Porównując rok 2015 i 2018, należy stwierdzić, że nastąpiło niewiele zmian, jeśli chodzi o odsetki osób podejmujących pracę społeczną na rzecz różnych typów organizacji społecznych, różnice oscylowały co najwyżej wokół 1 p. proc. W niektórych typach organizacji wartości odsetka uczestniczących nie-znacznie rosły, w innych malały. Jednak generalnie biorąc pod uwagę dobrowolną, bezpłatną pracę w przynajmniej jednej organizacji społecznej, odnotowano bardzo niewielki wzrost wartości odsetka (niecały 1 p. proc.) w 2018 roku18.
Udział w imprezach i wydarzeniach organizowanych przez jakikolwiek określony w badaniu rodzaj organizacji społecznych dotyczył tylko co czwartego mieszkańca Polski w wieku 16 i więcej lat. Blisko 75% osób nigdy lub prawie nigdy nie brało udziału w tego typu imprezach. W ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie najczęściej brano udział w imprezach organizowanych przez świeckie organi-zacje pozarządowe (ok. 13%) oraz kościoły, wspólnoty i organiorgani-zacje religijne (ok. 10% osób).
18 Tamże (Ibid).
Praca społeczna w organizacjach społecznycha (% osób w wieku 16 lat i więcej)
Volunteer work in social organisationsa (% of people aged 16 and over)
Wykres 6.1.
Chart 6.1.
a Na podstawie odpowiedzi na pytanie: Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzało się Panu/Pani poświęcić swój wolny czas na
dobrowol-ną, bezpłatną pracę w ramach działalności wymienionych organizacji lub instytucji?
a Based on the responses to the question: Have you ever spent your free time in the last 12 months working voluntarily for these
Zwraca uwagę udział w imprezach organizowanych przez instytucje publiczne lub inicjatywy będące częścią ich działalności. Jeśli chodzi o tego typu imprezy, to w 2018 r. odsetek uczestniczących w nich osób przynajmniej raz w ciągu ostatnich 12 miesięcy poprzedzających badanie wyniósł prawie 9%, nie-wiele częściej niż w 2015 r. Generalnie odsetki osób, które brały udział w imprezach organizowanych przez poszczególne rodzaje organizacji społecznych – porównując rok 2018 i 2015 – nie zmieniły się istot-nie19.
Choć założono, że formalne członkostwo lub poczucie przynależności do organizacji społecznych są mniej ważne w budowie i podtrzymywaniu kapitału stowarzyszeniowego, warto jednak przedstawić najważniejsze dane na ten temat, które pozyskano dzięki Badaniu spójności społecznej.
Udział w imprezach (wydarzeniach) organizowanych przez organizacje społecznea (% osób w wieku 16 lat i więcej)
Participation in events organised by social organisationsa (% of people aged 16 and over)
Wykres 6.2.
Chart 6.2.
a Na podstawie odpowiedzi na pytanie: Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy zdarzyło się Panu/Pani brać udział w imprezach, wydarzeniach
organizowanych przez wymienione organizacje lub instytucje?
a Based on the responses to the question: In the last 12 months, have you participated in any events organised by these organisations
Prawie 12% mieszkańców Polski w wieku 16 lat i więcej było członkami świeckich organizacji pozarządo-wych lub też odczuwało przynależność do nich. W niewiele mniejszym stopniu, bo co dziesiąta osoba należała do wspólnoty, organizacji religijnej. Do spółdzielni oraz wspólnot mieszkaniowych przynale-żało odpowiednio ok. 7% i prawie 8% osób. W przypadku pozostałych organizacji społecznych warto-ści odsetków członkostwa lub poczucia przynależnowarto-ści kształtowały się od ok. 4% – związki zawodowe, w tym rolnicze oraz rady pracowników, samorządy załogi – do poniżej 1% dla partii politycznych. (zob. Tablica 6.11. w Aneksie tabelarycznym na końcu rozdziału). Dynamika zmian (porównując rok 2018 i 2015) w poziomie członkostwa w poszczególnych organizacjach była niewielka. Jedynie w przypadku wspólnot i organizacji religijnych wartość odsetka zmalała o 9 p. proc. Jednakże ze względu na okrojenie znaczeniowe wspólnoty, organizacji lub grupy religijnej20 w stosownym pytaniu, nie ma bezpośredniej porównywalności odsetków przynależności z obu lat. Pozostałe różnice były bardzo małe i sięgały co najwyżej niecałych 2 p. proc. – wzrost w przypadku świeckich organizacji pozarządowych lub ponad 1 p. proc. dla wspólnot mieszkaniowych. W przypadku pozostałych typów organizacji społecznych od-notowane zmiany nie przekroczyły 1 p. proc. (zob. Tablica 6.11. w Aneksie tabelarycznym na końcu roz-działu).
