PISMO PRZYRODNICZEORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYRODNIKÓW IM. KOPERNIKA

y r

P I S M O P R Z Y R O D N I C Z E

ORGAN POLSKIEGO TOWARZYSTWA PRZYRODNIKÓW IM. KOPERNIKA

STYCZEŃ 1967 ZESZYT 1

P A Ń S T W O W E W Y D A W N I C T W O N A U K O W E

T R E Ś Ć Z E S Z Y T U 1 (1983)

K o w a l e w s k a - M a ś l a n k i e w i c z o w a Z. , W 8 0 -lecie u ro d z in P r o f e s o r a

W ła d y s ła w a S z a fe r a . 1

P i e n i ą ż e k S. A ., I s la n d ia ... 4 J u r a Cz., J a k o d ż y w ia ją się P o g o n o p h o r a ? ... 8 G o m ó ł k a B., N a tu r a ln e p o m n ik i k u czci M ik o ła ja K o p e r n ik a . . . . 10 K r e i n e r J ., 75 l a t te o r ii n e u r o n o w e j ...13 F u d a l e w i c z - N i e m c z y k W ., O w o c a n k a p o łu d n ió w k a (C e r a titis c a p i-

ta ta W ied ., D i p t e r a ) ... 16 D ro b ia z g i p rz y r o d n ic z e

P o m n ik i p rz y r o d y w p o łu d n io w e j P o ls c e (J. D u d z i a k ) ...18 B a th y ly c h n o p s e x ilis — r y b a o c z te re c h o czach (W. B y c z k o w s k a -S m y k ) 19 P r o l if e r a c ja k w ia to s ta n u u o g ro d o w e j d r ia k w i k a u k a s k ie j S c a b io sa c a u - ca sica M . B. (J . M o w s z o w ic z ) ... . 20 N o w y sp o só b o c z y sz c z a n ia r z e k z z a n ie c z y sz c z e ń p o p rzem y sło w ’y c h (W. J . P a j o r ) ...21

_{l i t *-■}

B o b ry n a d r e g u lo w a n ą rz e k ą S z c z e b e rk ą w p o w ie c ie a u g u s to w s k im (A. M a r k i e w i c z ) ... 22 R o z m a i t o ś c i ...23

R e c e n z je ^

E. P a s s e n d o r f e r : N a s k a ln e j d ro d z e (K . M a ś la n k ie w ic z ) . . . . 25 M. Gi R u t t e n : P o w s ta n ie ż y c ia n a Z ie m i a ś w ia d e c tw a g e o lo g ic z n e (K . M a ś la n k ie w ic z ) ...25 C h ro ń m y p rz y r o d ę o jc z y s tą (Z. M . ) ... 26 K o sm o s — S e r ia A B io lo g ia (Z. M . ) ... 26 S p r a w o z d a n ia

R o z w ó j s tu d ió w n a U n iw e r s y te c ie J a g ie llo ń s k im w p o w o je n n y m d w u ­ d z ie s to le c iu (S. S m r e c z y ń s k i ) ... 27 Z ja z d b io lo g ó w — w y c h o w a n k ó w U J (B. G o d o w icz) . . . . . . 27 S p ra w o z d a n ie z d z ia ła ln o ś c i O d d z ia łu S z c z e c iń sk ie g o P o ls k ie g o T o w a ­ r z y s tw a P r z y r o d n ik ó w im . K o p e r n ik a za r o k 1965 ... 28

S p i s p l a n s z I. JE M IO Ł U S Z K I. — F o t. J . Z e m b rz u s k i

II. S Z K IE L E T K O R A L A F a v ia sp . — F o t. J . S k ib iń s k i

II I. C IS — s t r u k t u r a p n ia . P ie c h o w ic e , p o w . J e l e n ia G ó ra . — F o t. J . K o rp a l

IV. M O L O W S O P O C IE po z im o w y m s z to rm ie . — F o t. H . M a s ic k a

O k ł a d k a : R O D O D E N D R O N p o d śn ie g ie m . — F o t. W. S tr o jn y

P I S M O P R Z Y R O D N I C Z E

O R G A N P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A P R Z Y R O D N I K Ó W I M. K O P E R N I K A

S P I S T R E Ś C I

ROK 1967

C y fry w y ró ż n io n e k u rs y w ą o z n a c z a ją n u m e r z eszy tu , c y fr y z w y k łe — s t r o n ę

A R T Y K U Ł Y

A l e x a n d r o w i c z S. W ., Z a b u rz e n ia g la - c ite k to n ic z n e u tw o ró w m io c e ń s k ic h w T u - ro s z o w ie k o ło Z g o r z e l c a ...

B a r t k e A ., I n a k t y w a c j a c h ro m o so m u X u s s a k ó w ...

C h m i e l e w s k a I., R e g u la c ja p rz e m ia n y w ę ­ g lo w o d a n o w e j u z w i e r z ą t ...

D y l e w s k a M., P s z c z o ło w a te w T a tr a c h i n a B a b ie j G ó r z e ...

D z i u r z y ń s k i A ., Z ż y c ia o w ad ó w w g a la ­ sa c h g a m u s z n ic y b u k o w e j ...

F a 1 i ń s k i J. B., B ia ło w ie s k i P a r k N a ro d o w y ja k o o b ie k t b a d a ń n a u k o w y c h ...

F e d o r o w s k i J ., K o r a le n a S v a lb a r d z ie . . F e d o r o w i c z Z., E u g e n iu s z K ie rn ik . . . F e l i k s i a k S., P r z e g lą d l i t e r a t u r y p o m o c n i­

czej do o z n a c z a n ia p ta k ó w n a sz e g o k r a j u F u d a l e w i c z - N i e m c z y k W. , M i c h a ­

ł e k Z., O w o c a n k a p o łu d n ió w k a (C e ra titis c a p ita ta W ied . D i p t e r a ) ...

G a l a r o w s k i T., O u tw o rz e n ie B ie sz c z a d z ­ k ie g o P a r k u N a r o d o w e g o ...

G a w e ł A ., S ta n o w is k o n a u k m in e ra lo g ic z ­ n y c h d a w n ie j i w d o b ie o b e c n e j . . . . G a w ł o w s k a J., O c h ro n a p rz y r o d y w p r a ­

cach P o ls k ie j A k a d e m ii N a u k ...

G o m ó ł k a B., N a tu r a l n e p o m n ik i k u czci M ik o ła ja K o p e r n i k a ...

G r o d z i c k i A ., O w y s tę p o w a n iu z ło ta w S u ­ d e ta c h W s c h o d n i c h ...

G r o d z i ń s k a K ., R o ślin n o ść S k a lic P o d h a la ń s k ic h i S p i s k i c h ...

G u m i ń s k a B., O le ś n y c h g rz y b a c h w o rk o ­ w y c h ...

H o r n i g A ., S ia r k a w ś w i e c i e ...

H u r w i c J., D ro g a b a d a w c z a M a r ii Skłodow - s k i e j- C u r i e i z n a c z e n ie je j o d k ry ć . . .

2, 41

2, 36

11, 266 10, 242 6, 145

4, 85

9, 214 12, 307 4, 100

h 16

9, 208 5, 113 10, 240

1, 10

5, 121 6, 149

3, 57

4, 90

9, 205

J a k u b o w s k i J . L ., H o g g a r, k r a j k się ż y c o ­

w y c h w u lk a n ó w i n ie b ie s k ic h lu d z i . . . 12, 289 J a r o n i e w s k i W ., J a d o w ite w ęże i ic h ja d y 2, 38 J a s i ń s k i A., U d z ia ł n e u r o s e k r e c ji w p r o ­

c e sa c h i n t e g r a c y j n y c h ... 10, 246 J u r a Cz., J a k o d ż y w ia ją s ię P o g o n o p h o r a t 1, 8 J u r k o w s k a H ., M o c z n ik w ż y w ie n iu r o ­

ś lin ... 7— 8, 171 K o h l m i i n z e r S. i G r z y b e k J ., G rz y b y

w y ż sz e a m e d y c y n a ...4, 96 K o m o r n i c k i T., R o zw ó j p o ls k ie j n a u k i

0 g le b ie (od W . T y lk o w s k ie g o do S ł. M i­

k la s z e w s k ie g o ) ...

11

, 261 K o w a l e w s k a - M a ś l a n k i e w i c z o -

w a Z., W 8 0 -lecie u ro d z in P ro f e s o r a W ła ­ d y s ła w a S z a f e r a ...

