Opracowanie opiera się na danych z obserwacji tereno-wych, prowadzonych przez Fundację Dziedzictwo Przy-rodnicze, od lutego 2015 roku do maja 2016 roku, głównie w potokach i strefach przypotokowych na obszarze projek-towanego Turnickiego Parku Narodowego (TuPN). Moni-toring obejmował występowanie mszaków chronionych na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 paź-dziernika 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin i miał charakter obserwacji terenowych bez szczegółowych analiz laboratoryjnych. Część danych pochodzi dodatko-wo z projektów planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 PLH180012 Ostoja Przemyska oraz PLH180013 Góry Słonne, które opracowywane były w latach 2012–
2013 przez Fundację Dziedzictwo Przyrodnicze i Klub Przyrodników. Do opracowania włączono również dane z materiałów ze zjazdu Sekcji Briologicznej Polskiego To-warzystwa Botanicznego, który odbywał się od 9 do 13 września 2015 roku między innymi na obszarze projekto-wanego TuPN (Stebel i in. 2016; Zubel, Stebel 2015). Pod-czas sesji terenowej zjazdu oznaczano wszystkie znalezione mchy i wątrobowce na wybranych stanowiskach. Dotych-czasowe badania objęły więc tylko część interesującego nas terenu na obszarze projektowanego TuPN.
SZATA ROŚLINNA 155
Gatunek związany głównie z murszejącym drewnem jodłowym, wyjątkowo rośnie na rozkładającym się drewnie bukowym oraz na bogatej w humus glebie.
W Polsce najwięcej stanowisk znajduje się w Karpatach i Sudetach (Stebel 2004, Vončina, Chachuła 2012).
Na badanym terenie stwierdzono 104 stanowiska na kłodach jodłowych.
Widłoząb zielony Dicranum viride (ryc. 3) – dodatko-wo znajduje się w załączniku I, na liście gatunków tzw.
Konwencji Berneńskiej (1979) oraz w załączniku II tzw. Dyrektywy Siedliskowej (1992). Rośnie głównie na pniach drzew liściastych, najczęściej bukowych, rzadziej na glebie i skałach (Stebel 2004b). Znaleziono 20 stanowisk nadrzewnych.
Płaskolist lśniący Hookeria lucens (ryc. 4) – rośnie naj-częściej na brzegach potoków oraz na wilgotnych ska-łach przy potokach. Na terenie projektowanego TuPN znaleziono 1 stanowisko na glebie przy potoku.
Ścisłą ochroną gatunkową objęty jest także jeden wą-trobowiec:
Parzoch szerokolistny Porella platyphylla – spotykany głównie na drzewach oraz rzadziej na skałach. Na ba-danym terenie zaobserwowano 168 stanowisk, głównie na drzewach liściastych.
Ryc. 1 Rozmieszczenie stanowisk gatunków objętych ochroną ścisłą (opracowanie: Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze)
Ryc. 2 Buxbaumia viridis bezlist okrywowy (fot. D. Bury)
Ryc. 3 Dicranum viride widłoząb zielony (fot. D. Bury)
Ryc. 4 Hookeria lucens płaskolist lśniący (fot. D. Bury)
SZATA ROŚLINNA 157 Ryc. 5 Rozmieszczenie stanowisk gatunków mchów objętych ochroną
częściową (opracowanie: Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze)
Ryc. 6 Leucobryum glaucum bielistka siwa (fot. D. Bury)
Częściowo chronionych jest 13 gatunków mchów (roz-mieszczenie stanowisk na obszarze projektowanego TuPN przedstawiono na ryc. 5):
Bielistka siwa Leucobryum glaucum (ryc. 6) – wymie-niona w V załączniku tzw. Dyrektywy Siedliskowej
„jako gatunek ważny dla wspólnoty, którego pozyski-wanie ze stanu dzikiego i eksploatacja może podlegać działaniom w zakresie zarządzania”. Znaleziona na 8 stanowiskach.
