S P I S T R E Ś C I N R 11/76
str.
JS EMC JS EMC
MERA INFORMUJE
Z KRAJU
z e Św i a t a
TRYBUNA CZYTELNIKA
K o m p u tero w y system redagowania książek telefonicz
nych i katalogów
J a c e k K le p a c k i, M ic h a ł O s tro w s k i 1 Przeniesienie kom pilatora języka P A S C A L na m a
szynę I B M 370
M ic h a ł Ig le w s k i, M a re k M is s a la 7
K la w ia tu ro w e rejestrato ry danych na taśmie m agne
tycznej cz. I I
J e rz y S ze w czyk 10
System kontro li w iarygodności danych na tle syste
mu inform atycznego
B e rn a rd B u ś k o 14
Pro b le m y diagnostyki w systemach cyfro w ych
M ir o s ła w M a łe k , R y s z a rd P a w ę ska 19 U w a g i metodologiczne dotyczące modelu prognozowa
nia rozwoju kom puterów
M ie c z y s ła w M o s z k o w ic z 21
W y n ik i an kiety „Zabezpieczenie dostępu do zbiorów in fo rm a cji”
A n d r z e j S o k o ło w s k i 23
Sem in ariu m na tem at możliwości typizacji oprogra
m ow ania kom puterów Jednolitego System u — Opr.
W .K . 25
Zasady w ytw arz an ia i d ystryb u cji oprogram owania kom puterów produkcji „ M E R A - E L W R O ” — C zesław
M ija ls k i " 27
N ow e obiekty 27
P ra w o — In fo rm a tyk a — O pracow ał: J ó z e j K lim e k 28 E fe k ty inform atyzacji — na przykład handel i że
gluga
K r y s t y n B e rn a to w ic z 32
K ro n ik a Z E T O — Opr. A .K . 37 U dział In stytu tu C yb ern ety k i A N U S R R w K ijo w ie w rozwoju in fo rm atyk i w Z S R R — O pracow ał: T a
deusz W r ó b le w s k i 38
Sem in ariu m firm y D A T A P R O D U C T S (W .K .) 39
Protest przeciwko bełkotowi (K R ) 39
Ogłoszenia 40, I I I okł., I V okł.
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R edakto r N aczelny prof, dr hab. Leon Ł U K A S Z E W I C Z
m gr K r y s ty n B E R N A T O W IC Z , prof, dr hab. inż. K o n rad F I A Ł K O W S K I (zasl. redaktora naczelnego), dr inż. M a rek H O Ł Y Ń S K I, m gr inż. S ta n isła w J A S K Ó L S K I , W ła d y s ła w K L E P A C Z
WK
(zast. redakto ra naczelnego), doc. d r hab. A n to n i M A Z U R K I E W IC Z , doc. dr inż. A nd rzej T A R G O W S K IRed. lechn. A n n a P O T A R S K A
W Y D A W N IC T W A R A D A P R O G R A M O W A
C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W arsz aw a Czackiego 3/5
M g r inż. A nd rzej B O S S O W S K I, doc. dr inż. Ja n F E L I C K I , doc. dr inż. Z b ig n ie w G A C K O W S K I, doc. dr inż. A lek san d er G O L IN O W S K I, dr hab. A ndrzej G R Z Y W A K , doc. d r hab. inż. Rom an K U L E S Z A , prof, dr hab. Leon Ł U K A S Z E W I C Z , prof, dr hab. inż. S ta n isła w P A S Z K O W S K I (w iceprzew odniczący), prof, dr Tadeusz P E C H E , m gr inż. B ro n is ła w P IW O W A R , dr inż. A nd rzej P L Ą S K O W S K I, m gr inż. Tadeusz P O D G Ó R S K I (w iceprzew odniczący), prof, dr inż. Je rz y S E I D L E R , prof, dr inż. A n d rz ej S T R A S Z A K (przewodniczący), doc. Je r z y T R Y B U L S K I ,
dr Tadeusz W A L C Z A K , prof dr inż. Stefa n W Ę G R Z Y N , dr inż. Ja n Z. Ż Y D O W O
R e d a k c ja : oo-lHl W arsz aw a, ul. Ja sn a 11/16, pokój 331, tel. 27-71-40 lub cen trala 2S-82-61 w . 285, d yż u ry re d a k c ji 10,00—13,00 Z ak ła d K olp ortażu W C T N O T , W arsz aw a, ul. M azo w iecka 12
Ż ak i. G ra f. „T a m k a ". Z. Zam . 518. P a p ie r druk. sat. I I I kl. 70 g. A l, obj. 5,0 ark. druk. N ak ład 7100. J-45.
