Rekreacja a turystyka

Współcześnie zarówno rekreacja fizyczna, jak i turystyka należą do dziedzin, na które w globalnej gospodarce istnieje coraz większe zapotrzebowanie. Zjawiska te pozytywnie wpływają na zachowania społeczne, środowisko przyrodnicze, życie kulturowe oraz na rozwój wielu gałęzi gospodarki. W rozdziale tym zdefiniowano pojęcie turystyki oraz podjęto próbę wskazania cech łączących i różnicujących te dwa zjawiska.

Turystyka, jak opisuje Przecławski, to przede wszystkim „zjawisko ruchliwości przestrzennej człowieka, które realizowane jest w czasie wolnym i charakteryzuje się czasową i dobrowolną zmianą miejsca stałego pobytu i wejściem w kontakt ze środowiskiem odwiedzanym (przyrodniczym, kulturowym bądź społecznym)”⁵¹. Światowa Organizacja Turystyczna przedstawia, iż „turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem”⁵². Wybrane powyżej definicje wskazują, że turystyka to przede wszystkim rodzaj aktywności człowieka, w tym także i aktywności rekreacyjnej. W innych definicjach, turystyka interpretowana jest jako:

 zjawisko psychologiczne, gdzie występuje potrzeba, motyw, cel, wartość, wyobrażenie, przeżywanie zachowanie, przypomnienie podróży,

 zjawisko socjologiczne, w którym turyści, organizatorzy turystyki oraz lokalna społeczność odgrywają rolę w kształtowaniu więzi społecznych,

 zjawisko ekonomiczne, ponieważ w turystyce jako jednej z gospodarek w ujęciu branżowym występują takie kategorie jak: podaż, popyt, przedsiębiorstwo turystyczne, usługi, produkt,

 zjawisko przestrzenne związanym z krajobrazem, infrastrukturą, degradacją środowiska,

 zjawiskiem kulturowym, w tym z zakresu kultury fizycznej jako formy rekreacji⁵³.

51 K. Przecławski, Człowiek a turystyka. Zarys socjologii turystyki, FHU „Albis”, Kraków 1996, s. 30.

52 W.W. Gaworecki, Turystyka, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s. 18. [za] Terminologia turystyczna. Zalecenia WTO, ONZ –WTO, Warszawa 1995, s. 18.

53 T. Łobożewicz, Propedeutyka turystyki, AWF, Warszawa 1997, s. 8-11.

Podsumowując definicje turystyki należy stwierdzić, że jest to dziedzina, która pełni wiele funkcji w życiu społecznym, do których należą funkcje: wypoczynkowa, zdrowotna, wychowawcza, kształceniowa, miastotwórcza, edukacji kulturowej, ekonomiczna, etniczna, kształcenia świadomości ekologicznej, polityczna⁵⁴. Funkcje te realizowane są poprzez rodzaje turystyki. Wiele rodzajów turystyki jest ściśle powiązanych z rekreacją fizyczną, można tu zaliczyć turystykę: sportową, zdrowotną, uzdrowiskową, aktywną czy przygodową.

Współcześnie coraz częściej jedną z przyczyn podejmowania aktywności turystycznej jest możliwość uprawiania rekreacji fizycznej na danym terenie czy w wybranej organizacji zlokalizowanej z dala od miejsca zamieszkania (np. 52,7% odwiedzających woj. małopolskie deklaruje aktywność fizyczną, a dla 9,3% odwiedzających to województwo jest to główny powód przyjazdu)⁵⁶. Należy podkreślić znaczącą rolę infrastruktury i usług rekreacyjnych, jako jednego z elementów podnoszących atrakcyjność turystyczną regionów. Szczególnie popularne staje się uprawianie rekreacji podczas urlopów czy pobytów w miejscach uzdrowiskowych⁵⁵. Za przykład można podać uzdrowiska Krynica Zdrój⁵⁷ czy Świeradów – Zdrój⁵⁸, których władze samorządowe, dążąc do wzbogacenia dotychczasowej oferty turystycznej, podjęły działania związane z jej dywersyfikacją⁵⁹. Dywersyfikacja dotychczasowej oferty turystycznej miasta, kojarzonej przede wszystkim z lecznictwem uzdrowiskowym, polegała na poszerzeniu jej o produkt rekreacyjny. Współcześnie motywy

