Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz
9. Uwagi w sprawie nazwy PPN
W pierwszej propozycji objęcia ochroną przyrody i krajobrazu w omawianym obszarze, jaką zgłosił piszący te słowa na II Zjeździe Delegatów Ligi Ochrony Przyrody w Przemyślu (16.05.82), zasugerowano nazwę ”Park Doliny Środkowego Wiaru”.
W roku 1988 w dwóch artykułach postulujących utwo-rzenie parku narodowego (Kotlarczyk, Piórecki 1988;
Pió-recki, Kotlarczyk 1988) zaproponowano równie przydługą nazwę „Park Narodowy Brzeżnych Karpat Wschodnich”, chcąc oddać unikatowy w Polsce charakter przyrody za-równo ożywionej, jak i nieożywionej tego regionu.
W roku 1991, na I Sympozjum „Ochrona i funkcje za-bytków przyrody nieożywionej” (03.91) autor zgłosił pro-pozycję nazwy: „Lędziański Park Narodowy” dla upamięt-nienia pierwszych słowiańskich mieszkańców tej krainy (analogicznie do „Słowińskiego Parku Narodowego”).
W roku 1992 pojawiła się propozycja J. Janeckiego
„Turnicki Park Narodowy”.
W związku z tym, iż Turnica jest małym dopływem Wiaru, odwadniającym znikomą część obszaru PPN, a jej źródliska wypływają z grzbietu, na którym jedno nabrzmie-nie nosiło tę nazwę i tylko na mapach austriackich, nazwa ta wydaje się być wyjątkowo nieadekwatna jako imię własne PPN.W przekonaniu autora konkurencyjne mogą być dwie nazwy. Jedna – geograficzna – Wiarski (lub Nadwiarski) Park Narodowy, czego uzasadnieniem jest fakt, iż prawie cały obszar PPN leży w dorzeczu Wiaru, druga historyczna – Lędziański Park Narodowy. Ta ostatnia nazwa staje się zwłaszcza obecnie aktualna, kiedy obszar PPN wejdzie w skład Euroregionu ciągnącego się aż po Nizinę Węgierską oraz leżącego wzdłuż szlaku odwiecznych kontaktów han-dlowych i politycznych z Madziarami. Nazwa Polaków i Polski w języku węgierskim (Lengyel) pochodzi właśnie od nazwy tego plemienia, którego obecność na tym terenie została ostatnio gruntownie udokumentowana (Persowski, Kotlarczyk, Labuda).
■ Piśmiennictwo
(pisownia oryginalna – przyp. red.)
Gucik S., Paul Z., Ślączka A., Żytko K.
(1980). Mapa geologiczna Polski 1:200 000, Ark. Przemyśl – Kalników, B – Mapa bez utworów czwartorzędowych. Wyd.
Geol. Warszawa.
Henkiel A. (1978). Rzeźba strukturalna Karpat fliszowych, Ann. Uniw. M.C.-S.
Lublin, sectio B, vol. XXXII/XXXIII, 2, Lublin.
Jerzmańska A., Kotlarczyk. J. (1968).
Zespoły ichtiofauny z warstw menilitowych Karpat jako wskaźnik zmian środowiska sedymentacyjnego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 38, 1, Kraków.
Jerzmańska A., Kotlarczyk. J. (1976). The Beginnings of the Sargasso Assemblage in the Tethys?. Palaeogeogr., Palaeloclim., 20, Amsterdam.
Jerzmańska A., Kotlarczyk. J. (1981).
Zmiany ewolucyjne ichtiofauny jako pod-stawa stratygrafii serii mennilitowo-kroś-nieńskiej. Zemny płyn a nafta, XXVI, 1.
Hodonin.
Borysławski A., Gucik S., Ślączka A., Wójcik A., Żytko K. (1980). Mapa geolo-giczna Polski 1:200 000, Arkusz Przemyśl – Kalników, A. Mapa utworów po-wierzchniowych. Wyd. Geol. Warszawa.
Bromowicz J. (1974) Zmienność facjalna i wykształcenie litologiczne piaskowców inoceramowych jednostki skolskiej między Rzeszowem a Przemyślem. Pol. Akad.
Nauk, Oddz. W Krakowie, Kom. Nauk Geol., Prace Geol., Warszawa: 8, 7–83.
