» męża godnego śmierci, będzie dusza twoja, za duszę jego, i lud twój, » za lud jego. »
V.
O BISKUPACH KIJOWSKICH LAT 1NI-RITUS, TUDZIEŻ 0
DEKANATACH DYECEZYI KIJOWSKIEJ.
Mówiliśmy już o metropolitachKijowskicha teraz wspomniemy o bisku pach Kijowskich Latini-ritus. Mamy ich spis w Okolskim i w książeczce Orłowskiego, z wierszem nawet dla każdego z biskupów. Dyecezya Ki jowska, chociaż założona wedle tradycyi od Bolesława Chrobrego, ale główną wyraźną ma fundacyą po zwycięztwie Grunwaldskiem,r. IM 3. Wspólnie biskupstwo Kijowskie założone zostałozChełmskiem. Biskupi łacińscy Kijowscy stali się zaraz uczestnikami wszystkich przywilejów temu dostojeństwu właściwych; to jest zasiadali w Senacie, mieli ciągły w sprawach politycznych udział. Rozmaite też piastowali urzędy i legacye w Rzeczypospolitej, zwali się kijowskimi. Pierwsi biskupi kijowscy przed fundacyą Władysława Jagiełły nazywani byli Ruskimi. Pierwszym biskupem był Alexy za Jarosława Wgo od Benedykta III. ustanowiony, mieszkał w Kijowie, ale lękając się Schizmy Cerularyusza wyjechał. Po nim nieznamy biskupów kijowskich Rzymsko-katoli ckich. Kromer mówiąc o uroczystości podniesienia ciała ś. Stani sława biskupa, wspomina że był na niej obecnym biskup Rzymsko
O UNII W POLSCE.
123
katolicki Ruski Gierard. Biskupi kijowscy musieli być jako in partibusinfidelium mianowani, ale niemieszkali w Kijowie, i nazwiska ich są nieznane. We Lwowie r. 1377 jest nagrobek Dominikana Jakóba bi skupa kijowskiego. Dyecezya od roku 1413 zaczęła się rozwijać. Wiara katolicka w obrządku Rzymskim rychło zakwitnęła. Pisarze historyczni, ludzie wiarogodni świadczą, że było bardzo wiele katolickich kościo łów. Do tej Dyecezyi należały trzy powiaty, Owrucki, Żytomirski i
Kijowski, to jest całe województwo kijowskie od Mozyrza aż do granic Tureckich brzegami Dniepru, do Słuczy która odgraniczała wojewódz two Kijowskie, od Bracławskiego. Oba brzegi Dniepru w tej były Dye cezyi, albowiem i część województwa Czerniechowskiego do biskupów kijowskich należała, to jest dwa powiaty Gzerniechowski i Nowogro dzki. Biskup kijowski mianował się Kijowski i Czerniechowski. Ta po myślność dyecezyi Rzymsko-katolickiej trwała do początku panowa nia Jana Kazimirza, nim straszną wojną za jego panowania z gruntu zburzona i zniszczona została. Od roku 1680 zaczęła się dźwigać na nowo, ale już Kijów miasto i województwo Czerniechowskie na zawsze zostały straconemi. Katedrę z Kijowa przeniesiono do Żytomirza za biskupa Ożgi około r. 1720. Wtedy nastąpiła jakby restauracya dye cezyi i biskupstwa kijowskiego. Urządzono wówczas trzy Dekanaty. Owrócki, Żytomirski, Chwastowski. Kościołów parafialnych zostało tylko dwadzieścia, oprócz klasztorów kilku.
BISKUPI KIJOWSCY :
1. Michał, za Władysława Jagiełły, Dominikan. W woluminach le- gum zapisany jest jako obecny i działający w Horodelskićj Unii z Litwą, Podpisał sie on na akcie Unii. Umarł około roku 1426.
2. Andrzej Dominikan, umarł 1434, pogrzebany w Lublinie w wiel kim ołtarzu, szczególny czciciel drzewa Krzyża ś. ; śmierć go nieroz- łączyła z tym ś. krzyżem, z którym za życia łączyła tak silna miłość.
3. Michał Dominikan zmarły r. 1439, życie prowadził anielskie
eAngelicum nomen portaverat,Angelus ipse; conueniunt rebus nomina scepe suis.»
4. Jan Dominikan umarł r. 1451.
5. Klemens, za czasów Kazimirza Jagielończyka rządził dyecezyą dwadzieścia i dwa lat, umarł 1473. Najżarliwszy w wierze, świetny cnotami.
124
PRZYCZYNKI DO RZECZY6. Wojnicz Narbut, herbu Topor, Litwin, umarł roku 1506, z nauki słynny, z wymowy ujmujący i słodki, dla wszystkich przyjemny.
7. Maciej Radziwił, od roku 1507 do 1545 rządził dyecezyą, ze sła wą dla kraju i dla swego imienia.
8. Jan Andruszewicz, roku 1555 został biskupem Łuckim. « Vir prompti ingeniin w pracach najcierpliwszy, w interessach Rzeczypo spolitej najbieglejszy.