„wyjazdów do wód” nie dotyczą tylko celu leczniczego i rehabilitacji, ale także, coraz ważniejszego dla wielu tego typu turystów, celu profilaktycznego. Jak twierdzi Hadzik „(…) jest to istotne, ponieważ realizacja celu profilaktycznego w uzdrowiskach może odbywać się dzięki wykorzystaniu różnorakich form aktywności rekreacyjnej i turystycznej”⁶⁰. Rekreacyjna oferta usługowa może być także generatorem zysku w obiektach infrastruktury turystycznej tj. hotelach miejskich, hotelach konferencyjnych, hotelach wypoczynkowych czy

54 W.W. Gaworecki, op. cit. s. 337.

56 I. Żuk, Badanie ruchu turystycznego w województwie małopolskim w 2016 roku. Raport końcowy, Wyd.

Ipsylon, Kraków 2017.

55 A. Hadzik, R. Tomik, Znaczenie rekreacji we współczesnej turystyce uzdrowiskowej na przykładzie badań gości górnośląskich kurortów, [w:] Ekonomiczne problemy Turystyki, Nr 2 (26), Szczecin 2014, s.151-166.

57 J. Mirek, Sport i rekreacja jako czynnik podnoszenia atrakcyjności gmin uzdrowiskowych na przykładzie Krynicy- Zdrój, Zeszyty Naukowe Nr 690, Sport i turystyka szansą rozwoju regionów, Ekonomiczne Problemy Usług Nr 79, Szczecin 2011, s. 303-318.

58 A. Rapacz, D.E. Jaremen, Usługi sportowo-rekreacyjne jako czynnik podnoszenia konkurencyjności obszaru recepcji turystycznej – przykład uzdrowiska Świeradów-Zdrój, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, Rocznik 2012, tom XIII, numer 10, s.25–42.

59 Dywersyfikacja produktów polega na wejście na nowe rynki z produktami dotychczas nie wytwarzanymi w organizacji. Za: P. Waniowski, D. Sobotkiewicz, M. Daszkiewicz, Marketing. Teoria. I przykłady, Placet, Warszawa 2010, s. 150.

60 A. Hadzik, R. Tomik, Znaczenie rekreacji we współczesnej turystyce uzdrowiskowej na przykładzie badań gości górnośląskich kurortów, [w:] Ekonomiczne problemy Turystyki, Nr 2 (26), Szczecin 2014, s. 160.

w specjalistycznych hotelach wellness i spa. Podróżowanie celem uprawiania form rekreacji fizycznej to także cecha turystyki aktywnej. W krajowej literaturze przedmiotu koncepcję turystyki aktywnej opisuje Tomik, który definiuje ją jako „różnego rodzaju wyjazdy dwu- lub wielodniowe, których głównym celem jest podejmowanie aktywności fizycznej (uprawianie różnego rodzaju form rekreacji fizycznej)⁶¹. Kolejnym przykładem jest turystyka przygodowa, polega ona na realizacji podróży, dla której motywem sprawczym jest pragnienie przeżycia przygody rekreacyjnej. Wg Sonelskiego przygoda jest wydarzeniem, które bezpośrednio angażuje jej uczestnika zarówno w sensie fizycznym, jak i/lub w sensie psychicznym⁶². Związek i znaczenie rekreacji fizycznej występuje także w turystyce sportowej, wynika to z tego, że turystyka sportowa ma swoje podłoże nie tylko w rozwoju sportu wyczynowego, którego produktami w rozumieniu marketingowym są współczesne widowiska sportowe, ale także w rekreacji fizycznej, podejmowanej podczas pobytu turystycznego w odwiedzanej miejscowości⁶³. Turystyka sportowa obejmuje podróżowanie poza miejsce zamieszkania danej osoby w celu uczestniczenia w działalności sportowej dla rekreacji lub zawodowego uprawiania sportu, w celu oglądania wydarzeń sportowych, zwiedzania słynnych atrakcji sportowych (np. muzeów sportu), nie dłużej niż rok bez przerwy poza jej codziennym otoczeniem⁶⁴.

