biorców.
Wyniki statystyczne co do wartości produktów górnictwa i hu
tnictwa w roku 1908 nie zostały jeszcze urzędowme podane do wiado
mości. Musimy więc zaniechać podawania dat co do tego roku. Po
niższa tabela zawiera dane co do urzędownie stwierdzonej wartości wyrobów górnictwa wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem salin, wstecz az do roku 1881. Wartość produkcyi wynosiła w latach:
1907 1906 1901 1891 1881
w k o r o n a c h
294,238.741 260,374.095 285,065.119 146,695.064 89,387.384 Ogólna wartość produktów kopalnianych wzrosła w roku 1907 w porównaniu do roku 1881 trzykrotnie. Ten wzrost wartości sP°c*ywa przedewszystkiem w podniesieniu się produkcyi wogole a następnie takie we wzroście cen jednostkowych.
Wartość wszystkich produktów hutnictwa wynosiła w roku :
1907 1906 1901 1891 1881
w k o r o n a c h
132,807.655 117,952.247 96,803.017 67,552.878 51,008.934 Ogólna suma wartości najważniejszych wyrobów jest następująca w latach: ceny iednotliwe węgla kamiennego i brunatnego, jakoteż _ rudy żelaznej, podajemy je według urzędowych notowań. Cena wyposrodkowana na szybie wynosiła za centnar metryczny:
— 35 —
1880 65-66 36-52 56-80 1894 68-32 37-26 44-06
1881 65-38 35-74 57-80 1895 70-16 37-98 42-92
1882 65-38 37-66 53-00 1896 71-22 38-50 47-58
1883 63-60 39-12 53-80 1897 73-20 39-18 47-00
1884 63-36 36-14 53-80 1898 75-16 41-26 49-00
1885 61-44 34-74 48-40 1899 7813 43-75 57-05
1886 60-12 34-18 48-40 1900 88-96 52-66 59-00
1887 58 66 32-80 46-60 1901 93-41 56-21 58-84
1888 57-94 32-24 44-60 1902 88-87 49-66 82-68
1889 6202 33-12 44-62 1903 84-73 45-30 86-00
1890 68-08 36 06 45-62 1904 81-45 44-02 87-80
1891 7110 38-92 46-38 1905 79-36 44-49 87-86
1892 68-86 37-18 46-82 1906 87-63 43-89 86-66
1893 68-94 40-50 44-76 1907 93-43 47-79 86-26
Ceny węgla <amiennego i brunatnego stały w atach 19(X) i 1901 najwyżej. Właściciele kopalń wyzyskali brak węgla, powstały wskutek wielkiego strejku górników, ile się tylko dało, aby ludność potrzebującą węgla wycisnąć, jak cytrynę. Zresztą, jak widzimy, ceny w poszcze
gólnych latach wahają się, przyczem jednakowoż można bezsprzecznie stwierdzić tendencyę związkową. W roku 1907 podniosły się ceny w porównaniu do roku 1881 na centnarze metrycznym: węgla kamiennego o 40 8 procent, węgla brunatnego o 282 procent a rudy żelaznej o 95'8 procent. Ponadto należy jeszcze zauważyć, że urzędownie wypośrodko- wane ceny przeciętne nie zupełnie będą się zgadzały z rzeczywistemi cenami sprzedażnemi na szybie. W północno-zachodnich Czechach muszą odbiorcy od długiego czasu za najgorszy gatunek węgla bruna
tnego płacić 46 halerzy, za najlepszy zaś 80 halerzy za centnar metry
czny. Centnara metrycznego węgla kamiennego nie dostanie również niżej jednej korony, choćby on nawet był najmniej wart.
Następujące zestawienie objaśnia, wiele wynosi — obliczony na jednego górnika lub hutnika — przeciętny zarobek brutto i jego udział w wartości czystej produkcyi kopalnianej. Wartość produkcyi i zarobek brutto wynosił na jednego robotnika w latach:
1907 1906 1901 1891 1881
w k o r o n a c h
Udział w sumie wartości 2442 2262 2052 1468 1272
Wypłacony zarobek btto. 968 902 970 766
--Pozostaje różnica dla
1 przedsiębiorcy . . . 1474 1360 1182 702
Za rok 1881 nie można podać szczegółów co do zarobku, jaki osiągnął jeden robotnik, albowiem dopiero od czasu utworzenia centralnego funduszu rezerwowego dla kas brackich, to jest od roku 1889 są podawane sumaryczne daty co do wypłacanych zarobków.
— 36 —
Cyfry powyższe są bardzo pouczające. Podczas gdy wielu gór
ników przez długie lata albo się wogóle o nic nie troszczyło, albo też sprzeczało się o to, który światopogląd jest najlepszy, potrafili przed- siębiorcy wybornie przywłaszczyć sobie największy udział w podwyż
szonej wartości produkcyi. , . „ . ,
Udział robotnika w wartości produkcyi podmosł się w roku 1907 w porównaniu do roku 1881 o 974 koron, albo o 66 3 procent. W tym samym czasie podniósł się zarobek tylko o 202 korony, czyli 26'4 pro
cent. Natomiast udział przedsiębiorców w wartości produkcyi powięk
szył się o 772 korony, czyli o 109 procent. Inne wydatki na utrzymanie przedsiębiorstwa wcale nie podniosły się w tym stopniu, aby usprawie- dliwiły ten wielki przyrost udziału przedsiębiorcy w wartości produkcyi.
