T rz ecie, cz w a rte i p iąte d z ie s ię c io le c ia X V I w. w y su n ę ły w p ro b lem aty c e sk arb o w ej p a ń stw a w ra z z d o m en ą m o n a rsz ą now e z a d a n ia . B ył to o k res ro z p o c z ę ty w p raw d zie d u ż y m i tru d n o ś c ia m i fin a n so w y m i, które sp ad ły n a sk arb ja k o efek t z o b o w ią z a ń z a c ią g a n y c h n a p o trz eb y w ojny p ru sk iej, a le z a k o ń cz o n y je d n a k n iew ą tp liw y m i i d u ż y m i o sią g n ię c ia m i p o n o w n ie p o d ź w ig n ię te j s k a rb o w o ś ci. Te o s ią g n ię c ia z a ry s o w u ją się w zd ecy d o w an y ch k s z ta łta c h , p o c z y n a ją c od lat 1 5 3 0 -1 5 3 2 , i z n a jd u ją swe o d b icie p rzed e w s z y s tk im w p ra c a c h n ad u p o rz ą d k o w a n iem g o sp o d ark i fin a n so w e j d om eny i p o d n ies ie n iem je j d o ch o d o w o ści. Je ż e li ch o d z i o w y z w a la n ie k ró le w s z cz y z n z z a p isó w d łu ż n y ch , to w o m a w ia n y m o k resie w y su w a się n a p lan p ierw sz y a k c ja w y k u p u d óbr z astaw io n y ch , re a liz o w a n a z in ic ja ty w y k ró lo w ej Bony. O bydw a te z a g a d n ie n ia z o s ta ły p rz e d sta w io n e s z cz eg ó ło w iej w d a ls z y c h ro z d z ia ła c h pracy.
Co do lik w id a c ji a n ty c h re z y n a k ró le w s z c z y z n a c h w r a m a ch d z ia ła ln o ści sk arb u k ró lew sk ieg o , a k c ja ta n ie u sta w a ła p rzez c a ły c z a s p an o w an ia Z yg m u n ta I. L icz n e p e rtra k ta c je o d d łu żen io w e, in ic jo w a n e w p o c z ą tk o w y m o k resie rząd ó w k ró la, a z w ią z a n e cz y to z d łu g o te rm in o w y m i sp łata
89 List Zygmunta I o poborze sumy, z a którą dobra k s iążęce zastaw ion e na potrzeby obrony w ykupione być m ają, na sejm ie w ileńskim uchwalonym, z zaręczen iem i sposobem ich w ykupienia, w: Zbiór pam iętn ików do dziejów polskich, t. I, s. 144-149.
m i z o b o w ią z a ń , c z y też z u k ła d a m i o re z y g n a c ję z z a p isu w z a m ia n za d o ż y w o tn ie u ż y tk o w a n ie dóbr, po u p ły w ie lat dopiero p rz y n ie ść m og ły o sta te c z n e rezu ltaty , w y ra ż o n e p rzez fa k ty c z n ą re in te g ra cję dóbr w skład z a s o b u dom eny. P od ejm o w an e n a to m ia s t w p ó ź n ie js z y c h ju ż la ta ch a n a lo g ic z n e u k ła d y z w ie rz y c iela m i n ie p o z w a la ją n a z a re je s tro w a n ie ich n a k o n cie p e łn y c h o sią g n ię ć , gdyż e fe k ty ty c h p rz e d się w z ię ć śled z ić n a le ż y dopiero z a p a n o w a n ia Z yg m u n ta A u g u sta. T ak w ięc np. u god y zaw arte p rzez k ró la Z yg m u n ta z z a sta w n y m i p o seso ra m i H orodła, K a z im ierz a i N ow ego T arg u m ia ły k la u z u lę o c z ę ś c io w y m c z y c a łk o w ity m u m o rz en iu zap isów , le cz z a ra z e m g w aran to w ały z a s ta w n ik o m d z ie rż e n ie d óbr n a w a ru n k a c h p ełn eg o u ż y tk o w a n ia ich d och od ów p rzez cz a s ż y c ia n ie tylko a k tu a ln y c h ten u tariu szy , le cz i ich b e z p o śre d n ic h sp ad k o b iercó w 90.
