Na początku tego rozdziału określiliśmy singla jako osobę żyjącą poza rodziną. Poniżej spróbujemy doprecyzować znaczenie tego stosunkowo nowego w języku polskim terminu, gdyż „singiel” zarówno w polszczyźnie, jak i w języku angielskim, w którym ukuto ten termin, nie ma jednej, powszechnie obowiązującej definicji.
W języku angielskim mianem singla określa się zwykle wszystkie osoby stanu wolnego, czyli panny, kawalerów, rozwodników i wdowców (por. amerykańskie zapisy prawne Code of Federal Regulations, title 25, part 700.101). Od niedawna, ze względu na wzrost w krajach kultury Zachodu liczby związków kohabitanckich, z kategorii singli wyłączono osoby pozostające w stałych związkach nieformalnych, dawniej traktowanych jedynie jako stan poprzedzający małżeństwo (Chambers 1999: 678). Kontrowersyjną kwestią jest zaliczanie do singli osób żyjących w pojedynkę, a jednocześnie posiadających nieformalnych partnerów, z którymi tworzą tzw. związki LAT (ang. living apart together – żyjąc oddzielnie razem) (por. Byrne, Carr 2005; Hertel, Schütz, DePaulo, Morris, Stucke 2007).
66 Termin „singiel” jest także używany w języku angielskim w węższym znaczeniu, w odniesieniu do osób prowadzących styl życia pozbawiony jakichkolwiek rodzinnych zobowiązań i będący wynikiem świadomego wyboru (w tym ujęciu singlami nie są starzy kawalerowie i stare panny bezskutecznie poszukujący życiowych partnerów). W taki sposób określa się singli w popularnonaukowym bestsellerze traktującym o amerykańskich wielkomiejskich pojedynczych autorstwa Ethana Wattersa (Watters 2003a). Anglojęzyczne opracowania naukowe opisują najczęściej panny i kawalerów (por. Rozita, Zaharah 2009; Stein 1976), rzadziej rozwodników i wdowców (np. dePaulo 2006); zwykle trzydziesto- i czterdziestolatków (Byrne 2000; Watters 2003a), rzadziej pięćdziesięciolatków i starsze osoby (Trimberger 2005); najczęściej analizują osoby wykształcone i mieszkające w dużych miastach, choć nie jest to traktowane jako kryterium definicyjne. W języku angielskim słowo „singiel” nabiera więc zabarwień znaczeniowych ze względu na ukształtowanie się w społecznym odbiorze obrazu singla jako wielkomiejskiego przedstawiciela klasy średniej, jednak w podstawowym znaczeniu singlem jest po prostu osoba niepozostająca w stałym związku.
W języku polskim, ze względu na importowany charakter słowa „singiel”, terminem tym od początku określano jedynie część osób stanu wolnego. Była ona wyodrębniana na podstawie arbitralnie przyjętych przez autorów kryteriów, niestety często dość znacznie różniących się między sobą. Ta sytuacja spowodowała obecną wieloznaczność określenia, które tymczasem zdobyło już znaczną popularność w mowie potocznej Polaków.