1

, l K r a j e w s k i R., O o s u w is k u w C h o d e n ic a c h

p o d B o c h n i ą ... 2, 44 K r e i n e r J ., 75 l a t te o r ii n e u ro n o w e j . . . 1, 13 K u c h o w i c z B r., O d h ip o te z y n e u tr in o w e j

d o p ie r w s z y c h d o ś w ia d c z e ń ( P r e h is to r ia

n e u t r i n a ) ...2, 33 K u c z y ń s k i A ., J a n C z e rs k i w y b itn y geolog

1 p o d ró ż n ik p o ls k i (1845— 1 8 9 2 ) ... 3, 72 L a s o t a J ., P rz e d z iw n y ś w ia t d ra p ie ż n y c h

g r z y b ó w ... 12, 297 L i p i e c T., K o m p le k s o tw ó rc z e w ła ś c iw o ś c i

n ie k tó ry c h le k ó w i p ró b y w y ja ś n ie n ia m e ­

c h a n iz m u ic h d z i a ł a n i a ... 12, 301 L i t e w k a Cz., M o rze M a r m a r a ... 7— 8, 178 L i t y ń s k i T., N ie k tó r e p r z y k ła d y z a sto so -

s o w a n ia m ik r o e le m e n tó w w r o ln ic tw ie

i z o o t e c h n i c e ... 6, 141 L u t e r e k R., S a m o lo t n a u s łu g a c h o c h ro n y

l a s u ... 3, 71 Ł u k a s z e w i c z K ., N a d „ Z o o lo g ią ” z s z e s ­

n a s te g o w i e k u ... 9, 222 M a s t y ń s k i Z., F a u n a w o j. b y d g o sk ie g o

w z b o g a c a się w o s ta tn ic h la ta c h . . . 12, 295

II

M a t l . a k O., D e lta D u n a j u ... 10, 237 M e r g e n t a l e r J., G ro m a d y g a la k t y k . . . 11, 270 M i c h n a E., O k lim a c ie G r u z j i ... 9, 218 M i k u l s k a I., P rz ę d z a p a ję c z a , je j z a d a n ia

i w y tw a r z a n ie ... 10, 233 M ł o d z i a n o w s k i F ., O w p ły w ie p o la m a ­

g n e ty c z n e g o n a o rg a n iz m y ż y w e ...12, 292 M ł y n a r s k i M ., P ła z y i g a d y z p lio c e n u R ę -

b ie lic K ró le w s k ic h ...2, 29 M o w s z o w i c z J., W ilib a ld B e s s e r (1784—

1842) 7—8, 188

— K s. S ta n is ła w J u n d z iłł 6. V. 1761— 15. IV . 1847

(w 1 2 0 -lecie ś m i e r c i ) ...10, 252 N i e w o l a k S., D r o b n o u s tro je c e n n y m p o k a r ­

m e m d la o rg a n iz m ó w w o d n y c h ... 10, 244 N o w a k T ., P o d s ta w o w e w ia d o m o ś c i o a l e r ­

g ii ... 7—8, 175 O k r u s z k o H ., T o rfo w is k a w ie rz c h o w in o w e

I r l a n d i i ... 5, 117 P a g a c z e w s k i J., P ie r ś c ie ń p y ło w y o ta c z a

z i e m i ę ... 7— i 190 4 115 P i e n i ą ż e k S. A ., I s la n d ia . . . . . . . 1, P i n o w s k i J ., C a m a rg u e w o czach o rn ito lo g a 5, R ó ż y c k i M ., Z a o p a tr z e n ie w ie lk ic h m ia s t

w w o d ę n a p r z y k ła d z ie W ro c ła w ia . . . . 10, 249 R z e b i k B., P o k a r m l i s a ... 4, 94 S a d k i e w i c z H ., W y s tę p o w a n ie u r a n u

w p r z y r o d z i e ... 3, 61 S c h o 1 1 z R., Ż u r a w in a s t a j e się w P o ls c e r o ­

ś l in ą h o d o w l a n ą ... 9, 216 S k i n d e r N. W ., P e r s p e k ty w y w y k o rz y s ta n ia

w p r a k t y c e w y n ik ó w b a d a ń n a d fiz jo lo g ią

s in ic ... I I ; 275 S k o w r o n - C e n d r z a k A., G e n e ty c z n e

p o d s ta w y p rz e s z c z e p ia n ia tk a n e k i n a r z ą ­ d ó w ...7— 8, 181 S k o r k o w s k i E., D la c z e g o P o ls k a h o d o w la

k o n i a r a b s k ic h p r z o d u je w św ieo ie? . . . 3, 64 S t a n k i e w i c z M ., Z b io lo g ii k a m e le o n ó w

g ó r s k i c h ...11, 278 S t e c k i K ., Z w y c z a je ś w in e k m o r s k ic h . . 3, 69 S t e f a ń s k i W ., S to s u n e k p a so ż y tó w je lito ­

w y c h do f lo r y b a k t e r y j n e j ... 7— 8, 177 S t r o j n y W ., B io lo g ia i e k o lo g ia b ie d r o n e k 11, 272 S t r z a ł k a K ., J a k s a m c e n ie k tó ry c h o w a d ó w

o d n a jd u j ą s a m i c e ... 7— 8, 186 Ś m i a ł o w s k i A ., S e n z im o w y je ż y . . . . 3, 67 Ś w i e b o d a M., R o la te r e n ó w z ie lo n y c h w z a ­

d y m io n y c h m i a s t a c h ... 6, 156 W a j d o w i c z Z., W p ły w o p ró ż n ia n ia z b io r­

n ik ó w z a p o ro w y c h n a ic h tio f a u n ę . . . 7— 8, 184 W a l u s i a k - G r z y b o w a L., R o la so li m i­

n e r a ln y c h w u s tr o ju o ra z ź ró d ła ic h w y s tę ­

p o w a n ia ... 5, 124 W ł o d e k J . M ., R a s y i o d m ia n y k a r p i h o d o ­

w a n y c h w s t a w a c h ... 9, 211 W o j t u s i a k A ., P o d m o r s k a s łu ż b a s a n i ta r n a 6, 153 W ó j c i k Z., M ie c z y sła w L im a n o w s k i (1876—

1948) 5, 126

Z n a t o w i c z S., W s p o m n ie n ie o B ro n is ła w ie Z n a to w ic z u (w sp ó łz a ło ż y c ie l i d łu g o le tn i r e ­

d a k to r „ W s z e c h ś w ia ta ” ) ... 6, 157 Ż a r n o w s k i E., 7 5 -lecie u ro d z in p ro f . d ra

W ito ld a S t e f a ń s k i e g o ...7— 8, 169

D R O B IA Z G I P R Z Y R O D N IC Z E I R O Z M A IT O Ś C I

A n d r z e j e w s k i H ., O so b liw y p a s a ż e r . . 10, 254 B i l e w s k i W ., O cz y m „ m ó w ią ” j a j a d in o ­

z a u ró w ? ...5, 131

— Z ż y c ia lik a o n ó w i s z a k a l i ...2, 47 B y c z k o w s k a - S m y k W . (W. B -S .), A n -

h y d r a z a k w a s u w ę g lo w e g o w s k a ź n ik ie m n o ś n o ś c i k u r ... 1, 23

— B a th y ly c h n o p s e x ilis — r y b a o c z te re c h o c z a c h ...1, 19

— C ię ż k a w o d a w y w o łu je b e z p ło d n o ś ć m y s z y 5, 137

— C z y o d p o rn o ś ć n a p r o m ie n io w a n ie X z m ie ­

n ia się z w i e k i e m ? ... 4, 107

B y c z k o w s k a - S m y k W. (W .B -S.), D z ia ­ ła n ie e tio n in y n a c ię ż a rn e s a m ic e . . .

— D z ia ła n ie ta łid o m id u n a p a w ia n y . . .

— E n d o g e n n y a lk o h o l w o rg a n iz m ie . . .

— I l e w o d y z a w ie r a ją tk a n k i z w ie r z ą t p u s ty ń n y c h ? ...

— J a k u z y s k a ć e n d o t o k s y n y ? ...

— M e c h a n iz m d z ia ła n ia e n d o to k s y n b a k te r y j

n y c h ...

— N ie o d ż y w ia n ie c ię ż a rn y c h m a te k a ś m ie r te ln o ś ć p ło d ó w o w c y ...

— N ie z n a n a f u n k c j a p ę p o w i n y ...

— N o w y in h ib ito r h e m o liz y k r w i . . . .

— O b ecn o ść o b c y c h s a m c ó w o b n iż a p ło d n o ś ć m y s z y ... ...

— P r o s ty sp o só b p r z e c h o w y w a n ia d ro b n y c h o b ie k tó w b i o l o g i c z n y c h ...

— R a k o tw ó rc z e w ła ś c iw o ś c i p a p r o c i . .

— R o g ó w k a o k a m a z m ie n n ą g ru b o ś ć . .

— Ś lin a s a m c ó w i s a m ic m y s z y z a w ie r a ró ż n e ilo śc i a m y l a z y ... •

— W p ły w ja k o ś c i p a p ie r u n a d o jr z e w a n ie p łc io w e o w a d ó w ...

— W p ły w k a s t r a c j i n a o d p o rn o ś ć o rg a n iz m u

— W p ły w w ir o w a n ia j a j n a p łe ć o w a d a . .

— W y m ia n a g a z o w a k r w i in v it r o . . . .

— Z a w a r to ś ć p o lo n u 210 w k r w i lu d z k ie j .

— Z m ie n n a d łu g o ś ć c ią ż y u n o r k i ...

— Z n a c z e n ie w ita m in y A d la s p e r m a to g e n e z y D o b r o w o l s k i J . (J. S. D.), C zy u n i w e r ­

s a ln y ś r o d e k g r z y b o b ó j c z y ? ...

— C zy żb y r e n e s a n s te o r ii m ig r a c ji ż y c ia w K o s m o s i e ? ...