O gólnie m o ż n a je d n a k zau w a ż y ć, iż w c ią g u lat 1 5 3 0 -1 5 4 8 sk arb k ró lew sk i z w ra c a ł u w agę p rzed e w s z y s tk im n a re in te g ra cję w ob ręb ten u t m a c ie rz y sty c h o d erw an y ch od n ic h sk ład n ik ó w : m ia s te c z e k , k om p lek sów w si, p o je d y n c z y c h w io sek , b o g a ts z y c h w ó jto stw m ie js k ic h i ty lk o spora d y cz n ie m o ż n a b ę d z ie o d n otow ać w ykup sa m o d z ie ln y c h ten u t (Sącza, Lelow a, M ięd z y rz e cz a ). P od obn e p rz e sta w ien ie z a in te re so w a ń skarbu m o ż n a u z a s a d n ia ć z b ieg iem dw u o k o lic z n o ści. Z je d n e j stron y pow od o w ać się m óg ł Z ygm unt I faktem , iż ró w n o cz eśn ie p o d jęła a k c ję w ykup u z a staw io n y ch k ró le w s z c z y z n z a w ła sn e re z e rw y gotów k ow e k rólow a B on a, p rz e jm u ją c z rą k z a sta w n ik ó w ta k k lu cz o w e k o m p lek sy dóbr, ja k Sam bor, P ło ck , W ielu ń c z y R ogoźn o w ielk o p o lsk ie. W a k c ji m a łż o n k i k ró l w id z ia ł - z g o d n ie z tr e ś c ią u d z ie la n y c h je j z e z w o le ń n a p rzep ro w ad zan e w ykup y d óbr - k o lejn y etap d a lsz e j r e s ty tu c ji z a sta w io n y ch k ró le w s z cz y z n w skład dom eny, a g e n era ln y k o n se n s n a k o n ty n u a c ję tej d z ia ła ln o ś c i w y staw io n y k rólow ej B o n ie w 1536 r. n ap ro w ad załb y n a w n io sek , iż dw ór k ró lew sk i p ro jek to w ał tę a k c ję sz ero k o 91.
Z d ru g iej stron y p o staw ę Z yg m u nta I w k w es tii d alszeg o s c a la n ia dóbr d om en y d eterm in o w a ły m o ż liw o ści p ie n ięż n e sk arb u k ró lew sk ieg o i one to red u k o w a ły in ic ja ty w y b e z p o śre d n ie n a rz e c z p o śre d n ic h , p o leg ający ch
90 MK 48, s. 163-166 (1532 - Nowy Targ); MRPS IV, 22280, 22862 (1546 i 1547 - Horodło); 4917 (1526 - Kazimierz, na którym uzyskał wraz z synem Piotrem dożywocie Mikołaj Firlej - po umorzeniu królowi 1000 zł, tj. połowy zapisu). Por. także relacje o podobnych ukła dach króla z zastawnikami w sprawie pomniejszych kompleksów dóbr oraz pojedynczych wsi, np. MK 48, s. 68 3, 714, 747 (1533); MK 51, k. 29v-30v, 50-52, 59-59v, 228v-229 (1535-1536); MK 55, k. 265 (1539); MRPS IV, 1129, 2881, 2882.
n a w y rę c z a n iu sk a rb u d z ię k i rez erw o m go tó w k o w y m o só b trz e c ic h , p rz e de w s z y s tk im te n u ta riu sz y p o sz cz e g ó ln y ch starostw . W tej o k o lic z n o ści z n a le ź ć m o ż n a m o ty w a cję d la fak tu , iż sk arb rein teg ro w a ł w w y so k ich n aw et n ie k ie d y k w o ta c h ro z p ro sz o n e w śród z a s ta w n ik ó w c z ę ś c i składow e starostw , k tó ry ch te n u ta riu sz e w y k ła d a li n a cele sku p u w ła sn e p ien ią d z e i w y ło żo n e k w oty n a stę p n ie ro z lic z a li z e sk a rb e m k ró le w sk im z b ie ż ą c y c h d o ch od ów c a łeg o d z ierż o n eg o k o m p lek su dóbr. D la sk arb u b y ł to sp osób d ogodny: n ie ty lk o w y łą c z a ł p o trz e b ę jed n o ra z o w eg o w y ło ż e n ia gotów ki, lecz z a ra z e m c z ęsto sp ro w ad zał się do rataln eg o , ro z ło ż o n eg o n a d łu ż sz y c z a s, s p ła c a n ia b ie ż ą c y m i d o ch o d am i k w oty skupu. Na ta k ic h w a ru n k a ch w y k u p ił P io tr K m ita i p rz y łą c z y ł do staro stw a p rzem y sk ieg o m ia sto M oś c is k a w raz z 6 w io sk a m i, ro z k ła d a ją c o d p o w ied n ie ro z lic z e n ie ze sk a rb em n a lata 1 5 3 9 -1 5 5 2 . P od o b n ie p o w ró c iły do staro stw a p rz ed eck ieg o D obieg n ie w i D ęb e (w r o z lic z e n iu z lat 153 3 -1 5 3 9 ), do staro stw a sa n o ck ieg o - m ia sto Tyraw a (1 5 3 0 -1 5 3 6 ), do sta ro stw a lu b elsk ieg o - 3 w io sk i, 3 w ó jto stw a i lu ź n e ła n y (1531-1532)92. O