Cena egzemplarza zł 15.— I N D E K S 36210/36121 P ren u m e ra ta roczna zł 180.—
Informatyka M I E S I Ę C Z N I K m it
„ 4 % 1 9 7 6
¡
3
. r ‘zastosowania w aospodarce, technice i nauce R O K XI
l i s t o p a d
OR GAN M I N I S T E R S T W A NAU KI , S Z K O L N I C T W A W Y Ż S Z E G O I T E C H N I K I I P O L S K I E G O K O M I T E T U A U T O M A T Y C Z N E G O P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
JACEK KLEPACKI M IC H A Ł O S T R O W S K I
O k rę g o w e L a b o ra to riu m Poczty i T e le k o m u n ik a c ji
O ś ro d e k In fo rm a tyk i T e ch n iczn ej i P rze tw a rza n ia D a n y c h W a rs z a w a
K om puterow y system re d a g o w a n ia k s ią ż e k telefonicznych i katalogów
K o m p u tero w y system redagowania książek telefonicznych i katalogów T E L S P I S pow staje dla potrzeb D y re k c ji O k rę gu Poczty i T elek o m u n ikacji w W a rsz a w ie w O środku I n fo rm a tyk i Technicznej i Prz etw arz an ia D anych przy O krę gowym Lab o rato riu m Poczty i T elekom unikacji. W g rud
niu 1975 r. ukończone zostały prace nad pierwszą w ersją system u dla abonentów m ieszkaniowych.
Rów nolegle z oprogram owaniem system u realizow ana była faza zakładania i k o re kty banku danych dla abonentów m ieszkaniowych m. st. W arszaw y. Od stycznia 1976 rozpo
częto bieżącą eksploatację systemu. Rów nież w styczniu 1976 w ykonano w ram ach prac Ośrodka pierw szy w pełni autom atyczny skład w y d a w n ic tw a książki telefonicznej abonentów m ieszkaniowych m. st. W a rsz a w y na kom pute
rze I B M 360/50.
W y n ik ie m działania system u na kom puterze I B M była taś
ma dziurkow ana przeznaczona do sterowania m aszyny do automatycznego fotoskładu Lin o tro n 505 TC. Dzięki temu uzyskano szerokie możliwości w ydaw n icze obejm ujące róż
ne kro je znaków, zróżnicowanie w ielkości liter, w ytłu sz czanie tekstów, k u rsyw ę itp., czego nie można uzyskać na
drukarce w ierszow ej lub m ikro film o w ej.
Istotna jest także m ożliwość po w ielania w y n ik ó w w dzie
siątkach, a naw et setkach tysięcy egzemplarzy, k tó rych to w ym ogów nie spełnia norm alna technika w yd a w n ic tw kom puterowych.
W n io sk i w yciągnięte w trak cie dotychczasowego działania system u posłużyły do przygotow ania m odernizacji zarów no program ów w chodzących w skład systemu, ja k i pro cedur steru jących w yk o n yw an ie m poszczególnych zadań.
BUDOWA SYSTEMU Sprzęt
System T E L S P I S dla abonentów m ieszkaniowych oprogra
m ow any został na kom puter I B M 360/50. M in im a ln y zes
taw kom putera u m o żliw iający w yk o n yw a n ie w szystkich modułów systemu obejm uje:
— jednostkę centralną
— pam ięć operacyjną (190 k b ajtó w na program użytkow y)
— czytnik — p erforator k a rt 80-kolumnowych
— 3 jednostki pam ięci dyskow ej 2314
— 3 jednostki pam ięci taśm owej, w tym co najm niej jed na um ożliw iająca odczyt i zapis z gęstością 31 rządki/m m (800 B P I )
— d ru karkę w ierszową
— p erforator taśm y papierow ej (tylko dla modułu re a li
zującego edycję spisu telefonów).
