Wiadomości Elektrotechniczne, R. 5, Zeszyt 11

Nr. 11 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 293

4 % v w im w e ls t id n / w u w z t

'w m m . —

.

.

en

Prosta i p rz e jrz y s ta b u d o w a . M ocne o k a p tu rz e n ie ż e liw n e . W y g o d n e p rz y łq c z e n ie p rz e ­ w o d ó w .

D o s k o n a ła iz o la c ja m ię d z y b ie g u n a m i.

M asyw ne , s u to w y m ia ro w a ­ ne k o n ta k ty .

S ilny d o c is k , d uże p o w ie rz ­ chnie s ty k ó w , z w ie ra n ie się k o n ta k tó w ru ch e m p o ś liz g o ­ w ym — z a p e w n ia ją m a k s y ­ m alną trw a ło ś ć p rz y d u ż e j ilości łącze ń.

U rz ą d z e n ie ry g lu ją c e u n ie ­ m o ż liw ia z a łą c z e n ie na is t­

n ie ją c e z w a rc ie .

S y g n a liz a c ja m e ch a n iczn a .

STR. 294 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr . 11

W Y Ł Ą C Z N I K I SAMOCZYNNE OLEJOWE I SUCHE

z a n i k o w e

n a d m ia ro w e nadmiarowo-

z a n i k o w e

nadmiarowo-

z w r o t n e

do 600 ^{A 5ooV}

pr. s ta łe g o i

■ ■ ■ pr. zmiennego

2 - b ie g u n o w y w y łą c z n ik n a d m ia r o w o - z a n ik o w y .

2

z a b e z p ie c z ą W asze urząd ze­

n ia i m aszyny p rz e d każdym z a b u r z e n i e m e l e k t r y c z n y m N asze biuro tech n iczn e projek­ a

tuje i d o r a d z a ja k ie g o rodzaju ro zw iązan ie n ależy sto so w ać w k a ż d y m p r z y p a d k u

ELEKTROAUTO

Z A K Ł A D Y E L E K T R O T E C H N I C Z N E , S P Ó Ł K A Z O G R . O D P .

W A R S Z A W A . D Z I E L N A 7 2. T E L . 11 : 9 4 - 7 7 i

1 1

9 4

8 8

i

I ' \ A # I n - . ■ n i i Fabryka Elektrotechniczna

Inz. YYł. r i a t a i P a w e ł Z a u d e r Ł ó d ź, u i.S ie n kiew icza 1 0 3

I Y K I I I en ergii e l e k t r y c z n e j na

! ■ I 1 ^1 I I V I p rąd s t a ły i z m i e n n y

s p r z e d a ż n a p r a w a

l e g a l i z a c j a

K on c esjon ow an y p rz e z G łó w n y Urząd Miar

Z A K Ł A D E L E K T R O M I E RN I C Z Y

J U L I A N S Z W E D E

WARSZAWA, KOPERNIKA 14. TEL. 2.50-03.

U w a g a . Z akład po ­ siada na składzie p r q d n i c e i s i l n i k i e le ktr. na prąd stały 110, 220 i 440 w o ltó w

JAN T U R A L S K I

P R Z E D S IĘ B IO R S T W O BUDOWY KO MI NÓW F A BR YC ZN YC H I OBMUR OWA Ń K O T Ł Ó W

P A R O W Y C H

WA R SZ A W A- PR AG A ul. Ko n o p a ck a 10 Telefon 1 0- 2 6 - 5 3

B U D O W A i n ad b u do w a o r a z o b rę c z o w a n ie k o m in ó w f a b r y c z n y c h p od cz as r u c h u f a b r y k i .

B U D O W A pieców przemysłowyoh wszelkich systemów.

O B M U R O W A N IE k o t ł ó w parowych oraz przebudowa i naprawa.

E K S P E R T Y Z Y , K O S Z T O R Y S Y --- P R O J E K T Y , S Z K I C E 35 - le t n i e d o ś w ia d c z e n ie . 500 o b i e k t ó w w y k o n a n y c h .

C E N T R A L N E B I U R O S P R Z E D A Ż Y P R Z E W O D Ó W

„C ENTROPRZEWÓ D"

S p ó łka z ogr. odp.

W AIR I Z A W A , K R,Ó L E W I K A 2 3 . Tel . 9 . 4 2 - 8 5 , 9 . 4 2 - 8 6 , 9 . 4 2 - 8 7

PRZEWODY IZOLOWANE

Z F A B R Y K K R A J O W Y C H W W Y K O N A N I U

P R Z E P I S O W Y M , O Z N A C Z O N E Ż Ó Ł T Ą N I T K Ą S . E . P.

M u fy k a b lo w e łq c z n ik o w e , o d g a łę z ie n io w e , k rz y ż o w e , s łu p o w e , k o ń c o w e , d o m o w e o r a z s t u d z i e n n e , z n o r m a l i z o w a n e w p i e r w s z o r z ę d n y m w y k o n a n i u . K a t a l o g i i o f e r t y n a ż ą d a n i e

W I E P O F A N A S . A . - P O Z N A Ń - D Ą B R O W S K I E G O 81 |

STR. 296 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr . 11

W POLSKIEM BIURZE-POLSKA MASZYNA DO PISA N IA . ¥7 POLS W POLS KI EM BIURZE-POLSKA MASZYNA DO P IS A IIIA . W POLS W POLSKIEŁ! BIURZE-POLSKA MASZYNA DO P ISA N IA . W POLS W POLSKIEM BIURZE-POLSKA MASZYNA DO PISA N IA . V7 POLS W POLSKIEM BIURZE-POLSKA MASZYNA DCK

W POLSKIEM BIURZS-POLSK "

W POLSKIEM B I U L ^ P O L S il

; BIURZ BIURZl B IU R Zl BIURZ : b i u r z iI

BIURZE BIURZE\’

BIURZE- BIURZE-i BIURZE—PÓ BIURZE-POLSl'1

^ E M BIURZE—POLSK iLSKIEM BIURZE-POLSKAll

"POLSKIEM BIURZE-POLSKAll W POLSKIEM BIURZE—POLSKA!

W POLSKIEM BIURZE-POLSKA1 W POLSKIEM BIURZE-POLSKA * W POLSKIEM BIURZE-POLSKA ] W POLSKIEM BIURZE-POLSKA ] W POLSKIEM BIURZE-POLSKA MASfl

W POLSKIEM BIURZE-POLSKA MASZYNA ___ _

BIURO SPRZEDflZy-UJflRSZflIIIfl • HRflHOUJSHIE PRZEDIIH1

PAŃSTWOWE WYTWORNIE UZBROJENIA r

Okładki

do roczników 1936

w y k o n a n e z p łó tn a b o rd o ze z ło c e n ia m i sq d o n a b y c ia w A d ­ m in is tra c ji w ce nie

1 zł. 80 gr.

tq c z n le z p rz e s y łk q .

S p e c ja ln e z a m ó w ie n ia o k ła d e k w d ro d z e k o re s p o n d e n c ji sq z b y te c z n e — w y s ta rc z y ad ­ n o ta c ja na o d w ro c ie b la n k ie tu n a d a w c z e g o P. K. O . (k o n to N r. 2 5 5 ) „ W p ła ta na o k ła d ­ kę d o ro c z n ik a 1 9 3 6 ". O k ła d k i b ę d q w y s y ­ ła n e d o p ie ro p o o trz y m a n iu n a le żn o ści. Z a ­ m ó w ie n ia bez ró w n o c z e s n e j w p ła ty — z a ła t­

w ia n e nie będq.

U w a g a : P r e n u m e r a to r z y m ie js c o w 1 m o g q b e z p o - ś re d n io d o s ta rc z a ć r o c z n ik i. W ia d o m o ś c i*

d o Z a k ła d u In t r o lig a to r s k ie g o B. Z ja - w iń s k ie g o , ul N o w y Ś w ia t 4 1 , te l 5 8 6 - 7 1 , p r z y c z e m o p ła c a jq in tr o lig a to r o w i za o k ła d k ą i o p r a w ie n ie ra z e m 2 z ł . 4 0 g r .

■amów zawczasu

K A L E N D A R Z Y K

E L E K T R O T E C H N I C Z N Y

SEP

N A R O K

1 9 3 8

W O P R A C O W A N IU IN Ż . B O L E S Ł A W A K O N O R S K IE G O w y d a w n i c t w a r o k v i.

W s z y s tk ie d o ty c h c z a s o w e n a k ła d y , ja k w y k a z a ła p r a k ty k a , z o s ta w a ły w k r ó łk im c z a s ie r o z s p r z e d a - w a n e c a łk o w ic ie . N a w e ł n a k ła d o b e c n y - 6 0 0 0 e g z e m p la r z y - m o ż e o k a z a ć s ię n ie w y s ia r o z a ją c y m .