Termin „singiel” można było w polskojęzycznej literaturze naukowej najwcześniej spotkać w publikacjach z zakresu problematyki rodziny. W pracy poświęconej kohabitacji, Krystyna Slany definiując singla, jako podstawowe kryterium wymienia samodzielne mieszkanie (Slany 2002: 116). Ponadto wskazuje, że wykształcenie, zamożność, wiek około trzydziestu lat, praca w kreatywnych dziedzinach gospodarki oraz dążenie do wolności i samodzielności są także atrybutami singli (Slany 2002: 118). Anna Kwak, także w ramach analiz zjawiska kohabitacji stwierdza z kolei, że singlehood, sposób życia bez zakładania własnej rodziny, nie musi być realizowany poprzez tworzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego. Singlehood to alternatywny dla małżeństwa i rodziny styl życia, stąd singiel to panna lub kawaler, podstawowym kryterium jest więc stan cywilny (Kwak 2005). Nacisk na kulturowy aspekt życia w pojedynkę, wyróżnianie singli ze względu na sposób bycia i wartości, można odnaleźć w publikacji Stanisława Kawuli. Według opisów Kawuli single pracują w wydawnictwach, reklamie, mediach i przemyśle rozrywkowym. Lubią się bawić i
67 wydają pieniądze na wszystko, co tylko jest modne, frywolne i sprawia radość (Kawula 2005: 48). Kawula wskazuje na wysokie wykształcenie singli, pokaźne zarobki, mieszkanie w dużym mieście i wybrane rodzaje zawodów, jednak koncentruje się na specyficznym dla tej kategorii społecznej stylu życia:
„Zazwyczaj są dobrze wykształceni, nieźle zarabiają i doskonale odnajdują się w wielkim mieście. Single mają nie tylko zadbany wygląd, ale również szerokie zainteresowania. Inteligentni, pogodni, towarzyscy – przeczą stereotypom o samotności i beznadziei staropanieństwa czy starokawalerstwa. (…) Singiel dba o wysoki standard życia. Swoją niezależność i pojedynczość celebruje w wykwintnej oprawie własnego domu, a na zewnątrz jest aktywny, organizuje sieć rozległych i potrzebnych mu do
życia znajomości. Z chęcią powierza swój los specjalistom. Korzysta z agencji oferujących romantyczne randki, biur organizujących urlopy lub weekendy dla samotnych, chadza z przyjemnością do ulubionych klubów i knajp.” (Kawula 2005: 49).
Opracowania naukowe polskich autorów, w których osoby żyjące w pojedynkę stanowią główny przedmiot analiz, również nie opierają się na jednej definicji singla. W artykule Pojedyncze, profesjonalistki… „Single Professional Women” w Polsce i na świecie, Ewa Grzeszczyk opisuje dwudziestoparolatków i trzydziestoparolatków obojga płci, niepozostających w stałym związku, niezależnych finansowo, wykształconych i mieszkających w dużych miastach (Grzeszczyk 2005). Z kolei Aldona Żurek uznaje za singla osobę stanu wolnego, która nie pozostaje w związku nieformalnym (czyli następuje wykluczenie osób tworzących związki LAT – Living Apart Together) i mieszka sama. (Żurek 2008a: 194). Jednocześnie analizy Żurek są prowadzone dla mieszkańców miast w wieku 20-50 lat. Julita Czernecka analizując przyczyny egzystencji w pojedynkę i styl życia singli określiła badaną przez siebie zbiorowość jako mieszkańców dużych miast w wieku 25-40 lat posiadających wyższe wykształcenie, którzy nie są w stałym związku z inną osobą, nie mają dzieci i nie żyją w pojedynkę w wyniku zdarzeń losowych (np. śmierć współmałżonka, kalectwo) (Czernecka 2010). Emilia Paprzycka w opracowaniu poświęconym kształtowaniu się płci społeczno-kulturowej żyjących w pojedynkę kobiet objęła badaniami panny nie pozostające w związkach nieformalnych, bezdzietne, samodzielnie mieszkające, dobrze wykształcone, mieszkanki miast w wieku około 30 lat. Jak pisze autorka „Kryteria doboru ustalono zatem w odniesieniu do funkcjonującego w dyskursie społecznym typu kobiety żyjącej w pojedynkę określanego stereotypem miejskiego singla” (Paprzycka 2008: 142). Nie posługując się terminem „singiel”, analizując natomiast specyfikę współczesnego staropanieństwa i starokawalerstwa Krzysztof Tymicki stawia dolną granicę wiekową dla osób z tych kategorii na 35 lat (Tymicki 2001). Małgorzata Szpakowska w swej pracy
68 poświęconej samotności podkreśla w opisie singli ich atrakcyjność fizyczną i samodzielne mieszkanie (Szpakowska 2006).
W polskim dyskursie naukowym nie ukształtowała się zatem jeszcze jedna, ogólnie przyjęta, definicja singla, ale można wyróżnić dwa główne sposoby rozumienia tego pojęcia. W pracach z zakresu socjologii rodziny singiel jest określany głównie przez stan cywilny i styl życia polegający na czerpaniu przyjemności z każdej chwili oraz dążeniu do samorealizacji i pełni wolności – podstawami tych dążeń mają być pokaźne zasoby materialne singli oraz ich wybujały indywidualizm. W pracach poświęconych wyłącznie osobom żyjącym w pojedynkę single są zwykle definiowani poprzez szereg charakterystyk społeczno-demograficznych, spośród których najczęstsze to stan cywilny (wolny), wiek (ok. 20-50 lat), zamieszkanie w dużym mieście, tworzenie jednoosobowego gospodarstwa domowego i niezależność finansowa.
