Polską politykę antynarkotykową — tą nazwą określać będę politykę wobec narkotyków i narkomanii oraz odnoszących się do nich problemów
— należy dzisiaj rozważać w kontekście polityki światowej w tej dziedzinie, głównie polityki państw Unii Europejskiej, gdyż kreowana jest jako jej ważny element składowy. Polska wraz z innymi państwami Unii uczestniczy w dys-kusji na temat postępów w przeciwdziałaniu zagrożeniom, jakie powstają na skutek podaży i popytu na nielegalne substancje psychoaktywne. Eksperci polscy współdziałają z ekspertami z innych krajów w wyznaczaniu kierun-ków rozwoju europejskiej perspektywy w spojrzeniu na priorytety polityki przeciwdziałania. Państwa członkowskie, ich władze ustawodawcze i
wyko-¹ Dr Joanna Zamecka jest członkiem Katedry Socjologii Norm, Dewiacji i Kontroli Spo-łecznej Instytutu Profilaktyki SpoSpo-łecznej i Resocjalizacji WSNSiR Uniwersytetu Warszawskie-go. Adres e-mail: j.zamecka@uw.edu.pl
² Jest to przedruk, za zgodą autorki i wydawnictwa, artykułu Joanny Zameckiej: Środki praw-nokarne w przeciwdziałaniu problemom narkotykowym, opublikowanego w książce pod red. Jaro-sława Utrat-Mileckiego (2011) Prawo i ład społeczny. Integralnokulturowa analiza zagadnienia racjonalności. Artykuły i szkice. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
nawcze traktują propozycje unijne w kategoriach ogólnych wytycznych, któ-re w miarę swobodnie (któ-re)interpktó-retują i wykorzystują w procesie budowa-nia krajowych wersji swojej polityki. Podobnie rzecz ma się z konwencjami narkotykowymi ONZ z 1961, 1971 i 1988 roku, które dozwalają sygnata-riuszom na dostosowanie rozwiązań „do własnych realiów”³. Choć poszcze-gólne państwa zachowują autonomię w kształtowaniu własnej polityki an-tynarkotykowej, to okazuje się, że coraz ściślejsza i silniejsza sieć wzajem-nych powiązań i wspólnie podejmowawzajem-nych zadań w dziedzinie reagowania na przekraczające granice państw problemy narkotykowe wymaga ustalenia warunków efektywnej kooperacji i pewnego stopnia ujednolicenia prawnych podstaw stosowanych rozwiązań. O tym, w jakim stopniu decyzje, które po-dejmują odpowiedzialni w Polsce za tworzenie i realizację polityki antynar-kotykowej, są racjonalne, można się przekonać, śledząc zabiegi podejmowa-ne w ostatnich latach z zamiarem określenia i wykorzystania środków praw-nokarnych do regulacji kontaktów ludzi z narkotykami oraz rozwiązywania problemów powstałych w następstwie tych kontaktów. Zanim przejdziemy do omówienia zagadnienia racjonalnego zastosowania prawa karnego w pol-skiej polityce antynarkotykowej warto krótko nakreślić szerszy, międzynaro-dowy kontekst, w jakim przebiega proces konstruowania takiej polityki.
Kształtowanie polityk antynarkotykowych w państwach europejskich i północnoamerykańskich, gdyż do nich ograniczają się dalsze rozważania, to sięgający początków ubiegłego stulecia, złożony i wielorako uwarunkowa-ny proces. Przebieg tego procesu jest inspirowauwarunkowa-ny dynamiczuwarunkowa-nym rozwojem, szczególnie od lat sześćdziesiątych XX wieku, coraz większej liczby coraz do-tkliwiej ujawniają- cych się zjawisk związanych z narkotykami. Po pierwsze, następuje rozwój narkotykowego podziemia zajmującego się wytwarzaniem i handlem narkotykami, a w jego obszarze — rozwój nielegalnej działalności rozmaitych grup i siatek krajowych i międzynarodowych organizacji prze-stępczych kreujących podaż ogromnych ilości różnych rodzajów agresywnie
³ Por.: Daniel Wolfe, Alchemia nierówności, tłum. Anna Szadkowska, [w:] Kasia Malinow-ska-Sempruch (red.), Niezamierzone konsekwencje: polityka narkotykowa a prawa człowieka, tłum.
