Przekuwanie opowieści w działanie

W miarę postępowania projektu badawczego stało się jasne, że opowiadanie historii powoduje wzrost poczucia upełnomocnienia jednostek i grupy. Większe poczucie sprawstwa było dodat-kowo wspomagane przez położenie nacisku na zastosowanie krytycznego dialogu (Shor i Freire, 1987) umożliwiającego naukę i przemianę (w fazie trzeciej). Kobiety należące do grupy wspomi-nały, że pracownicy urzędów traktują je, jak obywateli „drugiej kategorii” ze względu na sposób mówienia lub brak formalnych kwalifikacji. Coraz bardziej otwarcie mówiły o tym, jak traktowano je przez pryzmat stereotypów, jako „kobiety o niskich dochodach, imigrantki z Tonga i Samoa” w urzędach, w sektorze prywatnym i w relacjach z innymi obywatelami.

Podsumowując swoje doświadczenia z Aotearoa/Nowej Zelandii, jedna z kobiet powiedziała:

„…pochodząc z Wysp, z Tonga, odkrywasz, że z niektórymi ludźmi dogadujesz się ale… są i tacy… którzy postrzegają cię jako mieszkankę Wysp Pacyfiku, z nimi nie porozumiesz się, nawet jeśli nic złego im nie zrobiłaś. Patrzą tylko na kolor twojej skóry, stwierdzają, że jesteś z Wysp Pacyfiku – i tyle.”

Spontaniczne opowieści o różnych formach niesprawiedliwości społecznej doświadczanej przez uczestniczki badania, które zostały przedstawione podczas sesji planowania, dostarczyły wielu możliwości prowadzenia dialogu na temat ich podłoża i relacji władzy. Świadomość członkiń grupy i poczucie sprawstwa, odczuwane przez kobiety biorące udział w badaniu, zarówno na poziomie jednostkowym jak i całej grupy, wzrosły dzięki stopniowo podnoszącej się

samo--świadomości, która stała się zalążkiem prowadzącym do budowania powiązań między światem

prywatnym i politycznym.

Na tym etapie stało się jasne, że „dom” jest miejscem, w którym strukturalne nierówności społecz-ne mogą się utrwalać, lub w którym można stawiać im opór. Podczas fazy trzeciej dwie kobiety zrezygnowały z udziału w grupie, a trzecia rozważała wycofanie się z projektu. Chociaż zdobyły nową wiedzę na temat swojej roli poza domem, niektórzy mężczyźni i starsi członkowie rodzin podkreślali, że miejsce kobiety jest w domu przy dzieciach i utrudniali regularne uczestnictwo kobiet w spotkaniach grupy. Otwarta dyskusja w grupie o zaistniałej sytuacji i o sposobach wspie-rania uczestniczek w stawianiu oporu wpływom argumentów sprowadzających ich działanie do „tradycyjnej roli kobiety”, ostatecznie doprowadziła do ustabilizowania pozycji i partycypacji pozostałych uczestniczek.

9. Wnioski

Działalność Grupy Rzecznictwa Kobiet (Women’s Advocacy Group) została zawieszona ze wzglę-du na brak infrastruktury organizacyjnej, która umożliwiałaby prowadzenie dalszych działań związanych z rzecznictwem dotyczącym warunków mieszkaniowych. Organizacja Goodworks przeprowadziła wstępne badania poświęcone kontynuacji działań związanych z rzecznictwem w zakresie warunków mieszkaniowych w okolicy Hilltown, ale nie zaproponowała członkiniom grupy wsparcia ich dalszej pracy. Uczestniczki badania nie ustają w podejmowaniu wysiłków mających na celu poprawę własnych warunków mieszkaniowych, mówią głośno o realiach, w ja-kich żyją i o swojej sytuacji w kontekście marginalizacji kulturowej i politycznej. Podjęły również

rzecznictwo w innych obszarach swojego życia. Jedna z kobiet zgłosiła, że doświadczenie,

jakie zyskała prowadząc działania związane z rzecznictwem na rzecz lepszych warunków miesz-kaniowych, dodało jej pewności siebie i sprawiło, że stała się liderem ruchu zapoczątkowanego wśród pracowników w jej miejscu pracy walczącego o lepsze stawki i warunki pracy, chociaż wcześniej nigdy nie podejrzewałaby, że ma predyspozycje do podjęcia takiej inicjatywy. Jak się okazało, praca włożona przez uczestniczki badania w proces storytelling, podczas którego kładziono nacisk na kwestie związane z kulturą, tożsamością i różnicami, spełniła funkcję upełno-mocniającą. Jako metoda odzyskiwania władzy na poziomie jednostkowym i grupowym okazała się bezcenna, a uzyskane poczucie upełnomocnienia umożliwiło grupie zakwestionowanie instytucjonalnej władzy agencji zarządzających lokalami komunalnymi. W czasie trwania projektu prowadzonego w oparciu o zasadę działania wspólnotowego, członkinie grupy przeszły proces tworzenia samych siebie na nowo i wypracowywania nowych sposobów istnienia w świecie poprzez stosowanie nowatorskich metod rozmowy i nawiązywanie innego rodzaju relacji spo-łecznych. Niektóre uczestniczki musiały bronić swojego prawa do przychodzenia na spotkania grupy, które zostało zanegowane przez członków ich rodzin i sąsiadów. Inne demonstrowały nowe umiejętności i możliwości, a także obejmowały role przywódcze w społeczności, co było wynikiem prowadzonych działań związanych z rzecznictwem. Wiele uczestniczek zauważyło, że relacje jakie nawiązują obecnie z ludźmi, którzy dawniej występowali wobec nich z pozy-cji władzy (np. politycy lub pracownicy Housing New Zealand), zyskały inny status (są oparte na równości). Pewna starsza kobieta ze społeczności mieszkańców Tonga, która przyglądała się działalności grupy, stwierdziła, że dzięki działaniom związanym z rzecznictwem, miały szansę objawić się „ukryte talenty” wielu kobiet należących do Grupy Rzecznictwa Kobiet.