W celu skonfrontowania naukowych definicji singla z rozumieniem tego terminu w polskiej mowie potocznej, dokonaliśmy analizy artykułów prasowych drukowanych bądź publikowanych w Internecie w okresie od roku 2000 do 2010 oraz forów i blogów internetowych z tego samego okresu16. Polska prasa popularna oferuje wizerunek singla zbliżony do przedstawianego w naukowych opracowaniach z dziedziny socjologii rodziny. Singiel według mass mediów to osoba stanu wolnego w wieku powyżej 25 lat, doskonale zarabiająca i prowadząca konsumpcyjny styl życia. Jak pisze w „Polityce” Krystyna Lubelska: „Prawdziwe single to te wielkomiejskie od 25 doku życia do mniej więcej 40 (…), mieszkający samotnie, ponadprzeciętnie wykształceni, znający języki, z dochodem zaczynającym się od 3 tys. zł miesięcznie, atrakcyjni z wyglądu, dobrze ubrani. Najczęściej są przedstawicielami wolnych zawodów, pracownikami reklamy lub firm public relations, właścicielami niedużych firm, reprezentantami klasy menedżerów” (Lubelska 2006). Według wpisów internautów na forach i blogach internetowych singlem jest osoba nieposiadająca partnera, która jest zadowolona ze swojej sytuacji życiowej. Według internautów singiel, niezależnie od tego, czy szuka swojej drugiej połówki, czy też pragnie pozostać pojedynczy,
16 Były to portale o ogólnej tematyce, na których otwierano fora poruszające kwestie związane z singlami – Gazeta.pl, Goldenline.pl, Tlen.pl, Interia.pl, Onet.pl, Iwoman.pl, Pytamy.pl, Bookopen.pl, Netkobiety.pl, E-mlodzi.com oraz portale poświęcone osobom żyjącym w pojedynkę – Polowki.pl, Klubsingli.pl, Single-single.net, Osamotnienie.net. Zanalizowaliśmy też najpopularniejsze (według wyszukiwarki Google) blogi prowadzone i komentowane przez singli (komentarze pochodziły zarówno od singli, jak i od osób pozostających w związkach); były to: Jestem a jakby mnie nie było (http://unchanged1980.blog.onet.pl/single-man-samotnosc-z-wyboru,2,ID383424780,n), Rozwój osobisty (http://pozytywnezycie.blox.pl/html), Antonina Kostrzewa:
Samotna w wielkim mieście (http://antoninakostrzewa.blogspot.com), Romantyczka we wszechświecie
69 nie jest samotny, ale otoczony gronem przyjaciół i znajomych, z którymi spędza większość swojego czasu wolnego. Internauci podkreślali w swoich wpisach rozróżnienie między singlem i osobą samotną.
Podsumowując nasze analizy naukowych i popularnych polskojęzycznych definicji singla, zauważamy, że w języku polskim słowo singiel nie oznacza wszystkich osób stanu wolnego, jak pierwotnie znaczyło ono w języku angielskim. Przez swój importowany charakter termin „singiel” nabrał konotacji kulturowych i odnosi się jedynie do części osób żyjących w pojedynkę. Podkategorię tę tworzą mieszkańcy dużych miast, wykształceni i zarabiający na poziomie gwarantującym im niezależność finansową, w wieku umożliwiającym wysoką aktywność, zarówno zawodową, jak i towarzyską (czyli w przybliżeniu 25-45 lat) i najczęściej (ale nie jest to warunek sine qua non) tworzący jednoosobowe gospodarstwo domowe. Polsko brzmiące określenie „pojedynczy” proponujemy zarezerwować dla całej kategorii dorosłych osób stanu wolnego (z wykluczeniem osób pozostających w stałych związkach nieformalnych), której podzbiór tworzą single.