D ane dla system u mogą być przygotow yw ane na kartach 80-kolumnowych lub bezpośrednio na taśmie magnetycznej z w ykorzystaniem klaw iatu ro w eg o systemu re jestra cji i wstępnego przetw arzania danych MDS-2400.
U ż yty sprzęt oraz przep ływ in fo rm a cji podaje rys. 1.
Efe k tem działania m odułów edycyjn ych są katalogi oraz spis telefonów. Do w yd ru k u katalogów w yk o rzystyw an a jest d ru k ark a system u MDS-2400 sterowana taśmą m agne
tyczną, natom iast do w yd ru k u spisu zastosowano maszynę do automatycznego fotoskładu Lin o tro n 505 T C sterowaną taśmą dziurkow aną.
FUNKCJE SYSTEMU
P ro g ra m y wchodzące w skład system u T E L S P I S pozw ala
ją na realizację następujących fu n k c ji:
— zakładanie banku danych
— zakładanie słow ników
— kontrola fo rm aln a i m erytoryczna w prow adzanych da
nych
l— korekta banku danych
— ak tu alizacja banku danych i słow ników
— składanie i łam anie szpalt spisu telefonów oraz k a ta logów telefonicznych w różnych przekrojach
— tw orzenie podzbioru banku danych w edług ustalonego kryterium .
Schem at fu n k cjo n aln y systemu przedstaw iony został na rys. 2.
System T E L S P I S ma strukturę modułową. T rz y główne m oduły systemu, a m ianow icie Z A K Ł A D (zakładanie ban
ku danych i słow ników), A K T U A L (aktu alizacja banku da
nych i słow ników ) i E D Y C J A (ed ycja spisów i katalogów telefonicznych) działają w sposób całko w icie niezależny od siebie. Elem en tam i in teg ru jącym i wspom niane m oduły są zbiory: bank danych i słow niki.
B a n k danych zaw iera reko rd y zmiennej długości z nastę
p u jącym i in fo rm acjam i dotyczącym i abonentów:
— num er telefonu
— nazwisko i im ię abonenta
— tytu ł n au ko w y ew. zawód abonenta
— adres abonenta
— znacznik dostępności num eru telefonu.
R ek o rd y w banku danych ustawione są w kolejności ro snących num erów telefonów.
S ło w n ik i zaw ierają tylko treść określonej in fo rm a cji abo
nenckiej. Ic h liczba może być ustaw iana zgodnie z życze
niem użytkow nika (dla w e rsji w arszaw skiej założono 3 słow niki: ulic, im ion i zawodów).
DANE TECHNICZNE SYSTEMU
System składa się z 54 program ów napisanych w językach P L / I i A S S E M B L E R (32 program y dotyczą edycji i spisu telefonów, a 22 pozostałych części systemu).
Dane dotyczące in sta la cji w arszaw skiej:
— do bieżącej eksploatacji używ ane są 24 k rą ż k i taśm y m agnetycznej oraz 3 p ak iety dyskow e (jeden z biblioteką program ów, sło w n ikam i i zbioram i pom ocniczym i oraz dw a w yk o rz ystyw an e przez program S O R T jako robocze)
— ak tu alizacja odbyw a się raz w m iesiącu
— egzemplarze a rch iw a ln e banku danych przechow yw ane są przez 3 m iesiące
— liczba rekordów w banku danych (stan na 30.6.76): ponad 190 tys.
— liczba zmian w ciągu m iesiąca: ok. 2500
— czas przebiegów ak tu alizacyjn ych : ok. 1,5 godziny m ie
sięcznie
— czas utworzenia katalogu na taśmie m agnetycznej: ok.
6 godzin
— czas utworzenia spisu na taśmie m agnetycznej: ok. 16 godzin.
U R Z Ą D Z E N IA DO F O T O S K Ł A D U
Lin o tro n 505 T C przetw arza z szybkością ok. 9 mm/stronę.