Powyższe rozumienie turystyki i rekreacji fizycznej pozwala na wyszczególnienie cech wspólnych występujących pomiędzy turystyką a rekreacją fizyczną. Związki te występują na następujących płaszczyznach:

1. Turystyka i rekreacja fizyczna to formy zachowań człowieka w czasie wolnym.

2. Zarówno turystyka, jak i rekreacja fizyczna, pełnią ważne funkcje społeczne tj. zdrowotną, wypoczynkową, edukacyjną, rozrywkową itd.

3. Uczestnictwo w turystyce i rekreacji fizycznej jest czynnikiem integrującym - wspólne uprawianie rekreacji fizycznej i turystyki prowadzi do odbudowy więzi rodzinnych, społecznych czy nawiązanie nowych kontaktów.

4. Turystyka i rekreacja fizyczna to zjawiska kształtujące wzory zachowań i styl życia.

61 R. Tomik, red., Turystyka aktywna w województwie śląskim. Wybrane zagadnienia, Akademia Wychowania Fizycznego Katowice, Katowice 2013, s.17.

62 W. Sonelski, Turystyka przygodowa jako forma turystyki aktywnej?, [w:] Turystyka aktywna w województwie śląskim. Wybrane zagadnienia, red. R. Tomik, Akademia Wychowania Fizycznego Katowice, Katowice 2013, s.

31.

63 Z. Krawczyk, Współczesne trendy w rozwoju turystki, [w:] Turystyka i rekreacja. Wymiary teoretyczne i praktyczne, red. J. Kosiewicz, K. Obodyński, Uniwersytet Rzeszowski, Rzeszów 2006, s. 33-45.

64 W.W. Gaworecki, Turystyka sportowa, [w:] Turystyka i sport dla wszystkich w promocji zdrowego stylu życia, red. W.W. Gaworecki, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Turystyki i Hotelarstwa w Gdańsku, Gdańsk 2008, s. 17.

5. Uczestnictwo w rekreacji fizycznej i turystyce wpływa pozytywnie na zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne, duchowe oraz jest przede wszystkim środkiem profilaktycznym.

6. Rozwój turystyki i rekreacji fizycznej przynosi korzyści ekonomiczne, dochody z wydatków turystów i rekreantów pochodzą z konsumpcji podobnych usług i dóbr turystycznych np. transportowych, noclegowych, gastronomicznych, rozrywkowych, wypoczynkowych, kulturalnych itd.

7. Organizacja imprez turystycznych i rekreacyjnych wpływa na kreowanie wizerunku gminy, miasta czy regionu, w którym się odbywają, dzięki temu samorządy terytorialne mogą osiągać cele promocyjne, marketingowe i ekonomiczne.

8. Zaspokajanie potrzeb turystów i rekreantów odbywa się często poprzez wykorzystanie tych samych obiektów i urządzeń infrastruktury – np. szlaki, ścieżki turystyczne, parki, stoki narciarskie, akweny wodne itd.

9. Rozwój zarówno turystyki, jak i rekreacji fizycznej determinują podobne czynniki, tzn. demograficzne, geograficzne, styl i jakość życia, świadomość i edukacja, rozwój techniki, zastosowane innowacji, globalizacja i inne.

Główną cechą różniącą uczestnictwo w turystyce od uczestnictwa w rekreacji fizycznej jest opuszczanie miejsca stałego zamieszkania w celu realizacji potrzeb turystycznych, a w przypadku potrzeb rekreacyjnych ich zaspokajanie odbywa się najczęściej w domu lub na terenach i w obiektach zlokalizowanych w pobliżu miejsca zamieszkania. Różnica także wynika z zakresu obu dziedzin, pojęcie rekreacji jest pojęciem szerszym od turystyki.

W podsumowaniu należy stwierdzić, że związek turystyki z rekreacją jest ścisły, dwukierunkowy i wieloaspektowy, a przeprowadzona analiza pojęć takich jak sport, rekreacja, wellness, fitness oraz turystyka wskazuje, że silnie, wzajemnie się one przenikają.

Elementami, które je łączą są przede wszystkim:

 aktywność fizyczna,

 dbałość o zdrowie i wypoczynek,

 czas wolny,

 edukacja,

 samorealizacja.

Zatem współcześnie rekreacja staje się wielowymiarowym, złożonym i zróżnicowanym w przestrzeni i czasie zjawiskiem, co determinuje rozproszenie norm i polityk wyznaczających kierunki jej rozwoju co będzie przedmiotem kolejnego punktu.