Zwiślik maczugowaty Anomodon attenuatus (ryc. 7) – zaobserwowany na 462 stanowiskach. Najczęściej roś-nie na drzewach liściastych, rzadziej na skałach.
Zwiślik wiciowy Anomodon viticulosus (ryc. 8) – stwierdzono 38 stanowisk nadrzewnych. Przeważnie rośnie na drzewach, rzadziej na skałach.
Zwiślik długolistny Anomodon longifolius – zaobser-wowano 12 stanowisk na korze buka.
Gładysz paprociowy Homalia trichomanoides (ryc. 9) – zanotowano 836 stanowisk, znajdujących się przede wszystkim na korze drzew liściastych, a czasami na skałach.
Ryc.7 Anomodon attenuatus zwiślik maczugowaty (fot. D. Bury) Ryc. 10 Dicranum scoparium widłoząb miotlasty (fot. D. Bury)
Ryc. 8 Anomodon viticulosus zwiślik wiciowy (fot. D. Bury)
Ryc. 9 Homalia trichomanoides gładysz paprociowaty (fot. D. Bury)
Miechera kędzierzawa Neckera crispa – stwierdzono 237 stanowisk nadrzewnych.
Rokietnik pospolity Pleurozium schreberi – znalezio-no 10 staznalezio-nowisk na murszejącym drewnie oraz na po-wierzchni gleby.
Tujowiec tamaryszkowy Thuidium tamariscium–
spotykany głównie na zasadowej glebie, u podstawy pni, czasem na martwym drewnie albo na brzegach potoków. Znaleziono 4 stanowiska.
Widłoząb miotlasty Dicranum scoparium (ryc. 10) – rośnie na drzewach zarówno żywych jak i martwych, na skałach i ziemi. Znaleziono 62 stanowiska na mar-twym drewnie.
Krzewik źródliskowy Thamnobryum alopecurum – stwierdzono 1 stanowisko na murszejącym buku.
Źródliskowiec zmienny Palustriella commutata – 2 stanowiska na wapiennej martwicy przy źródlisku.
Dzióbkowiec Zetterstedta Eurhynchium angustirete–
znaleziono 1 stanowisko na głazie.
Nastroszek kędzierzawy Ulota crispa – 2 stanowiska na drewnie liściastym.
SZATA ROŚLINNA 159 Ryc. 11 Rozmieszczenie stanowisk gatunków wątrobowców objętych
ochroną częściową (opracowanie: Fundacja Dziedzictwo Przyrodnicze)
Ryc. 12 Nowellia curvifolia nowellia krzywolistna (fot. D. Bury)
Częściowej ochronie podlega także sześć gatunków wątrobowców (rozmieszczenie stanowisk na obszarze pro-jektowanego TuPN przedstawiono na ryc. 11):
Nowelia krzywolistna Nowelia curvifolia (ryc. 12) – znaleziono 1686 stanowiska na martwych pniach bez kory.
Piórkowiec kutnerowaty Trichocolea tomentella (ryc.
13) – oznaczono 103 stanowiska na ziemi i martwym drewnie, przy potokach.
Widlik podwójny Metzgeria conjugata (ryc. 14) – roz-poznany na 2168 stanowiskach na korze żywych drzew.
Skosatka zanokcicowata Plagiochila asplenioides – gatunek naziemny, czasem spotykany na kamieniach, na martwym drewnie i u nasady żywych pni. Odnale-ziono 574 stanowiska.
Miedzik płaski Frulania dilatata (ryc. 15) – stwierdzo-no 164 stastwierdzo-nowiska na korze żywych drzew.
Biczyca trójwrębna Bazzania trilobata (ryc. 16) – naj-częściej rośnie na wilgotnej ziemi w lasach iglastych, rzadziej na rozkładających się pniakach i martwym drewnie. Znaleziona na 2 stanowiskach.