Pro g ram sk ład ający strony, dodający żywą i m a rtw ą pagi
nację i dodający in t e r lin ie ') dla w yró w n a n ia szpalt działa w sumie około 2 godz. N ajd łużej trw a przygotowanie da
nych w kodzie Lin o tro n a (kilkan aście godzin) oraz wy- dziurkow anie około 100 krążków taśm y papierow ej długo
ści ok. 270 m każdy. Sam o perforow anie taśm y trw a około 30 godz. uw zględniając czasy konieczne na zm ianę krążka, sm arow anie perforatora i inne czynności pomocnicze.
Z A K Ł A D A N I E I A K T U A L I Z A C J A B A N K U D A N Y C H I S Ł O W N IK Ó W
Zakładanie
Faza zakładania banku danych i słow ników łącznie z ko
rektą banku jest procesem w yk o n yw a n ym jednorazowo.
Je s t to najbardziej żmudna i czasochłonna praca spośród prac zw iązanych z projektow aniem , oprogram owaniem i
■) in te rlin ia — zwiększenie odstępu m iędzy w ierszam i tekstu dla w y ró w n a n ia stro n y od dołu.
Hys. 2. Schem at fu n k c jo n a ln y systemu w ydaw niczego T E L S P I S dla abonentów m ieszkaniow ych
urucham ianiem systemu. Ja k o ś ć jej w yk o n an ia decyduje o przydatności banku danych do dalszej eksploatacji. Po przeprowadzeniu ko rekty inform acje w banku danych po
w in n y być bezbłędne.
W system ie T E L S P I S m oduł składa się z 7 programów.
Pro g ra m y te spraw dzają poprawność form alną danych (całko w itą kontrolę m erytoryczną na tym etapie musi prze
prowadzić człowiek) i u m ożliw iają ujednolicenie pisowni pew nych elem entów in fo rm a cji o abonencie (np. ulic, za
wodów). U jednolicenie to (blok C, rys. 2) odbyw a się w spo
sób następujący:
— w yd ru k o w a n y zostaje sło w n ik określonych term inów (np. ulic), przy czym każdy tekst w słow niku posiada swój num er k o lejn y
— sprawdzona zostaje poprawność pisow ni poszczególnych nazw oraz przyjęta określona form a zapisu (np. nazw y A L . J E R O Z O L I M S K I E i A L E J E J E R O Z O L I M S K I E dotyczą tej samej nazw y u licy; ustala się w ięc jedną z podanych form za obowiązującą)
— przygotowane zostają k a rty dziurkow ane z popraw kam i dotyczącym i określonego słow nika
— przebieg p o p raw iający bank danych polega na Drzepi- syw an iu treści rekord ów z podm ianą nazw niepraw idłow ych na nazw y przyjęte jako poprawne.
Aktualizacja
A k tu a liz a cja w yk o n yw a n a jest raz na pew ien (ustalony przez użytkow nika) okres czasu. J a k już wspom niano, w in stalacji w arszaw skiej aktu alizacja banku danych i słow n ik ó w odbywa się co miesiąc. Przebieg a k tu aliz acyjn y każ
dorazowo składa się z 3 etapów.
E ta p pierwszy operuje na danych ak tu alizacyjn ych (przy
gotowanych na kartach dziurkow anych lub taśmie m agne
tycznej) dotyczących określonego m iesiąca i zaw iera pro gram y przeprowadzające:
— kontrolę form alną danych
— kontrolę m erytoryczną danych (oolega ona na sp raw dzeniu, czy nazwa ulicy, zawodu i im ienia znajduje się w odpowiednim słow niku)
— sortow anie w edług klucza bankowego
— dołączenie popraw nych rekordów abonenckich do ban- żu danych
— tw orzenie kopii zaktualizowanego banku danych.
O trzym ane w y d ru k i są następnie sprawdzane, a na tej pod- '•fawie przygotowane zostają k a rty aktu alizacyjn e dla sło w n ik ó w oraz k a rty po praw ko w e do a k tu aliz acji banku da
nych. E ta p pow tórnej ak tu alizacji banku danych przebiega rnalogicznie do etapu pierwszego.
