Potrzeby kadrowe branży odlewniczej – popyt na kadrę odlewniczą

Polski przemysł odlewniczy stanowi ok. 400 odlewni, które łącznie zatrudniają ok. 24300 pracowników, w tym 51,4% w odlewniach żeliwa, 34,2% w odlewniach metali nieżelaznych i 14,4% w odlewniach staliwa (2017r.). Wielkość zatrudnienia w branży odlewniczej na przestrzeni ostatnich lat (2008-2017) właściwie nie zmieniła się i wahała się na poziomie 24000 co prezentuje tabela 3.

Tabela 3. Szacowane zatrudnienie w odlewniach w latach 2008 –2017 [4, 9, 10]

Lata Zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty

Odlewnie żeliwa Odlewnie staliwa Odlewnie stopów metali

nieżelaznych ^RAZEM 2008 13000 4200 7300 24500 2009 12400 4100 7400 23900 2010 12600 3700 7700 24000 2011 12700 3500 7800 24000 2012 12600 3600 8000 24200 2013 12500 3600 8500 24600 2014 12400 3500 8500 24400 2015 12500 3500 8300 24300 2016 12500 3500 8300 24300 2017 12500 3500 8300 24300

Branża odlewnicza w Polsce charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem, aż 94,5% odlewni należy do sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) i ta właśnie grupa zatrudnia najwięcej pracowników w tym sektorze (55,8%), zapewniając jednocześnie 38,5% całkowitej produkcji krajowej. Pozostałą część stanowią przedsiębiorstwa odlewnicze definiowane, jako duże, czyli zatrudniające powyżej 250 pracowników i zatrudniają 44,2% ogólnej liczby zatrudnionych w tym przemyśle, a ich produkcja stanowi 61,5% całkowitej produkcji odlewów [10].

Specyfika produkcji odlewniczej wymaga zaangażowania bardzo wielu wykwalifikowanych pracowników począwszy od specjalistów z wyższym kierunkowym wykształceniem tj. projektantów, technologów poprzez pracowników z przygotowaniem średnim technicznym - mistrzów, techników odlewników aż po stanowiska robotnicze tj. formierz, modelarz, piecowy.

Jak wskazują wyniki badań Instytutu Odlewnictwa (tabela 4.) w strukturze organizacyjnej przedsiębiorstwa odlewniczego ponad 60% stanowią stanowiska bezpośrednio

37 produkcyjne, które wymagają odpowiednich kompetencji, w tym fachowej wiedzy i umiejętności dla zapewnienia odpowiedniej jakości wyrobów finalnych. Drugą ze względu na wielkość grupę pracowników w odlewni stanowią pracownicy ujęci w kategorii „pozostali” (ok. 20%). Można wnioskować, że w tej klasie znajdują się pracownicy pośrednio związani z produkcją, zatrudnieni w biurze technologicznym – inżynierowie odlewnicy, metalurdzy, konstruktorzy.

Tabela 4. Struktura zatrudnienia w odlewniach w Polsce w 2015 r. [4]

Pracownicy ^{Struktura zatrudnienia w odlewniach}

żeliwa Staliwa metali nieżelaznych

Bezpośrednio produkcyjni 69,0 72,5 63,1

Modelarze 2,8 2,5 1,6

Służba utrzymania ciągłości ruchu 9,1 5,1 8,1

Pozostali 19,1 19,9 27,2

Badania własne przeprowadzone na potrzeby niniejszej pracy potwierdzają potrzeby personalne w przedsiębiorstwach odlewniczych oraz dowodzą napotykanych trudności w procesie rekrutacji pracowników. Szczegółowe wyniki tych badań zostały opracowane w rozdziale 7.1.1.

Zapotrzebowanie na inżynierów odlewników odzwierciedlają również wyniki badań przeprowadzone wśród absolwentów Wydziału Odlewnictwa (WO). Wchodzący na rynek pracy inżynierowie odlewnicy nie mieli problemu ze znalezieniem pracy. Sugerować może to stosunkowo dużą zbieżność zakresu treści nauczanych w trakcie studiów wyższych z obecnymi wymogami pracodawców. W 2016 roku 72,6% absolwentów WO AGH podjęło pracę, a ponad 65% z nich – pracę zgodną ze swoim wykształceniem. 24,3% absolwentów, którzy rozpoczęli pracę - nie poszukiwało wcześniej pracy, 27% poszukiwało pracy poniżej 1 miesiąca a 10,8% znalazło pracę w przeciągu 3 miesięcy. Rozpatrując istotę i wielkość popytu na kadrę inżynierską dla odlewnictwa istotnym również jest informacja, że 65,2% absolwentów Wydziału Odlewnictwa przed podjęciem pracy otrzymało więcej niż jedną ofertę od pracodawcy [36]. Wyniki te świadczą o wykształceniu się w zakresie branży odlewniczej rynku pracownika.