g ó ln ie z a n o to w a n o w ra c h u n k a c h p o d s k a rb iń s k ic h z lat 1 5 3 0 -1 5 4 7 p raw ie 20 w z m ia n e k o d o k o n a n y ch w y k u p a ch d óbr k r ó le w s k ic h n a ogól n ą k w o tę 55 743 z ł 93. W w ię k s z o ś c i w y p a d k ó w w y stę p u je tu p rz e d sta w io n a ju ż p ro c e d u ra sku p u p rz e z w ła śc iw e g o te r y to r ia ln ie s ta ro stę , k tó ry n a s tę p n ie p rz ep ro w a d z a o d p o w ie d n ie ro z lic z e n ie z e sk a rb e m . W p ew n y ch w y p a d k a c h tr a n s a k c je sk u p u b y w a ją w p ro w a d z o n e b e z p o ś r e d n io w re je s tr w y d atk ó w s k a rb o w y ch , np. K u c h a ry i K o sz y cz k i, p rz y n a le ż n e do w ie lk o rz ą d ó w 94. T a k ie o p e ra c je n a le ż ą je d n a k do w y ją tk o w y c h . N a w et w ó w cz a s, gdy p rz e d m io te m w y k u p u b y w a ły c a łe k o m p lek sy s ta ro ś c iń sk ie , sk arb sk u p u jąc za sta w n eg o p o seso ra k o rz y s ta ł z p o m o cy now ego d on atariu sza, ja k było np. p rzy w y ku p yw an iu S ą cz a z rąk sp ad k obierców P io tra O d n o w sk ieg o : sk a rb w y ło ż y ł ok. 6 ty s . zł, gdy p o z o s ta łe 4 ty s. zł w y p o ż y c z y ł n o w y te n u ta r iu s z - s ę d z ia z ie m s k i k ra k o w s k i J a n P ie n ią ż e k - z w a ru n k ie m u m a r z a n ia sk a rb o w i z d o ch o d ó w te n u ty po 6 0 0 z ł r o c z n ie 95.
92 Zob. MRPS IV, 19214; MK 45, k. 789; AGAD, ASK, LVI, Ł2, k. 75v; Rki 84, k. 52-53; MK 48, s. 66.
93 Zob. tab. 2 (s. 130nn.). 94 Zob. Rki 73, k. 77-77v.
Na pod staw ie p osiad anych in form acji źród łow y ch m ożn a określić u d ział b ezp o śred n i skarbu królew skiego przy w ykupie królew szczy zn w latach 1530-1547 n a sum ę 2 1 1 4 0 z ł (Lelów, K oszyczki i Kuchary, D em bow iec, M ię d zy rzecz96 i częściow o - Sącz), co stanow iłoby 38% ogólnie n a ten cel w y łożo n ej kw oty 55 743 zł. W ydaje się jed n ak , iż u d ział zain teresow an ych donatariu- szy b y ł fak ty czn ie wyższy, w p ew nych w y p ad k ach b o w iem obok w ypłat b ezp o śred n ich skarbu n a ręce zastaw n ych posesorów napotyka się nieobjaś- n io n e b liż e j w z m ia n k i o z w ią z a n iu z e spraw ą osób n o w y ch tenu tariu szy, którzy w sposób być m oże oficjaln ie nieuw id oczniony fin an sow ali przepro w adzony wykup. Taka sytu acja m ogłaby być tłu m aczo n a z a m iarem ob ejścia klau zu l zaw arty ch w n ad an iach n a rzecz skupyw anych posesorów , którzy w p ew nych razach uzy sk iw ali od króla p rzy rzeczen ie, ż e n ie b ęd ą skupieni przez in n y ch donatariuszy, z zastrzeżen iem w szak że praw a skupu dla sam e go króla („pro m en sa n ostra regali”, ,,ex p eccu n iis n ostris propriis”). R zecz prosta, iż w ta k im w ypad ku nasuw a się p ytanie, czy m am y do czy n ien ia w łaś ciw ie z resty tu cją dóbr do zasob u domeny, czy też - z zak am u flo w an ą zam ia n ą jed nego zastaw nego posesora n a innego. W ątpliw ość tę dopom agają na ogół rozstrzyg n ąć rach u n k i p od sk arbińsk ie, je ż e li b o w iem przejm ow ane w ten sposób od daw nego zastaw n ik a dobra p ow racają do skarbu w z n a cz e n iu bieżącego się z n im rozliczania, to ch arak ter resty tu cji n ie w zbu dza za strzeżeń . Je ż e li n aw et n ow y d on atariu sz d opom agał w w ykup ie dóbr w łasn ą gotów ką, to ra ch u n k i ten m om en t uw zględ n iają. Spośród o m aw ian y ch w cześn iej tra n sa k cji skupu n iem al w szystkie są d ostateczn ie legitym ow ane rach u n k am i skarbu królew skiego. B rak d anych o ro zliczen iach starosty lelow- skiego p ozw ala dom yślać się ro zliczan ia przez skarb kw oty skupu w form ie pełnego u ży tk ow an ia dóbr starostw a97. W ątpliw ości m oże n ato m iast w zbu d zać sprawa skupu i ponow nego zastaw u podgórskiej tenu ty D em bow ca98.