EDYCJA
Podsystem redagowania książek telefonicznych T E L S P I S zapewnia w yd ru k katalogów, suplem entów i inform atorów na drukarce w ierszow ej I B M 1403 oraz przygotow anie da
nych sterujących pracą urzadzenia do automatycznego fo toskładu Lin o tro n 505 TC. Dzięki w ydruko m m ożliwa jest bieżąca (z częstotliwością w yd a w a n ia katalogów lub sunle- m entów) kontrola poprawności zapisów dotyczących abo
nentów wchodzących w -skład książki telefonicznej i dys- ro n o w an ie pełnym , aktu aln ym zestawem inform acji. W od
różnieniu od dotychczas stosowanych ręcznych zapisów da
nych o abonentach telefonicznych otrzym ujem y zapisy w w yraźnej, czytelnej postaci.
Ja k ie możliwości w yd ru k ó w daje system ? Edycja katalogów
M ożliw e jest drukow anie katalogów abonentów m ieszka
nio w ych w trzech układach:
— alfabetyczn ym
— telefonicznym - adresowym
Przed utworzeniem odpowiedniego katalogu trzeba posor
tow ać bank danych według:
— nazwiska, im ienia i adresu abonenta albo
— num eru telefonu abonenta albo
— adresu (dla zapewnienia w łaściw ej kolejności num erów posesji zastosowano kod posesji, k tó ry justuje n um ery do p ra w e j strony, tzn.: n u m e ry 12 i 5 będą zapisane jako 12 i A 5 2); kod posesji porządkuje również zapisy litero- .we w ram ach jednej posesji).
!) A — oznacza odstęp o wartości liczbowej mniejszej ni i wartości cyfr.
So rto w an ie odbyw a się standardow ym program em S O R T D IB M - u . P o program ie tym działa program K A T A L , k tó ry z rekordów banku danych, ustaw ionych w pożądanej ko
lejności, tw orzy reko rd y dru karskie zapisyw ane na taśmie magnetycznej. Z taśm y m agnetycznej można drukow ać p a r
tiam i na drukarce kom putera I B M lub inn ej m aszyny np.
system u M D S 2400.
P rz y k ła d strony katalogu podaje rys. 3.
1 0 O T 31 - 10 0 8 la
10 0 7 31 N I E D Z I C K A B A R 8 A R A , 10 0 7
S I E N N I C K A 19 10 0 7
10 0 7 32 P A N K O W S K I J E R Z Y ,G R O C H O W S K A
3 3 1 10 0 7
1 0 0 7 3 3 P A S Z K O W S K I T A D E U S Z ,
D W E P N I C K I E G O 18 1 0 0 7 10 0 7 34 S Z M I O T E O H U N O . M i ę O Z Y B O R S K A
5 7 / 6 5 1 0 0 7
1 0 0 7 3 5 L A S I K O W S K I W O J C I E C H , M G * ,
S I E N N I C K A 21 1 0 07
1 0 0 7 3 6 S Z C Z E P A Ń S K I W O J C I E C H ,
P O D S K A R B I N S K A 8 8 1 0 0 7 10 0 7 3 7 P f K A C K I S T A N I S K A W , 1 0 0 7
P O D S K A R 0 I N S K A 83
1 0 0 7 3 8 P R E I S B O G U S K A W , 10 0 7 C H R Z A N O W S K I E G O 19
10 0 7 3 9 N I W I N S K A A L E K S A N D R A , 10 0 7 C H R Z A N O W S K I E G O 19
1 0 0 7 4 2 K A R W O W S K I R A W I C Z C Z E S Ł A W , 1 0 07 P O O S K A P . B I R S K A 8
1 0 0 7 4 3 J A N I C K I R O M U A L O , G A P W O L I N S K A 1 0 0 7
22 1 0 0 7
10 0 7 4 4 A N T O N O W I C Z MI C H A Ł ,K O B I E L S K A
6 6 / 6 8 1 0 0 7
1 0 0 7 4 5 M O C A R S K A Z O F I A , R 3 Z K U C K A 7