Dżułyński S., Kotlarczyk J. (1965). O pochodzeniu warstw popielskich w Karpa-tach polskich. Rocz. Pol. Tow. Geol.
T.XXXV – 1: 103–105.
Dżułyński S., Kotlarczyk J. (1965a). Tec-togluphs on Slickensided Surfaces. Bull.
Acad. Pol. Scien., Ser. sci. geol. at geogr.
XIII/2. Warszawa.
Geroch S., Krysowska-Iwaszkiewicz M., Michalik M., Prochazka K., Radwański Z., Unrug R., Wieczorek J. (1979). Sedymen-tacja margli z Węgierki. Rocz. Pol. Tow.
Geol. 49, z. 1–2.
Jucha S. (1969). Łupki jasielskie, ich znaczenie dla stratygrafii i sedymentologii serii mennilitowo-krośnieńskiej. Kom.
Nauk Geol. Oddz. PAN w Krakowie, Prace Geol. 52, Warszawa.
Jucha S., Kotlarczyk J. (1961). Seria men-nilitowo-krośnieńska w Karpatach fliszo-wych. Prace geologiczne PAN, 4, Warsza-wa.
Kondracki J., Ostrowski J. (1978). Regiony fiz.-geogr. Atlas Narodowy Polski.
Kotlarczyk J. (1966). Poziom diatomitowy z warstw krośnieńskich na tle budowy geologicznej jednostki skolskiej w Karpa-tach polskich. Studia Geol. Pol., t. 19, Warszawa.
Kotlarczyk J. (1978). Stratygrafia formacji z Ropianki (fm), czyli warstw inoceramo-wych w jednostce skolskiej Karpat fliszo-wych. Prace PAN 108.
Kotlarczyk J. (1979). Badania paleontolo-giczne Karpat przemyskich. Mat. IV Konf.
Nauk. Paleont., Przemyśl.
Kotlarczyk J. (1979a). Stratygrafia forma-cji z Ropianki (fm); Poziomy z olistostro-mami w Karpatach przemyskich. Mat.
Konf. Nauk. Sedymentologów, Przemyśl.
Kotlarczyk J. (1985). Remarks on the Tec-tonics of the Carpathian orogen between the Wisłok and Wiar Rivers. W: Guide to excursion 4. XIII Congress C-B G.A. Cra-cow, Poland 1985. Geol. Inst. Pol.
Kotlarczyk J. (1988). Geologia Karpat przemyskich – „Skic do portretu”, Przegl.
Geol. 6.
Kotlarczyk J. (1988a). Problemy sedymen-tologii, stratygrafii i tektonik Karpat prze-myskich oraz ich najbliższego przedpola.
Wyc. A. Przewodnik LIX Zjazdu Pol. Tow.
Geol. w Przemyślu.
Kotlarczyk J., Leśniak T. (1990). Dolna część formacji mennilitowej z poziomem diatomitów z Futomy w jednostce skolskiej polskich Karpat. Wyd. AGH, Kraków.
Kotlarczyk J., Mitura F., Rajchek J. (1977).
Inoceramus Salsburgensis z warstw inoce-ramowych w rejonie Rybotycz. Pol. Tow.
Geol., vol. XLVII – 3: 371 – 381.
Kotlarczyk J. Piórecki J. (1988). O ochronę przyrody i krajobrazu Karpat przemyskich.
Przegl. Geol., 6.
Krach W. (1985). Eoceńskie mięczaki z Koniuszy koło Przemyśla. Rocz. Pol. Tow.
Geol. Vol. 55, 1–2.
Malicki A. (1973). Jednostki fizjograficzne górnego dorzecza Sanu. TPN w Przemy-ślu, Bibl. Przemyska, t. VI, Przemyśl.
Piórecki J., Kotlarczyk J. (1988). Park krajobrazowy na Pogórzu Przemyskim. R.
P. t. 26, Przemyśl.
Rajchel J. (1990). Litostratygrafia osadów górnego paleocenu i eocenu jednostki skol-skiej. Zeszyty Naukowe AGH. Geologia Nr 48, Kraków.
Starkel L. (1969). Odbicie struktury geolo-gicznej w rzeźbie polskich Karpat fliszo-wych. Studia Geomorph. Carpatho-Balca-nica III, Kraków.