K A L E N D A R Z Y K S E P na ro k 1 9 3 8 z o s ta ł z n a c z n i e r o z s z e r z o n y . D z ia ł in fo r m a c ji o g ó ln y c h i te c h n ic z n y c h p o w ię k s z y ł się o o k o ło 1 1 0 s tro n p rz e z d o d a n ie s z e re g u n o w y c h t a b l i c o r a z p o d s t a w o w y c h w z o r ó w , w y k r e s ó w , s c h e ­ m a t ó w p o ł q c z e ń i p r z y k ł a d ó w u ła tw ia jq c y c h w z n a c z n y m s to p n iu k o r z y s ta n ie z p o d a n e g o m a te r ia łu . N o w e w y d a ­ n ie K a le n d a rz y k a z o s ta ło d o k ła d n ie p r z e jr z a n e i s k o ry g o w a n e , d a jq c z u p e łn ie ś c i s ł e i n f o r m a c j e z k tó r y c h m ożna k o r z y s ta ć z p e łn y m z a u fa n ie m . C a ło ś ć o b e jm u je o k o ło 4 4 0 s t r o n d r u k u w fo r m a c ie k ie s z o n k o w y m 8 5 X 1 3 0 m m , w ty m 3 5 0 s t r o n d z i a ł u t e c h n i c z n e g o z a w ie r a ją c e g o 2 2 7 t a b e l n u m e ro w a n y c h k o le jn o i z a o p o tr z o n y c h w a l f a ­ b e t y c z n y s k o r o w i d z r z e c z o w y . T e rm in a rz i n o ta tn ik s ta n o w ią lu ź n ą w k ła d k ę , k tó r ą m o ż n a b ę d z ie w y m ie n ia ć w na ­ s tę p n y c h la ta c h , j e s t w i ę c K a l e n d a r z y k w y d a w n i c t w e m o t r w a ł e j w a r t o ś c i .

K a le n d a rz y k S. E. P s k ła d a s ię z n a s tę p u ją c y c h d z ia łó w : K a l e n d a r z y k i n a r o k 1 9 3 8 i 1 9 3 9 .

C z ę ś ć i n f o r m a c y j n a : I. T a ry fy i n o rm y . II. A s tro n o m ia i g e o g r a fia . III. S ta ty s ty k a . IV . In fo r m a c je s p e c ja ln e . V . K o m u n ik a c ja .

C z ę ś ć t e c h n i c z n a o g ó l n a : I. T a b e le m a te m a ty c z n e . II. M ia r y i je d n o s tk i. III. M a te r ia ły . IV - T a b e le m e ­ c h a n ic z n e . V . H y d r a u lik a . V I. C ie p ło i k o tło w n ia . O ś w i e t l e n i e .

E l e k t r o t e c h n i k a : I. J e d n o s tk i i m a te r ia ły . II. P rz e ­ w o d y . III. G rz e jn ik i. IV - M a s z y n y i tra n s fo r m a to r y . V- R a d io te c h n ik a .

T e r m i n a r z i n o t a t n i k .

I n f o r m a c j e o i r ó d ł a c h z a k u p u (o g ło s z e n ia ) .

C e n y w p r z e d p ł a c i e d o 1 5 g r u d n i a . . z ł. 4 . - . . z ł. 4 . 7 5 C e n y n o r m a l n e p o 1 5 g r u d n i a

E g z e m p la rz o p r. w k a r to n . . z ł. 5 . — E g z e m p la rz o p r. w k a r to n

,, „ w lib r o id

w lib r o id z ł. 5 . 7 5

łą c z n ie z p r z e ­ s y łk ą

Z a m ó w ie n ia p is e m n e sq z b ę d n e . W y s ta r c z y w p ła ta na k o n to w P. K. O . N r . 6 2 5 ( S to w a r z y s z e n ie E le k try k ó w P o ls k ic h ).

K a le n d a rz y k z o s ta n ie ro z e s ła n y z k o ń c e m g r u d n ia w k o ­ le jn o ś c i z a m ó w ie ń .

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 297

ZARZĄD MIEJSKI W TARNOPOLU

r o z p i s u j e n i e o g r a n i c z o n y

p r z e t a r g o fe rto w y n a s p r z e d a ż :

1) p rą d n ic y p rą d u s ta łe g o o m ocy ok. 400 kW, 230 V, 1000 o b r/m in , w y ro b u „C e s k o m o ra v s k a - K olben - D a n e k" (ro k b u d o w y 1929),

2) re g u la to r n a p ię c ia d o p o w y ż s z e j p rą d n ic y z kó łkie m n a p ę d o w y m ,

3) w y łą c z n ik n a d m ia ro w y , je d n o b ie g u n o w y , d o 3000 A, 4) d w a a m p e ro m ie rz e z b o czn ikam i na 2500 A, 5) liczn ik p rą d u s ta łe g o z p rzyn a le żn ym i bocznikam i

na 2500 A,

6) d w a w y łą c z n ik i d rą ż k o w e , je d n o b ie g u n o w e , do 1000 A,

7) p rą d n ica p rą d u s ta łe g o o m ocy 140 kW, 340 V, 410 A, 165 o b r/m in , fa b ry k a t firm y Siem ens-S chuckert (ro k b u d o w y 1912),

8) p rą d n ic a p rą d u zm ie n n e g o tró jfa z o w e g o o m ocy 64 kVA, 231/400 V, 92 A, co s <p = 0,8, 1500 o b r/m in , w ra z z w zb u d n icą 27 V, 75 A, w y ro b u „S iem ens- S ch u c k e rt-W e rk e " i re g u la to re m n a p ię cia (ro k bu­

d o w y 1935),

9) siln ik p rą d u s ta łe g o 330 V, 50 A, 2500 o b r/m in , w y ­ robu firm y „E lin -W ie n -W e itz ",

10) siln ik prą d u s ta łe g o 330 V, 19,4 A, 1150 obr/m in, w y ro b u firm y „ O e s te rre ic h is c h e D y n a m o w e rk e ", 11) szyny m ie d z ia n e o p rz e k ro ju p ro sto ką tn ym 1 0 X 1 0 0

mm o d łu g o ś c i 26 m. b.

W szystkie w y ż e j w y m ie n io n e m aszyny i urządzenia, o g lą d n ą ć m ożna w M ie jskim Z a k ła d z ie Elektrycznym w T arnopolu.

W arunki w z ię c ia u d zia łu w p rz e ta rg u :

re fle k ta n c i w in n i w n ie ś ć w te rm in ie n ie p rze kra cza ln ym d o dnia 25 lis to p a d a 1937 r. p ise m n e za m kn ię te o fe rty d o Zarządu M ie js k ie g o w T arn o p olu , p o k ó j Nr. 8 i za­

p o d a ć c e n ę o fe ro w a n ą za ka żd y o b ie k t o s o b n o lo co M. Z. E. w T arn o p olu . O fe rty m ożna s kła d a ć z a ró w n o na w s z y s tk ie o b ie k ty łą c z n ie , ja k i na p o je d y n c z e o b ­ ie kty. Do o fe rt n ależy d o łą c z y ć k w it na zło ż o n e w ka­

sie M ie js k ie g o Z a kła d u E le k try c z n e g o w Tarnopolu w a d iu m w w y s o k o ś c i 5% o fe ro w a n y c h kw o t.

O tw a rc ie o fe rt n a stąp i dnia 25 lis to p a d a 1937 r. w p o ­ ko ju Nr. 5 Z arządu M ie js k ie g o w T a rn o p olu o godz.

12-ej. Przy o tw a rc iu o fe r t m og ą b y ć o b e c n i o fe re n c i.

Zarząd M ie js k i za strze g a s o b ie w o ln y w y b ó r o fe re n ta , o ra z u n ie w a ż n ie n ie p rz e ta rg u . W w y p a d k u z a tw ie rd z e ­ nia o fe rty p rze z Z arząd M ie js k i, p rz y p a d a ją c e należy- to ści za z a ku p io n e p rz e d m io ty muszą b y ć w g o tó w c e zło ż o n e w ka sie M ie js k ie g o Z a kła d u E le ktryczn e g o w T arn o p olu n a jp ó ź n ie j d o dni 14-tu, w p rz e c iw n y m razie zło żo n e w a d ia p rz e p a d a ją na rzecz Zarządu M ie j­

s k ie g o w T arnopolu.

PREZYDENT MIASTA wz. W ic e p re z y d e n t M iasta

M r JAN PAWŁOWSKI mp.

W Y K A Z FIRM I TYPÓW L I C Z N I K Ó W ,

do k t ó r y c h p o s i a d a m y na s k ł a d z i e

w y m i e n n e c z ę ś c i

S z p o ta ń s k i BT3, BT4, BT5.

K o n ta k t Lj.

A . E. G . L ja , L jc , E f1, LRu.

A r o n BF, C F , C R , EFb.

B e rg m a n A .

C - ie d e C o n s tr u c tio n E le c tr iq u e B TIIV . C - c ie p o u r la F a b ric a tio n d e s C o m p te u r s

A C T , A C T 4 , A C T 5 . G a n z B A 1 , B b l , B C 1 *, Bd 1.

K ô rtin g & M a th ie s e n G Z 1 . L a n d is e t G y r IB, C B , C E , C G 1 . P a u l M e y e r I, Iz.

S ie m e n s W 3 , W 5 , W 8 , W 8 *, W 9 , W 1 0 , A 3 , A 4 , G 5 , G k .

C h a s s e ra i E M 2 .