1 0 0 7 4 6 C H E N D Y N S K l A N D R Z E J , 1 0 07 W I A T R A C Z N A 19
1 0 0 7 4 7 W O D Y K M I E C Z Y S K A W , R E O . , 1 0 0 7 K I N O W A 24
1 0 0 7 4 8 P I O N K G W S K I T A D E U S Z ,K I C K I E C O 1 0 0 7 11
1 0 0 7 4 9 K U L E N T Y J U L I A N , I N * . , 1 0 0 7 W A S Z Y N G T O N A 41
1 0 0 7 5 0 T R i T K I E W I C Z J A N , G R O C H O L S K A 1 0 0 7 33 1
1 0 0 7 51 O L E N D E R B A R E J K O IR E N A , 10 0 7
K O R D E C K I E G O 62 1 0 0 7
1 0 0 7 52 C I O K W t A D Y S M A W , U S K U G O W F 10 0 7 P R Z E D S I E B . ROBflT
A S E N I Z A C Y J N Y C H , 1 0 0 7
D 0 B R 0 W 0 J A 3 10 08
10 0 7 53 F I L I P E K Z Y G M U N T , M G R I N « . ,
G R O C H O W S K A 3 3 7 10 08
1 0 0 7 54 R A H D E N L E O P O L D , A P T E C Z N A 4 / 6 10 0 7 5 5 G A L I Ń S K I H E N R Y K ,W A S Z Y N G T O N A 1 0 0 8
102
1 0 0 7 5 6 L O H M A N W O J C I E C H , M j R I N €. , 1 0 03 Z B A R A S K A 14
10 0 7 58 5 T E L A G O W S K A K R A J E W S K A 1 0 0 8 K R Y S T Y N A , M G R P R A W , 1 0 0 3 D W E R N I C K I E G O 2 7 1 0 0 8 1 0 0 7 5 9 M A R C I N K I E W I C Z W O C I K H A N N A , 1 0 O B
A R . P L A S T Y K ,
MI f D Z Y B O 3. S K A 9 0 1 0 O B 10 0 7 6 0 A N Z O R G E K A Z I M I E R Z , M G R I N I. .
0 W E R N I C K I 5 G 0 2 3 1 0 0 8 10 0 7 6 1 K A M I Ń S K I T A D E U S Z ,
G A R W O L I N S K A 7 10 08
1 0 0 7 6 2 P I E T R Z A K M A R I A N , 10 08 S Y G I E T Y N S K I E G 3 4A
1 0 0 7 6 3 O I D K O W S K A T E R E S A , L E K . M E D . , 10 08 S I E N N I C K A 36
10 0 7 6 4 B O G U S Z L E C H ,S I Ć N N I C K A 2 2
6 5 K U C I Ń S K A E L i B I E T A . K I C K I E G O 3 6 9 C I C H O C K A A L I C J A J A N I N A , M G R
P R A W . G R E N A D I E R 9 W 6 7 / 6 9 7 4 T C H O R Z E W S K A M A R I A , M G R F A R M . ,
G A R W O L I N S K A 1 6 A 7 5 Di BE K E U G E N I U S Z , W I A T R A C Z N A
21
7 6 M Y S Z K O W S K A J A O W I G A , M I E D Z Y B O R S K A 79 7 7 K A Z I M I R S K A W K A O Y S Ł A W A ,
S Z A S E R Ó W 83
7 9 R i Y S K O K A Z I M I E R Z , O S O W S K A 8 2 A 8 0 J A S I Ń S K A L E O K A D I A , P O K O i N A ,
K O R D E C K I E G O 14 81 r D Z I K O T W K A D Y S K A W , G A R W C L I N S K A 16A 8 3 Z I E L I Ń S K I W A C K A W ,
M i t D Z Y B O R S K A 1 0 4 / 1 0 6 8 4 R 8 2 Y C K I Z O Z I S K A W , S I E N N I C K A
22
8 5 P A C E K R Y S Z A R D , K I C K I E G O 3 8 7 F O R E T E K S T A N I S K A W , I N i . ,
K I C K I E G O 5 8 0 R U K U S Z E W I C Z N A R C Y Z A ,
W A S Z Y N G T O N A 4 5 / 51 8 9 K A M i n S K I E D M U N O ,
C H R Z A N O W S K I E G O 15 9 1 Ś W I A T E K Z Y G M U N T , L E K . ,
K O S I E L S K A 75 9 2 M O R A W S K I M A R I A N ,
P O D S K A R B I Ń S K A 1 0 B 9 3 S Z U L A D Z I Ń S K A J A N I N A ,
W I A T R A C Z N A 3 9 4 D U L I N I C Z S K A U 0 H 1 R , M G R IN3.