Ryc. 15 Frullania dilatata miedzik płaski (fot. D. Bury)
Ryc. 14 Metzgeria conjugata widlik podwójny (fot. D. Bury) Ryc. 13 Trichocolea tomentella piórkowiec kutnerowaty
(fot. D. Bury)
SZATA ROŚLINNA 161 Ryc. 16 Bazzania trilobata biczyca trójwrębna (fot. D. Bury)
WSKAŹNIKI NATURALNYCH LASÓW – GATUNKI PUSZCZAŃSKIE
Na terenie projektowanego Turnickiego Parku Naro-dowego stwierdzono również występowanie gatunków puszczańskich, które są wskaźnikami lasów naturalnych (Stebel, Żarnowiec 2014). Są to opisane wcześniej: zwiślik maczugowaty Anomodon attenuatus, zwiślik wiciowy Ano-modon viticulosus, zwiślik długolistny AnoAno-modon longifo-lius, bezlist okrywowy Buxbaumia viridis, widłoząb zielony Dicranum viride, gładysz paprociowy Homalia trichomano-ides, miechera kędzierzawa Neckera crispa oraz Dicrano-dontium denudatum, który nie jest objęty w Polsce ochroną gatunkową ale występuje w lasach o charakterze pierwot-nym, porastając martwe drewno przy potokach oraz skały i ziemię.
POZOSTAŁE GATUNKI MCHÓW I WĄTROBOWCÓW STWIERDZONE NA OBSZARZE PROJEKTOWANEGO TURNICKIEGO PARKU NARODOWEGO
Krzywoszyj wężowy Amblystegium serpens,
rzęsolistek włoskowaty Blepharostoma trichophyllum,
krótkoszek aksamitny Brachytheciastrum velutinum,
krótkosz strumieniowy Brachythecium rivulare,
krótkosz szorstki Brachythecium rutabulum,
krótkosz rowowy Brachythecium salebrosum ,
przyziemka szwedzka Calypogeia suecica,
Campylidium calcareum,
głowiak dwukończysty Cephalozia bicuspidata,
żebrowiec paprociowaty Cratoneuron filicinum ,
widłoząbek włoskowy Dicranella heteromalla,
paroząb Didymodon spadiceus,
gałęziak prząślik Eucladium verticillatum,
skrzydlik drobny Fissidens pusillus,
skrzydlik cisolistny Fissidens taxifolius,
łukowiec śląski Herzogiella seligeri,
moczarnik błotny Hygrohypnum luridum,
Hypnum pallescens,
myszyniec baźkowiec Isothecium alopecuroides,
łuskolist rozesłany Lepidozia reptans,
Leskeella nervosa,
płozik różnolistny Lophocolea heterophylla,
widlik zwyczajny Metzgeria furcata,
merzyk gwiazdkowany Mnium stellare,
prostowidłoząb górski Orthodicranum montanum,
szurpek wysmukły Orthotrichum pumilum,
szurpek kosmaty O. speciosum,
szurpek żółtoczepcowy O. stramineum,
dzióbek rozwarty Oxyrrhynchium hians,
pleszanka kędzierzawa Pellia endiviifolia,
skosatka parzochowata Plagiochila porelloides,
płaskomerzyk pokrewny Plagiomnium affine,
P. cuspidatum,
P. rostratum,
płaszczeniec gajowy Plagiothecium laetum,
dwustronek leśny P. nemorale,
Platygyrium repens,
brzeżnik strumieniowy Platyhypnidium riparioides,
knotnik Pohlia melanodon,
międzylist nitkowaty Pterigynandrum filiforme,
Pylaisia polyantha,
usznica spłaszczona Radula complanata,
merzyk kropkowany Rhizomnium punctatum,
ostrosz murowy Rhynchostegium murale,
Rosulabryum laevifilum,
wiewiórecznik piórkowaty Sciuro-hypnum plumosum,
wiewiórecznik osinowy Sciuro-hypnum populeum,
nitecznik glonowaty Serpoleskea confervoides,
nitecznik delikatny Serpoleskea subtilis,
Taxiphyllum wissgrillii,
czteroząb przeźroczysty Tetraphis pellucida.