Starkel L. (1972). Charakterystyka rzeźby polskich Karpat. Problemy zagospodarowa-nia ziem górskich. T. 10, 1.
Starkel L. (1972a). Karpaty Zewnętrzne.
W: Geomorfologia Polski, t. 1. PWN, War-szawa.
Świdziński H. (1947). Słownik stratygra-ficzny północnych Karpat fliszowych. Biul.
PIG, 37. Warszawa.
Świdziński H. (1958). Mapa geologiczna Karpat Polskich, część wschodnia, 1:200 000, Wyd. Geol. Warszawa.
Teisseyre H. (1934). Powierzchnia szczyto-wa Karpat. Prace Geogr. wyd. przez E. Romera X, Lwów.
Watycha L., (1964). Budowa geologiczna okolic Birczy, Olszan i Rybotycz. Biul. Inst.
Geol., Warszawa.
Wdowiarz S., Jucha S. (1969). Zagadnienie fałdów wgłębnych w Karpatach Polskich.
Zeszyty Naukowe AGH, Górnictwo, 15, Kraków.
Wiśniowski T., (1907). Über die obersenone Flyschfauna von Leszczyny.
Beitr. Paläont. Geol. Öst-Ung, 20, Wien:
191–205.
fot. G. Leśniewski
PRZYRODA NIEOŻYWIONA 105 Ryc. 2.1 Szkic tektoniczny Karpat (wg H. Świdzińskiego, 1958 zmodyfikowany przez J. Kotlarczyka) PD – strefa przeddukielska;
PŚ – jednostka podśląska; B-P – jednostka borysławsko-pokucka; Z – jedniostka Zgłobic; PPN – projetkowany park narodowy; BPN – Bieszczadzki Park Narodowy
Ryc. 2.2 Morfologia powierzchni szczytowej Karpat (wg H. Teisseyre’a 1934)
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w pol-skich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projek-towa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich.
Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Ryc. 2.3 Geomorfologiczne jednostki regionalne
Ryc. 2.4 Podział obszaru PPN na jednostki regionalne (wg L. Starkla 1972, nieco zmodyfikowane)
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
PRZYRODA NIEOŻYWIONA 107 Ryc. 2.5 Zasięg płaszczowiny skolskiej i
borysławsko--pokuckiej na tle Karpat fliszowych; B. Rozmieszcze-nie obszarów występowania: (1)(2) – formacji ropia-nieckich; (3) – formacji spaskiej w płaszczowinach;
(4): I – borysławsko-pokuckiej, II – skolskiej, III – śląskiej, IV – dukielskiej, V – magurskiej (wg J. Kotlarczyka, 1978)
Ryc. 2.6 Skibowo-łuskowa budowa Karpat przemyskich (wg J. Kotlarczyka, 1985 uzup.)
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeź-ba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa.
Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natu-ra: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeź-ba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa.
Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natu-ra: 1–225.
Ryc. 2.7 Przekroje geologiczne przez Karpaty przemyskie (wg. S. Wdowiarza, S. Juchy 1969; S. Gucika i in. 1979, zmodyfikowane)
Ryc. 2.8 Strefy PPN o szczególnych walorach geologicznych i geomorfologicznych
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpatach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
PRZYRODA NIEOŻYWIONA 109 Ryc. 2.9 Mapa znalezisk fauny i flory w Karpatach przemyskich w latach 1945-1979 (wg J. Kotlarczyka)
Ryc. 2.10 Najwartościowsze obiekty przyrody nieożywionej na obszarze PPN
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpa-tach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpa-tach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Ryc. 2.11 Waloryzacja krajobrazu w PPn (wg J. Kotlarczyka)
Ryc. 2.12 Strerfy PPN o zachowanych w znacznym stopniu walorach środowiska naturalnego
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpa-tach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpa-tach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
PRZYRODA NIEOŻYWIONA 111 Ryc. 2.13 Strefy zagrożeń przyrody PPN ze strony potnecjalnej eksploatacji surowców (wg J. Kotlarczyka)
Źródło: Kotlarczyk J. 1993. Budowa geologiczna, rzeźba i krajobraz. W: Turnicki Park Narodowy w polskich Karpa-tach Wschodnich. Dokumentacja projektowa. Kraków. Polska Fundacja Ochrony Przyrody Pro Natura: 1–225.
fot. T. Nabiałkowski
SZATA ROŚLINNA 113