Sport a rekreacja fizyczna

Z uwagi na fakt, że od wielu lat toczy się w literaturze przedmiotu, na poziomie stanowienia prawa oraz praktyce, dyskusja na temat definiowania pojęć sportu i rekreacji fizycznej, w rozdziale tym podjęto próbę rozróżnienia tych pojęć.

Definicja sportu przyjęta przez Radę Europy w latach 60-tych określa sport jako:

„wszelkie formy aktywności fizycznej, które poprzez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane, stawiają sobie za cel wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycznej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na

40 R. Panfil, Usługi rekreacyjne – kreowanie i udostępnianie, Akademia Wychowania Fizycznego Wrocław, Wrocław 2016, s.7.

41 S. Toczek-Werner, red., Podstawy rekreacji i turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego Wrocław, Wrocław 2005.

42 L. Kuba, M. Paruzel-Dyja, Fitness, nowoczesne formy gimnastyki. Podstawy teoretyczne, Wydanie 2, Akademia Wychowania Fizycznego im. J. Kukuczki w Katowicach, Katowice 2013, s.11.

43 R. Panfil, (2016), op. cit. s. 25.

wszelkich poziomach”⁴⁴. Sport to świadoma, dobrowolna działalność człowieka, podejmowana głównie dla zaspokojenia potrzeby zabawy, popisu i walki, a także wewnętrznego doskonalenia się w drodze systematycznego rozwoju cech fizycznych, umysłowych i wolicjonalnych⁴⁵. Sport jest częścią kultury fizycznej, definiowanej jako składowa kultury społeczeństwa, obejmująca dziedzinę kształtowania fizycznych uzdolnień człowieka, naukę o wychowaniu fizycznym, sportowym społeczeństwa i osobistą higienę oraz racjonalną organizację czynnego wypoczynku⁴⁶. Sport zaspokaja potrzeby człowieka w zakresie edukacji, zdrowia, rozrywki, kultury, poczucia przynależności do grupy i społeczeństwa, prestiżu i uznania za osiągnięcia sportowe, przebywania w grupie i wspólnego przeżywania emocji, aktywnego spędzania czasu wolnego itp.⁴⁷. Zgodnie z Ustawą o sporcie z dnia 24 czerwca 2010 r. „sportem są wszelkie formy aktywności fizycznej, które przez uczestnictwo doraźne lub zorganizowane wpływają na wypracowanie lub poprawienie kondycji fizycznej i psychicznej, rozwój stosunków społecznych lub osiągnięcie wyników sportowych na wszelkich poziomach”⁴⁸.

Intensywne przemiany w rozwoju społecznym, kulturowym, technologicznym oraz ekonomicznym współczesnych społeczeństw spowodowały, że sport jako zjawisko społeczne obecnie jest dziedziną pełniącą wiele funkcji w życiu społecznym, co powoduje, iż jest on bardzo zróżnicowany i wielowymiarowy. Rysunek 1.1. prezentuje strukturę współczesnego sportu ze względu na cel uprawiania sportu oraz cechy osób go uprawiających. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż zaprezentowane na rysunku formy sportu wzajemnie się przenikają.

Współcześnie dominują dwie formy sportu: sport masowy oraz sport wyczynowy, który może być uprawiany zawodowo lub amatorsko⁴⁹. Cechą wyróżniająca sport wyczynowy jest aspekt rywalizacji sportowej i współzawodnictwa. Sport wyczynowy związany jest ze współzawodnictwem sportowym, celem jest awans w globalnej rywalizacji oraz zaspokojenie oczekiwań sympatyków danej dyscypliny sportowej. Sport masowy jest uprawiany w celu wypoczynku i odnowy sił psychofizycznych dla osobistej satysfakcji zawodnika, w tym

44 http://www.lodzkie.eu/data/other/whitepaper-short_pl.pdf (dostęp: 03.11.2017).