96 Zob. Rki 144, k. 160; MRPS IV, 7213. W 1545 r. wykupiono nadto przynależny dawniej do Międzyrzecza Rogoziniec (ibid., 22153).
97 Pisarz skarbowy informuje, iż starosta lelowski, Jan Tęczyński, nic nie opłaca od czasu objęcia posesji (Rki 91 z lat 1535-1538, k. 5; Rki 144 z 1547, k. 5).
98 W 1527 r. na Dembowcu z Rozemberkiem, Racławicami i 8 innymi wsiami zapisał król 5111 grz. Marcinowi Myszkowskiemu, kasztelanowi wieluńskiemu, który dobra te wykupił od poprzedniego zastawnika (MRPS IV, 15318). Na sejmie piotrkowskim 1528 r. zamienio no zastaw na sprzedaż z prawem odkupu (MRPS IV, 5356). W latach 1533-1535 skupiono Dembowiec, w związku z czym zanotowano wydatek skarbu w kwocie 2470 zł; przy roz liczeniu tym wymieniono Jana Tarłę (Rki 73, k. 77-77v). W 1538 r. na tejże tenucie zapisano Janowi Tarle 13 342 zł (MRPS IV, 19097). Zapisu tego w toku egzekucji dóbr nie uznano
P o d su m o w u ją c n a s z e re la c je o lik w id a c ji a n ty c h re z y n a k ró lew szczy - z n a c h w d ru g iej p o ło w ie p a n o w a n ia Z yg m u n ta I, z a u w a ż y ć trz e b a , iż p rz y to cz o n e d an e n ie w y cz e rp u ją c a ło ś c i z a g a d n ie n ia . Z n a c z n ie tru d n iej je s t p o m in ą ć w z m ia n k ę źró d ło w ą, d o ty cz ą c ą staro stw a grodow ego czy w y o d ręb n io n ej te n u ty n ieg ro d o w ej, re je stro w a n y ch p rzez ó w c z esn e źró d ła w ró ż n o ro d n y ch o k o lic z n o ś cia c h (ro z lic z e n ia c e n tra ln e p o d sk a rb iń sk ie, w p isy n a d a ń n a rz e c z d o n atariu szy ), n iż ro z p ro sz o n e w z m ia n k i o p o je d y n c z y c h w io sk ach , ja k i ich w ię k s z y c h n aw et k o m p lek sa c h reintegrow a- n y ch w o b ręb sw ych m a c ie rz y s ty c h tenu t. R e la cje o ta k ic h re in te g ra cja c h , w y stę p u ją ce w ra c h u n k a c h p o d sk a rb iń sk ich , n ie są ró w n ież k om p letn e. K sięgi b o w iem w p ły w ó w i rozch od ów , p ro w ad zo n e p rzez p o d sk arb ieg o ko ron n eg o , n ie z a w sz e z a w ie ra ły sz cz eg ó ło w e ro z lic z e n ia sta ro stw i z d a rz a ło się n ierz a d k o , ż e cy to w a ły je d y n ie o sta te c z n y w y n ik ro z ra ch u n k u . Nadto k się g i te n ie z a c h o w a ły się w p e łn y m sw y m sk ład zie.