— N ie z w y k łe s t a n o w is k o ż a b y R a n a g ra eca B lg r ...

— S e n s a c y jn a in w a z ja k u b | ^ k i c h w ę ż y . . . D u d z i a k J ., P o m n ik i p r z y r o s t w p o łu d n io ­

w e j P o l s c e ... . • • • • . • • D z i ę c z k o w s k i A ., L a V a n o ise — p ie r w ­

s z y f r a n c u s k i p a r k n a r o d o w y . . . ■ • • D z i u r z y ń s k i A ., D o fo to g r a m u „ Z ro ś n ię te

g ra b y , C a r p in u s b e tu lu s L .” ...

F u d a k - o w s k i J ., M aso w y p o ja w j ę t e k . .

— P o lo w a n ie d z ię c io ła tr ó jp a lc z a s te g o . . .

— S k ła d a n ie j a j p r z e z s a m ic ę tr z p ie n n i k a . .

— Z o b y c z a jó w p l i s z e k ...

G e r c z A ., W p ły w ś w ia tła n a ro z w ó j z a ro d ­ k ó w r y b ...

G o d o w i c z B., W p ły w b o d źcó w w ę c h o w y c h n a c y k l p łc io w y u m a ły c h s s a k ó w . . . . G r o d z i ń s k a N ., C zy n a rz ę d z i u ż y w a ty lk o

c z ło w ie k ? ... 7 K a c z m a r e k A ., G ła z -d r o g o w s k a z — ś w ia ­

d e k o ś m iu w ie k ó w h i s t o r i i ...

— G ła z n a r z u to w y „ P a tk u l” . . . 7-

— G ła z y m ó w i ą ...

— M iło rz ą b w M iło s ła w iu — ż y w y p o m n ik p r z y r o d y ...

K a ź m i e r s k i J. K ., (J . K . K .), G ła z y n a r z u ­ to w e w P a ł u k a c h ...

— S t a r y d ą b w P a łu k a c h . . . . . . . . K ł o s o w i c z S., O su w isk o w m ie js c o w o śc i

K o b y le o b o k t r a s y k o le jo w e j F r y s z ta k - W i - ś n i o w a ...

K o r n a ś J. (J. K .), R o ś lin y p o d ró ż u ją n a k r a c h p o M o rz u A r k t y c z n y m ...

— R o zw ó j ro ś lin n o ś c i n a s to k a c h c z y n n e g o w u l k a n u ...

K o s t y n i u k M ., Ż y w e n a s io n a z w y k o p a lis k a r c h e o l o g i c z n y c h ...

K o w a l s k a Z., B o c ia n y w łó d z k im Z O O . . K r z a n o w s k i A . (A. K rz.), K r a jo w e n ie t o ­ p e r z e je d z ą r y b y ...

K u c h o w i c z B r., E n e r g e ty k a ją d r o w a n a ś w ie c ie i w P o l s c e ... 7-

— Iz o to p y p ro m ie n io tw ó rc z e w P o ls c e . .

— J a d p s z c z e li a p ro m ie n io w a n ie . . . .

— N o w e m u t a c je b a k t e r i i ...

— P o s z u k iw a n ia g in ą c e j p l a t y n y . . . . .

— P rz y s z ło ś ć s k o r p io n a s a h a r y js k ie g o . . .

— Z p r a c o w n i c z e c h o s ło w a c k ic h n a u k o w c ó w M a r k i e w i c z A ., B o b ry n a d r e g u lo w a n ą

r z e k ą S z c z e b e rk ą w p o w ie c ie a u g u s to w s k im

5, 138 5, 137 5, 137 9, 228 1, 23 5, 138 4, 107 10, 258 3, 80 5, 138 3, 80 4, 107 3, 80 4, 107 4, 107 9, 228 5, 138 3, 80 9, 228 10, 258

9, 228 9, 227 9, 227 3, 77 10, 257 1, 18 2, 46 12, 312 5, 138 5, 139 4, 107 5, 135 6, 158 5, 130 - 8 , 191 11, 281 - 8 , 197 10, 256 9, 225 3, 80 3, 80

6, 161 9, 227 9, 227 4, 103 4, 104 1, 23 -8 , 194

9, 228

9, 228

9, 228

9, 229

9, 228

9, 229

1, 22

M a r k i e w i c z F., I c h tio f o n o za u p s t r ą g a ź ró ­ d la n e g o (S a lm o fo n tin a lis ) w Z ie lo n y m S t a ­

w ie G ą s i e n i c o w y m ... 3, 78 M a r k s A . (A. M.), S ło ń c e w y m ia t a p ro m ie n ie

k o s m i c z n e ? ... 11, 285 M a ś l a n k i e w i c z K , (K . M.), Z d ję c ie k się ­

ż y c a p r z e k a z a n e p rz e z a u to m a ty c z n ą s ta c ję

„ Ł u n a -9 ” ... 4, 106 M o w s z o w i c z J., P r o lif e r a c ja k w ia to s ta n u

u o g ro d o w e j d r i a k w i k a u k a s k ie j, S c a b io sa

ca u ca sica M. B ... 1, 20 i F a g a s i e w i c z L . , P r z e r a s ta n i e ( p r o lif e r a ­

c ja ) k o sz y c z k ó w u c y n ii lu b ja k o b in k i (Zin - n ia e le g a n s J a c q . ) ... 11, 281

— Z m ie n n o ś ć lic z b y o k w ia to lis tk ó w u k n ie c i b ło tn e j (C a lth a p a lu s tr is L . ) ... 7— 8, 191 M y c i e l s k i S., G o ry l „ a lb in o s ” z R io -M u n i 7— 8, 199

— J e s z c z e o R i o - M u n i ... 12, 313 O l s z e w s k i A., Z lo d o w a c e n ia p le js to c e ń s k ie

w C o r d ille r a R e a l ( B o l i w i a ) ... 7— 8, 198 P a j o r W . J . (W. J . P.), B a d a n ia n a d to k s y c z ­

n o ś c ią e n d o to k s y n b a k te r y jn y c h . . . 3, 79

— B a d a n ia s k ła d u a m in o k w a s o w e g o n ie k tó ­ r y c h p e p t y d ó w ...1, 23

— B io s y n te z a n u k le o ty d ó w w c h lo r o p la s ta c h 5, 138

— C zy żb y o d k ry c ie n o w y c h a m in o k w a s ó w ? . 5, 139

— D alsz e p o s tę p y c h e m ii s y n te ty c z n e j . . . 12, 314

— F u n g is ta ty c z n e d z ia ła n ie s tre p to m y c y n y . . 1, 23

— G e n e z a n a u k o w e j n a z w y ro d z a jo w e j r u ­

m ia n k u ... 5, 136

— H ip o te ty c z n e u z a s a d n ie n ie a n ty to k s y c z n y c h w ła ś c iw o ś c i l u k r e c j i ...11, 285

— „ K o lo ro w e ” b a k t e r i e ... 7— 8, 202

— M e c h a n iz m k u rc z liw o ś c i tk a n k i m ię śn io w e j 1, 23

— M o rw a — m a ło u n a s z n a n a r o ś lin a sp o ­ ż y w cza ... 5, 136

— N o w a w e r s j a p o w s ta w a n ia g lik o g e n u

w m ię ś n ia c h . ... 9, 227

— N o w e b a d a n ia m e ta b o liz m u w ita m in y B 2 i je j p o c h o d n y c h ...12, 314

— N o w e b a d a n ia n a d p o p r o m ie n n y m i z m ia n a ­ m i o r g a n i c z n y m i ...7—8, 202

— N o w e le k i h i p o t e n s y j n e ... 5, 136

— N o w e le k i p r z e c i w p a s o ż y t n i c z e ... 1, 25

— N o w e w y n ik i b a d a ń p r z e m ia n y a lk a lo id ó w

w u s t r o ju r o ś l i n n y m ...6, 163

— N o w sz e b a d a n ia n a d b u d o w ą c z ą ste c z k o w ą h o rm o n ó w t r z u s t k i ...2, 52

— N o w sze b a d a n ia n a d c y k le m m e ta b o liz m u w ita m in y B i ... 7— 8, 202

— N o w y a n ty b io ty k o s z e ro k im w a c h la r z u d z ia ła n ia l e c z n i c z e g o ... . 12, 314

— N o w y sp o só b o c z y sz c z a n ia r z e k z z a n ie c z y ­ szc z e ń p o p r z e m y s ł o w y c h ... i , 21

— P o s tę p y w d z ie d z in ie b io c h e m ii k o m ó re k 1, 23

— W ła ś c iw o śc i a b s o r p c y jn e z d e n a tu ro w a n y c h b i a ł e k ... 6, 164

— W y ja ś n ie n ie m e c h a n iz m u p o w s ta w a n ia g a ­ la r e t e k r o ś l i n n y c h ...9, 227