45 Szerzej: B. Ryba, Podstawy organizacji i zarządzania instytucjami sportowymi, Polska Korporacja Menedżerów Sportu, Warszawa 2000, s. 23; A. Pilawska, A. Pilawski, W. Pertyński, op. cit., 3, s. 17.

46 Na system kultury fizycznej składają się: wychowanie fizyczne, rehabilitacja ruchowa (fizjoterapia), sport, rekreacja fizyczna. Ustawie o sporcie z dnia 24 czerwca 2010 r. (DZ. U. z 2010r. nr 127, poz. 857) .

47 A. Izydorczyk, Marketing w systemie kultury fizycznej, Polska Korporacja Menedżerów Sportu, Warszawa 2003, s. 117.

48 Ustawie o sporcie z dnia 24 czerwca 2010 r. (DZ. U. z 2010r. nr 127, poz. 857).

49 Sport kwalifikowany oznacza taki rodzaj sportu, w którym uczestnicy poddawani są procesom kwalifikowania (klasyfikacja sportowa, kwalifikowanie do kadry narodowej, olimpijskiej, młodzieżowej). Szerzej: B. Ryba, Podstawy organizacji i zarządzania instytucjami sportowo-rekreacyjnymi, Polska Korporacja Menedżerów Sportu, Warszawa 2004, s. 26 i nast.

zakresie często jest utożsamiany z rekreacją fizyczną. Rozwijają się także nowe dziedziny sportu tj. sport szkolny oraz sport osób niepełnosprawnych.

Rys. 1.1. Struktura sportu

Źródło: Krawczyk Z., Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Akademia Wychowania Fizycznego im. J.

Piłsudskiego w Warszawie, Warszawa 2000, s. 142.

Zaprezentowane na rys. 1.1. formy sportu pełnią w życiu człowieka oraz społeczeństwa wiele znaczących funkcji⁵⁰:

1. Funkcja edukacyjna – aktywność sportowa jest ważnym czynnikiem rozwoju osobowego człowieka poprzez rozwijanie procesów poznawania, co za tym idzie – zdobywania pewnej wiedzy oraz określonych sprawności poprzez trening, wytrwałość i współdziałanie. Stanowiąc istotny czynnik samokontroli, sport rozwija intuicję człowieka, jego wyobraźnię i odpowiedzialność. Rodzi umiejętności podejmowania świadomych decyzji, przez co sprzyja rozwojowi woli. Sport jest źródłem satysfakcji, zwłaszcza w chwili osiągania pozytywnych wyników sportowych. Jest alternatywą dla szerzących się patologii społecznych, takich jak: alkoholizm, narkomania, nikotynizm, przemoc fizyczna i psychiczna.

2. Funkcja zdrowia publicznego – obok właściwej diety, higieny, pracy, odpoczynku - wysiłek fizyczny należy do podstawowych kanonów zdrowotności człowieka. Każdy rodzaj sportu spełnia funkcję zdrowotną, choć nie w równym zakresie.

3. Funkcja socjalna – aktywność sportowa jest przesłanką do nawiązywania i odbudowywania między ludźmi nowych relacji interpersonalnych nie tylko w

50 Szerzej: Z. Krawczyk, Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Akademia Wychowania Fizycznego im. J.

Piłsudskiego w Warszawie, Warszawa 2000; T. Sporek, Sponsoring sportu w warunkach globalizacji, Difin, Warszawa 2007, s. 60.

środowisku najbliższego otoczenia, lecz także w środowisku zespołów sportowych oraz działaczy. Trofea sportowe stają się własnością zwycięzców, klubu sportowego i całego narodu, co wpływa na pobudzenie uczuć patriotycznych. Sport w wymiarze globalnym czy międzynarodowym jest bardzo ważnym czynnikiem rozwoju stosunków międzynarodowych, sprzyja zbliżaniu się ludzi spośród różnych narodów i stanowi funkcję integracyjno–społeczną.