Z a m y k a ją c r o z w a ż a n ia n ad p ro b le m e m r e s ty tu c ji d óbr k r ó le w s k ic h w la ta c h p a n o w a n ia Z y g m u n ta I, z a s tr z e c się trz e b a , iż u w ag i n in ie js z e n ie p o s ia d a ją c h a r a k te r u sta ty sty c z n e g o . Na p o d sta w ie ź ró d e ł stw ie rd z a ją c y c h e k s p ir a c ję z a s ta w ó w m o g ła a u to rk a o p ero w ać je d y n ie p o ję c ie m p rz e jm o w a n e j p rz e z sk a rb od z a s ta w n e g o p o s e s o ra „ te n u ty ”. S k ła d tej te n u ty n a jc z ę ś c ie j n ie b y w a ł p od aw any. P o s łu g iw a n ie się w ty m w y p ad k u ta k p o w s z e c h n ie u ż y w a n y m i re la c ja m i lu s tra to rs k im i z d ru g iej p o ło w y s tu le c ia je s t z a w o d n e , gd yż o g ro m n ą ro lę o d g ry w a ł tu a k c e n to w a n y ju ż w to k u p o p rz e d n ic h w y w o d ó w m o m e n t ro z p r o s z e n ia p o je d y n c z y c h w io s e k p rz y n a le ż n y c h w p r z e s z ło ś c i do ro z le g ły c h k o m p lek só w sta ro ś c iń s k ic h , od k tó ry c h w io sk i te b y ły o d łą c z a n e n ie ty lk o p od z a sta w (ja k k o lw ie k ta fo rm a b y ła p rz e w a ż a ją c a ), a le i w c z a so w e u ż y tk o w a n ie u p rz y w ile jo w a n y c h d o n a ta riu sz y . Stąd k o n ie c z n o ś ć o d ręb n eg o z b a d a n ia pod ty m w ła śn ie k ą te m w c z e ś n ie js z y c h ź ró d e ł.
W d a ls z y m c ią g u p rz y p o m n ie ć n a leż y , iż a u to rk a w c ią g a ła n ie je d n o k r o tn ie w sw e ro z w a ż a n ia d a n e o d o b ra ch re s ty tu o w a n y c h n a p o ty k a n e in c y d e n ta ln ie w p o s ta ci u b o c z n y c h ty lk o w z m ia n e k w z a p isa c h ź ró d ło w y ch p o ś w ię c o n y c h in n y m z a g a d n ie n io m . B y ły to n a jc z ę ś c ie j w y p ad k i, gdy w ie rz y c ie l z a s ta w n y u z y sk iw a ł z a c h o w a n ie w d o ż y w o tn ie j p o s es ji dóbr, re z y g n u ją c w z a m ia n z z a p isu , n a dow ód czeg o z w ra c a ł k rólow i o d p o w ied n ie d o k u m en ty . Je ż e li w ię c w a ru n k i k o n tra k tu z w a ln ia ły tenu- ta riu s z a z u is z c z a n ia o p łat do sk a rb u z w ią z a n y c h z d z ie rż e n ie m d óbr w o k resie do 1 5 4 8 r. lu b w p ro w a d z a ły elem e n ty św ia d c z eń z a s tę p c z y c h
o d n o sz ą c y c h się c z y to do sta n o w is k a u rzęd o w eg o d o n a ta riu sz a , c z y je g o s z cz e g ó ln y ch p o w in n o ś c i p u b licz n y c h (np. c z ę s to w z m ia n k o w a n y o b o w ią z e k fo rty fik o w a n ia i o d n a w ia n ia z a m k ó w o b ro n n y ch ), to w ta k ic h sy tu a c ja c h r a c h u n k i p o d sk a rb iń sk ie n ie w y k a z u ją w p ły w ó w z o w y ch ten u t, b ra k w ię c p od staw o w eg o ź ró d ło w eg o sp raw d zian u . N ie je d n o k ro tn ie m o ż n a też b y ło stw ie rd z ić, iż do M e try k i K o ro n n ej n ie w p isa n o z a s a d n i czeg o k o n tra k tu d o ty cz ą ceg o w y z w o le n ia d a n ej k ró le w s z c z y z n y z z a s ta w u , o c z y m o d p o w ie d n ią re la c ję n a p o ty k a n o u b o c z n ie . Te fa k ty św iad czą, iż z e b ra n e p rzez au to rk ę d a n e m o g ą p o sia d a ć lu k i w w y p a d k a ch , gdy b ra k w e ry fik a c ji p rz e z r a c h u n k i p o d sk a rb iń sk ie.
Zgrom ad zone relacje źród łow e d oty czące resty tu cji zastaw ów zestaw iono w tab. 2. Ja k ju ż w spom niano, w p ew nych w y p ad k ach źród ła n ie p od ają w y sokości likw idow anego zap isu d łu żnego i to p ozbaw ia n as m ożliw ości ob jęcia zagad n ien ia od strony finansow ej w sposób całk ow icie w y czerp u jący99.
OBJAŚNIENIE DO TABELI 2
Skrótami: Decjusz, Górski, Stryjkowski, oznaczono kroniki tych pisarzy (zob. Wykaz skró tów, oraz s. 12 i przyp. 9, s. 83-84 i przyp. 4). W rubryce: „Uwagi” zrezygnowano z cytowania Stryjkowskiego powtarzającego w tym fragmencie wiernie tekst Decjusza (jedyna niezgod ność odnosi się do Międzyrzecza, który Stryjkowski opuścił, a odpowiadającą Międzyrze czowi u Decjusza kwotę 2300 zł przypisał Gostyninowi, gdy u Decjusza występuje odpo wiednio 2 tys. zł).