z ang. Anna Szadkowska, z ros. Aleksandra Konieczna, New York, The International Debate Education Association 2005, s. 246.
eksponowanych i łatwo dostępnych narkotyków, w tym substancji silnie de-strukcyjnie oddziałujących na psychikę i organizm ludzki. Po drugie, utrwa-lają się znane i pojawiają nowe przejawy narkomanii — następuje wzrost rozpowszechnienia używania różnych rodzajów narkotyków, w tym przyj-mowanych dożylnie, a w konsekwencji wzrost ryzyka uzależnień, związanej z nimi psychodegradacji i pogarszania się stanu zdrowia i warunków życia osób uzależnionych, rozprzestrzenianie się w populacji użytkowników wiru-sa HIV i innych gróznych chorób, wzrost ryzyka śmierci z przedawkowa-nia itp. Po trzecie, nasila się występowanie wielu problemów będących wtór-ną konsekwencją prób prawnej regulacji i społecznej kontroli tych zjawisk jak np.: wzrost ryzyka zaangażowania użytkowników narkotyków w zacho-wania przestępcze (np. kradzieże, wytwarzanie i detaliczny handel narkoty-kami) oraz w zachowania potępiane społecznie (np. prostytucję, żebractwo) podejmowane w celu zdobycia środków finansowania ich własnej konsump-cji, społeczna stygmatyzacja problemowych użytkowników i uzależnionych, a w końcu ich marginalizacja i wykluczenie ze wszystkimi konsekwencjami tych procesów. Ogół diagnozowanych problemów i ich wzrastająca dolegli-wość stanowiły silny bodziec do poszukiwania efektywnych sposobów prze-ciwdziałania dla wszystkich służb interweniujących w tym zakresie, przede wszystkim instytucji i organizacji działających w sferze ochrony zdrowia, pra-cy socjalnej i pomopra-cy społecznej, edukacji, porządku publicznego i wymia-ru sprawiedliwości. Udział każdej z tych służb w systemie przeciwdziałania i charakter podejmowanych przez nie interwencji jest w znacznej mierze de-terminowany modelem polityki antynarkotykowej opracowanym w poszcze-gólnych państwach w odpowiedzi na rozpoznawane w nich problemy.
Kolejne etapy procesu kształtowania polityk antynarkotykowych na przestrzeni kilku ostatnich dekad odzwierciedlają zmagania konkurujących ze sobą perspektyw, z jakich powiązane z narkotykami zjawiska są interpre-towane w kategoriach problemów społecznych, a precyzyjniej — problemów narkotykowych (ang. drug problems), oraz zmagania rywalizujących ze sobą propozycji rozwiązywania tych problemów, które z kolei warunkują dobór wdrażanych metod i środków przeciwdziałania.
Formowanie polityk antynarkotykowych przez poszczególne państwa to kilkudziesięcioletnia już dzisiaj historia burzliwych debat angażujących
poli-tyków, realizatorów, ekspertów, komentatorów i opinię publiczną, a ostatnio coraz aktywniej również samych bezpośrednio zainteresowanych — użyt-kowników narkotyków (oraz część specjalistów, którzy otwarcie wspierają ich punkt widzenia). Spory stanowią rdzeń tego procesu i są toczone od począt-ku ubiegłego stulecia, kiedy rozpoczęto w krajach europejskich i północno-amerykańskich ważne, również w skali międzynarodowej, prace nad koncep-tualizacją i zastosowaniem w praktyce zorganizowanych, zinstytucjonalizo-wanych wzorów prawnej i społecznej kontroli problemów narkotykowych.