4. Funkcja kulturowa – sport spełnia istotną funkcję w zakresie kultury masowej.

Dostarcza ludziom określonych emocji, wrażeń oraz rozrywki.

5. Funkcja rekreacyjna – polega na zaspokojeniu ludzkich potrzeb w zakresie:

utrzymania i poprawy zdrowia oraz aktywnego spędzania czasu wolnego.

Jak wcześniej podkreślono współczesny sport jest bardzo zróżnicowany. Każda forma sportu – wyczynowy, masowy, szkolny i osób niepełnosprawnych pełni różne funkcje, realizuje różne cele w społeczeństwie, co konsekwentnie przekłada się na rodzaj organizacji świadczących usługi w zakresie sportu, rynkowe uwarunkowania ich działalności oraz ofertę usługową. Tabela 1.1 przedstawia analizę w tym zakresie.

23

Tabela 1.1. Formy, funkcje, cele i uwarunkowania organizacyjno – prawne współczesnego sport Rodzaj sportuFunkcjaCele

Organizacje – forma organizacyjno- prawna

Zasięgdziałania organizacji Źródło finansowaniKlienciOferta usługowa Sport szkolny. Edukacyjna, zdrowotna, socjalna, rekreacyjna.

Zwycięstwo sportowe integracja środowiska szkolnego, rozwój osobisty.

Uczniowskie Kluby Sportowe Szkolne Kluby Sportowe.

Lokalny. Składki rodziców Budżety władz lokalnych.

Uczniowie, rodzice. Zajęcia sportowe, trening, imprezy sportowe. Sport wyczynowy amatorski.

Socjalna, zdrowotna, edukacyjna, kulturowa. Zwycięstwo sportowe, zyski finansowe, integracja środowiska lokalnego, regionalnego, krajowego.

Sportowe Spółki Akcyjne Stowarzyszenia Sportowe.

Globalny, międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny.

Akcjonariusze sponsorzy. Zawodnicy – amatorzy, kibice, organizacje np. stacje telewizyjne, sponsorzy.

Widowisko sportowe, produkty klubowe dla kibiców, prawa do transmisji. Sport wyczynowy profesjonalny.

Socjalna, kulturowa. Zwycięstwo sportowe, zyski finansowe, integracja środowiska lokalnego, regionalnego, krajowego.

Sportowe Spółki Akcyjne, Stowarzyszenia Sportowe.

Globalny, międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny.

Akcjonariusze sponsorzy. Kibice, organizacje np. stacje telewizyjne, sponsorzy.

Widowisko sportowe, produkty klubowe dla kibiców, prawa do transmisji. Sport masowy (rekreacja fizyczna).

Zdrowotna, edukacyjna, wypoczynkowa, rozrywkowa, katartyczna, socjalna, kompensacyjna, emocjonalna, estetyczna.

Profilaktyka zdrowia, integracja środowiska lokalnego, regionalnego, krajowego.

Spółki handlowe, spółka cywilna, jednoosobowa działalność gospodarcza.

Lokalny, regionalny. Opłaty za udział w zajęciach. Budżety władz lokalnych.

Amatorzy, rekreanci. Zajęcia sportowe, trening, imprezy sportowe. Sport osób niepełnospraw nie.

Zdrowotna, edukacyjna, kulturowa, socjalna, rekreacyjna.

Zwycięstwo sportowe, integracja środowiska osób niepełnosprawnych.

Stowarzyszenia Sportowe. Globalny, międzynarodowy, krajowy, regionalny, lokalny.

Budżety władz lokalnych. Zawodnicy, kibice. Zajęcia sportowe, trening. Źródło: opracowanie własne.

Powyższa analiza wskazuje, że rekreacja fizyczna jest jedną z form sportu masowego, a to, co zdecydowanie odróżnia ją od sportu, to element motywacji, profesjonalizacji i współzawodnictwa.