„ W E P P ”

W Y T W Ó R N I A E L E K T R Y C Z N Y C H A P A R A T Ó W

i P R Z Y R Z Ą D Ó W P O M I A R O W Y C H

S p ó łk a z o g r . o d p .

W A R S Z A W A 1, U L . Z Ł O T A 3 t e l e f o n 6 . 1 4 - 1 9

STR. 298 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr . 11

SKODA POLSKIE ZAKŁAD Y SKODY

S P Ó Ł K A A K C Y J N A

Warszawa, Złota 68 tel. 260-05

W Y K O N Y W A

SILNIKI TRÓJFAZOWE

TRANSFORMATORY

G E N E R A T O R Y

SILNIKI TRAMWAJOWE

B I U R A W Ł A S N E : Ł Ó D Ź C H O R Z Ó W

P R Z E D S T A W I C I E L S T W A : L w ó w — K r a k ó w — P o z n a ń — W i l n o — B i a ł y s t o k — T o r u ń — B y d g o s z c z — G d a ń s k .

P I R O M E T R Y

nasze służq do pomiarów t e m p e r a t u r y w g r a n i c a c h od - 150 do + 3 0 0 0 ° C

C H A U V I N

A R N O U X

F A B R Y K A A P A R A T Ó W P O M I A R O W Y C H

E L E K T R Y C Z N Y C H W P O L S C E

P R O D U K C J A W G L I C E N C J I F I R M Y

C H A U V I N A R N O U X W P A R Y Ż U

W A R S Z A W A , C Z E R S K A 1 2

T E L E F O N Y : 9 . 7 2 - 6 5 , 9 . 7 1 - 2 9 C E N T R A L A

N A K Ł A D 3 3 0 0 E G Z E M P L A R Z Y • C E N A Z E S Z Y T U 1 Z Ł . 2 0 G R .

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E

M I E S I Ę C Z N I K P O D N A C Z E L N Y M K I E R U N K I E M P R O F . M . P O Ż A R Y S K I E G O R e d a k t o r : i n ż . e l. W ł o d z i m i e r z K o ł e l e w s k i • W a r s z a w a , ul. K r ó l e w s k a 15. Tel. 5 2 2 - 5 4

R O K V • L I S T O P A D 19 37 R. • Z E S Z Y T 11

Treść zeszytu 11-go . 1. ELEKTRYCZNE SPAWANIE ŁUKOWE inż. el. T. Z arn e cki. 2. USZKODZENIA PŁASZCZY OŁOWIANYCH KABLI ZIEMNYCH inż. SŁ B la d o w skl. 3. ELEKTRYCZNE PRZYRZĄDY POMIAROWE inż. T. Kuliszew ski. 4. REKLAMY ŚWIETLNE.

PRZYKŁADY WYKONANYCH REKLAM NEONOWYCH inż. M. W o d n icki. 5. Z PRAKTYKI I RUCHU. 6. NOWINY ELEKTROTECHNICZ­

NE. 7. SKRZYNKA POCZTOWA. 8. ROŻNE.

Elektryczne spawanie łukowe.

Inż.-el. T. ŻARNECKI.

S p a w a n ie e l e k t r y c z n e je s t w c h w ili obecnej je d n ą z n a jż y w o tn ie js z y c h i n a jb a r d z ie j ro z w ija ją c y c h się gałęzi e le k tro te c h n ik i p rz e m y s ło w e j. E le k try c y z a tr u d ­ nien i w e le k tro w n ia c h , w z a k ła d a c h ro zd z ie lc z y c h ł n a sieci s ty k a ją się c o ra z częściej ze s p a w a n ie m e le k try c z ­ ny m w z w ią z k u z sz y b k o w z r a s ta ją c ą lic z b ą p rz y łą c z a ­ nych do sieci m a s z y n s p a w a ln ic z y c h z n a czn ej n ie ra z m o ­ cy. In s ta la to rz y c o ra z -więcej o tr z y m u ją z lec eń n a w y k o ­ n y w an ie in s ta la c y j e le k try c z n y c h do z a s ila n ia s p a w a re k p ra c u ją c y c h w w a r s z ta ta c h rz e m ie ś ln ic z y c h . P ra c o w n ic y p rzem y słu e le k tro te c h n ic z n e g o , p o d o b n ie z re s z tą , ja k w szyscy w ogóle m e ta lo w c y , s t y k a ją się n a k a ż d y m n ie ­ m al k ro k u z k o n s tr u k c ja m i sp a w a n y m i. R a d io te c h n ic y w reszcie odk r y w a ją n ie je d n o k ro tn ie -w p o b lisk ie j m aszy n ie sp aw aln iczej je d n o z w ie lu ź ró d e ł z a k łó c e ń w o d b io rze rad io w y m .

O b ecn ie ro z w ija się o b o k siebie, a p rz y ty m n ie z a ­ leżnie je d e n od d ru g ie g o , k i l k a ro d z a jó w sp a w a n ia elek try czn eg o . N a p ie r w s z y m m ie js c u w y m ie n im y s p a ­ w an ie ł u k o w e , p r z y k tó r y m s p a w a n e p rz e d m io ty łą c z ą się p o d w p ły w e m c ie p ła , w y d z ie lo n e g o p rz e z łu k e le k ­ try czn y . T e n w ła śn ie sp o só b s p a w a n ia sta n o w i te m a t n i ­ niejszego a r ty k u łu . P o z a ty m is tn ie ją sp o so b y sp a w a n ia bezłukow ego, do k tó r y c h n a le ż ą s p a w a n ie o p o ro w e oraz pu n k to w e, p rz y k tó r y c h p o łą c z e n ie m e ta li n a s tę p u je bez u d z ia łu iu k u : te sp o so b y s p a w a n ia o m ó w im y osobno — n a in n y m m ie js c u .

W szy stk ie te je d n a k ro d z a je s p a w a n ia e le k try c z n e ­ go, a w ięc z a ró w n o s p a w a n ie łu k o w e , ja k i b e złu k o w e, p o sia d a ją je d n ą w s p ó l n ą ce c h ę — tę m ia n o w ic ie , że p rzy sp a w a n iu e le k try c z n y m energia e le k try c z n a z a m ie ­ nia się na en ergię cieplną. W y z w o lo n a p r z y ty m d u ża ilość c ie p ła p o d n o si te m p e r a tu r ę łą c z o n y c h m e ta li w m ie j­

scu sp a w a n ia . G d y t e m p e r a t u r a t a d o jd z ie d o o d p o w ie d ­ niej w ysokości, n a s tę p u je p o łą c z e n ie s p a w a n y c h części, k tó re z n a jd u ją się w ó w czas w s ta n ie p ły n n y m lu b p ó ł­

p ły n n y m (c ia s to w a ty m ). N ie z m ie n ia p o d o b ie ń s tw a ró ż ­ n y ch ro d z a jó w s p a w a n ia fa k t, że w n ie k tó ry c h ro d z a ja c h sp a w a n ia e le k try c z n e g o (n p . p r z y s p a w a n iu p u n k to w y m i o p o ro w y m ) p o d g rz a n e u p rz e d n io części d o c is k a się siłą z e w n ę trz n ą , p o d czas g d y w s p a w a n iu łu k o w y m je d y n y m c z y n n ik ie m łą c z ą c y m ze so b ą części sp a w a n e je s t ciepło łu k u elek tryczn ego.

W a r u n k i p o w s t a w a n i a ł u k u e l e k t r y c z n e g o .

A b y d o k ła d n ie z ro zu m ieć z ja w isk o ł u k u e le k try c z ­ nego, ta k is to tn e d la s p a w a n ia łu k o w eg o , n a le ż y w p ie rw zap o zn ać się z w a ru n k a m i, w k tó r y c h łu k e le k try c z n y p o w sta je . P rz y sto p n io w y m z b l i ż a n i u do sieb ie d w ó ch p rz e w o d ó w p rz y łą c z o n y c h do ró ż n o im ie n n y c h b ie g u n ó w p r ą d u sta łe g o z a u w a ż y m y w p e w n e j c h w ili is k rę e le k ­ tr y c z n ą p rz e s k a k u ją c ą m ięd zy o b y d w o m a p rz e w o d n ik a m i.

I s k r a ta z a m y k a o b w ó d e le k try c z n y p r z e d z e t k n i ę ­ c i e m p rz e w o d n ik ó w ze sobą, — k ie d y k o ń c e ic h z n a j­

d u ją się w p e w n e j od sie b ie odległości. O dległość ta , czyli g ru b o ść w a rs tw y p o w ie trz n e j p rz e b ite j p rz e z is k rę , z a le ­ ży g łó w n ie od w y so k o śc i p rzy ło żo n eg o n a p ię c ia , a w ięc, k ró tk o m ó w iąc, od n a p ię c ia ź ró d ła e n e rg ii e le k try c z n e j.

O ile m oc teg o ź ró d ła je s t d o sta te c z n ie d u ża, z a m ia st is k ry p o w sta n ie łu k e le k ­

try c z n y (ry s . 1 ), k tó ­ ry m o ż n a b y n azw ać trw a ły m p rz e p ły w e m p r ą d u e le k try c z n e g o przez p rz e r w ę p o w ie ­ tr z n ą m ię d z y e le k tro ­ d a m i p rz y je d n o c z e s­

n y m o b fity m w y d z ie ­ la n iu się ciep ła i ś w ia ­ tła.