U schyłku tego stulecia spór ogniskował się właśnie na kwestii wykorzystania w tych wzorach sankcji karnych za posiadanie narkotyków, a w szczególności na pytaniu o to, czy i jak karać osoby posiadające narkotyki na własny użytek.
W ostatnich dekadach XX wieku proces kształtowania polityki anty-narkotykowej w wielu państwach europejskich wkroczył w fazę bardziej lub mniej zdecydowanych prób rozwijania i upowszechniania takiego jej wzo-ru, który nawiązywał do ideologii law enforcement charakteryzującej ame-rykański model prohibicyjny. Wzór ten był lansowany w opozycji do opcji rozwijanych wcześniej na kontynencie europejskim, m.in. w Wielkiej Bry-tanii czy Holandii, a nawet w Polsce⁴, które w znacznie mniejszym stop-niu polegały na rozwiązaniach prawnokarnych. W zasadzie nie przewidy-wano w nich stosowania surowych kar za posiadanie narkotyków na własny użytek, traktując je co najwyżej jako przestępstwa bez ofiar (ang. victimless crimes). Przestępstwa te miały się spotykać z innym, a zarazem łagodniej-szym niż represja karna, sposobem reagowania. Taka odpowiedź na proble-my narkotykowe została oceniona przez architektów polityki antynarkoty-kowej jako zbyt liberalna i nieefektywna. Wyraźnie eksponowany wzorzec surowych kar stosowanych w ramach amerykańskiej polityki antynarkoty-kowej oddziaływał na wyobraźnię i dostarczał gotowych recept europejskim politykom poszukującym nowych rozwiązań, szczególnie politykom państw doświadczających gwałtownych i niepokojących zmian obrazu sceny narko-tykowej. Trzeba podkreślić, że zarówno amerykańscy propagatorzy modelu prohibicyjnego, jak i jego europejscy zwolennicy wykazali dużą determinację i konsekwencję nie tylko w utrwalaniu dominacji tej wersji przeciwdziałania
⁴ Por.: ustawa o zapobieganiu narkomanii z 31 stycznia 1985 roku, Dz.U. poz. 14, nr 4.
na ich rodzimym gruncie, ale również w umacnianiu jej na gruncie międzyna-rodowym. Nadzwyczaj restrykcyjne i represyjne instrumenty prawnokarne, forsowane w Stanach Zjednoczonych z intencją bezpardonowej wojny z nar-kotykami, w której obowiązywała postawa wyrażona hasłem „zero tolerancji”, przedstawiano i uzasadniano jako bezwzględnie konieczne, aby można by-ło skutecznie stawić czoła problemom narkotykowym narastającym w więk-szości państw świata, również w Europie, u schyłku XX wieku. Przekonaniu o bezspornych walorach rozwiązań zawartych w prohibicyjnym wzorze ogra-niczania podaży i popytu na narkotyki towarzyszyła pewność, traktowane nie tylko jako lokalne, ale również że powinny być jako uniwersalne standardy.
Wzrost stopnia kryminalizacji i penalizacji czynności związanych z narkoty-kami, w tym każdej formy ich posiadania, w wielu krajach w ostatnich deka-dach XX wieku, a w jego końcowych latach również w Polsce, stał się jednym z najbardziej spektakularnych przykładów kreowania wybranej wersji polity-ki antynarkotykowej jako rozwiązania uniwersalnego. Dowiódł, że na mocy politycznych decyzji raz określone i formalnie zatwierdzone wzory kontroli społecznej, choć częstokroć — jak w tym przypadku — ustalane pod wpły-wem domniemań i silnie nacechowanych emocjami stanowisk⁵, zaczynają odgrywać rolę uogólnionych standardów. A im powszechniej są stosowane, tym lepiej służą podtrzymaniu wysokiej politycznej (i profesjonalnej) pozycji ich rzeczników. Dlatego są oni szczególnie zainteresowani utrwalaniem i roz-powszechnianiem tych wzorów jako niekwestionowanych kanonów celowe-go i racjonalnecelowe-go działania. Tendencja, aby je zaszczepiać również w innych krajach i regionach⁶ — pobudzana intensywną promocją, a czasami wręcz
⁵ Por.: uwagi Willema de Haana na temat punitive obsession [w:] Willem de Haan, Abolition-ism and Crime Control, [w:] Kevin Stenson, David Cowell (red.), The Politics of Crime Control, London, SAGE 1991, s. 203–217.
