Autorzy podręczników dokładali wszelkich starań, by wykazać, że dzieci na ca-łym świecie, niezależnie od rasy, kultury, wyznawanej religii i pozycji społecznej, są do siebie podobne, mają podobne radości i troski, obowiązki i prawa (ilustra-cja 17). Na obrazku będącym ilustracją do wiersza Dzieci się spotykają – który mówi o zabawie dzieci na plaży, budowaniu zamków z piasku, zbieraniu muszelek, o tym, że dzieci na całym świecie bawią się jednakowo – wszystkie narysowane postacie są do siebie podobne; podobnie ubrane, podobnie uśmiechnięte. Jedynie kolor skóry może sugerować, że należą do różnych ras i kultur, a pytanie o prze-słanie wiersza oraz rozsypanka wyrazowa kreują hasło „Przyjaźń i pokój między narodami”253.
Ilustracja 17. Wizerunek „innych”, klasa II (IT), 2005
Źródło: N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie, Educazione linguistica, Arte- -immagine e musica, Convivenza civile, Gruppo Editoriale Il Capitello Signum, Torino 2005, s. 104.
253 N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie, Educazione linguistica, Arte- -immagine e musica, Convivenza civile, Gruppo Editoriale Il Capitello Signum, Torino 2005, s. 104–105.
Ilustracja 18. Wielonarodowościowi bohaterowie elementarza, klasa I (IT), 2006
Źródło: S. Gasparin, N. Santaneglo, Compagni di scuola, Letture in gioco: Lingua e linguaggi, cl 1, Nicola Milano Editore, Bologna 2006, s. 47.
Ilustracja 19. Wizerunek „innych”, klasa II (IT), 2005
Źródło: N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie, Educazione linguistica, Arte-immagine e musica, Convivenza civile, Gruppo Editoriale Il Capitello Signum, Torino 2005, s. 10, 78, 141.
Bohaterowie podręcznika zatytułowanego Zabawa słowami254 to dzieci wielo-narodowościowe (ilustracja 18).
Uczeń poznawał te postacie już na pierwszych zajęciach, oswajał się z „eg-zotycznie” brzmiącymi imionami i choć niektóre dzieci mają charakterystyczne ubrania (np. kapelusz Chińczyka), to nie są odziane w regionalne i tradycyjne stroje. Oczywiście wizerunki „tradycyjnych” i stereotypowych przedstawicieli róż-nych grup etniczróż-nych i narodów również pojawiały się w podręcznikach, ale były one „równoważone” wizerunkiem współczesnych dzieci, wspólnie bawiących się w grupie rówieśniczej (ilustracja 19)255.
Obraz „innych” w podręczniku był sprzężony z ich współczesnym wizerunkiem.
Autorzy przekazywali w tekstach wiele informacji na temat kultur plemion zamiesz-kujących odległe od Europy zakątki Ziemi, opowiadali o zajęciach dzieci i sposobach ich wchodzenia w dorosłe życie. I choć teksty te najczęściej opatrzone były wizerun-kiem osób w ich naturalnym środowisku, ubranych w regionalne bądź tradycyjne stroje, to prócz takiego wizerunku w podręcznikach również były obecne ilustracje ukazujące przedstawicieli tych kultur funkcjonujących i uczestniczących w ówczes-nym życiu społeczówczes-nym europejskiej szkoły i lokalnego środowiska (ilustracja 20)256.
Ilustracja 20. Obraz innych kultur, klasa III (IT), 2006
Źródło: E. Bernacchi, I favolosi quattro. Letture, linguaggi espressivi, percorso di scrittura.
Sussidiario. Cl. 3, Giunti Scuola, Firenze 2006, s. 44, 151, 179.
254 S. Gasparin, N. Santaneglo, Compagni di scuola, Letture in gioco: Lingua e linguaggi, cl. 1…, s. 47.
255 N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie…, s. 10, 78, 141.
256 E. Bernacchi, I favolosi quattro…, s. 44, 151, 179.
Ilustracja 21. Wizerunek „innych” – domy, klasa II (IT), 2005
Źródło: N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie, Educazione linguistica, Arte-immagine e musica, Convivenza civile, Gruppo Editoriale Il Capitello Signum, Torino 2005, s. 40–41.
Ilustracja 22. „Inność” jako normalne zjawisko, klasa I (IT), 2006
Źródło: S. Gasparin, N. Santaneglo, Compagni di scuola, Letture in gioco:
Lingua e linguaggi, cl. 1, Nicola Milano Editore, Bologna 2006, s. 40.