Tak zwani chlebodawcy wyciągli tedy wyższe zyski z zarobków. Robo
tnicy cierpią głód przy ciężkiej i niebezpiecznej pracy, podczas gdy przedsiębiorcy bez trudu zagarniają miliony
Miały czystego zysku :
Przedsiębiorstwo 1905 1906 1907
Austryackie alpejskie towarzystwo gór
nicze (Óst. Alpine Montan Gesell.) Mosteckie towarzystwo kopalń węgla
(Bruxer Kohlenbergbaugesellschaft.) Praskie towarzystwo dla przemysłu że
laznego (Prager Eisenindustrie Gesell.
Austryackie towarzystwo kopalń i hut.
Óst. Berg- und Htttten-Gesellschafl.) Zachodnioczeskie akcyjne stow. stowa- szenie (Westbohm. Bergbau Aktien-Ver Północno-czeskie towarzystwo kopalń węgla (Nordbohm. Kohlenbergw. Ges.
Niemieckoaustryackie towarzystwo ko
palniane (Deutschost. Bergwerks-Ges.
Posiadłości górnicze ck. uprzyw. kolei półn. ces. Ferd. (Montan-Besitz der kk.
priv. Kaiser Ferdinands -Nordbahn .
10,470.388 Akcyjne towarzystwo posiadłości górniczych c. k. upryw. kolei północnej cesarza Ferdynanda wykazuje w roku 1907 w porównaniu do roku 1906 mniejszy zysk czysty. Winien ma być temu dłuższy strejk, który istotnie miał miejsce. Zresztą widzimy wszędzie znaczne podwyższanie się czystych zysków.
W roku 1906 miało 30 towarzystw górniczych i hutniczych 34,541.000 koron czystego zysku i wypłaciły akcyonaryuszom 11'38 procent dywidendy (w roku poprzednim 9-48 procent).
Nadwyżki byłyby znacznie większe, gdyby niektóre przedsiębiorstwa nie były pokryły z nich kosztów powiększenia zakładów. Mosteckie towarzystwo kopalń węgla rozszerzyło w 1907 roku swe posiadłości o kilka kopalń i miar górniczych. Samo zakuptio kopalń wymagało 3 mi
liony koron. Niemiecko-austryackie towarzystwo kopalniane zakupiło szyby Saksonia koło Karbitz za 2% miliona koron. Stowarzyszenie
— 37 —
węglowe w Duchcowie zakupiło również za l 1/2 miliona kopalń. Po
większenie posiadłości dokonano bez podwyższania kapitału akcyjnego, pokryto ją tedy z czystego zysku. Dalej podarowali akcyonaryusze po
szczególnych towarzystw górniczych wielkie sumy członkom rad za- wiadowczych; n. p. Alpejskie towarzystwo górnicze zapłaciło członkom rady zawiadowczej w 1907 roku 1,995.229 koron tantyem. Kwotę tę otrzymuje kilku panów, którzy trudzą się, aby w ciągu roku odbyć ćwierć tuzina posiedzień. Są tedy jeszcze roboty, za które kapitaliści dobrze płacą. Stu górników dostaje za swą niebezpieczną dla życia pracę, którą wykonują, bodaj tyle zarobku, ile pobiera w formie tan
tyem jeden członek rady zawiadowczej.
Zresztą można również na rozwoju towarzystw akcyjnych w za
kładach górniczych i hutniczych wybornie studyować skupianie się ka
pitalizmu. Drobny przedsiębiorca kopalniany znika, na jego miejsce wstępuje towarzystwo akcyjne. W Austryi istniały towarzystwa górnicze i hutnicze :
Wpłacony kapitał Przeciątny kapitał akcyjny na jedno towarzystwo akc. państwie potworną władzę. Niezliczone razy skapitulował już rząd przed właścicielami kopalń na szkodę robotników.
Co prawda, zdarza się to nietylko w Austryi, lecz także w innych państwach. W Amery e opanowali królowie trustów Morgan, Rockefeller i spółka całe życie gospodarcze. Możnaby powiedzieć, że są oni po
tężniejsi, aniżeli prezydent republiki Stanów Zjednoczonych. Udowodniło to po wszelkiej formie ostatnie bankructwo gospodarcze. Gdy w je
sieni roku 1907 trzeszczały wszystkie banki, zjawił sie Morgan u pre
zydenta Roosewelta i oświadczył mu, że gotów jest wesprzeć banki środkami fiuansowemi, jeżeli zostanie mu pozwolone, wbrew ustawie przeciwtrustowej, połknąć kilka olbrzymich przedsiębiorstw. Aby po
wstrzymać dalsze bankructwa, zgodził się na to reprezentant republiki.