— Z a g a d n ie n ie w ła ś c iw e j k o n s e r w a c ji p r o d u k ­ tó w p r z e m y s ło w y c h z a w ie r a ją c y c h k w a s c y ­

tr y n o w y i je g o p o c h o d n e ...2, 52 P ę c z a l s k a A ., A k w a r iu m w K o n s ta n c a . 4, 105 P o m a r n a c k i L ., „ G ra b o w ie c ” — d ru g i r e ­

z e r w a t K i e l e c c z y z n y ... 7— 8, 193

— G rz y b y w n i e b e z p i e c z e ń s t w i e ... 7— 8, 195

— P a r ę słó w o g r z y w a c z u ... 12, 311

— „ Ś w in ia G ó r a ” — r e z e r w a t K ie le c c z y z n y . 6, 159 R a d k i e w i c z J., N o w e s ta n o w is k a żó łw ia

b ło tn e g o (E m y s o r b ic u la r is L.) n a Z iem i

L u b u s k ie j ...6, 161 R a z o w s k i J ., A tla s m o ty li S. K le m e n s ie w i­

c z a ...9, 226 S c h n a y d e r E. (E. S.), B r a z y lijs k a g o rą c z k a 5, 135

— C zy żb y z m ie rz c h „ M o h o le ” ? ... 7—8, 201

— E g ip t z w ra c a s ię k u p u s t y n i ...3, 75

— G az n a M . P ó łn o c n y m ...5, 136

— G e o lo g ic z n a k a t a s t r o f a ...7— 8, 201

— Ile w a ż y a t m o s f e r a ? ...11, 284

— K o n ty n e n ta ln a d ro g a w o d n a R o tte r d a m — M a r s y l i a ... 5, 129

— L e k c ja z tr z ę s ie n ia a la s k a ń s k ie g o . . . 7— 8, 202

S c h n a y d e r E. (E. S.), N a jd łu ż s z y m o s t d r o ­

g o w y w E u r o p i e ... 5, 136

— N a js ta r s z e s k a ł y ? ...7— 8, 201

— N a js ta r s z e s k a m ie lin y ś w i a t a ...3, 80

— N a jw y ż sz y s z c z y t b ia łe g o k o n ty n e n tu — z d o b y t y ... 12, 309

— N o w a b a d a w c z a łó d ź p o d w o d n a ...11, 284

— N o w a r u d a n a L a b r a d o r z e ...1, 24

— O d k ry c ie p o d w o d n e ... 12, 315

— O s ta tn ie w i e l o r y b y ... 4, 106

— P ę k n ię c ia n a P a c y f i k u ...6, 163

— P ie rw s z a b a t y s k a f i a r k a ... 4, 107

— P o d u sz k o w c e w a k c j i ... • . . 2, 51

— P r o d u k c ja p o ta s u w A l z a c j i ... 6, 164

— R o p a n a f to w a d o o k o ła H i s z p a n i i ...6, 164

— S to c z n ia g i g a n t ó w ... 6, 163

— S z o sa p rz e z S a h a r ę ... 2, 51

— S z tu c z n a , p ły w a ją c a w y s p a n a u k i . . . . 12, 314

— T a je m n ic z e ź ró d ło c i e p ł a ...6, 164

— T a m a w A k o s o m b o ... 5, 137

— T ru d n o ś c i z M o h o ... 2, 51

— T u n e l p i r e n e j s k i ...6', 164

— W o d a p o d p u s t y n i ą ... 6, 163

— W y s ta w a ś w ia to w a w M o n t r e a l u ... 12, 313

— Z d ję c ia s a t e li ta r n e a k a r t o g r a f i a ... 6, 163

— Z n o w u - s k a f (ty m ra z e m m e z o -) . . . . 1, 25

— Ż e la z o w G a b o n i e ...6, 162

— Ż y c ie c o ra z s t a r s z e ... 5, 135 S k i b i ń s k i S., Z n a le z is k o b u r s z ty n u w B u ­

k o w e j W ie lk ie j, p o w . C h e ł m ... 10, 255 S t ę ś l i c k a W ., O d k ry c ie n a js ta r s z y c h s z c z ą t­

k ó w w c z e s n o lu d z k ic h w E u r o p i e ... 2, 48 S t r a w i ń s k i S., G o łe p la m y n a g ło w ie p i­

s k l ą t p e rk o z ó w . ...5, 132

— P r z e lo ty n ie to p e rz y i p t a k ó w ... 5, 132 V e t u l a n i I r e n a (I. V.), A s f a l t c h ro n i p rz e d

w y s u s z a n i e m ... 9, 228

— C z te ry l a t a b a d a ń le k a r s k ic h n a d n i e p a l ą ­ c y m i ... 9, 228

— C z y s ta s ło d k a w o d a z w o d y m o r s k ie j i z z a ­ n ie c z y sz c z o n y c h r z e k , d z ię k i n o w e j m e to ­

d z ie „ o d w ro tn e j o sm o zy ” . . . . . . . 2, 53

— D e lfin y m o g ą n a ś la d o w a ć m o w ę lu d z k ą . . 1, 24

— I m p la n t a t k o s tn y u c z ło w ie k a ze s p r e p a r o ­

w a n e j k o śc i c i e l ę c e j ... 2, 52

— J a k p rz e p r o w a d z ić n a rk o z ę u d e lf in a ? . . 1, 24

— Je s z c z e o n o w o tw o ra c h w y w o ła n y c h ty t o ­

n ie m ... I, 24

— N a d m ia r sp o ż y te j m a r c h w i i p o m id o ró w z m ie n ia s k ó r ę b ia łą n a p o m a r a ń c z o w ą . . 5, 138

— N e o n dla n u r k ó w ... 2,

53

— N o w e b a d a n ia n a d p i n g w i n a m i ...10, 257

— N o w o ści w o b ra z a c h re n tg e n o w s k ic h . . . 1, 24

— O c h ro n a p rz e w o d ó w do a p a r a t ó w s e js m o ­

g ra f ic z n y c h p r z e d b y d łe m . . . . . . . 6, 164

— R a d io a k ty w n e p ie r w i a s tk i w o rg a n iz m a c h p a la c z y t y t o n i u ... 5, 138

— Ś la d y ś r o d k ó w o w a d o b ó jc z y c h w o rg a n iz ­

m a c h p i n g w i n ó w ...

1

, 24

— U n u m o z a m ia s t n u r k a , czy te ż la b o r a to r iu m p o d w o d n e ? ... 2, 52

— W ę d ró w k i p io n o w e z w ie r z ą t m o rs k ic h . . 10, 258

— W r a k i sa m o c h o d o w e z g n ia ta n e n a p ły ty

0 g ru b o ś c i 15 c m ... 6, 163

— W p o g o n i za m ło d y m i ta l e n ta m i n a u k o w y m i 2, 50

— W w a lc e z p ró c h n ic ą z ę b o w ą ... 5, 138

— Z a d z iw ia ją c e z d o ln o śc i o r ie n ta c y jn e p in ­

g w in ó w . . . n , 280

— Z a m ia s t w y p a la n ia — „ w y z ię b ia n ie ” z n a ­ k ó w n a s k ó r z e b y d ł a ...I, 24

— Z e s ta w p o ż y w e k w y s y ł a n y c h ...2, 53

— Z m ia n y z w y ro d n ie n io w e s ta w ó w a p r z e m ia ­

n a m a te r ii c h r z ą s t k i ...7—8, 192

— Z u ż y c ie tle n u p r z e z p t a k a w czasie lo tu . . JO, 258 W i l t o w s k i J., N ie d ź w ie d ź z P a le n ic y B ia ł-

c z a ń s k ie j . . . ... 10, 256 W o j c i e c h o w s k i I., „ M ik ro m e to d a ” p r e -

p a r a c j i o k r z e m e k ... 12, 310 W r ó b e l - S t e r m i ń s k a W ., O o w o c o w a n iu

1 r o z s ie w a n iu G le d its c h ia tr ia c a n th o s L . . . 2, 49 Z u b i k E., Ż m ija z y g z a k o w a t a ... 7— 8, 197 Ż y ł k a A., M a la y e m y s s u b tr iju g a — m a ło

z n a n y żółw m a l a j s k i ...7—8, 200

IV

A K W A R IU M I T E R R A R IU M

K a p t u r G., D no a k w a r iu m ja k o f i l t r w o d y 11, 282 Ż Y C IE N A U K O W E W K R A J U I Z A G R A N IC Ą

S P R A W O Z D A N IA I N O T A T K I A l e x a n d r o w i c z Z., P a r k n a ro d o w y i r e ­

z e r w a ty p r z y r o d y u tw o rz o n e w P o ls c e

w r . 1966 ... 7— 8, 203 B i e r n a c k i Z., S p r a w o z d a n ie z I I J u r a j ­

sk ie g o S e m in a r iu m S p e le o lo g ic z n e g o . . . 9, 231 D o b r o w o l s k i J., I I Z ja z d O g ó ln o p o lsk ieg o