⁶ Por.: analizy niezależnych ekspertów organizacji Canadian HIV/AIDS Legal Network na temat „eksportu” rosyjskich wzorów polityki antynarkotykowej do krajów centralnej Azji (Leah Utyashewa, Richard Elliot, Effects of UN and Russian Influence on Drug Policy in Central Asia, [w:] At what cost? HIV and human rights consequences of the global “war on drugs”, Open Soci-ety Institute 2009) oraz stowarzyszenia Intercambios Civil Association opublikowane na temat eksportu wzorów anynarkotykowej polityki USA do krajów Ameryki Południowej i Karaibów (Diana Rossi, Sana Harris, Marcela Vitarelli-Batista, The Impacts of the Drug War in Latin
Amer-polityczną i ekonomiczną presją — ignoruje zazwyczaj m.in. kulturowe, po-lityczne czy ekonomiczne uwarunkowania i realia lokalnych problemów. Co więcej, hamuje poszukiwania i możliwości aplikacji alternatywnych, bardziej adekwatnych i skutecznych rozwiązań zarówno tam, gdzie takie utrwalane
„standardy” pierwotnie wypracowano, jak i tam, gdzie usiłuje się je transmi-tować i wprowadzać.
Pojawiają się jeszcze inne wątpliwości dotyczące wyboru wzoru poli-tyki antynarkotykowej i stojących za takim wyborem racji. Czy podejmu-jąc decyzje, kierowano się racjonalnymi przesłankami, i czy zgromadzono przekonywujące dowody na to, że preferowany wzór zapewni realizację po-stulowanych celów w praktyce? Pytanie to jest zasadne, gdyż w ostatnich latach, w miarę narastania skali podaży i normalizowania się używania nar-kotyków, a zatem i popytu na te substancje, w odpowiedzi na towarzyszące tym zjawiskom i w szczególny sposób diagnozowane problemy, proponowa-ne bywają skrajnie odmienproponowa-ne warianty reagowania. Takie rozbieżproponowa-ne wzory przeciwdziałania rywalizują ze sobą o społeczną uwagę i uznanie, o poli-tyczną aprobatę i prawne usankcjonowanie, a co za tym idzie — o środki finansowe. W wyścigu/walce o ideologiczny prymat i ekonomiczne profity rzecznicy określonych doktryn polityki antynarkotykowej zarzucają zwo-lennikom odmiennych rozwiązań opieranie ich na fałszywych przesłankach bądź pozornie tylko trafny czy uzasadniony dobór narzędzi. I odwrotnie, takie same oskarżenia pod ich adresem wysuwają oponenci. W efekcie dys-kusje na temat właściwego czy optymalnego kształtu polityki antynarkoty-kowej przyjmują postać ostrych, niekończących się polemik, których strony krytykują się wzajemnie, pomawiając o irracjonalność i demagogię. Decy-zje o wdrożeniu konkretnego modelu polityki mają ostatecznie charakter stricte ideologiczny, a preferowane przez decydentów rozwiązania zazwy-czaj są zbieżne z ich poglądami politycznymi i często służą realizacji in-nych, dodatkowych celów polityczin-nych, np. zdobyciu poparcia i utrzymaniu władzy.
ica and the Caribbean, [w:] At what cost? HIV and human rights consequences of the global “war on drugs”, Open Society Institute 2009).