Opowiadanie historii ma olbrzymi potencjał upełnomocniający w przypadku społeczności mar-ginalizowanych ekonomicznie oraz społecznie, a zrozumienie jego zastosowania nawet większy. Mówiąc ogólnie, wyniki projektu badawczego (Williams, 2001) pokazują, że chociaż społeczności marginalizowane mogą być stosunkowo bezradne wobec struktur społecznych i ekonomicz-nych, mają spore możliwości w zakresie wykorzystywania władzy i sprawstwa, jakimi dysponują. Istotnym narzędziem w tym procesie jest właśnie opowiadanie historii, które umożliwia ludziom świadome, ponowne odnalezienie i rekonstrukcję własnej tożsamości. Odzyskana podmiotowość w większym stopniu sprzyja budowaniu poczucia sprawstwa i wspólnoty, a także wykorzysty-waniu władzy indywidualnej i grupowej, za sprawą których może zostać podważona władza instytucjonalna i dominujące dyskursy oraz struktury społeczne.

Bibliografia:

Blaiklock A. (2000), Commentary on the health of children and young people, Paper presented at the Seminar on Children’s Policy, Wellington.

Redesigning the Welfare State in New Zealand (1999), Boston J., Dalziel P.,St John, S. (red.) Oxford University Press, Auckland.

Epston D. White M. (1990), Narrative means to therapeutic ends. Norton and Company, New York. James P. (1996), The transformative power of storytelling among peers: an exploration from action research. Educational Action Research, 4.

Kemmis S., McTaggart, R. (2000), Participatory action research, w: N. Denzin ,Y. Lincoln (red.) Handbook of Qualitative Research, 2nd edition. Sage Publications, Thousand Oaks, CA.

Kennedy M., Tilly C., Gaston M. (1990), Transformative populism and the development of a com-munity of color, w: Kling, J. M. and Posner, P. S. (red.) Dilemmas of Activism: Class, Comcom-munity and the Politics of Local Mobilisation, Temple University Press, Philadelphia, PA.

Labonte R., Feather J., Hills M. (1999), A story/dialogue method for health promotion knowledge development and evaluation. Health Education, Research, Theory and Practice, 14.

Lister R. (1998), In from the margins: citizenship, inclusion and exclusion, w: Barry M., Hallett C. (red.) Social Exclusion and Social Work: Issues of Theory, Policy and Practice, Russell House Publishing Limited, Lyme Regis, UK.

Ministry of Health (2000), Social Inequalities in Health: New Zealand 1999. Ministry of Health, Wellington.

Ministry of Pacific Island Affairs (1999), Social Economic Status of Pacific People Report. Ministry of Pacific Island Affairs, Wellington.

O’Brien M. (1998), The Impact of Social and Economic Change on Families and Children. Paper pre-sented at the International Society for the Prevention of Child Abuse and Neglect, Auckland. Pitt L. (1998), Story-telling, survival and social work practice. Social Work Review, X.

Rappaport J. (1993), Narrative studies, personal stories and identity transformation in the mutual help context, Journal of Applied Behavioral Science, 29.

Rappaport J. (1995), Empowerment meets narrative: listening to stories and creating settings.

Amercian Journal of Community Psychology, 23.

Razack S. (1993), Story-telling for social change. Gender and Education, 5.

Rissel C. (1994), Empowerment: the holy grail of health promotion? Health Promotion International, 9. Sarup M. (1996), Identity, Culture and the Postmodern World, The University of Georgia Press, Athens, GA.

Shor I., Freire P. (1987), A pedagogy for liberation: dialogues on transforming education, Bergin & Garvey, New York.

Spoonley P. (1996), Mahi Awatea? The racialisation of work in Aotearoa/New Zealand, w: Spoonley P., Macpherson C. and Pearson D., (red.) Nga Patai: Racism and Ethnic Relations in Aotearoa/New

Tupuola A. (1998), Adolescence: Myth or Reality for Samoan Women. Beyond the Stage-like Toward

Shifting Boundaries and Identities, Nieopublikowana praca doktorska, Victoria University of

Wellington.

Wallerstein N. (1992), Powerlessness, empowerment and health: implications for health promo-tion programs. American Journal of Health Promopromo-tion, 6.

Williams L. (2001), Identity, culture and power: towards frameworks for self-determination of communities at the margins. Nieopublikowana praca doktorska, Massey University, Auckland.