K o m ite tu K o o rd y n a c y jn e g o K ó l N a u k o w y c h

B i o l o g ó w ... 3, 83 D r o ż d ż A., S y m p o z ju m I B P w P o lsc e . . 2, 55 G o d o w i c z o w a B., Z ja z d b io lo g ó w — w y ­

c h o w a n k ó w U J ...1, 27 K ą k o 1 M ., S p ra w o z d a n ie z IV O g ó ln o p o l­

sk ie g o S e m in a r iu m S tu d e n c k ic h K ó ł N a u ­ k o w y c h P r z y r o d n i k ó w ...7— 8, 204 K o w a l s k i M ., D w u d z ie sto le c ie L ig i O c h ro ­

n y P r z y r o d y w P io tr k o w ie T r y b u n a ls k im 2, 56 S m r e c z y ń s k i S., R o zw ó j s tu d ió w b io lo ­

g ic z n y c h n a U n iw e rs y te c ie J a g ie llo ń s k im

w p o w o je n n y m d w u d z i e s t o l e c i u ...1, 27 W o ł o s z y n B . W ., S y m p o z ju m S p e le o lo g ic z n e

w K a r p a c z u ... 3, 82 Z d z ia ła ln o ś c i P o ls k ie g o T o w a r z y s tw a P r z y ­

ro d n ik ó w im . K o p e rn ik a

O d d z ia ł B y d g o s k i ... 7— 8, 204, 12, 316 O d d z ia ł K r a k o w s k i ...4, 110, 12, 315 O d d z ia ł Ł ó d z k i ... 5, 140, 10, 260 O d d z ia ł O l s z t y ń s k i ...6, 168 O d d z ia ł S z c z e c iń sk i ...1, 28, 6, 167 O d d z ia ł T o r u ń s k i ... 4, 111 Z u r z y c k i J., K o n f e r e n c ja R W P G d o ty c z ą c a

b a d a ń n a d f o t o s y n t e z ą ...9, 231 K R O N IK A N A U K O W A

M a ś l a n k i e w i c z K . (M.), D o ro czn e n a g r o ­ d y m ie s ię c z n ik a „ P r o b le m y ” ...

— U ro c z y sto ść 100 ro c z n ic y u ro d z in M a r ii S k ł o d o w s k i e j - C u r i e ...9, Ś w i ą t k o w s k a K . (K . Św .), K o n f e r e n c ja

z u d z ia łe m n a u k o w c ó w z a g ra n ic z n y c h . .

— N a u k o w e n a g r o d y W y d z ia łu N a u k B io lo ­ g ic z n y c h P A N ...

— N o w i c z ło n k o w ie W y d z ia łó w . P r z y r o d n i cz y c h P A N ...

— P le n a r n a S e s ja W y tiziału N a u k B io lo g icz n y c h P A N . . . v ... 4, W y ró ż n ie n ie p o ls k ic h i ra d z ie c k ic h b o ta n ik ó w 2,

2, 54 229 4, 108 4, 108 7— 8, 176

108 54 C O P E R N IC A N A

B r z o s t k i e w i c z S. R ., C ie k a w y w iz e r u n e k

K o p e r n ik a z k o ń c a X V I w i e k u ... 11, 283

— K r a t e r K o p e r n ik n a K s i ę ż y c u ... 5, 133 P a g a c z e w s k i J . (P. I.), C o m m e n ta rio lu s

M ik o ła ja K o p e r n i k a ...11, 284 K w a r t a ln i k H is to r ii N a u k i i T e c h n ik i . . . 5, 135

— P r z e k r ó j w n r 1 1 3 4 ... 5, 135

— Ś w ia t m ł o d y c h ... 5, 134

— T o r u ń s k i p o r t r e t M . K o p e r n i k a ...3, 81 R y b k a E., P r o j e k t p r z e b ie g u R o k u K o p e r n i-

k a ń s k ie g o w 1973 r ... 3, 81 O M Ó W IO N E K S IĄ Ż K I I C Z A S O P IS M A B a r n e t t A ., C z ło w ie k H o m o s a p ie n s (m)

(K. M a r o ń ) ... 7— 8, 203 B o ta n ik a (F. G ó r s k i ) ...11, 285 C h ro ń m y P r z y r o d ę O jc z y s tą (Z. M.) (Z. M a ­

śla n k ie w ic z ) ... 1, 26, 5, 140 D e m e l K . , Z w ie rz ę i je g o ś ro d o w is k o (A. Ł o m ­

n ic k i) ... 10, 259 F e d o r o w i c z Z., F a u n a P o ls k i w d z ie ła c h

o. G a b r ie la R z ą c z y ń s k ie g o T. J . (m ) (K . M a ­ ro ń ) ...5, 139 G r a y s o n J ., N e r w y i m ó z g lu d z k i (m )

(K . M a r o ń ) ... 7— 8, 203

J a h n A., A la s k a (K . M a ś la n k ie w ic z ) . . . . 4, 108 J u b ile u s z B ib lio te k i P ro b le m ó w (K. M a ś la n ­

k iew icz ) ... 6, 165 K O S M O S — S e r ia A B io lo g ia (Z. M.) (Z. M a ­

ś la n k ie w ic z ) ... 1, 26 M a te m a ty k a w św ie c ie w sp ó łc z e s n y m (B. K u ­

chow icz) ... 9, 230 M e r r i l l P . W., C h e m ia k o sm o su (B. K u c h o ­

w icz) ... 9, 230 O c h ro n a p r z y r o d y i je j z a so b ó w (Z. M a ś la n -

k ie w ic z o w a ) ...3, 82 O p o l s k i A ., A s tr o n o m ic z n e p o d s ta w y g e o ­

g r a f ii (K. M.) (K . M a ś la n k ie w ic z ) . . . . I I , 287 O r 1 e w s k i J., K a r i e r a n a f t y (K. M.) (K. M a ­

śla n k ie w ic z ) ... 11, 288 P a s s e n d o r f e r E., N a s k a l n e j d ro d z e

(K. M a ś l a n k i e w i c z ) ... 1, 25 P a y s a n K ., N a tu r f o to g r a f ie f u r J e d e r m a n n

(J. H e r e ż n i a k ) ... 2, 54 P o d s ta w o w e P ro b le m y W sp ó łc z e sn e j T e c h n ik i

(K. M.) (K. M a ś l a n k i e w i c z ) ... 6, 166 P r o te u s (Z. W ó j c i k ) ... 4, 109 R a p o p o r t S. M ., K r e w (m) (K . M a ro ń ) . 7— 8, 203 R u 11 e n M . G., P o w s ta n ie ż y c ia n a Z ie m i

a ś w ia d e c tw a g e o lo g ic z n e (K . M a ś la n k ie ­

w icz) ...1, 25 S a n d n e r E i W ó j c i k Z . , K a le n d a r z p r z y ­

r o d y (W . S e r a f i ń s k i ) ... 6, 164 S t e r n e T. E., W s tę p do m e c h a n ik i n ie b a

(P. I.) (J . P a g a c z e w s k i ) ...12, 315 S t r a s b u r g e r E., B o ta n ik a — P o d rę c z n ik

d la S z k ó ł W y ższy ch (F. G ó r s k i ) ... 11, 285 W a l s h E. G., F iz jo lo g ia u k ła d u n e rw o w e g o

(m) (K . M a r o ń ) ... 7— 8, 203 W e i s s k o p f W . F ., W ie d z a i c u d a (m.)

(K. M a r o ń ) ... 6, 167 W k ła d P o la k ó w do n a u k i — N a u k i ś c is łe

(K . M a ś l a n k i e w i c z ) ... 11, 286 Z a l e s k i J ., O g ó ln a g e o g r a f ia t r a n s p o r t u

m o rs k ie g o w z a ry s ie (J. M o n i a k ) ... 10, 259 Z g e o lo g ią n a co d z ie ń (K . M a ś la n k ie w ic z ) . 11, 287 Z l a t n i k A. , K a v i n o w a A ., K v e tin y

a h o ry (J. K o r n a ś ) ... 5, 139

K O M U N I K A T Y

A d re s y O d d z ia łó w P o ls k ie g o T ow . P r z y r o d n i­

k ó w im . K o p e r n ik a n r n r I— 12 . . . . o k ła d k a I I O g ó ln o p o ls k i Z ja z d G e n e t y k ó w ... 11, 288 S p rz e d a ż ro c z n ik ó w c z a s o p is m a „ W sz e c h ­

ś w ia t” n r n r 1— 1 2 ...o k ła d k a S p rz e d a ż Z e sz y tó w P ro b le m o w y c h K o sm o s u . 4, 112 Z e b ra n ie S e k c ji M o rfo lo g ii P o ró w n . i D o­

ś w ia d c z . K o m ite tu Zool. P A N ... 7— 8, 204

L IS T Y D O R E D A K C JI P a w l a k M ., P o k a z o w a le k c j a b io lo g ii z w y ­

k o r z y s ta n ie m c z a s o p is m a W s z e c h ś w ia t . P u c e k Z., W s p r a w ie a r t y k u łu — B ia ło w ie ­

s k i P a r k N a r o d o w y ...

S k a r ż y ń s k a H ., U w a g i n a m a r g in e s ie r e c e n z ji p ro f . K . K o w a l s k i e g o ...

S t r o j n y W ., J e s z c z e o tz w . „ w ilc z y c h ja g o d a c h ” ...

W i e r c i ń s k i A ., U w a g i n a m a r g in e s ie r e ­ c e n z ji p ro f. K . K o w a l s k i e g o ...