Autorzy, omawiając różne typy domów, w których mieszkają ludzie, posługi-wali się fotografiami domów indiańskich, eskimoskich, amerykańskich traperów etc. Na fotografiach widzimy więc prawdziwych ludzi w ich realnym świecie, bez stylizacji i tradycyjnych pióropuszy na głowie (ilustracja 21)257.
Podręcznik Koledzy ze szkoły258 także jako normalne promował zjawisko wielo-kulturowości. Podręcznik zawierał specjalne działy w ramach nauczania języka ojczystego poświęcone edukacji obywatelskiej (ilustracja 22).
257 N. Galassi, A. Treossi, L’isola che non c’è, Il libro delle storie…, s. 40–41.
258 S. Gasparin, N. Santaneglo, Compagni di scuola, Letture in gioco: Lingua e linguaggi, cl. 1…
Ilustracje znajdujące się w podręczniku zawierały wizerunek dzieci różnych ras, a wiersz zatytułowany Skóra259 analizował kolor skóry dzieci, porównując białą skórę do wosku, czarną do wieczoru, czerwoną do słońca, żółtą do cytryny etc. Puenta wiersza mówiła natomiast, że kto kocha/lubi tylko jeden kolor, ma szarość w sercu.
Polecenie zawarte pod tym wierszem każe uczniowi zastanowić się nad znaczeniem
„szarości w sercu”. Również opowiadanie o chłopcu z pustyni o imieniu Saif (którego wizerunek to szczęśliwa i uśmiechnięta buzia) ukazywało obraz „zwykłego chłopca”, który wraz ze swoją siostrą – prócz tego, że musi doglądać stada owiec („Jesteśmy strażnikami owiec. Prowadzimy je na pastwiska, chronimy przed wilkami, wężami i skorpionami. Kiedy kończymy naszą pracę, wracamy do namiotu, gdzie uczymy się czytać i pisać”260) – uczy się w szkole w oazie. Dziewczynka Alima pomaga mamie zbierać, przygotowywać i sprzedawać owoce na afrykańskim targu261.
Oswajanie uczniów ze zwyczajami i kulturami innych ludzi i narodów polegało na przekazywaniu informacji o nich w sprawach dzieciom bliskich i rozpoznawal-nych, na przykład o domach i ich mieszkańcach (ilustracja 23). „Każde miejsce ma swoje typowe domy. Dzieci z Algierii mieszkają w białych domach z niebieski-mi drzwianiebieski-mi; dzieci nomadów, wędrujących po pustyni, niebieski-mieszkają w naniebieski-miotach uszytych ze skóry kozy. Amerykanie, Kanadyjczycy i Finowie mieszkają w domach zbudowanych z drewna. Dzieci japońskie mają domy bez okien i ścian. Zamiast szyb używają papieru ryżowego, a zamiast murów – ruchomych ekranów. Eskimo-si czasami mieszkają w igloo. DziEskimo-siaj igloo budują tylko podczas wypraw na polo-wania lub połów ryb. Eskimos oznacza «jedzący surowe mięso», ale Eskimosi sami siebie nazywają «Inuits», co oznacza «istota ludzka»”262.
Ilustracja 23. Obraz „innych” w podręczniku, klasa II (IT), 2006
Źródło: S. Gasparin, N. Santaneglo, Compagni di scuola, Letture in gioco: Lingua e linguaggi, cl. 2, Nicola Milano Editore, Bologna 2006, s. 105.
259 Ibid., s. 38.
260 Ibid., s. 39.
261 Ibid., s. 104.
262 Ibid., s. 105.
W celu przybliżenia uczniom innych kultur i budowania pozytywnych postaw wobec nich autorzy podręczników wyjaśniali znaczenie cudzoziemskich imion dzieci, na przykład (chińskiej dziewczynki) Lanshin, oznaczające kwitnący jaś-min, opowiadając ciekawostki z innych krajów: „w jej kraju mieszka ponad mi-liard mieszkańców (…). Lanshin nie uczy się pisania 26 liter alfabetu tak jak ty.
Każdy wyraz chiński odpowiada rysunkowi zwanemu ideogramem”263. W przy-taczanych podręcznikach autorzy czynili wiele odwołań do kultur pozaeuropej-skich. Nie znajdujemy w nim odnośników do sposobów życia dzieci polskich czy niemieckich. Być może wynikało to ze swoistego rozumienia słowa „emigrant”, które dla znacznej części Włochów oznaczało kogoś spoza UE i nie dotyczyło mi-gracji wewnątrzunijnych, które współcześnie określa się mianem mobilności.