Przy rozbieżności informacji źródłowych autorka przyjmowała przekaz najbardziej prawdo podobny, najczęściej relację Metryki Koronnej. Rozbieżności występują zwłaszcza w zapisach monet podawanych pro miscue jako „złoty”, „złoty węgierski” oraz „złoty węgierski w zło cie” (dukat = 45 gr). Przy braku pewności co do rodzaju monety przyjmowano 1 zł = 30 gr. W Prusach Królewskich sporadycznie występował złoty węgierski = 2 grzywnom pruskim = 40 gr i taką relację zastosowano w tych wypadkach, gdy potwierdzał ją bezpośrednio prze kaz źródłowy.
Na podstawie tabeli można dokonać prowizorycznego zestawienia kwot objętych umo rzeniem oraz ekstenuacją (wydzierżeniem).
99 Mówiąc o sprawie dóbr zastawionych oraz o działalności skarbu królewskiego związanej z ich restytucją w Koronie, pamiętać trzeba, iż problemy te występowały również w domenie hospodarskiej Wielkiego Księstwa Litewskiego. Na pewne poczynania Zygmunta I dotyczące restytucji zastawów zwrócono już uwagę - por. s. 123-124 i przyp. 89. O faktach zastępowania zapisu na dobrach przyznawanym wierzycielowi dożywociem wspomina też M. Downar- -Zapolskij; wymieniane przez tegoż autora rodzaje zastawów dóbr hospodarskich wskazują, iż formy zastawów były w stosunku do dóbr domeny litewskiej bardziej zróżnicowane niż w Koronie. Na Litwie stosowano więc poza zastawem antychretycznym (użytkowym) oraz ekstenuacją (zastaw do wydzierżenia) również krótkoterminowe zastawy, najczęściej na czas od 1 do 3 lat, a także - zastawy, przy których pewna część dochodów stanowiła oprocen towanie pożyczki (M. Downar-Zapolskij, Gosudarstwiennoje chozjajstwo Wielikogo Kniaże- stwa Litewskowo pri Jagełłonach, t. I, Kijów 1901, s. 176, 181-187).
TABELA 2
M A LBO R K w. stw a przedeckiego BYDGOSZCZ TORUŃ Ф Ujście, Mosina Dobiegniew, Dębe ш с ш п / • Nieszawa Inowrocław Brzekiniec Podstolin i Lutola i Międzyrzecz w. stw a rogozińskiegoф POZNAŃ w °jtowstwa - stw o pyzdrskie PŁOCK BRZESC KUJAWSKI
Międzyrzec (ponow nie wraz z Rogozińcem)
loziniec ф Nowa Wieś, Sokolniki
Międzyrzec (część)
В
• ŁĘCZYCAw. stw a sieradzkiego
KALISZ #
GŁOGÓW ф Piotrków „ p o ło w a ' z Tuszynem Sieradz w. stw a sieradzkiego Kobyla Brzeźnica Piotrków. lolesławiec Piotrków „ p ołow a ' W R O C ŁAW Brzeźnica w ó/toW o LEGENDA Kobyla nazwa dóbr ф położenie dóbr
IB ■nimi
pozycja zapis (zł) CZĘSTOCHOW A • OPOLEPodstawy informacji Uwagi
□
MK 24, k. 376nn. (1510). MK 25, k. 255 (1512) Pokrycie wykupu z dochodów cła krak.0
MK 24, k. 437v (1511) Pokrycie wykupu z dochodów stwa sieradzkiego. Spłata ratalna przez 3 lata0
MK 23, s. 356, 462 (1508). MK 25, k. 255v (1512).Zob. też s. 102 i przyp. 40 Brak bliższych danych; wyzwolenie z zastawu zapewne ok. 1510
0
Rki 138 (1546) Pokrycie wykupu z dochodów stwa sieradzkiegoa