9, 232 9, 232 4, 112 3, 84 4, 112

W Y K A Z IL U S T R A C J I

F O T O G R A F IE N A P L A N S Z A C H I O K Ł A D K A C H A r s e n o p ir y t — W . S t r o j n y ... 7— 8, 190 B r z a n k a c z e rw o n o p łe tw a , P u n tiu s s c h a n e fe ld i

(B le c k e r 1853) — W . S t r o j n y ... 12, 295 C is — s t r u k t u r a p n ia — J . K o r p a l ... 1, 18 C z a p la siw a , A r d e a c in e r e a — L . C z e rn e c k i . 4, 95 C z a rn u s z k a , N ig e lla a r y e n s is L. — o w oc —

A . R y m k i e w i c z ... 10, o k ła d k a D ą b b a r t n y w g r ą d z ie — J . L. O ls z e w s k i . . 4, 94 D o je n ie o w ie c n a h a li w M a ły c h P ie n in a c h —

W. S t r o j n y ... 5, 134

D re is se n sia p o ly m o r p h a (P all.) n a m u s z li A n o -

d o n ta sp . — A . P i e c h o c k i ... 3, 79 D y sk o w ie c , S y m p h y s y d o n e ą u ifa s c ia ta h a r a l-

d i P. S c h u lz . — W . S t r o j n y ... 12, 295 D zik, S u s sc r o fa L. — W . S t r o j n y ...3, 62 G ę si d o m o w e, A n s e r a n s e r (L.) — W. S tr o jn y 10, 251 G ła z n a r z u to w y w Z a w a d a c h — A. D zięcz-

k o w s k i ... 11, 271 J e m io łu s z k i — J . Z e m b r z u s k i ... I, 10 J e s ie ń n a d B a łty k ie m — J . M a s i c k i ...11, 279 J e ż o z w ie rz , H y s tr i x le u c u r a — W . S tr o jn y . . 5, 118

K o ń A r a b s k i „ O F IR ” . 3, o k ła d k a

K o n ie. O d p u s t w k la s z to r z e W ig ry — W . S t r o j ­

n y ... 9, 227 K o ra l — s z k ie le t, F a v ia sp . — J. S k ib iń s k i . 1, 11 K ozice, R u p ic a p r a ru p ic a p r a L. — J. Z e m ­

b r z u s k i ...7— 8, 174, 7— 8, o k ła d k a K ro g u le c n a g n ie ź d z ie , A c c ip ite r n is u s —

J . Z e m b r z u s k i ...6, 146 L e p ię ż n ik b ia ły k w itn ą c y , P e ta s ite s a lb u s L. —

J . Z e m b r z u s k i ... 6, 147 L e p ię ż n ik k u tn e r o w a ty , P e ta s ite s sp u r iu s

(R etz.) R ch b . — W . P l i c h t a ... 6, 162 L o d o w ie c D a w s ...4, 103 Ł y s k a — p is k lę , F u lic a a tr a L. — A. B o rk o w ­

sk i ... 5, o k ła d k a M a c r o d o n tia Sp. — je d e n z n a jw ię k s z y c h z n a ­

n y c h c h rz ą s z c z y — B. M a łk in . . . . 6, o k ła d k a M a r k a s y t — W . S t r o j n y ...7—8, 190 M ik o ła je k n a d m o r s k i, E r y n g i u m " m a r iti-

m u m L. — Z. Z w o l i ń s k a ...10, 242 M olo w S o p o c ie p o z im o w y m s z to rm ie —

H. M a s i c k a ...1, 19

— J . M a s ic k i ...12, 311 M o ty l, A g lia ta u L. — p o r t r e t — A. B o rk o w ­

s k i ... 11, o k ła d k a N a re c z n ic a s a m c z a , D r y o p te r is f i l i x - m a s (L.)

S c h o tt — Z. Z w o l i ń s k a ... . 7—8, 191 N a w ło ć k a n a d y js k a , S o lid a g o c a n a d e n sis L. —

Z. Z w o l i ń s k a ... 10, 242 O k rę ż n ic a b a g ie n n a , H o tto n ia p a lu s tr is L. —

W. S t r o j n y ... 5, 119 O rz e c h ó w k a , N u c ifr a g a c a r y o c a ta c te s —

J . Z e m b r z u s k i ... 9, 210 O rz e sz n ic a , M u s c a r d in u s o v e lla n a r iu s L. —

W. S t r o j n y ... 3, 62 O s ta ń c e z w a n e „ P r z ą d k i” . O k o lic a K ro s n a —

J . K o r p a l ... 2, 35

P a p r o ć d r z e w ia s ta — N. M a ł k i n ... 7— 8, 191 P e li k a n b a b a , P e le c a n u s o n o c ro ta lu s —

Z. P n i e w s k i ... 4, o k ła d k a P ie n in y — W . S t r o j n y ... 2, 50 P in g w in — E u d y p te s c r e s ta tu s (F o rst.) —

Z. P n i e w s k i ... 2, o k ła d k a , 2, 34 P in g w in y , S p h e n is c u s d e m e r s u s — W . S tr o jn y 5, 118 P o r f ir w W ie lis ła w iu Z ło to r y js k im — W . S tr o j­

n y ...5, 135 R o d o d e n d ro n p o d ś n ie g ie m — W . S tr o jn y . 1, o k ła d k a R z e k a W a r ta — W . S t r o j n y ...3, 63 S k ło d o w s k a - C u r ie M a r ia ... 9, o k ła d k a S k o ro c ic e — w y c h o d n ia g ip s ó w — J . S iu d o w -

s k i ... . 10, 250 S m a r d z ja d a ln y , M a r c h e lla e s c u le n ta —

Z. Z w o l i ń s k a ... 10, 243 S o s n a z w y c z a jn a , P in u s s ilv e s tr is L., W . S t r o j ­

n y ... 11, 278 S ro m o tn ik , P h a llu s — Z. Z w o l i ń s k a ... 10, 243 S z a f r a n sp is k i, C ro c u s s c e p u s ie n s is (R eh m . e t

W oł.) B o rb . — Z. Z w o l i ń s k a ...3, 78 Ś n ie ż y c z k a p rz e b iś n ie g , G a la n th u s n iv a lis L. —

J. H e r e ź n i a k ...4, 102 Ś w ie r k — złom (P icea e x c e ls a ) w B ia ło w ie s k im

P a r k u N a ro d o w y m — J . L. O lsz e w sk i . . 2, 51 Ś w is ta k , M a r m o ta m a r m o ta L. — J. Z e m b rz u ­

s k i ...7— 8, 182 T a t r y — s ta d o je le n i — J . Z e m b rz u s k i . . . 11, 270 T a tr z a ń s k i P a r k N a ro d o w y — A. D z ię c z k o w sk i 12, 310 V ic to r ia C ru c ia n a D ’O rb ig n y — d o ln a część

liś c ia — H . B ł a s z c z y k ...12, o k ła d k a W id o k z p a r o w u K ie łb s k ie g o n a B a s e n U n i-

s ła w s k i — W. P l i c h t a ...6, 163 W ie lk o p o ls k i P a r k N a ro d o w y , jez. G ó re c k ie

z w y s p ą — W. S t r o j n y ...9, 211 W ie rz b a b ia ła , f o r m a z w isła , S a li x a lb a f. v i-

te llin a p e n d u la R e h d . — W . S tr o jn y . . . 12, 294 W ie rz b y b ia łe , S a li x alb a L. — W. S tr o jn y 7— 8, 198 W isk acz, L a g o s to m u s m a x im u s B la in v ille —

W. S t r o j n y ...7— 8, 175 W y d ra , L u tr a lu tr a (L.) — W . S tr o jn y . . . 7—8, 175 Z a c h ó d s ło ń c a n a d jez. K o rto w s k im k /O ls z ty ­

n a — W. S t r o j n y ... 9, 211 Z a ro d e k (7 d n i i 17 dni) k u r y d o m o w e j —

W . S t r ó j m y ...7— 8, 183 Ż a b a tr a w n a , R a n a te m p o r a r ia L. — A. B o r­

k o w s k i ... 4, 102

Ż m ija , V ip e r a b e ru s — J. Z e m b rz u s k i . . . 7—8, 199

Ż u b ry , B ia ło w ie ż a — W . P u c h a ls k i . . . . 9, 226

O R G A N P O L S K I E G O T O W A R Z Y S T W A P R Z Y R O D N I K Ó W IM. KOPERNIKA

STYCZEŃ 1967 ZESZYT 1 (1983)

S(os)

A Z

IV

Z O F IA K O W A L E W S K A -M A S L A N K IE W IC Z O W A (K ra k ó w )

W 8 0 -L E C IE U R O D Z IN P R O F E S O R A W Ł A D Y S Ł A W A SZA.FERA

W dniu 7 listopada ub. roku odbyła się w K rakow skim Oddziale Polskiej Akadem ii Nauk u) Krakow ie sesja W ydziału N auk Biologicznych P A N dla uczczenia 80-lecia urodzin prof.

dr W ładysława S z a f e r a , na które licznie przyb yli przyrodnicy z całej Polski. Posiedzenie otw orzył okolicznościowym przem ów ieniem Prezes Polskiej Akadem ii N auk prof. Janusz G r o- s z k o w s k i, po czym z kolei przemówienia wygłosili przewodniczący Krakowskiego Oddziału P A N prof. Zenon K ł e m e n s i e w i c z , rektor U niw ersytetu Jagiellońskiego, zastępca Prze­

wodniczącego Rady Państwa, prof. M ieczysław K l i m a s z e w s k i , przedstawiciel Państw ow ej Rady Ochrony Przyrody min. Zbigniew B i e ń k o w s k i , prof. Kazim ierz M a ś l a n k i e w i c z (przemawiający w im ieniu Pol. Tow. Przyrodników im. Kopernika, Pol. Tow. Botanicznego, Pol. Tow. Leśnego, Pol. Tow. Geologicznego i Pol. Tow. Geograficznego), uczeń i następca prof. Szafera prof, Bogum ił P a w ł o w s k i oraz Sekretarz N aukow y II W ydziału PA N prof.