9. Stanisław Sokołowski, z czasów Zygmunta i Stefana Batorego; najdroższa perła polskiej ziemi, wielki mówca, pisarz niepospolity, ko lumna naszego śgo katolickiego w Polsce Kościoła; on to zwalczył he- rezyą, liczy się do rzędu tych niepospolitych mężów jakimi byli Ho- zyusz i Skarga, Doktor śtej teologii i prawa, u Magnus orator Ecclesiasti-
cus.» Był kaznodzieją królewskim króla Stefana, następnie poprzed nikiem Skargi przy Zygmuncie. O nim to napisał Kochanowski:
Corpore non magno est Sokołovius, ac loąuitur sic, Ut Leartiadem, Nestoraque aiąuiparet,
Felix qui presentem audit, felix quoque et ille est Qui legit eximii scripta diserta viri.
10. Mikołaj Pac, umarł roku 1580. Ludzkością i dobroczynnością się wsławił.
11. Jakób Woroniecki. Książe umarł 1588. Ojczyznę umysłu darami, Kościół pobożnością ozdobił. Dla schizmy był piorunem, silnym po gromcą. Uniją ś. wspierał i żywy ogień katolickiego ducha rozniecał.
12. Józef ze Zbaraża.
13. Wereszczyński, znamienitszy z Kijowskich biskupów, założył miasto Chwastów, i w nim fundował kościół. Mąż ten rozwijał w Ukra inie naukę katolicką; wspierał Uniję ś. kazaniami, pasterskiemi nau kami. Pisał przytem dzieł wiele przeciw heretykom i dyzunitom, o czyścu, o końcu świata, o śś. Kommunii. Liczy się do znakomitszych pisarzów, kaznodziei i nauczycieli. Opierał się dyzunitom, nauką i wy mową; nietylko stawiał im potężne tamy i zawady, ale oraz religię ś. katolicką w całej Ukrainie w Kijowskiej dyecezyi szerzył.
14. Krzysztof Kazimirski umarł r.'1618. W mieście Kijowie kościół katedralny śś. Piotra i Pawła zrestaurował, ozdobił, i tam nabożeństwo katedralne solennie przeniósł; pięciu kanoników katedralnych w mie ście Kijowie ustanowił.
O UNII W POLSCE.
125
wielce szanowany i ceniony; wsparty jego pomocą i opieką, najgorli- wiej dyecezyą się zajął. Religię świętą katolicką za Dnieprem w woje wództwie Czerniechowskim w obrządku Łacińskim krzewił. Kapitułę w Kijowie urządził z prałatów kanoników i dwunastu wikaryuszów. Publiczne odmawianie hor kanonicznych w katedrze Kijowskiej wpro wadził. Urządzenie czyli organizacya kapituły Kijowskiej przezeń roku 1626, znajduje się dotąd w aktach dyecezyalnych krakowskich. Ko ścioły dla Zakonników w Chwastowiei wielu innych miejscach fundo wał. Było to za czasów najpiękniejszego rozkwitnienia się religii Rzym sko-katolickiej w Kijowie i w obudwóch około Dniepru wojewódz twach, r. 1633.16. Andrzej Szołdrski, herbu Łodzią, do r. 1636 był biskupem Ki jowskim.
17. Aleksander Sokołowski, świętą katolicką rzymską wiarę najgo ręcej za Dnieprem szerzył. Zakonników śgo Franciszka ścisłej obser- wancvi do Kijowa i Chwastowa wprowadził, własnym żołnierzem Ukrainę od Kozaków bronił. Gorliwy najcierpliwszy biskup, równie dostojny wielce senator i obrońca swej ojczyzny. Za niego się zaczęły nieszczęścia, umarł r. 1644.
18. Stanisław Kalinowski, z Sulejowskiego opata biskup Kijowski. Był postrachem dla schizmy, zwany przedmurzem Polski walczył ciu chem, poświęceniem się jako lew za świętą religią katolicką, leo miirus
Patria zwany; umarł roku 1648.
19. Jan Leszczyński, roku 1656 został biskupem Chełmińskim. Gor liwy o dobro publiczne, znany w Polsce jako żarliwy senator.
20. Tomasz Ujejski, znany z świątobliwości; w rozmyślaniu rzeczy niebieskich się kochał; w pokorze, ubóstwie nieporównany; w cierpli wości niepospolity, w jałmużnach najszczodrobliwszy. Był Jezuitą w Wilnie; pieszo, boso chodząc, zbierał jałmużny. Jako biskup, liczne odbywał pielgrzymki. Najzaciętsi heretycy mawiali: «Gdyby wszyscy biskupi byli Ujejscy byłby jeden pasterz, jedna owczarnia.» Został on Jezuitą roku 1677.
21. Stanisław Witwicki, do roku 1680, w którym został biskupem Łuckim. Orłowski tak o nim powiedział cLux magna non in uno ccelo resplendit, ubique illustrissima.
22. Andrzej Chryzostom Załuski, Opat Wąchocki, biskup Kijowski, roku 1691, Płocki. Jest to on wielki mąż narodowy kanclerz Załuski,