zaawansowane systemy zarządzania produkcją, robotyzacja czy złożone
119 systemy analizy danych produkcyjnych wymagają rozwoju nowych umiejętności inżynierskich. Zatem inżynierowie Przemysłu 4.0 będą musieli łączyć wiedzę dotyczącą specyficznego procesu produkcyjnego np. pracę z robotami czy przestrojenie maszyny z umiejętnościami z zakresu IT, począwszy od podstawowych (użycie arkuszy kalkulacyjnych czy interfejsów) po zaawansowane (np. zaawansowane programowanie i umiejętność analizy). Powinni potrafić przetwarzać i analizować dużą ilość danych z wielu źródeł, ocenić ważność tych informacji, ich wiarygodność i wyciągnąć trafne wnioski, a do ich pozyskania powinni umieć wykorzystać media elektroniczne i narzędzia BigData.
Przemysł 4.0 spowodował również wzrost znaczenia i wagi kompetencji miękkich. Od inżynierów wymagać się będzie większej otwartości na zmiany, elastyczności w działaniu, ciągłego uczenia się i przyswajania elementów innych dyscyplin. Nowoczesne środki komunikacji i technologie społecznościowe wymagają od inżynierów często pracy w tzw. wirtualnych zespołach, często w zespołach wielokulturowych. Zatem istotnym z punku widzenia pracodawcy będzie zespołowe i projektowe podejście do pracy, zdolności interpersonalne oraz umiejętność skutecznej komunikacji przejawiane przez inżyniera [11].