Ł u k e le k try c z n y p o w sta ć m oże ró w n ież p rz y p r z e r y w a n i u o b w o d u e le k try c z n e g o . W a ru n k ie m p o w st a n ia łu k u je s t w ty m w y ­ p a d k u z a ró w n o d o s ta ­ te c z n ie d u ż e n a tę ż e ­

n ie p r ą d u w obw odzie, k tó r y p rz e r y w a m y , j a k i w y ­ sta rc z a ją c a w y so k o ść n a p ię c ia ź ró d ła e n e rg ii e le k try c z n e j.

W n o rm a ln y c h w a r u n k a c h p o w ie trz e je s t d o b ry m iz o la to re m ; to te ż łu k e le k try c z n y m oże p o w sta ć i u tr z y ­ m y w a ć się w p o w ie tr z u ty lk o w ó w czas, g d y s tr a c i ono sw e w ła sn o ś c i iz o la c y jn e . S ta n ie się to w te d y , g d y cz ą ­ ste c z k i p o w ie trz a p o sia d a ć b ę d ą ła d u n k i e le k try c z n e , p o d ­ le g a ją c e p rz y c ią g a n iu (lu b o d p y c h a n iu ) p rz e z e le k tro d y , czyli, in acz ej m ó w ią c , g d y n a s tą p i t. zw . jo n iz a c ja p o w ie ­ tr z a . J o n iz a c ja p o w ie trz a n a s tą p ić m oże alb o p o d w p ły ­ w e m w y so k ieg o n a p ię c ia , alb o te ż w s k u te k o d d z ia ły w a n ia

R ys. 1.

Ł u k e le k try c z n y p rz y s p a w a ­ n iu m e to d ą S ła w ia n o w a .

STR. 300 W A D O M O S C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E Nr . 11

w y so k ie j te m p e r a tu r y , k tó r a c z y n i p o w ie trz e p rz e w o d z ą ­ cym . D la te g o te ż p rz y s p a w a n iu łu k o w y m — d la u tr z y ­ m a n ia łu k u — s ta r a m y się zap o b ie c ro z p r a s z a n iu się c ie ­ p ła w y d z ie la n e g o p rz e z łu k ; o ile b o w ie m lu k b ę d z ie się szy b k o ch ło d ził, u tr z y m a n ie jeg o s ta n ie się tr u d n e , alb o w rę c z n iem o żliw e. T o te ż sz y b k im o d p ro w a d z e n ie m c iep ła i z w ią z a n y m z n im o b n iż a n ie m się te m p e r a tu r y m o żn a w y tłu m a c z y ć d o b rz e z n a n ą sp a w a c z o m tr u d n o ś ć u tr z y m a ­ n ia łu k u m ię d z y p ły tą m ie d z ia n ą a p r ę te m m ie d z ia n y m (d u ż e p rz e w o d n ic tw o c ie p ln e m ie d z i). N a to m ia s t p rz y ty m s a m y m n a p ię c iu i p rą d z ie , p rz y k tó r y c h s p a w a n ie m ied zi je s t u tr u d n io n e , p ro w a d z e n ie łu k u e le k tro d ą ż e - 1 a z n ą n a ż ela zn ej p ły c ie n ie p rz e d s ta w ia n a ogół tr u d ­ ności. T łu m a c z y m y to ty m , że p rz e w o d n ic tw o c ie p ln e ż e ­ la z a je s t m n ie js z e od p rz e w o d n ic tw a c ie p ln eg o m ied zi.

C iep ło w y d z ie la n e je s t w n ie je d n a k o w y m s to p n iu n a całe j d łu g o śc i łu k u , p rz y c z y m ro z k ła d cie p ła w y d z ie ­ lan e g o p rzez łu k z w ią z a n y je s t z rozkładem napięcia

w zdłuż łu k u .

R o z k ł a d n a p i ę c i a w z d ł u ż ł u k u . Z j a w i s k a c i e p l n e , z a c h o d z ą c e w ł u k u .

R o z p a trz m y łu k e le k try c z n y p rz y łą c z o n y do źró d ła p r ą d u stałeg o (ry s . 2 ). N a p ię c ie p rz y ło ż o n e d o łu k u Uj m o żn a p o d zielić n a t r z y części, a m ia n o w ic ie : n a s p a d ­ k i n a p ię ć n a o b u e le k tro d a c h , t. j. n a a n o d zie u a i k a to ­ d zie u — o raz n a s p a d e k n a p ię c ia u w p rz e r w ie is k ro ­ w e j. P o d o b n ie ż w y d z ie la n ą w łu k u en ergię cieplną m o ż­

n a p o d zielić — co do je j ro z k ła d u w z d łu ż łu k u — n a t r z y części p ro p o r c jo n a ln e do p o w y ższy ch sp a d k ó w n a ­

p ięcia i im o d p o w ia d a ją c e .

R o z k ła d te m p e r a tu r y n a poszczególne części łu k u z a ­ leży od d w ó ch c z y n n ik ó w : od rozdziału w y d z ie lo n e j e n e r­

g ii c ie p ln e j w zd łu ż łu k u o ra z od w aru n k ów odprow adza­

nia ciep ła, p a n u ją c y c h w p o szczeg ó ln y ch częściach łu k u . P rz y k r ó t k i m łu k u , k ie d y s p a d k i n a p ię c ia n a an o d zie ua i k a to d z ie u k są sto su n k o w o d u że w p o ró w n a n iu ze sp a d k ie m n a p ię c ia n a łu k u U, (ry s. 2 ), — ok. 80% c a łk o ­ w iteg o c ie p ła w y d z ie la się na obu elektrodach, t. j. n a an o d zie i n a k a to d z ie . A n o d a, t. j. e le k tro d a p rz y łą c z o n a

do b ie g u n a d o d a tn ie ­ go ( + ) ź ró d ła p r ą ­ du, osiąga często te m ­ p e r a tu r ę dochodzącą do 4000°; te m p e r a tu ­

r a zaś n a k a to d z ie , t. j. e le k tro d z ie p r z y ­ łą c z a n e j do b ie g u n a u je m n e g o (— ) , do chodzi d o ok. 3400°, D a n e te od n o szą się do łu k u m ięd zy e le ­ k tr o d a m i w ęglow ym i.

P rz y je d n e j lu b obu e le k tro d a c h m e ta lo ­ w y c h w y so k o ść te m ­ p e r a t u r y og ran iczo n a je s t p rzez te m p e r a tu ­ r ę w ła śc iw ą w rzen ia d a n e g o m e ta lu .

G d y p rz y n ie ­ zm ie n n y m n a tę ż e n iu p rz e p ły w a j ącego p rz e z łu k p r ą d u o d leg ło ść m ięd zy e le k tro d a m i w z ra sta , — n a p ię c ie n a p ięcie

łu k u b ęd zie ró w n ie ż w z ra sta ć , czy li że w ty m p rz y p a d k u b ę d z ie m y m u s ie li p o d w y ższać n a p ię c ie p rz y ło ż o n e do łu k u U, a b y u tr z y m a ć s ta łe n a tę ż e n ie p r ą d u (ry s . 3 ). S p ad k i n a p ię ć n a ob u e le k tro d a c h , t. j. u a i u , p o z o sta ją przy ty m n ie z m ie n io n e , ro ś n ie n a to m ia s t sp a d e k n a p ię c ia u

w p rz e r w ie p o w ie tr z n e j ( is ­ k r o w e j) . D la te g o te ż p r z y w y - d łu ż a n iu łu k u s p a d e k n a p ię ­ cia u w ś ro d k o w e j części o d ­ g ry w a p ro c e n to w o w ię k sz ą r o ­ lę, n iż m a to m ie js c u w łu k u

k ró tk im . P o d o b n ie i ilość c i e p ł a w y d z ie lo n e g o w ś r o d ­ k o w ej części łu k u jesrt s to s u n ­ ko w o w ię k sz a w łu b u d łu g im n iż w k ró tk im .

C iepło, w y d z ie lo n e w śro d k o w e j części łu k u , r o z p r a ­ sza się ( n a p r o m ie n io w a n ie ),

— je s t w ięc o n o c ie p łe m s t r a ­ co n y m . U żyteczn ym n a to ­ m iast, z p u n k tu w id z e n ia t e ­ c h n ik i s p a w a n ia , je s t ciep ło w y d z ie lo n e na elektrodach,

t. j. n a a n o d z ie i k a to d z ie . D la te g o też n a le ż y sp aw ać lu ­ k ie m k ró tk im , w k tó r y m w ię k sz a część d o p ro w ad zo n ej do łu k u e n e rg ii e le k try c z n e j z o s ta je z a m ie n io n a n a e le k tro ­ d a c h n a ciep ło u ż y te c z n e ; a je ż e li w p e w n y c h w y p ad k ach

—■ ze w zg lęd ó w m e ta lu r g ic z n y c h — k o n iecz n e je s t sp a­

w a n ie lu k ie m d łu g im , to są to ra c z e j p rz y p a d k i w y ją t­

kow e.