Sytuację kadrową przemysłu odlewniczego potwierdza analiza krajowego rynku pracy. Rynek pracy od lat charakteryzuje się dużą dynamiką zmian jednak struktura zapotrzebowania na pracowników w konkretnych zawodach wciąż nie zmienia się.

38 Ogólnokrajowe badania przeprowadzone przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) potwierdzają zapotrzebowanie kadrowe prezentowane przez polskie przedsiębiorstwa odlewnicze. W skali całego kraju najczęściej poszukiwaną grupą pracowników w 2014 roku byli robotnicy wykwalifikowani i operatorzy maszyn i urządzeń – 44% pracodawców poszukujących osób do pracy oraz specjaliści – 22% [37].

Tendencje tą potwierdzają również dane Głównego Urzędu Statystycznego z 2017 roku. Największą liczbę wolnych miejsc pracy deklarowały jednostki realizujące działalność w zakresie przetwórstwa przemysłowego (w ten obszar wpisują się również odlewnie). – 30,1 tys. (25,6%) wolnych miejsc pracy, zwłaszcza prowadzących działalność w zakresie produkcji metalowych wyrobów gotowych. Najliczniejsza oferta wolnych miejsc pracy (33,1 tys., tj. 28,1% wolnych miejsc pracy ) odnosiła się do robotników przemysłowych i rzemieślników, w tym oferowanych przez podmioty z zakresu przetwórstwa przemysłowego – 16,0 tys. Warto zwrócić uwagę, że wolne miejsca pracy przeznaczone były również dla pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych – specjalistów (18,8 tys. tj. 16,0% wolnych miejsc pracy) [38].

Jak wynika z badań Manpower Group 51% polskich pracodawców doświadcza utrudnień ze znalezieniem odpowiednich kandydatów do pracy. Największe trudności w znalezieniu właściwych pracowników dotyczyły m.in. wykwalifikowanych pracowników fizycznych, pracowników sektora produkcji przemysłowej w tym monterów i techników oraz inżynierów [39].

Zdaniem pracodawców utrudnienia te były wynikiem niespełnienia oczekiwań przez zgłaszających się kandydatów. W przemyśle, głównym problemem u osób rekrutowanych był brak odpowiednich kompetencji (38%), doświadczenia zawodowego (26%) oraz odpowiedniej motywacji do pracy (25%) [40]. Należy podkreślić, że w przypadku zawodów odlewniczych trudności te były jeszcze większe ze względu na ograniczoną podaż siły roboczej.

W ramach badań PARP przeprowadzona została również analiza ofert pracy pod względem wymagań kompetencyjnych pracodawców wobec kandydatów na stanowiska umysłowe i fizyczne. Oczekiwania przedsiębiorców wobec kandydatów do pracy przedstawia tabela 5.

39

Tabela 5. Najczęstsze wymagania pracodawców wobec kandydatów do pracy (2014r.) [41] Nazwa i numer grupy

zawodów i specjalności (KZiS)

Doświadczenie Wykształcenie Języki obce Kompetencje

7 ^robotnicy

wykwalifikowani

staż - brak informacji o długości referencje

zasadnicze zawodowe nie dotyczy

samoorganizacyjne, zawodowe techniczne

8 operatorów maszyn

i monterzy

staż - brak informacji o długości referencje

zasadnicze zawodowe nie dotyczy

samoorganizacyjne, zawodowe interdyscyplinarne kwalifikacyjne fizyczne 2 specjaliści

staż - brak informacji o długości referencje wyższe magisterskie, zawodowe ^Angielski Samoorganizacyjne zawodowe interpersonalne komputerowe

Od grupy pracowników umysłowych oczekiwano znajomości języków obcych, głównie języka angielskiego, natomiast w przypadku pracowników fizycznych kryterium to nie występowało. Oferty pracy dedykowane najniższym grupom zawodowym pozbawione były informacji o długości doświadczenia zawodowego. W przypadku wymagań kompetencyjnych od stanowisk fizycznych wymagano przede wszystkim kompetencji samoorganizacyjnych i zawodowych natomiast od stanowisk umysłowych dodatkowo kompetencji interpersonalnych oraz komputerowych.

Reasumując pracodawcy za jedne z najistotniejszych uważali doświadczenie, wykształcenie. W zakresie posiadanych kompetencji najbardziej pożądane były kompetencje samoorganizacyjne, charakteryzowane jako samodzielność, odporność na stres, kompetencje zawodowe oraz kompetencje interpersonalne tj. komunikatywność, współpraca w grupie czy rozwiązywanie problemów [41].

Wyniki badań PARP znajdują odzwierciedlenie w wynikach badań własnych, w tym ofert pracy dedykowanych zawodom odlewniczym oraz wymagań kompetencyjnych zdiagnozowanym na podstawie badania ankietowego wśród polskich odlewni. Szczegółowe efekty tych badań zostały omówione w rozdziale 7.1.3.

40

3. KSZTAŁCENIE KADRY NA POTRZEBY BRANŻY ODLEWNICZEJ