MK 45, s. 789 (1531). Inw. LVI, Ł 2, I, k. 75v (1539) Wykup przez stę łęczyckiego Mikołaja Russockiego przy ekstenuacji 300 zł rocznie (6 lat)a
MK 24, k. 381-381v (1510). Decjusz. Górski. Stryjkowski Spłata ratalna przez 4 lata przy rękojemstwie zarządców stwa - Jana Bonera i Andrzeja Kościeleckiego. Wg Decjusza i Górskiego - spłata błędnie 5000 zła
Rki 91 (1536) Pokrycie wykupu z dochodów stwa sieradzkiegoa
MK 71, k. 35 (1545) Wykup przez Stanisława i Wojciecha Lwowskich- -Ostrorogówa
MK 24, k. 102v-103v (1509). MK 23, s. 618-619 (1509).MK 28, k. 53v (1513). Decjusz. Górski Wykup części dóbr od Jana Karnkowskiego, kan. krak., następnie zapis całości dóbr Łukaszowi Górce, poprzednio posesorowi zastawnemu innej części tych dóbr. Odnowie nie tego zapisu w 1513 (sprzedaż z prawem odkupu). Wg Decjusza i Górskiego - spłata 2300 zł
mo
|
Rki 144 (1543) Wykup dóbr od Górków za pośrednictwem Wawrzyńca Myszkowskiego, aktualnego tenutariusza międzyrzeckiegond
MK 25, k. 200 (1512). MK 28, k. 135 (1514). MK 31, s. 308-309 (1518). Decjusz. Górski. StryjkowskiWykup za pośrednictwem m. Torunia; zwrot Toruniowi tej pożyczki w ciągu 6 lat przez sukcesywne dostawy soli z żupy przemyskiej
0
Rki 144 (1547) Pokrycie wykupu z dochodów stwa pyzdrskiegoEU
Zob. s. 102 i przyp. 40. Decjusz. Górski. Stryjkowski Brak bliższych danychму
MK 23, s. 651 (1509). MK 25, k. 16v-17v (1511) W 1509 odnowiono zapis Aleksandra przy umorzeniu z długu 800 zł węg. W 1511 wykupił dobra za 1000 zł aktu alny tenutariusz, Mikołaj Ocieski, dla stołu królewskiego. Pożyczkę tę rozliczono drogą ekstenuacji z dochodów stwa konińskiegoму
MK 45, s. 316-317 (1530) 1600 zł wyłożył na wykup dóbr skarb królewski; 693 zł wypożyczył Mikołaj Działyński, co zostało mu dopisane na stwie brodnickimму
MK 22, k. 97v-98, 179 (1507). Deq'usz. Górski. StryjkowskiSpłata zastawników w połowie ratalna, w połowie - z dochodów mennicy (zwrot rękojemcom - Janowi Bonerowi i Krzysztofowi Szydłowieckiemu)
му
MK 62, k. 294-296, 367-372 (1541). MRPS IV, 20769,20770 (1542) Rezygnacja z zapisu Hieronima Moszyńskiego w związku z uznaniem przez króla prawego pochodzenia jego syna, Macieja. W 1542 objął posesję dóbr Andrzej Górka
(Л Ё Ш И
t D B Щ i s « h ™4
TABELA 2 cd.
• ŁĘCZYCA H l U l I I I I I Я и м н и • W A RSZAW A w. stw a lubelskiego Rawa 1 Г 1 МУ
Ф Krzepice ^CZĘSTOCHOWA » Dębowiec н и т и Parczew (wójtostwo) — • Kolechowice - ф (wójtostwo) Lublin Sulisławice tany k. Świdnikar
w. stw a chęcińskiego Ш Ж Ш Raphicze (Rapsicze?) pod Zemborzycami (Krępiec?)wielkorządy krak. [ Ц E S I -'•Czarnca Czechów
/ *
SA N D O M IER Z Długołęka -ф Lelów . Koszyczki '— ЯKuchary (Koszyce) W. stwa sandomierskiego
w. stw a lubelskiego » m i m Lanckorona Laskowa Wola
7
Niepołomice\
Ш Ш
wielkorządy krak.D H
•.