W takim ideologiczno-ekonomicznym kontekście łatwo dostrzec we współczesnych reminiscencjach prohibicyjnej polityki antynarkotykowej pre-ferowany przez niektórych, zazwyczaj konserwatywnych polityków sposób na objęcie nadzorem tych jednostek, które są uznane za wyjątkowo szkodli-we i nieproduktywne. Jak zauważa Nils Christie, „szkodli-we wszystkich społeczeń-stwach przemysłowych wojna z narkotykami rozwinęła się w wojnę, która faktycznie umacnia kontrolę państwa nad potencjalnie niebezpiecznymi kla-sami”⁷, a zatem „wojna z narkotykami w praktyce toruje drogę wojnie z oso-bami postrzeganymi jako najmniej użyteczna i potencjalnie najbardziej za-grażająca część populacji”⁸. Takich ludzi nazywa się„rekinami narkotykowy-mi” i skazuje na wyjątkowo wysokie kary pozbawienia wolności, jeśli impor-tują i sprzedają większe niż minimalne ilości narkotyków. W rzeczywisto-ści, przekonuje Christie, osadzeni w więzieniach handlarze z klas średnich i wyższych stanowią rzadkie przypadki, gdyż większość z tak ukaranych to użytkownicy narkotyków znacznie mniej korzystnie usytuowani w struk-turze społecznej. Uznani za poważnych przestępców dodatkowo podlegają przymusowi kuracji, a wtedy „tych samych ludzi postrzega się teraz raczej jako niedostosowanych nieszczęśników (miserable misfits). Są oni schwytani w mocny uścisk z obydwu stron zaciśniętych kleszczy”⁹. Metafora kleszczy, w które chwytani są użytkownicy narkotyków, zastosowana przez Christie-go, dobrze ilustruje sytuację osób stosujących narkotyki we współczesnych społeczeństwach, które rozwijają politykę narkotykową przewidującą repre-sje karne za posiadanie narkotyków w celu ich konsumpcji, a jednocześnie propagującą konieczność kuracji odwykowej konsumentów. W takiej per-spektywie omawiany tu dylemat, czy karać te osoby, czy raczej je leczyć lub może taktować w inny jeszcze sposób, nie znajduje ani racjonalnego, ani też praktycznego rozwiązania.
Trudności w osiąganiu konsensusu w kwestii racjonalnej polityki anty-narkotykowej rodzą dalsze pytania, jak choćby takie, czy mając do czynienia
⁷ Nils Christie, Crime Control as Industry. Towards GULAGS, Western Style?, London–New York, Routledge 1993, s. 64.
⁸ Ibidem, s. 67.
⁹ Ibidem.
z rozmaitymi możliwymi modelami czy opcjami tej polityki, jesteśmy w ogóle w stanie wypracować kryteria służące ich ocenie jako bardziej lub mniej ra-cjonalnych jej wariantów. A następnie, czy ujawnione w debatach o polityce antynarkotykowej kontrowersje mogą być rozstrzygane za pomocą wcześniej uzgodnionych kryteriów jej racjonalności. Innymi słowy, otwarte pozostaje pytanie, czy uda się zracjonalizować dyskusję o racjonalności polityki anty-narkotykowej w trudnej kwestii posiadania narkotyków na własny użytek.