K azim ierz P e t r u s e w i c z .

Z kolei zabrał głos profesor W ładysław S z a f e r , który w sw ym przem ówieniu podzię­

kow ał organizatorom uroczystości Jego Jubileuszu, a następnie omawiając własną działalność naukową przedstawił swe poglądy na znaczenie nauki, nie pomijając również zagadnień zw ią­

zanych z ochroną przyrody i popularyzacją w iedzy przyrodniczej.

Profesor U niw ersytetu Jagiellońskiego, były kich dziedzinach życia tak kulturalnego, jak jego rektor i doktor honoris causa W ładysław i gospodarczego, profesora Szafera — nestora Szafer, członek rzeczywisty Polskiej Akademii botaniki polskiej przez ponad pół wieku — Nauk, b. jej wiceprezes oraz pierwszy prze- można zaliczyć w pierwszym rzędzie w poczet wodniczący Oddziału PAN w Krakowie, orga- budowniczych w zakresie tej nauki w Polsce, nizator i dyrektor In sty tu tu Botaniki i Zakładu Imię profesora Szafera znane jest nie tylko O chrony Przyrody PAN, ukończył w lipcu w Polsce, ale i na szerokim świec-ie. Naukę, 1966 r. osiemdziesiąt lat życia. którą reprezentuje i której w ierny pozostał do

Z tą rocznicą urodzin wiąże się ściśle okres dnia dzisiejszego poprzez liczne i wartościowe blisko 60-letniej Jego twórczej pracy nauko- prace naukowe oraz działalność na polu ochro- wej. Oba te — rzec można — jubileusze przy- ny przyrody w kraju i zagranicą, podniósł na padły w roku, k tó ry został poświęcony obcho- wysoki poziom i rozpowszechnił daleko poza dom 1000-lecia państw a polskiego. Szczęśliwy granicami kraju, zdobywając wszędzie szacu- to zbieg okoliczności, gdyż w ramach podsumo- nek dla w łasnej głębokiej wiedzy, jak i powa- wania osiągnięć naszego państw a we wszyst- żanie dla nauki polskiej.

i

2

P ro f. d r W ła d y s ła w S z a fe r

Dowodem uznania dla tego w ybitnego bota­

nika i paleobotanika są liczne członkostwa ho­

norowe polskich tow arzystw naukowych: Pol.

Tow. Przyrodników im. Kopernika, Pol. Tow.

Botanicznego, Pol. Tow. Leśnego, Pol. Tow.

Geologicznego i Pol. Tow. Geograficznego oraz Ligi Ochrony Przyrody. Jest członkiem Poz­

nańskiego Tow arzystw a Przyjaciół Nauk i W rocławskiego Towarzystwa Naukowego.

Z w yróżnień zagranicznych należy wymienić:

został doktorem honoris causa U niw ersytetu im. K arola w Pradze, członkiem zagranicznym Akademii N auk w Kopenhadze, członkiem Royal Society (FRS) w Edynburgu, członkiem zagrań. Akademii Leopoldina w Halle, człon­

kiem honorowym M iędzynarodowej Unii O chrony P rzyrody i M iędzynarodowego Komi­

te tu Parków Narodowych oraz członkiem ho­

norow ym W szechradzieckiego Tow arzystw a Botanicznego w Leningradzie. Je st również

członkiem najpoważniejszych Towarzystw Bo­

tanicznych: holenderskiego, szwajcarskiego, francuskiego, niemieckiego, szwedzkiego i fiń ­ skiego.

Sylw etkę profesora Szafera jako pedagoga i dydaktyka spróbuję ocenić z własnego punktu widzenia, jako była studentka U niw ersytetu Jagiellońskiego, która m iała to szczęście, że mogła słuchać Jego wykładów. Sala w ykłado­

wa przy ul. Lubicz 46 w Krakowie, na wyso­

kim parterze była szczelnie wypełniona słucha­

czami. Profesor nie mówił głośno, lecz w y ra­

źnie i słowa Jego docierały do wszystkich, gdyż w sali panow ała bezwzględna cisza. Młodzież dosłownie chłonęła Jego słowa.

Profesor mówił prostym i, niewyszukanym i słowami, ale pięknym polskim językiem, wy­

kładał bez patosu, iecz w ykładam i swymi „po­

ry w ał”. System atyka roślin uważana zwykle

przez studentów za nieco monotonną i nudnaw ą

dyscyplinę, w Jego wypowiedziach nabierała jakiegoś specjalnego wyrazu, interesowała i pociągała, a w ykład nigdy nie w ydaw ał się ani za długi, ani też nużący.

Podobnie piękne i poryw ające a zarazem bardzo przekonyw ające były odczyty, które wygłaszał w tow arzystw ach naukowych jak i Jego przem ówienia z ty tułu różnych okolicz­

ności. Wolne od szablonu i sloganów płynęły z Jego wew nętrznego przekonania, były szcze­

re i proste, oryginalne i śmiałe, dyktowane umiłowaniem wiedzy, którą reprezentował.

Był rzecznikiem praw dy naukowej i nikt ani nic nie zdołało Go nigdy sprowadzić z tej drogi, ani też zachwiać Jego poglądów.

Mimo coraz wyższych stopni naukowych, mimo otrzym yw ania najwyższych odznaczeń państwowych i nagród tak krajowych, jak i za­

granicznych, profesor Szafer zachował skrom­

ność człowieka głębokiej wiedzy. Zaznaczała się ona nie tylko w stosunku do innych przed­

stawicieli św iata naukowego o ustalonej pozy­

cji, nie tylko do pracowników naukowych, ale również i do najmłodszych adeptów wiedzy bo­

tanicznej, jak i do studentów. Szczególnie ży­

czliwie odnosił się profesor Szafer do tych osób, u których dostrzegał zapał i chęć zdobywania wiedzy. Nie istniały u Niego godziny przyjęć, nie było tabliczki na drzwiach Jego gabinetu w skazującej godzin, w których można by się z Nim skontaktować. A gdy chodziło o spraw y naukowe nigdy nie odmawiał swej pomocy, udzielał jej n ader chętnie i zawsze w sposób życzliwy. Do pracy naukowej zachęcał, niejedno­

krotnie podsuwał tem aty do opracowania, ofia­

rowywał swe zbiory jako podstawę do podję­

cia opracowania naukowego. Profesora Szafera cechował też bardzo cenny przymiot, który ra ­ czej nie jest częstym atrybutem ludzi na sta­

nowisku profesorskim. Wszystkim chętnym po­

zwalał czerpać ze skarbnicy w łasnej wiedzy, nie chował wiadomości tylko dla siebie i nie zam ykał w szufladach własnego biurka. Prze­

ciwnie, udostępniał je jak najbardziej. In sty tu t Botaniki PAN, którego był kierownikiem, ob­

chodził jak troskliw y gospodarz, interesując się wszystkim, a przede w szystkim pracownikami naukowymi i problem ami, które opracowywali.

Nie tylko biblioteka stała przez cały dzień ot­

worem dla wszystkich, ułatw iając tym sposo­

bem pracę, ale profesor Szafer dysponujący własną, bogatą literatu rą, którą nadsyłano Mu z różnych stron świata, jakże często sam od sie­

bie przekazywał ją do poszczególnych pracow ­ ni, odpowiednio do problem atyki. Okoliczność ta niew ątpliw ie sprzyjała bardzo rozwojowi pracy naukowej.

Pam iętam taki mom ent, gdy pewnego dnia zjawiłam się w gabinecie profesora Szafera, jak podczas rozmowy w stał nagle od biurka, zaczął otwierać szuflady z w łasnym i zbiorami jedną po drugiej i ukazując ich zawartość powiedział:

„trzeba brać te gotowe m ateriały, korzystać z nich jak najbardziej i opracowywać, przecież ja nie będę żył kilkaset la t”.

Gdy przed laty znalazłam się w pracowni pa- leobotanicznej u profesora Szafera w celu opra­

cowania jednej z roślin z pliocenu K arpat Za­

chodnich, a pracownia wówczas mieściła się jeszcze na poddaszu, profesor Szafer zjawiał się niemal codziennie, rozmawiał kolejno z każ­

dym z pracowników, rzucając krótkie pytania w odniesieniu do ich pracy, postępów, w yni­

ków, udzielał rad i wskazówek. Na mnie osobi­

ście te bardzo krótkie dyskusje w ywierały szczególne wrażenie. Jak po wzmacniającym zastrzyku czułam przypływ energii i wzmożoną chęć do dalszej pracy. To entuzjazm i zapał profesora działały tak pobudzająco. Uwagi Jego tak zawsze cenne, a przy tym dyskretne i deli­

katne, usuwały piętrzące się nieraz trudności i rozjaśniały zaciemniony problem. Toteż pro^- fesor, chociaż tego może nieświadomy, zaskar­

biał sobie dużą wdzięczność. Profesor cieszył się wielkim autorytetem , który w ypływ ał za­

równo z poważania dla Jego wiedzy, jak też i Jego osobowości. A u torytet Jego rodził się w atmosferze nauki, bliskiego kontaktu nau­

kowego i serdecznego, pełnego życzliwości od­

noszenia się do otoczenia.