C H E M I I . Z B A R A S K A 6 9 5 L A T A C Z J E R Z Y , K I C K I E G O 8 9 6 M O D R Z E J E W S K A D A N U T A , P A C A 3 9 A 9 7 L O R K O W S K I W A C Ł A W . M U Z Y K ,
K 0 3 1 E L S K A 5'*/58 9 9 S K U R Z Y R S K I J A N , ROZićUCKA 1 0 0 0 L E W A R T O W S K I JA N ,
K A M I C N K O W S K A 27 0 3 M I K O C K A E L 2 B I E T A «S T •
A U G U S T A 34 0 4 P O S Z E P C Z Y N S K A J A N I N A , M G R
R E O . , K O B I E L S K A 5 4 / 5 8 0 5 flEN EM AN W A D Y S I Ć A W . I N * . ,
r Y M I R S K I E G O 7 0 6 H A R E N Z A J A N ,W A S Z Y N G T O N A 77 0 7 S O B I E S K I J A N , K O B 1 E L S K A 6 6 / 6 8 0 8 W A L A S I K H A N N A ,D A R Ł O W S K A 1A 0 9 S Z A D K O W S K I Z D Z I S Ł A W ,
K O B I E L S < A 6 6 / 6 8 1 0 K U K U K A J A D W I G A , W A S Z Y N G T O N A
7 5
11 G R A B S K A P E L A G I A , G R O C H O W S X A 2 7 9
15 S T E R N I K J A C E K , A P T E C Z N A 4 / 6 17 B A R A N O W S K I L E O N A R D , M G R ,
D W E R N I C K I E G O 29 18 N E U F E L D Z Y G M U N T ,G R O C H O W S K A
3 1 9
Rys. 3. P rz yk ła d o w a strona katalogu w układzie telefonicznym
MOŻLIWOŚCI PROGRAMU KATAL
— program K A T A L zapewnia: redagowanie tekstu do d ru ku na podstawie podanego param etru w 1, 2 lub 3 ko lu m
nach 1
— param etryczne określanie długości strony (liczba wierszy na jednej stronie)
— param etryczne określanie stopnia wytłuszczenia n a z w i
ska i im ienia abonenta (osiągane k ilk a k ro tn ym n adruko
w an iem tego samego tekstu, co w przypadku dru k arki I B M 1403 lub d ru k ark i systemu do przygotow yw an ia da
nych M D S 2400 dało dobre w yn ik i).
— umieszczenie na każdej stronie nagłów ka zawierającego w środku num er k o le jn y strony — a po praw ej stronie zawartość strony (np. num er telefonu pierwszego i ostat
niego abonenta na stronie lub k ilk u początkowych lite r nazwisk)
— przenoszenie pełnym i w yraz am i treści nie mieszczącej się w wierszu do następnego wiersza
— dodawanie przecinków oraz w cięć dla zwiększenia czy
telności w ydru ku .
EDYCJA SUPLEMENTÓW
W rekordzie banku danych przewidziane jest pole „d a ta ” . W tym polu umieszczona jest data zapisania abonenta do ta n k u . Jed en z program ów podsystemu w yb ie ra z banku danych rekordy z datą zapisu późniejszą od podanej jako param etr. W ten sposób uzyskuje się określony zbiór a k tu a liz acji (suplement), z a w iera ją cy reko rd y wprowadzone po
określonej dacie. Zbió r w yb ra n yc h rekordów jest przetw a
rzany tym sam ym program em K A T A L , co pełen katalog.
W ten sposób otrzym uje się zredagowany suplem ent do od
powiedniego katalogu.
j
EDYCJA SPISU TELEFONÓW
P rz y tw orzeniu spisu telefonów wykox-zystuje się w spó łpra
cę w tryb ie „o ff- lin e ” kom putera I B M z urządzeniem do automatycznego fotoskładu L in o tro n 505 TC. N a kom pute
rze I B M redaguje się spis tzn. zapewnia się porządek a l
fabetyczny, dzieli się tekst na szpalty i strony, tw orzy się nagłó w ki stron oraz dodaje się znaki sterujące Linotronem . Taśm a dziurk v vana ze zredagowanym spisem służy do ste
ro w an ia urządzania Lin o tro n 505 TC.