Na potrzeby diagnozy aktywności w organizacjach społecznych, a więc poziomu występowania kapitału stowarzyszeniowego wprowadzono złożony wskaźnik kapitału stowarzyszeniowego oraz będący jego pochodną skategoryzowany wskaźnik kapitału stowarzyszeniowego21. Oparte są one na wyżej omawia-nych wskaźnikach prostych: dobrowolnej i bezpłatnej pracy na rzecz organizacji społeczomawia-nych, udziale w imprezach i wydarzeniach organizowanych przez organizacje społeczne oraz – w mniejszym stopniu – członkostwie formalnym w tych organizacjach lub poczuciu przynależności do nich. Te trzy zmien-ne definiują (odzwierciedlają) poziom uczestnictwa w organizacjach społecznych poprzez powyższe wskaźniki kapitału społecznego. Wskaźnik skategoryzowany przyjmuje następujące poziomy: wysoki lub bardzo wysoki (uczestnictwo w trzech lub w więcej rodzajach organizacji społecznych), średni (uczest-nictwo w dwóch rodzajach organizacji społecznych), niski (uczest(uczest-nictwo w jednym rodzaju organizacji społecznych), brak lub bardzo niski (brak uczestnictwa w organizacjach społecznych). Rozkłady wystę-powania poszczególnych poziomów kapitału stowarzyszeniowego zawiera Komentarz metodologiczny na str. 188.
Znakomita większość mieszkańców Polski nie angażowała się wcale lub w małym stopniu w aktywność w organizacjach społecznych. Najwyższy odsetek osób w wieku 16 i więcej lat dotyczył poziomu bardzo niskiego lub braku występowania kapitału stowarzyszeniowego (prawie 80%). Co siódma osoba uczest-niczyła w jednym typie organizacji społecznych, a co dwudziesta szósta w dwóch typach organizacji (średni poziom kapitału stowarzyszeniowego). Występowanie wysokiego lub bardzo wysokiego pozio-mu kapitału stowarzyszeniowego dotyczyło niecałych 2% osób.
Należy zaznaczyć, że w 2018 r. podobnie jak w roku 2015 mieszkańcy Polski w wieku 16 lat i więcej naj-częściej uczestniczyli w świeckich organizacjach pozarządowych (odpowiednio ok. 10% osób w 2018 r. i ok. 9% w 2015) oraz we wspólnotach, organizacjach lub grupach religijnych (odpowiednio ok. 7% w 2018 r. i 9% w 2015). Najniższe odsetki uczestnictwa dotyczyły partii politycznych – niezmiennie od 2015 poniżej 1% osób (zob. Tablica 6.11. w Aneksie tabelarycznym na końcu rozdziału).
Na koniec warto jeszcze powrócić do założenia, iż formalne członkostwo lub poczucie przynależności w organizacjach społecznych ma stosunkowo niewielkie znaczenie w budowaniu i podtrzymywaniu kapitału stowarzyszeniowego. Zestawiając wskaźniki obrazujące poziom uczestnictwa w organizacjach społecznych z tymi dotyczącymi członkostwa lub poczucia przynależności do tych organizacji, nietrud-no zauważyć, iż odnietrud-notowane odsetki osób przynależących do organizacji społecznych były wyższe lub
20 W 2018 r. w pomiarze deklarowanego członkostwa lub poczucia przynależności nie brano pod uwagę członkostwa w kościo-łach jako takich (np. w Kościele Rzymskokatolickim), tylko w organizacjach, wspólnotach działających w ramach danego wyznania, np. w Akcji Katolickiej, Caritasie, wspólnotach i radach parafialnych, bractwach prawosławnych, prawosławnych ośrodkach miłosier-dzia, diakoniach, kółkach różańcowych, zespołach charytatywnych itp.
21 Szczegółowy opis budowy skategoryzowanego wskaźnika kapitału stowarzyszeniowego zawiera Komentarz metodologiczny na str. 188.