Współcześnie wiele badań naukowych jest podejmowanych z zamiarem dostarczenia rzetelnych danych, które mają służyć temu zadaniu. Badacze dokonują w nich m.in. oceny skuteczności stosowanych rozwiązań, próbując wykazać, czy ich rezultaty są zgodne z założonymi celami, a bywa i tak, że wy-niki badań demaskują rozmaite poboczne cele i interesy uwikłane w promo-wane obecnie propozycje. W związku z silnym, o czym wspomniano wyżej, powiązaniem rozstrzygnięć dotyczących przeciwdziałania problemom nar-kotykowym ze sferą polityki i ekonomii nie ma pewności, czy i w jakim za-kresie rezultaty badań zostaną w nich wzięte pod uwagę. Nie należy też zapo-minać, że niektóre badania są inicjowane i finansowane na mocy decyzji poli-tycznych lub też w sposób intencjonalny dobierane i interpretowane również po to właśnie, aby z kolei dostarczały naukowej rekomendacji dla powzię-tych z góry rozstrzygnięć o charakterze polityczno-ekonomicznym. Jeśliby zaś oczekiwać, że ewentualne dylematy zostaną rozstrzygnięte poprzez od-wołanie do opinii niezależnych ekspertów, to trzeba mieć na uwadze, że i tu-taj również nierzadko w grę wchodzą ich ideologiczne preferencje. Okazuje się bowiem, że naukowcy sami są zwolennikami tej czy innej doktryny, co znajduje odzwierciedlenie w prowadzonych przez nich studiach i w opraco-wanych ekspertyzach, które rekomendują określone rozwiązania. Sytuację tę dobrze ilustruje np. polemika badaczy na temat wyzwań i przyszłego kształtu brytyjskiej polityki antynarkotykowej, m.in. na temat roli i znaczenia ograni-czania szkód jako jednego z jej komponentów¹⁰.
¹⁰ Por.: Martin Frischer, A vision for the future? A commentary on “Sociology and Substance Use”
by McKeganey et al. (2005), „Drugs: education, prevention and policy” 2007, nr 14(5), s. 457–
–465; Neil McKeganey, Joanne Neale, Charlie Lloyd, Gordon Hay, Drugs in the future: A response to Frischer,„Drugs: education, prevention and policy” 2007, nr 14(5), s. 467–470; N. McKeganey,
W Polsce komentatorzy, przeważnie krytycy, krajowej polityki antynar-kotykowej — kształtowanej i wdrażanej od czasu wprowadzenia w 1997 ro-ku nowej ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii wraz z jej późniejszymi za-ostrzającymi przepisy nowelizacjami — zauważają, że względy racjonalne często nadal jeszcze ustępują miejsca względom emocjonalnym (irracjonal-nym), stereotypom i uproszczeniom, które wpływają na rozstrzygnięcia poli-tyczne. Owe względy, jak można przypuszczać, kamuflują ideologie oraz „ce-chowe” interesy¹¹ rozmaitych podmiotów i grup zaangażowanych w spory o priorytety i narzędzia aktualnej polityki antynarkotykowej. Zarzuty do-tyczące jej nieskuteczności, a nawet przeciwskuteczności, gdyż nie tylko nie likwiduje zastanych, a przeciwnie — generuje nowe problemy, są dzisiaj wy-rażane otwarcie wraz z postulatami wprowadzenia zmian w modelu reago-wania na problemy narkotykowe, w tym zwiększenia stopnia jego racjonal-ności¹². W Polsce, podobnie jak w innych krajach europejskich i w USA, są ponawiane apele o przeprowadzenie poważnej publicznej debaty na temat wyzwań i dylematów polityki antynarkotykowej oraz na temat nowoczesnej, a nawet ponowoczesnej formuły określania jej zadań. Oczekuje się nadto, że wyrażane w dyskusji stanowiska będą uzasadniane naukowo dowiedzioną argumentacją. W odniesieniu do praktycznych realizacji polityki antynarko-tykowej zaleca się stałą rewizję założeń i celów prawnych regulacji oraz reali-zowanych na ich podstawie działań kontrolnych pod kątem zawartych w nich ideologii oraz sprawdzanie adekwatności regulacji i działań do bieżących
po-The challenge to UK drug policy, „Drugs: education, prevention and policy” 2007, nr 14(6), s. 559–
–571; Nicola Singleton, Response to ‘the challenge to UK drug policy’ by Professor Neil McKeganey,
„Drugs: education, prevention and policy” 2007, nr 14(6), s. 573–576.
¹¹ O znaczeniu „cechowych” interesów rozmaitych grup profesjonalistów działających w dzie-dzinie kontroli społecznej zjawisk problemowych (dewiacji społecznej, przestępczości) pisał:
Stanley Cohen, Visions of Social Control. Crime, Punishment and Classification, Cambridge, Polity Press 1985.