S p o s o b y u ż y c i a ł u k u d o s p a w a n i a e l e k t r y c z n e g o .

Z a sto s o w a n ie łu k u e le k try c z n e g o do s p a w a n ia zapo­

c z ą tk o w a li O lsz e w sk i* ) i B enardos, z g łaszając w r. 1885 p a te n t n a m e to d ę s p a w a n ia lu k o w e g o . Sposób sp aw an ia z a p ro p o n o w a n y p rz e z O lszew sk ieg o i B e n a rd o sa po k aza­

n y je s t sc h e m a ty c z n ie n a ry s . 4. P r a c a sp aw ająceg o w zo­

ro w a n a je s t p rz y te j m e to d z ie n a s p a w a n iu acetyleno­

w y m . C iep ła, p o trz e b n e g o do s to p ie n ia k ra w ę d z i spaw a­

neg o m e ta lu , d o s ta rc z a ł u k c (r y s . 4) m iędzy trzy - długość tuku R ys. 3.

W y k re s zależności n a ­ p ię c ia Uj przyłożonego d o łu k u od 1 długości łu k u p rz y sta ły m n a tę ­

ż e n iu p rą d u .

+ R o z k ła d

R ys. 2.

n a p ię c ia w z d łu ż łu k u .

R ys. 4.

S posób s p a w a n ia w dg. O lszew sk ieg o — B en ard o sa.

m a n ą w u c h w y c ie e le k tr o d ą w ę g lo w ą d a sp a w a n y m m e­

ta le m a. D o d a tk o w y m a te r ia ł do sp o in y b , łącz ącej obie części sp a w a n e g o p rz e d m io tu , d o p ro w a d z o n y je s t w po­

sta c i m e ta lo w e j p a łe c z k i e, p o d o b n ie , j a k to m a m iejsce p rz y s p a w a n iu a c e ty le n o w y m . M e to d ę O lszew sk ieg o — B e n a rd o s a w y p a rły z u ż y c ia p ó ź n ie jsz e , b a rd z ie j d o sk o n a­

łe, m e to d y s p a w a n ia łu k o w e g o , z w łaszcza z a ś m e to d a Sła- w ia n o w a . T o te ż o b e c n ie sp o só b s p a w a n ia p rz y użyciu e le k tro d y w ęg lo w ej s to s u je się jeszcze ty lk o p rz y sp a w a ­ n iu m ie d z i o ra z je j sto p ó w , j a k ró w n ie ż p rz y sp a w a n iu c ie n k ic h b la c h i s ta li sp e c ja ln y c h . W ty m o s ta tn im p rz y -

*) W r . 1935 w y d a n a z o sta ła d la u c z c z e n ia 5 0 -lecia w y n a la z k u S. O lszew sk ieg o b ro s z u ra in ż. W . K o p c z y ń s k ie ­ go p . t. „ S p a w a n ie lu k ie m e le k try c z n y m ” .

Nr 11 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 501

p a d k u w u c h w y c ie e le k tro d y w b u d o w a n a b y w a (w sp ó ł- śro d k o w o z e le k tr o d ą ) c e w k a , w y d m u c h u ją c a łu k w k ie ­ ru n k u sp a w a n e g o p rz e d m io tu .

W r . 1889 Z e r e n e r o p a te n to w a ł o d m ie n n ą od o p is a ­ nej w y żej m e to d ę s p a w a n ia łu k o w eg o , k tó r e j zasa d ę

R ys. 5.

S posób s p a w a n ia Z e re n e ra .

p rz e d s ta w ia w sp o só b sc h e m a ty c z n y ry s . 5. Ł u k e le k try c z ­ ny c z a p a la się tu m ię d z y d w o m a e le k tro d a m i w ę g lo w y ­ mi d u m ie sz c z o n y m i sk o ś n ie w z g lę d e m sieb ie. P o d w p ły ­ w em c e w k i w y d m u c h o w e j f p o łą c z o n e j w szereg z l u ­ kiem c te n o s ta tn i o d c h y la się w k ie r u n k u sp a w a n e g o p rz e d m io tu . M a te ria ł d o d a tk o w y z o s ta je d o p ro w a d z o n y podobnie, ja k p rz y sp o so b ie O lszew sk ieg o — B e n a rd o sa , w p o staci m e ta lo w e j p a łe c z k i e. C h a ra k te ry s ty c z n ą cech ą m eto d y Z e r e n e r a je s t w y su n ię c ie s p a w a n e g o p rz e d m io tu poza o bw ód p rą d u , d z ię k i czem u u n ik a się n ie b e z p ie c z e ń ­ stw a p o ra ż e n ia sp a w a c z a p rz y d o tk n ię c iu sp a w a n e g o p rz e d m io tu . O b e c n ie m e to d a Z e re n e ra s to so w a n a je s t głów nie p rz y t. zw . lu to - s p a w a n iu d la o g rz e w a n ia m ie j­

sca łącz en ia.

Z n a c z n e u p ro s z c z e n ie m e to d y O lszew sk ieg o — B e ­ n a rd o sa p rz e d s ta w ia o p a te n to w a n a w r. 1890 m e to d a s p a ­ w an ia S ła w ia n o w a p rz e d s ta w io n a s c h e m a ty c z n ie n a ry s . 6.

Z am iast o g rz e w a ć sp a w a n e m ie js c e lu k ie m p o w sta ły m pom iędzy s p a w a n y m m e ta le m a e le k tro d ą w ę g lo w ą i w p ro w a d z a ć m a t e r i a ł d o d a tk o w y do sp o in y w p o sta c i m e talo w ej p a łe c z k i, S ła w ia n o w p rz y łą c z y ł je d e n b ie g u n źró d ła p r ą d u do p a łe c z k i m e ta lo w e j (e — ry s . 6 ), d ru g i

m A

\ ą \ s , \ g

św ia to w e j te c h n ik a e le k try c z n e g o s p a w a n ia łu k o w eg o ro z ­ p o c z y n a d a ls z y sz y b k i p o stę p . N ależy zazn aczy ć, że n o w e m e to d y s p a w a n ia łu k o w e g o o p a rte z o sta ły n a w y n ik a c h b a d a ń , p rz e p ro w a d z o n y c h n a d sp o in am i, o trz y m a n y m i p rz y p o m o cy d a w n y c h sposobów s p a w a n ia ; m e to d y te om ó w im y po k o lei.

M e to d a s p a w a n ia „A rcogen” sta n o w i p o łącz en ie d w ó ch n ie z a le ż n y c h m e to d , a m ia n o w ic ie : s p a w a n ia ac e ­ ty le n o w e g o ze sp a w a n ie m łu k o w y m m e to d ą S ła w ia n o w a . W łaściw e s p a w a n ie p ro w a d z o n e je s t p rz y p o m o cy e le k ­ tr o d y m e ta lo w e j, p ło m ie ń zaś p a ln ik a ace ty le n o w e g o s łu ­ ży do p o d g rz e w a n ia sp a w a n e g o p rz e d m io tu o ra z do w y ­ tw o rz e n ia a tm o sfe ry , k tó r a c h ro n iła b y sp o in ę w c h w ili je j p o w s ta w a n ia od p rz e n ik a n ia do n ie j tle n u i a z o tu z p o ­ w ie trz a . P ło m ie ń a c e ty le n o w y o g rzew a sp o in ę po je j w y ­ p e łn ie n iu i zap o b ie g a z b y t sz y b k ie m u i n ie ró w n o m ie rn e ­ m u sty g n ię c iu m e ta lu , p rz e z co p o lep sza ja k o ść spoiny.

D ziś sp a w a n ie m e to d ą A rc o g e n — w y p a rte p rz e z in n e — p ra w ie n ie m a z a sto so w a n ia .

M e to d a A lexandra, o p a te n to w a n a w r. 1925, m a n a celu w y tw o rz e n ie d o k o ła łu k u o c h ro n n e j k o sz u lk i g azo ­ w ej d la z a p o b ie g a n ia p r z e n ik a n iu tle n u i a z o tu do sp o in y ; ja k o gazu, u ż y to do te g o celu m e ta n o lu ; gaz te n d o p ro ­ w a d z a się dyszą, o ta c z a ją c ą w sp ó łś ro d k o w ą e le k tro d ę m e ­ ta lo w ą (ry s . 7 ), k tó r a to e le k tro d a p ra c u je w ty m p r z y ­ p a d k u w e d łu g m e to d y S ła w ia n o w a .

R y s. 6.

Sposób s p a w a n ia łu k ie m e le k try c z n y m w dg. S ła w ia n o w a . zaś b ie g u n — do p rz e d m io tu sp a w a n e g o a. P o w s ta ły p o ­ m ięd zy a i e łu k c o g rz e w a m ie js c e s p a w a n ia , to p ią c y się zaś k o n ie c e le k tro d y e d o s ta rc z a p o trz e b n e g o do sp o in y b m a te ria łu . M e to d a S ła w ia n o w a z o s ta ła n a s tę p n ie u le p s z o ­ n a p rz e z S tr o h m e n g e ra , k tó r y z a m ia s t e le k tr o d z gołego d r u tu z a c z ą ł sto so w a ć e le k tr o d y z d r u t u p o w leczo n eg o s p e c ja ln ą m a s ą , c zy li t. zw . e le k tr o d y o tu lo n e . O b ecn ie m e to d a ta je s t najb ard ziej rozp ow szech n ion ą m e to d ą s p a ­ w a n ia lu k o w e g o , w o b e c czego o m ó w im y j ą szczegółow o W d a ls z y m c ią g u a r ty k u łu .