PRZEMYŚL SA N O K LEGENDA Kobyla nazwa dóbr ф położenie dóbr111 В M i l
pozycja zapis (zł)Podstawy informacji Uwagi
И Zob. s. 101 i przyp. 39. Decjusz. Stryjkowski Zapis składał się z 2000 zł (pożyczka Aleksandra) i z 4000 dukatów (pożyczka Zygmunta I). Górski pominął Gostynin, zgodnie z rzeczywistym stanem rzeczy (ekstsenuacja za dożywocie, a nie spłata)
Q MK 23, s. 105 (1507). MK 22, k. 224 (1508). MK 25, k. 83v, Zapisy Zygmunta I dotyczące wojen moskiewskiej, a na-279v, 293 (1512). MK 33, s. 736 (1519) stępnie pruskiej. W 1530 Jan i Mikołaj Radziejowscy zrzekli się zapisów na stwie rawskim, uzyskując w za mian zabezpieczenie na Kampinosie i Mszczonowie. Mimo zapisów stwo rawskie znajdowało się w eksplo atacji skarbu królewskiego od 1517
Q MK 23, s. 253 (1507). MK 24, k. 15, 21, 263, 379-380 Umorzenie 2000 zł testamentem. Pozostałość - spłaty ra-(1508-1510). Zob. też s. 96 i przyp. 32. Decjusz. Górski. talne, w 1508 zabezpieczone rękojemcom (rajcy krak. Stryjkowski - Jan Boner, Adam Czarny, Jan Kislink) na dochodach olbory olkuskiej, a następnie - w 1510 - rękojemcom Janowi Bonerowi i Andrzejowi Kościeleckiemu, na żupach wielickich z terminem - do 1514. Decjusz i Stryjkowski określają spłatę zapisu na 7000 zł, Górski - na 5000 zł (zapewne po odliczeniu umorzonych testamentem 2000 zł)
f t MK 23, s. 390 (1508). MK 24, k. 379 (1510). MK 25, k. 20-21 (1511). MK 35, k. 104 (1520). MK 37, k. 37 (1520). MK 39, k. 311 (1547). Lubomirski, s. 56
1508-1511 - tenuta w rozliczeniach skarbowych. W 1510 - zapis pożyczki 9000 zł, w 1516 - wykup za pośrednictwem m. Torunia (zwrot pożyczki przez sukcesywne dostawy soli z żup woj. ruskiego). W 1520 - pożyczka 10 000 na wojnę pruską - zob. s. 113-114 i przyp. 65-66
f t
MK 29, k. 375 (1515) Pokrycie wykupu z dochodów stwa chęcińskiegof t
MK 23, s. 850 (1510). MK 24, k. 385v (1511) Pełna kwota zapisu nieznana; wpis z 1510 stwierdza, iż królspłacił część pożyczki, a zapisał jedynie jej pozostałość. W 1511 zamieniono kontrakt zobowiązujący zastawnika do świadczenia stacji na użytkowanie dożywotnie (jako ekstenuacja zapisu). Około 1530 Czechów wchodził już w skład wielkorządców krak.
f t Zob. s. 127 i przyp. 98 (1534)
-0 Lubomirski, s. 14 (ok. 1510)
-0 MK 31, s. 411; 1518. Rki 73 (1534) W 1518 - zapis 3300 zł, w 1534 - wykup przez skarb królewski
и о| Zob. s. 102 i przyp. 40 (ok. 1518) Umorzenie zapisu testamentem
[ Ц Lubomirski, s. 56 (ok. 1512) Umorzenie zapisu za dożywocie i za darowiznę 2 wsi. W 1520 - ponowny zapis. Zob. s. 113n. i przyp. 65-66
Я Rki 64 (1529-1531) Pokrycie wykupu przez skarb królewski
E U Rki 73 (1533-1535) Jw. Zob. też s. 122 i przyp. 86, s. 127 i przyp. 97
р я MK 23, s. 445, 862-864v (1508-1510). Zob. też s. 98 Przeniesienie zapisu 2700 zł na dobra Kazimierz, umorzenie 300 zł
0 MK 48, s. 66nn. (1532) Pokrycie wykupu z dochodów stwa lubelskiego
R RKI 73 (1533-1534). Rki 84 (1537-1538) Jw.
TABELA 2 cd.
R A W A • Radom wielkorządy krak. t MUU Ш л л т ш Szydłów ф Słomniki фm
wielkorządy krak. Ojców Ф Proszowice a a Krakówwielkorządy krak. ( cz. doch o dó w P il z n o
m. Krakowa, młyny, jatki, straż
, rybna i in.) W '
Ш Е И а ^ Ш Е В
SA N D O M IER Z t Pnłanipr A » B i l l 1 K i l l13 500
SA N O K• .
PRZEMYŚL LEGENDA Kobyla nazwa dóbr położenie dóbrIE ■nimi
pozycja zapis (zł) • W A RSZAW A • ŁĘCZYCA 7 / # LUBLINPodstawy informacji Uwagi
[18| MK 31, s. 411 (1518) W 1518 przy wykupie Ojcowa przeniesiono zapis 3300 zł na Koszyczki i Kuchary. Zob. też s. 90 i przyp. 17, s. 122 i przyp. 86, s. 99 i przyp. 32
^ MK 24, k. 30-31 (1508). Decjusz. Górski. Stryjkowski Pokrycie wykupu z pożyczki udzielonej przez Mikołaja Kościeleckiego (zabezpieczenie na żupach soleckich stwa przemyskiego). Wg Decjusza - 8000 dukatów
m MRPS IV, 1031, 9780, 1423 (1510-1511), 2667 (1518), Brak bliższych danych. Cytowane źródła wskazują, iż 16052 (1531), 16968 (1533), 18553 (1537). Rki 144 (1547) dobra były w zastawie Jakuba z Siekluki, po którego