Profesor Szafer jako naukowiec wniósł ol­

brzym i w kład w botanikę polską. O Jego roz­

licznych zainteresowaniach świadczą owoce J e ­ go pracy w postaci publikacji, których ogólna liczba 651 jest imponująca.

Spośród 248 pozycji prac ściśle naukowych z zakresu systematyki, geografii i socjologii ro­

ślin, paleobotaniki i morfologii wymienię tylko kilka tytułów : Elem ent górski we florze Niżu Polskiego, Flora plioceńska z Krościenka nad Dunajcem, Zarys ogólnej geografii roślin, Ro­

śliny polskie, Szata roślinna Polski, Mioceńska flora ze Starych Gliwic na Śląsku prócz wielu innych. Za liczne prace z zakresu badań czwar­

torzędu wyróżniony został profesor Szafer m e­

dalem A. P e n c k a. Obecnie Jubilat zajm uje się opracowaniem historii botaniki w Polsce.

Podręczniki botaniki i paleobotaniki, których wiele rozdziałów zostało skreślonych piórem profesora Szafera, przeznaczone zostały dla młodzieży kształcącej się w szkołach wyższych i średnich.

Profesor Szafer, doceniając wielką rolę i zna­

czenie popularyzacji wiedzy przyrodniczej, był autorem licznych prac popularno-nauko­

wych, pisanych niezwykle żywo i sugestywnie.

Niewątpliwie szerokiemu ogółowi czytelników znane są pozycje takie jak Yellowstone, U pro­

gu Sahary, Epoka, lodowa, Tajemnice kwiatów, Z teki przyrodnika i wiele innych, równie pięk­

nych oraz interesujących.

Zagadnienia ochrony przyrody, której przez całe swe życie był oddanym szermierzem, zna­

lazły oddźwięk w 347 pracach. Ostatnio w yda­

ne duże i poważne dwutomowe dzieło, nowo­

cześnie Ujęte, pod Jego redakcją pt. Ochrona przyrody i je j zasobów jest jedynym w swoim rodzaju i zarazem pierwszym w Polsce.

Mimo przejścia na em eryturę profesor Sza­

fer nie ustaje w pracy twórczej. Nie pozwolił Mu zrezygnować z niej wiek biologiczny, dla którego nie istnieją ograniczające przepisy.

O Jego wielkiej prężności naukowej świadczą dalsze, nowe publikacje, wyjazdy zagraniczne

!•

i konferencje. Profesor Szafer trw a na poste­

runku, zawsze pełen entuzjazm u dla nauki, pełen koncepcji i m yśli naukowych.

Należy też podkreślić patriotyzm profesora Szafera i Jego przyw iązanie i oddanie dla oj­

czystego kraju. Botanikę polską wyniósł na wyżyny, stając się zarazem twórcą polskiej szkoły botanicznej, nowych jej kierunków i metod. Jako niezmordowany rzecznik na polu ochrony przyrody przede wszystkim ojczystej, położył wielkie zasługi jako inicjator wielu ustaw , rozporządzeń itp.

Dzięki odważnej postawie profesora Szafera ocalały od zagłady zbiory i prace w okresie okupacji hitlerow skiej, podczas której jako re ­ k to r tajnego uniw ersytetu nieprzerw anie p ro ­ wadził podziemną działalność.

Podczas okupacji stracił niejednego ze swych przyjaciół i współpracowników. Nie zapomniał ó nich. Najlepszym dowodem tego są zdjęcia owych nieszczęśliwych więźniów w obozowych pasiakach, które rzucają się w oczy każdemu, kto wejdzie do gabinetu profesora.

Nad wszystkimi zaś zdjęciami zasłużonych botaników, którzy odeszli już na zawsze, góru­

je podobizna profesora M ariana R a c i b o r ­ s k i e g o , u którego w lwowskiej pracowni, po zagranicznych studiach, 22-letni wówczas Wła­

dysław Szafer rozpoczął swą karierę naukową.

Po śmierci swego drogiego sercu i znakomitego M istrza profesor Szafer objął po Nim katedrę botaniki w Krakowie na UJ, pozostając zara­

zem na stanowisku dyrektora Ogrodu Bota­

nicznego, który w ciągu lat rozszerzył i uno­

wocześnił. Przez blisko 50 lat profesor Szafer kierow ał posiedzeniami naukowymi, podtrzy­

m ując tradycję lwowskich czw artków zaini­

cjowanych przez prof. Raciborskiego. Od Niego to rzetelność w pracy naukowej, w ielką p ra ­ cowitość, umiłowanie ojczystego kraju, ideę ochrony przyrody przejął Jego w ielki Uczeń.

Nie sposób w tych ciasnych ram ach pomie­

ścić wszystkie osiągnięcia i zasługi profesora Szafera, Jego działalność społeczną, redakcyj­

ną, wydawniczą i in.

Zorganizowana w Krakowie w dniu 7 listo­

pada 1966 r. otw arta sesja Wydziału N auk Bio­

logicznych przez Polską Akademię N auk dla uczczenia 80-lecia urodzin profesora Szafera, stała się w yrazem hołdu dla Czcigodnego Ju b i­

lata. Tego tak bardzo zasłużonego dla nauki polskiej wybitnego uczonego, rzetelnego i do­

brego Polaka, wychowawcę licznych pokoleń młodzieży i pracowników naukowych, z któ­

rych wielu zajm uje stanowiska profesorów wyższych uczelni, uczcił nie tylko św iat n au­

kowy, lecz również przyrodnicy am atorzy i czytelnicy Jego wielu ta k pięknych książek i artykułów , entuzjaści przyrody i jej piękna.

Profesor Szafer, honorowy członek Pol. Tow.

Przyrodników im. Kopernika, długoletni czło­

nek Zarządu Głównego oraz Oddziałów lwow­

skiego i krakowskiego należy do najbardziej zasłużonych i oddanych tow arzystw u członków.

N iejedne z jego prac i artykułów były druko­

w ane w Kosmosie i Wszechświecie. Przez dłu­

gie lata, rokrocznie, do chwili obecnej, w ygła­

szał bardzo interesujące odczyty na posiedze­

niach Oddziału Krakowskiego, a także i in­

nych.

Władze Polski Ludowej w pełni doceniły Jego olbrzym i w kład do nauki polskiej nadając Mu najw yższe odznaczenia: O rder Sztandaru P racy I Klasy, K rzyż komandorski i Krzyż ko­

m andorski z gwiazdą O rderu Odrodzenia Pol­

ski. Je st też laureatem nagrody państwowej I stopnia, nagrody naukow ej m iasta Krakowa i in.

P race profesora W ładysława Szafera o nie­

przem ijającej w artości staną się trw ałym pom­

nikiem wzniesionym przez Niego dla polskiej i światow ej Nauki.

S Z C Z E P A N A. P IE N IĄ Ż E K (S k ie rn ie w ic e )

IS L A N D IA

Dość niezw ykły był mój pierw szy kontakt z Islandią. Jesienią 1946 r. dostałem stam tąd list tej m niej więcej treści: „Jak wszystkim w iado­

mo, Polska jest krajem gejzerów i gorących źró­

deł. Podobno w ykorzystujecie je do ogrzewania szklarni. Prosim y o bliższe inform acje, bo i m y chcemy nasze źródła w tym celu w ykorzystać” .

Pospieszyłem z odpowiedzią, która zapewne rozczarowała pytającego, ale gejzery islandz­

kie nie dały mi spokoju. Zobaczyłem je wresz­

cie po 20 latach, w początku sierpnia 1966 r.

Już wieczorem pierwszego dnia trząsłem żałoś­

nie głową. Co może mieć tu do roboty tak i jak ja sadownik? Nie m a w całej Islandii ani jednego drzewa owocowego. Nie, to niezupełnie ścisłe. Jedną jabłoń, naw et owocującą, w idzia­

łem w szkłam i ogrzewanej gejzerową wodą.

Nie upraw ia się jednak żadnych drzew owoco­

w ych na otw artym gruncie, naw et w ogródkach przydomowych. Nie sadzi się tu ani truskawek, ani m alin, ani agrestu. Jedynym w yjątkiem jest czerwona porzeczka, którą widzi się tu i ówdzie w przydomowych ogródkach.

Sadownikowi nasuw a się zaraz m yśl — aha, pewnie za zimno w Islandii na sady. Przecież R eykjavik leży poza 64° szerokości północnej, a północne granice wyspy sięgają praw ie koła podbiegunowego. Tak jednak nie jest. W Reyk- javiku zima jest bardziej łagodna niż w Polsce, bo tem peratura nie spada poniżej —15°C.

Czynnikiem ograniczającym egzystencję drzew

jest tam zbyt mała suma letniego ciepła i ostre