P o w p ro w a d z e n iu w s p o m n ia n y c h tr z e c h sp o so b ó w s p a w a n ia n a s tą p iła d łu ż sz a p r z e r w a w u k a z y w a n iu się n o w y c h m e to d s p a w a n ia łu k o w e g o i d o p ie ro p o w o jn ie

R ys. 7.

S posób s p a w a n ia łu k o w e g o w dg. A le x a n d ra . P r a c a p rz y s p a w a n iu sp o so b em A le x a n d ra je s t sto ­ su n k o w o k ło p o tliw a , gd y ż w y m a g a od sp a w a c z a je d n o ­ czesnego p ro w a d z e n ia d y szy i e le k tro d y . To te ż ro zw ó j te c h n ik i s p a w a n ia e le k tro d a m i o tu lo n y m i, w y tw a r z a ­ ją c y m i d o o k o ła łu k u o sło n ę g a z o w ą ze s p a la ją c e j się w łu k u o tu lin y , o d e b ra ł r a c ję b y tu m e to d z ie A le x a n d ra , k tó ­ r a p o sia d a o b ecn ie z n a c z e n ie ra c z e j h is to ry c z n e .

P rz y s p a w a n iu m e to d ą „A rcatom ” o p a te n to w a n ą w r. 1924 łu k e le k try c z n y p a li się w a tm o sfe rz e w o d o ru . J a ­ ko e le k tro d y , słu żą d w ie p a łe c z k i w o lfra m o w e (e — ry s . 8) u m ieszczo n e w e w sp ó ln y m u c h w y c ie i n a c h y lo n e do so b ie p o d p e w n y m k ą te m . W o d ó r d o p ro w a d z a n y je s t do

R ys. 8.

S posób s p a w a n ia m e to d ą „ A rc a to m ” .

STR. 302 • W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • Nr . 11

łu k u p o d n ie w ie lk im c iś n ie n ie m p rz e z d w ie d y sze h, o b e j­

m u ją c e w sp ó lś ro d k o w o o b ie e le k tro d y . O p ra c o w a ł m e to ­ d ę „ A rc a to m ” u czo n y a n g ie ls k i L a n g u m ir w czasie s t u ­ d ió w n a d p rz e w o d z e n ie m c ie p ła p rz e z gazy. S tw ie rd z ił on, że o d p ro w a d z a n ie c ie p ła z ro zż a rz o n e g o w łó k n a w o lfr a ­ m o w eg o p rz e z g a z y o b o ję tn e ( j a k n p . a rg o n lu b n e o n ), p ro p o r c jo n a ln e je s t w p rz y b liż e n iu do d ru g ie j p o tę g i te m ­ p e r a t u r y (b e z w z g lę d n e j) w łó k n a ; p o d o b n ie z a c h o w u je się azot. D la w o d o ru p r a w o to słu sz n e je s t ty lk o d o te m p e r a ­ tu r y w y n o szącej ok. 1700°. N a to m ia s t p o w y żej te j te m p e ­ r a t u r y ilość c ie p ła p rz e z n aczo n eg o p rz e z w o d ó r szy b k o W z r a s t a i p rz y te m p e r a tu r a c h p o w y żej 3000° ilość tego c ie p ła je s t ju ż 20 r a z y w ię k sz a od ilo ści ciep ła, ja k a b y ła ­ b y p rz e n o sz o n a w te j te m p e r a tu r z e p rz y z a sto so w a n iu azo­

tu . C ie k a w e to z ja w is k o m o ż n a w y tłu m a c z y ć w te n sp o ­ sób, że p rz y w y so k ie j te m p e r a tu r z e d w u a to m o w e c ząstecz­

k i w o d o ru r o z p a d a ją się n a p o je d y n c z e a to m y . D o ro z ­ sz czep ien ia c z ąsteczk i w o d o ru n a a to m y p o trz e b n a je s t d u ż a ilość ciep ła, p o b ie r a n a z e le k tro d . Ł ącząc się z p o ­ w ro te m n a p o w ie rz c h n i sp a w a n e g o m e ta lu w cząsteczk i d w u a to m o w e , a to m y w o d o ru o d d a j ą ciepło, p o b ra n e p o ­ p rz e d n io n a rozszczep ien ie, i w te n sposób p o d n o sz ą te m ­ p e r a t u r ę m e ta lu w m ie js c u sp a w a n ia .

P o m im o sw ej w y so k ie j te m p e r a tu r y to p n ie n ia w o l­

fra m o w e e le k tro d y u le g a ją w n ie c h ło d z o n y m łu k u e le k ­ tr y c z n y m s z y b k ie m u z u ży ciu . P r z y m e to d z ie „ A rc a to m ” e le k tro d y te są in te n s y w n ie c h ło d zo n e p rz e z ro zszczep ia­

ją c e się n a a to m y c z ąsteczk i w o d o ru i d la te g o p ra w ie n ie z u ż y w a ją się. S tr u m ie ń w o d o ru s tw a rz a k o sz u lk ę o c h ro n ­ n ą n a o k o ło p o w s ta ją c e j sp o in y i c h ro n i j ą od p rz e n ik a n ia tle n u i a z o tu .

S p a w a n ie m e to d ą „ A rc a to m ” z a le c a n e je s t do b la c h c ie n k ic h o ra z do s ta li s p e c ja ln y c h (n ie rd z e w n y c h ).

(C . d. n .).

Uszkodzenia płaszczy

ołowianych kabli ziemnych.

Inż. STANISŁAW BLADOWSKI

U w a g i o g ó l n e .

P ła sz c z o ło w ia n y m a n a c e lu o c h ro n ę w n ę trz a k a b la , a w szczególności je g o izo lacji, p rz e d w p ły w a m i ch em icz­

n y m i o ra z w ilg o cią. N a p ra s o w a n y szczeln ie n a rd z e ń k a ­ b la p łaszcz te n sta n o w i je d n a k ż e s k u te c z n ą o c h ro n ę j e ­ d y n ie ta k dłu g o , d o p ó k i z ja k ic h k o lw ie k p o w o d ó w n ie u le ­ g n ie u sz k o d z e n iu . W ów czas p rzez szczeliny, p o w sta łe w p ła sz c z u o ło w ia n y m n a s k u te k u sz k o d z e n ia , p rz e d o s ta ć się m oże do w n ę trz a k a b la w ilgoć, p o c ią g a ją c za sobą p rz e b ic ie izo lacji.

B a d a n ia w y k a z a ły , iż p o u sz k o d z e n iu płaszcza prze­

nik an ie w ilg o ci do w n ę trz a iz o la c ji, w y k o n a n e j z p a p ie r u n asy c o n e g o o le je m m in e ra ln y m , p o s tę p u je sto su n k o w o w o l n o i n ie s p o strz e ż e n ie , gd y ż w a rs tw y p a p ie r u izo la­

c y jn e g o s ta n o w ią dość zn a c z n y o p ó r d la w n ik a ją c e j w il­

goci, p rz y czym im g ru b o ś ć iz o la c ji p a p ie ro w e j je s t w ię k ­ sza, a w ię c w k a b la c h n a w yższe n a p ię c ia , ty m p r z e n ik a ­ n ie w ilg o ci do w e w n ą trz p o s tę p u je w o ln ie j. T o te ż p rz e ­ b ic ie iz o la c ji n a s k u te k w ilgoci, ja k a p rz e d o s ta ła się do w n ę trz a k a b la n a s tę p u je n ie ra z d o p ie ro po d łu ż sz y m c z a ­ sie, — a m ia n o w ic ie w k ilk a m iesięcy lu b n a w e t po kilk u latach od c h w ili u sz k o d z e n ia p łaszcza o ło w ian eg o .

M im o u sz k o d z e n ia płaszcza o ło w ian eg o i u s ta w ic z n e ­ go p r z e n ik a n ia w ilg o ci d o w n ę trz a k a b la , w ielk o ść o p o ru iz o la c ji n ie w y k a z u je p o czątk o w o w ię k sz y c h ró ż n ic i d o ­ p ie r o n ie d łu g o p rz e d p rz e b ic ie m stw ie rd z ić m o żn a b a r ­

dzo z n a czn e o b n iż e n ie się w a rto ś c i o p o ru iz o la c ji p a p ie ­ ro w e j.

Z ja w is k a przebicia izolacji w sie c ia c h k a b lo ­ w y c h n is k ie g o i t. zw . śre d n ie g o n a p ię c ia (o d 1000 do 6000 w o ltó w ), g d zie n a p rę ż e n ia e le k try c z n e izolacji k a b la są jeszcze n iezn a czn e, są w w ięk szo ści w y p ad k ó w w y n ik iem uszkodzenia płaszcza o ło w ian eg o i d o sta n ia się w ilg o ci d o w n ę tr z a k a b la . D la te g o te ż szczelność p o ­ w ło k i o ło w ia n e j k a b la je s t c z y n n ik ie m w a ż n y m , d e c y d u ­ ją c y m o b e z p ie c z e ń stw ie r u c h u lin ii k a b lo w e j.