¹² Por. rozważania wielu ekspertów polskich i zagranicznych zamieszczone w publikacjach:
Kasia Malinowska-Sempruch (red.), Niezamierzone konsekwencje: polityka narkotykowa a pra-wa człowieka, tłum. z ang. Anna Szadkowska, z ros. Aleksandra Konieczna, New York, The International Debate Education Association 2005 oraz Julian Kutyła, Michał Sutowski, Agata Szczęśniak, Karolina Walęcik (red.), Polityka narkotykowa. Przewodnik krytyki politycznej, t. VII, Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej 2009.
trzeb. Jest to ważny postulat, gdyż problemy narkotykowe są współcześnie uważane za kwestie dużo bardziej złożone i dynamiczne niż dziesięć, pięt-naście lat temu¹³. Jeśli chodzi o środki rekomendowane danym wzorem po-lityki przeciwdziałania, w tym środki prawnokarne, stanowczo wymaga się przestrzegania określonych zasad. Po pierwsze, powinno się stosować jedy-nie takie rozwiązania, których celowość została potwierdzona naukowo.A po drugie — rzetelnej ewaluacji należy poddawać zarówno procesy aplikacji roz-wiązań, jak i rezultaty poprzez wykazywanie całościowego bilansu, w którym zostaną uwzględnione nie tylko ich społeczne i ekonomiczne zyski, ale rów-nież społeczne i ekonomiczne koszty oraz straty¹⁴. Przestrzeganie tych zasad jest niezbędne, aby można było szybko wyeliminować nieskuteczne pomysły, w tym również nieprzynoszące oczekiwanych efektów rozwiązania prawno-karne wprowadzone niedawno decyzją polityków przekonanych o ich celo-wości. Rzetelna ewaluacja ma również umożliwić konieczną reformę innych słabo sprawdzających się dziś rozwiązań, wprowadzonych z nadzieją na ich powodzenie. Współcześnie — w obliczu dynamiki „pierwotnych” proble-mów, którym rozwiązania te miały przeciwdziałać i/lub problemów „wtór-nych”, które wywołały lub wzmocniły — wymagają one niezbędnych mody-fikacji. W tym celu niezbędne jest sukcesywne gromadzenie i analiza wyso-kiej jakości danych o problemowych zjawiskach związanych z narkotykami i ich trendach rozwojowych oraz danych rejestrujących przebieg i skutki dzia-łań nakierowanych na przeciwdziałanie tym zjawiskom. Jak zauważa jeden z brytyjskich badaczy, „politycy sprawujący władzę na ogół twierdzą, że pod-jęte przez nich działania były skuteczne”¹⁵. Z tego chociażby powodu istnieje
¹³ Prowadzić europejską politykę narkotykową w oparciu o rzetelne dane. Z Wolfgangiem Göet-zem rozmawia Klaudia Palczak, Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, „Serwis Infor-macyjny NARKOMANIA” 2009, nr 3(47).
¹⁴ Por.: Zofia Mielecka-Kubień, Szacowanie wielkości skutków używania narkotyków, Krajo-we Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii, „Serwis Informacyjny NARKOMANIA” 2008, nr 2(41); Ewelina Kuźmicz, Zofia Mielecka-Kubień, Dorota Wiszejko-Wierzbicka (red.), Ka-ranie za posiadanie. Artykuł 62 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii — koszty, czas, opinie, War-szawa, Instytut Spraw Publicznych 2009.
¹⁵ Jim McCambridge, Devolution and British drug Policy: natural experiments in need of evalu-ation, „Drugs: educevalu-ation, prevention and policy” 2009, nr 16(1), s. 1.
pilna potrzeba nie tylko stałej ewaluacji rzeczywistych konsekwencji takich działań, ale jest też potrzebna odwaga polityków, aby podjąć ryzyko tej ewa-luacji.