Jako miernika do osądzenia rozwoju przemysłu w jakimś kraju można w każdym razie użyć spotrzebowania węgla i żelaza. Żelazo jest zbroją, węgle żywnością nowoczesnego kapitalizmu. Setki tysięcy ma
szyn, pracujących z przerażającą szybkością i zamieniających ludzi rów
nież na maszyny, są przeważnie poruszane parą i tak to pozostanie jesz
cze długo, mimo olbrzymich postępów elektrotechniki.
Austrya rozwija nareszcie swoje przemysłowe siły produkcyjne : za
mienia się co raz więcej na państwo przemysłowe. Oto w motywach najnowszego sprawozdania co do zmiany ustawy górniczej opowiada rząd, że w 1854 roku cała produkcya węglowa wynosiła tylko 15,500.000 centnarów metrycznych.
Według tymczasowych wyników wynosi w 1908 roku całkowita produkcya węgla kamiennego i brunatnego 407,608.000 centnarów me
trycznych ; jest to 26-krotne powiększenie w ciągu 54 lat. Spotrzebo- wanie węgla wynosiło na głowę ludności Austryi w 1848 roku 1311 kg., u w roku 1907 podniosło się na 1361 kilogram.
W Niemczech wynosiło spotrzebowanie węgla w 1807 r. 2278 kg.
i podniosło się w 1907 roku na 3359 kilogramów na głowę. A zatem Niemcy przewyższają nas znacznie.
Pogląd na poszczególne produkty górnictwa uzmystawia nam na
stępujące zestawienie:
W r o k u
Wydobyto: 1907 1906 1901 1891 1881
ton ton ton ton ton
węgla kamień. 13.850.420 13,473.307 11,738.840 9,192.885 6,343.316 węgla brunatn. [26,262.110 24,167,714 22,473.509 16 183.076 8,961.498 rudy żelaznej 2,540.118 2,253.662 1,963.246 1,231.248 618.964
rudy złota . . 30.711 33.033 144 440 784
rudy srebra . 13.380 21.944 21.363 14.438 12.384 r t ę c i ... 89.390 91.494 97.363 70.633 48.204
rudy miedzian. 10.400 20.255 7.406 9.318 4.445
rudy ołowianej 22.792 19.683 16.688 13.361 13.543 siarki... 24.099 15.125 4.911 3.088 8.918 manganu . . . 16.756 13.402 7.796 5.279 9.110 oleju skalnego 1,125.806 737.194 404.662 87.717 ?
wosku ziemn. 2.508 2.698 2.702 6.159 ?
grafitu . . . . 49.425 38.117 29.992 21.346 13.379
Produkcya węgla kamiennego i brunatnego w latach 1906 i 1907 byłaby niewątpliwie znacznie wyższa, gdyby nie istniał stały brak wa
gonów kolejowych. Bywały niekiedy miesiące, w których zaledwie 50 procent — 20 do 30 procent było regułą _ zamówionych wagonów dostarczały zarządy kolejowe kopalniom. Tak więc w pośród najlepszej konjunktury musieli górnicy częstokroć świętować, ponieważ panował brak wagonów. Wina za ten niedostateczny park wagonów spada w pierwszym rzędzie na zarząd kolei państwowych: na prywatne towa
rzystwa kolejowe. Jeżeli właściciele kopalń żywo uskarżali się na niedo
statek potrzebnych środków komunikacyjnych, to mieli słuszność. Wy
jątkowo możemy przyłączyć się tym razem do tych protestów. Istotnie też interpelował o to poseł Cingr, w Radzie państwa ministra kolei żelaznych.
Na ogół wykazuje powyższa tabela, że w ciągu tych lat produk roku rozdziela na okręgi poszczególnych starostw górniczych, poucza następujący przegląd :
obwód rewirowego węgiel brun.jj węgiel kam. koks brykiety urzędu górniczego w m e t r y c z n y c h c e n t n a r a c h
w Pradze] 217,813.394 48,616.630 378.970 1,838.328
St. P o l t e n ...
w Wiedniu 7,087.460 76,218.608 18,174.785 1,116.080
Leoben ...
— 31 —
Obwód rewirowego ji wegiel brun.jj węgiel kam. koks brykiety urzędu górniczego w c e n t n a r a c h m e t r y c z n y c h
w Krakowie 176.573 13,668.961 - —
O g ó ł e m ... 262,621.096 138,504.199 18,553.755 2,951.451
Jakkolwiek produkcya w Austryi wzrasta olbrzymio, mimo to fak
tem jest, że bez przywozu obejść się nie można. W Austro-Węgrzech zapotrzebowanie węgla jest mianowicie większe, aniżeli produkcya. Oko
liczność ta jest tem więcej ciekawa, że Austro-Węgry posiadają same znaczne pokłady węgla. W obliczu tych stwierdzonych faktów często powtarzane twierdzenia właścicieli kopalń o grożącej konkurencyi za
granicznej okazują się całkiem w innym świetle.
Wywóz i przywóz w obrębie cłowym austryacko-węgierskiej mo
narchii wynosił w 1907 roku :
Razem . . 8,497.767 88,755.796 3,228.721 926.149
— 32 —
Lwią część sprowadzonego węgla kamiennego i koksu dostarczyły Niemcy. Udział ich w ogólnej ilości sprowadzonego węgla kamiennego wynosi 86‘50 procent a w ogólnej ilości przywiezionego koksu 93'44 procent. Anglia bierze udział w przywozie węgla kamiennego w sto
sunku 1094 procent.