W y p a d k i u sz k o d z e ń p ła sz c z y o ło w ia n y c h , s p o ty k a ­ n e w p r a k t y c e , p o d zielić m o ż n a n a 3 k ateg o rie, a m ia n o w ic ie na:

a. uszkodzenia m ech an iczn e p o w ło k i o ło w ian ej np.

s k u tk ie m u d e rz e n ia , s k a le c z e n ia lu b p rz e b ic ia płaszcza o ło w ian eg o ,

b. uszkodzenie p łaszcza n a s k u te k działań chem icz­

nych s k ła d n ik ó w , z n a jd u ją c y c h się w oto czen iu k ab la, czy li t. zw . „ k o ro z ja c h e m ic z n a ” płaszcza ołow ianego, i w reszcie

c. uszkodzenia p o w o d o w a n e przez działania e le k ­ tro c h e m ic z n e prądów błądzących, czyli t. zw . „ko ro zja e le k tro lity c z n a ” .

N ie k tó re z p o śró d ty c h u sz k o d z e ń , ja k np. uszko­

d z e n ia m e c h a n ic z n e , z d a rz y ć się m o g ą ju ż w czasie u k ła ­ d a n ia k a b la , in n e n a to m ia s t w y s tę p u ją d o p iero w czasie p ra c y k a b la w sieci. W sz y s tk ie te p rz y p a d k i uszkodzeń

om ó w im y po k olei.

M e c h a n i c z n e u s z k o d z e n i a p ł a s z c z y o ł o w i a n y c h .

U s z k o d z e n i a c z y s t o m e c h a n i c z n e .

O łów je s t m a te ria łe m m ię k k im i p lasty czn y m , dzię­

k i czem u k a b le o b o ło w io n e m o ż e m y zg in ać i n a w ija ć na b ę b n y . R ó w n o cześn ie je d n a k z p o w o d u m ięk k o ści oło­

w iu b a rd z o ła tw o m o ż n a u szk o d zić p łaszcz k ab lo w y . O łów je s t p o n a d to m a te r ia łe m p ra w ie że z u p e łn ie n ieelasty cz­

n y m , to zn aczy , że ra z ro z c ią g n ię ty n ie w ra c a do sw ej p ie r w o tn e j p o sta c i z c h w ilą , g d y u s tą p ią siły ro zciąg a­

ją c e .

W czasie z g in a n ia k a b la , p łaszcz o ło w ian y p o stro ­ n ie z e w n ę trz n e j ś r o d k a k rz y w iz n y u le g a ro zciąg an iu , po w e w n ę trz n e j zaś śc is k a n iu . Z p o w o d u b r a k u elastyczno­

ści p łaszcz o ło w ia n y p o z o sta je w s ta n ie w y d łu ż o n y m n a ­ w e t po ro z p ro s to w a n iu k a b la . P o k ilk a k r o tn y m zginaniu k a b la w ró ż n e stro n y , z w łaszcza zaś p rz y z g in a n iu na m a ły m p ro m ie n iu , m o ż n a z a u w a ż y ć n a je g o płaszczu oło­

w ia n y m liczn e fa łd y i z m a rsz c z k i; w ty c h w ła śn ie m ie j­

sc a c h (o s ła b io n y c h ) p łaszcz o ło w ia n y u le c m oże bard zo ła tw o p ę k n ię c iu . Z te g o te ż p o w o d u n ie n a le ż y z g in ać k a ­ b li n a m a ły m p ro m ie n iu ; n a jm n ie js z y p ro m ie ń zginania k a b li n ie p o w in ie n b y ć m n ie js z y od 2 0 -k r o tn e j śre d n i­

cy z e w n ę trz n e j k a b la .

W w y p a d k a c h , g d y z ach o d zi m o żliw o ść, iż k ab le

— w czasie u k ła d a n ia lu b te ż p o u ło ż e n iu — p odlegać b ę d ą n a p rę ż e n io m m e c h a n ic z n y m (n p . ro z c ią g a n iu ) w in ­ n y o n e — d la o c h ro n y p ła sz c z a o ło w ia n e g o p o sia d a ć n a - z e w n ą trz p a n c e rz e z o c y n k o w a n y c h d r u tó w sta lo w y c h — p ła s k ic h lu b o k rą g ły c h . N a to m ia s t p a n c e rz e z ta ś m s ta ­ lo w y c h n a w in ię ty c h s p ira ln ie n a k a b e l n ie s ta n o w ią d o ­ s ta te c z n e j o c h ro n y p rz e d n a p rę ż e n ia m i m e c h a n ic z n y m i;

s ta n o w ią o n e je d y n ie ro d z a j o c h ro n n e g o o p a k o w a n ia d la z a b e z p ie c z e n ia k a b la p rz e d u sz k o d z e n ie m w c zasie t r a n s ­ p o rtu i u k ła d a n ia .

C elem o c h ro n y p rz e d u s z k o d z e n ie m k a b la p o z a k o ­ p a n iu w ziem i (n p . w czasie ro b ó t z ie m n y c h ) u k ła d a się k a b le n a g łęb o k o ści n ie m n ie js z e j, j a k 75 c m p o d p o ­

W I A D O M O Ś C I E L E K T R O T E C H N I C Z N E • STR. 303

Pelikanol

n i e . z a w i e r a , k \ v a s u .

»k l e j a n a t y c h m i a s t . w ie rz c h n ią z ie m i; p o n a d to p r z y k r y w a się je po u ło ż e n iu

w a rs tw ą c z e rw o n y c h cegieł. W a rs tw a ty c h ceg ie ł m a za zad an ie n ie ty le o c h ro n ę k a b la p rz e d b e z p o śre d n im u d e ­ rzen iem k ilo fa lu b ło p a ty o k a b e l, ile z w ró c e n ie sw ą o b ec­

nością W z ie m i u w a g i r o b o tn ik ó w z a ję ty c h p rz y p ra c a c h ziem nych, że p o d c e g ła m i u ło żo n y je s t k a b e l e le k try c z n y . M imo to w y p a d k i u sz k o d z e n ia k a b la p rz y ro b o ta c h ziem nych t r a f i a j ą się n ie s te ty w p ra k ty c e dość często.

To też n a jp e w n ie js z y ś r o d e k z a p o b ie ż e n ia te m u s ta n o w i sp ra w n a o rg a n iz a c ja d o z o ru sieci k a b lo w e j o ra z ścisła i h a rm o n ijn a w s p ó łp r a c a w s z y stk ic h in s ty tu c ji, p o s ia d a ­ jących sw e p rz e w o d y p o d ziem ią, a m ia n o w ic ie : z a k ła ­ dów gazo w y ch , w o d o c ią g o w y c h , z a rz ą d ó w p o czt i te le ­ grafów itp . P rz e d ro zp o c z ę c ie m w y k o p ó w z ie m n y c h n a ­ leży u p rz e d n io zaw iad om ić w szy stk ie in sty tu cje sp ra w u ­ jące nadzór nad u rządzeniam i p od ziem n ym i o zam ierzo­

nych pracach ziem n ych . W y m a g a te g o n a w e t u s ta w a o

„B ezpieczeństw ie ro b ó t b u d o w la n y c h ” (D z. U st. N r. 50, poz. 329) w y d a n a p rz e z M in is te rs tw o S p r a w W e w n ę trz ­ nych oraz M in is te rs tw o O p ie k i S p o łe c z n e j w d n . 23 m a ja 1935 r. N ie p rz e s trz e g a n ie te j u s ta w y n a ra z ić n a s m oże n a szereg p rz y k ro ś c i i k o sz tó w — w w y p a d k u u sz k o d z e n ia obcego k a b la lu b t. p . P r z e k ła d a n ie k a b li, u k ła d a n ie n a nich in n y c h u rz ą d z e ń p o d z ie m n y c h , j a k r u r , k a b li itp., może b y ć w y k o n y w a n e w y łą c z n ie za zg o d ą i w ie d z ą k ie ­ ro w n ictw a sieci e le k try c z n e j i p o d n a d z o re m o d p o w ie ­ dzialnego d o zo rcy tr a s y k a b lo w e j. P rz e s trz e g a ją c ty c h tru d n y c h n a p o z ó r, lecz w rz e c z y w is to śc i k o n ie c z n y c h form alności, b ę d z ie m y m o g li u c h ro n ić sieć k a b lo w ą od w ielu u sz k o d z e ń i p r z e r w w ru c h u .

U s z k o d z e n ia p ła sz c z y o ło w ia n y c h z a g r a ż a ją n ie tylko ze s tro n y lu d z i, a le ta k ż e i z w ie rz ą t. Z n a n e są w y ­ padki p o g ry z ie n ia p ła sz c z y o ło w ia n y c h p rz e z szczu ry ; ponadto w n ie k tó ry c h o k o lic a c h , zw łaszcza w k r a ja c h p o ­ łudniow ych, ż y je w ie le g a tu n k ó w m ró w e k , k tó r e z u p o ­ dobaniem w ie rc ą d z iu r y w p ła s z c z a c h o ło w ia n y c h .

K o r o z | a m i ę d z y k r y s t a l l c z n a .

Do u sz k o d z e ń m e c h a n ic z n y c h p ła sz c z y o ło w ia n y c h zaliczyć n a le ż y ta k ż e u sz k o d z e n ia p o w s ta łe n a s k u te k drg ań i w strz ą só w ; u s z k o d z e n ia te o k re ś la m y zazw y czaj nazw ą korozji m ięd zy k ry sta liczn ej oło w iu .

P o d w p ły w e m d łu g o trw a ły c h d r g a ń i w s t r z ą ­ s ó w ołów u le g a z m ę c z e n iu . W e w n ą trz o ło w iu n a s tę p u ­ je t. zw . z ja w is k o r e k r y s ta liz a c ji czy li tw o rz e n ia się w ie l­

kich k ry s z ta łó w o ło w iu , p rz y czy m — p o d w p ły w e m d rg ań — płaszcz o ło w ia n y z a c z y n a p ę k a ć n a k ra w ę d z ia c h kry ształó w .

P łaszcze o ło w ia n e , p o d le g a ją c e k o ro z ji m ię d z y k ry ­ staliczn ej, w y k a z u ją n ie k ie d y n a w e w n ę trz n e j sw e j s tr o ­ nie liczn e s ia tk o w a te ry s y , w id o c z n e z w ła sz c z a po ro z ­ p ro s to w a n iu o ło w iu . R y sy te s ię g a ją n ie r a z p rz e z c a łą grubość p łaszcza, tw o rz ą c d z iu r y n a w y lo t. C e le m z b a ­ d an ia s t r u k tu r y o ło w iu w y k o n a ć m o ż e m y n a s tę p u ją c e dośw iad czen ie: k a w a łe k o ło w iu z a n u rz a m y d o k w a s u azotow ego, n a s tę p n ie zaś — po w y ję c iu — p o d d a je m y go n a c h w ilę d z ia ła n iu p o w ie trz a , p o czem o p łu k u je m y czystą w o d ą . Z a z w y c z a j ju ż g o ły m o k ie m z a u w a ż y ć b ę ­ dzie m o żn a k r y s ta lic z n ą b u d o w ę o ło w iu . P ła s z c z o ło w ia ­ ny z d ro w eg o k a b la w y k a z y w a ć b ę d z ie b u d o w ę d ro b n o - k ry s ta lic z n ą , p r ó b k a n a to m ia s t w z ię ta z p ła s z c z a o ło w ia ­ nego, k tó r y u le g ł k o ro z ji m ię d z y k ry s ta lic z n e j, w y k a ż e liczne w ie lk ie k r y s z ta ły o ło w iu .

U sz k o d z e n io m n a s k u te k k o ro z ji m ię d z y k ry s ta lic z ­ n e j p o d le g a ją często k a b le u ło ż o n e n a m o s ta c h k o le jo ­ w y c h o ra z w z d łu ż to r ó w k o le jo w y c h , k a b le u m o c o w a n e n a ś c ia n a c h , w z d łu ż k tó r y c h p ro w a d z o n e są tr a n s m is je ,

k a b le zaw ieszo n e n a lin k a c h n o śn y c h n a s łu p a c h o ra z k a ­ b le u ło ż o n e n a s ta tk a c h n a p ę d z a n y c h p rz e z siln ik i sz y b ­ k o b ie ż n e . N ieb e z p ie c z e ń stw o p o w s ta w a n ia k o ro z ji m ię ­ d z y k ry s ta lic z n e j je s t ty m w ięk sze, im często tliw o ść d rg a ń , n a k tó r e n a ra ż o n e są k a b le , je s t w ię k sz ą . W p ra k ty c e , w w y p a d k a c h , w k tó r y c h n a s k u te k d rg a ń i w strz ą só w zach o d zić m oże n ie b e z p ie c z e ń stw o r e k r y s ta liz a c ji oło­

w iu , s to su je m y płaszcze o ło w ian e w y k o n a n e ze sto p u o ło w iu z d o d a tk ie m cy n y (o d 1 do 3 % ). P łaszcze oło­

w ia n e ze stopu oło w iu i cy n y o k a z a ły się w ie lo k ro tn ie odporniejsze n a w strz ą sy , an iż e li płaszcze w y k o n a n e z czystego ołow iu.

T w o rz e n ie się w ię k sz y c h k ry s z ta łó w o ło w iu w p ła ­ szczach k a b lo w y c h n a stę p o w a ć m oże n ie ty lk o n a s k u te k d rg a ń i w strz ą só w , a le ta k ż e p o d w p ły w e m w y ż s z y c h t e m p e r a t u r . J e ż e li k a b e l p o d le g a siln e m u p rz e g r z a ­ n iu , a n a s tę p n ie p o w o ln e m u o stu d z e n iu , k ry s z ta ły o ło w iu z a c z y n a ją szy b k o ro sn ą ć , tw o rz ą c p o d o b n e n ie b e z p ie c z e ń ­ stw o p ę k a n ia , ja k to m a m ie js c e w s k u te k d rg a ń m e c h a ­ n iczn y c h .

W n o rm a ln y c h w a r u n k a c h p ra c y rz a d k o k ie d y p o ­ z w a la m y n a n a d m ie rn y w z ro s t te m p e r a tu r y k a b la , to też n ie b e z p ie c z e ń stw o r e k r y s ta liz a c ji całeg o p łaszcza o ło w ia ­ neg o zach o d zić b ę d z ie w p ra k ty c e rz a d z ie j. Z ja w isk o to w y stę p o w a ć m oże je d n a k ż e n ie k ie d y w p ła sz c z u o ło w ia ­ n y m , ja k o z ja w is k o m iejsco w e, a m ia n o w ic ie n ie d a le k o m u f, szczególnie zaś m u f o ło w ia n y c h . P r z y w y k o n y w a ­ n iu p o łą c z e n ia k a b li p rz y p o m o cy m u f o ło w ian y ch , w z g lę d n ie m u f ż e liw n y c h z w k ła d k ą o ło w ia n ą , m u s im y m u fę o ło w ia n ą szczeln ie p rz y lu to w a ć do o ło w ian eg o p ła ­ szcza k a b la . W ty m c e lu p o d g rz e w a m y la m p ą b e n z y ­ n o w ą m ie js c e lu to w a n ia , z a le w a ją c je ro z to p io n ą c y n ą . O tóż je ż e li p o d czas lu to w a n ia p łaszcz o ło w ia n y p rz e g rz e - je m y n a d m ie rn ie do z b y t w y so k ie j te m p e r a tu r y , ołów w ty m m ie js c u u le c m oże re k r y s ta liz a c ji. Z n a c z n ą k ru c h o ś ć o ło w iu o ra z w y p a d k i p ę k a n ia p ła sz c z y o ło w ia n y c h w s ą ­ sie d z tw ie m u f o ło w ia n y c h m o ż e m y m . in . w y tłu m a c z y ć sobie tw o rz e n ie m się s t r u k tu r y g ru b o k ry s ta lic z n e j o ło ­ w iu , — n a s k u te k n a d m ie rn e g o p rz e g rz a n ia p łaszcza k a ­ b lo w eg o w czasie lu to w a n ia .

D o d a te k c y n y do o ło w iu c h ro n i sk u te c z n ie p łaszcz k a b lo w y ró w n ie ż i w ty m p r z y p a d k u p rz e d n ie b e z p ie ­ c z e ń stw e m tw o rz e n ia się w ię k sz y c h k ry s z ta łó w , p od w p ły w e m w y ższy ch te m p e r a tu r .

U s z k o d z e n i e n a s k u t e k k o r o z j i c h e m i c z n e j .

Z n a n ą je s t og ó ln ie o d p o rn o ść o ło w iu n a w p ły w y c h e ­ m ic z n e . P o le g a o n a n a ty m , że p o w ie rz c h n ia czy steg o o ło ­ w iu b a rd z o p rę d k o p o k ry w a się w a r s tw ą o c h ro n n ą , n a j ­ częściej tle n k ó w o ło w iu , k tó r e s ta n o w ią d o sk o n a łą o c h r o n ę p rz e d d z ia ła n ie m w p ły w ó w ch e m ic z n y c h . N a ­ to m ia s t c z y sty o łó w je s t sto su n k o w o b a rd z o p o d a tn y n a w p ły w y c h e m ic z n e . K a w a łe k czy steg o o ło w iu w y s ta w io ­ n y n a d z ia ła n ie p o w ie tr z a szy b k o tr a c i sw ój sre b rz y s ty p o ły s k i p o k ry w a się w a r s tw ą sz a re g o tle n k u o ło w iu . O d ­ p o rn o ś ć o ło w iu n a d z ia ła n ia c h e m ic z n e is tn ie je je d n a k ta k dłu g o , ja k d łu g o z e w n ę trz n e w a r s tw y o c h ro n n e n ie u le g n ą