Z wywiezionego węgla kamiennego i brunatnego poszło 85 01, względnie 99‘18 procent do Niemiec. Odliczywszy wywiezione 8,497.767 centnarów metrycznych węgla kamiennego od 96,913.193 centnarów metrycznych przywiezionego węgla kamiennego, pozostaje fakt nieza
przeczony, że 88,415.426 centnarów metrycznych węgla kamiennego mniej wyprodukowano, aniżeli spotrzebowano. Węgla brunatnego, po potrąceniu przywiezionych 236.986 centnarów metrycznych, wyprodu
kowano 88,518.810 centnarów metrycznych ponad zapotrzebowanie wewnątrz kraju.
Wielki ruch zwyżkowy w produkcyi widzimy również w prze
myśle hutniczym. W Austryi wynosiła produkcya nowego surowca i żelaza lanego w hutach:
1907 1901 1891 1881
w t o n a c h
1,383.524 1,030.200 617.145 379.640
Produkcya żelaza surowego wzrosła tedy w 1907 roku w porów
naniu do roku 1881 znacznie więcej niż trzykrotnie.
W salinach, gdzie państwo-ojciec występuje jako pracodawca, wy
twarzano :
soli . • >• iiv soli do celów W roku: kamiennei warzonki soli morskiej przemysłowych
1906 408103 1.847.954 339.038 1,167.029 1907 386.079 1,742.846 438.782 1,382.824 Jeżeli się rozglądniemy w innych krajach przemysłowych, to spo
strzeżemy również, że tam produkcya węgla i żelaza bezustannie wzra
sta. Po tem poznajemy wspaniały rozwój przemysłowy. Stare urzą
dzenia bywają obalane a na ich miejsce powstają nowe. Rozwój ten nosi w swym łonie zarodki podłoża dla nowego, lepszego porządku społecznego.
Wydobyto węgla kamiennego w latach:
1907 1902 1897
W Stanach Zjednoczonych w t y l c a c h ton
Ameryki północnej . . . . 435.836 273.515 181.793 w Anglii . ... 272.113 230.739 202.130 w Niemczech ... 143.168 107.474 91.055 we Francy i ... 36.168 29.574 30.337 w B e l g i i ... 23.825 22.877 21.492 w Rosyi
w
16.431 11.171 A ustry i... 13.850 11.045 9449.2
— 33 —
Produkcya węgla kamiennego pomnożyła się w Ameryce północnej dwa i pół w Niemczech półtora raza.
Produkcya węgla kamień, najważniejszych krajów wynosiła w latach:
1907 1902 1899
w T y s i ą c a ch t o n
w Niem czech... 62.559 43.127 29.420 w A u s t r y i... 26.262 22.140 20.458 we Francyi... 762 632 460 we W ęgrzech ... 6.249 5.132 3.871 Największego rozwoju doznała w tych dziesięciu latach produkcya węgla brunatnego w Niemczech, albowiem powiększyła się ona więcej, aniżeli dwójnasób. Raptowny rozwój produkcyi węgla brunatnego w Niemczech nazwał pewien północno-zachodni dyrektor kopalń uderze
niem sztyletem w serce tutejszego kopalnictwa węgla brunatnego. Jak źle, swoją drogą, nie jest, bo wywóz węgla brunatnego z północno- zachodnich Czech do Niemiec w istocie nie zmienił się wiele. Wywóz ten wynosił w roku 1897 73,086.017 centnarów metrycznych a w roku 1907 zawsze jeszcze wynosił 70,753.601 centnarów metrycznych.
Rzućmy raz okiem na produkcyę żelaza surow. najważniejszych krajów.
Wynosiła ona w latach
1907 1902 1890 w tysiącach koron W stanach Zjednoczonych Ameryki północnej 26.194 18.106 9.350 w A n g l i i ... 10.083 8.654 8.030 w Niemczech... .... 12.875 8.530 5.465 we F r a n c y i ... 3.589 2.405 1.962 w B e l g i i ... 1.451 1.069 830 w A ustro- W ęgrzech... 1.850 1.442 926 w R o s y i ... 2.748 2.597 926
Również pod względem produkcyi żelaza kroczą Stany zjednoczone Ameryki północnej na pierwszem miejscu. Anglia, kolebka nowoczesnego kapitalizmu, musiała swoje drugie miejsce w produkcyi żelaza odstąpić Niemcom. Rosya posiada podobno najbogatsze pokłady rudy żelaznej, Gdy to olbrzymie państwo rozwinie kiedyś swoje siły produkcyjne, wówczas powstanie starym państwom przemysłowym konkurent, którego nie będzie można lekceważyć.
Klasa robotnicza nie potrzebuje i nie śmie się obawiać tego roz
woju. Przeciwnie, witamy go chętnie. Musimy przejść przez ogień ka
pitalizmu, nie dlatego, że tak chcemy, lecz dlatego ponieważ taką jest droga ekonomicznego rozwoju. W miarę tego, jak prywatno kapitali
styczny porządek społeczny pomnaża swoje siły produkcyjne, potęguje on i zaostrza przeciwieństwa i dostarcza tym sposobem klasom uciśnio
nym i wyzyskiwanym środków do walki za porządek społeczny, w któ
rym nie będzie wyzyskiwaczów i wyzyskiwanych, lecz w którym bę
dzie panowała zasada : „Wszyscy ludzie jednakowo się rodzą, wszyscy są plemienia szlachetnego".