MOŻLIWOŚCI URZĄDZEŃ AUTOMATYCZNYCH DO FOTOSKŁADU
Urządzenia autom atyczne do fotoskładu zapew niają:
— szeroki w yb ó r k ro jó w czcionek i zestawu znaków (peł
ny alfabet polski, znaki inn ych alfabetów narodowych, znaki specjalne np. brydżowe, szachowe, symbole do k o le jo w ych rozkładów jazdy itd. oraz możliwość pisania k u r
sywą)
.— uzyskanie różnych rozm iarów tego samego znaku
— wytłuszczenie fragm entów tekstu (na drukarce trzeba w tym celu w ielokrotn ie nabijać znaki na siebie)
— zautom atyzowanie bez indyw idualnego program owania podstawowych czynności w ydaw niczych, tzn: justow ania do praw ej i le w ej strony, lub do środka, uzyskanie zmiennego odstępu m iędzywyrazowego, kształtow anie szpalty i łatw ość uzyskania w ie lu szpalt, żyw a i m a rtw a paginacja (zaw ar
tość strony, num eracja raz po lew ej, raz po p ra w e j stro
nie).
M o ż liw y jest również podział w yraz ó w na sylab y i prze
noszenie części w yraz u do następnej linii.
ZaJety użycia urządzeń do fotoskładu
W w y n ik u działania automatycznego urządzenia do foto
składu uzyskuje się:
— kliszę fotograficzną, z któ rej w dru k arn i w yk o n u je się m atryce do drukow ania
— bardzo w yso kiej jakości obraz tekstu zarejestrow any na papierze św iatłoczułym , k tó ry um ożliw ia ła tw e spraw dze
nie lub skorygow anie fo rm y graficznej.
Dalszą obróbkę w ydaw niczą podejm uje d ru karka, co za
pew n ia dowolnie duży nakład w yd an ia oraz jego ładną fo r
mę graficzną.
Po dkreślić należy jednoznaczność drukowanego tekstu: uży
cie lite r polskich oraz znaków inn ych alfab etó w narodo
w ych w yk lu cz a niejednoznaczności (szczególnie ważne przy druku nazwisk) i jego p ra w id ło w ą postać.
WSPÓŁDZIAŁANIE KOMPUTERA UNIWERSALNEGO Z URZĄDZENIEM DO FOTOSKŁADU
Zadaniem zespołu realizatorskiego było w yko rzystan ie do e d ycji książki telefonicznej abonentów m ieszkaniowych W a rsz a w y, urządzenia typu Lin o tro n 505 TC , zainstalow a
nego w Dom u Sło w a Polskiego.
Po dstaw o w ą trudność sp raw ia repertuar znaków IBM /360 w porów naniu z repertuarem znaków Lino trona. K o d E B C D IC ma tylko podstawowe lite ry alfab etu łacińskiego (duże i m ałe) oraz znaki specjalne.
Z n a k i charakterystyczne dla języka polskiego trzeba kodo
w ać inaczej, np. dwuznakowo. N ależy również zapewnić możliwość w pro w adzania znaków inn ych alfab etów naro
dowych, np.: um lautów i akcentów. W kodzie E B C D IC m o
żliw e jest w praw dzie zakodowanie 256 znaków, jednakże tw orzenie własnego alfabetu w yd a je się mało celowe ze względu na m ałą liczbę k law iszy w urządzeniach do przy
g otow yw ania na kartach dziurkow an ych i taśm ach m agne
tycznych.
K la w ia tu ry tych urządzeń obejm ują zaledw ie ok. 60 znaków graficznych, co w ym agało by przyporządkow ania jedne
mu k law isz o w i znacznie w ięcej znaków, niż p ra k ty k u je się to obecnie, zaś na w y d ru k u jeden znak m ógłby m ieć w iele znaczeń.
O graniczyłoby to czytelność danych w ejścio w ych i w szel
k ich w yd ru k ó w kontrolnych, a w ięc zwiększyłoby p ra w dopodobieństwo błędów i utrudniało przygotowanie da
nych. Z drugiej strony należałoby zapewnić porządek a lfa betyczny w kodzie znaków p rzyjętych jako alfabet w m a
szynie cyfro w ej, (trzeba „rozepchnąć” ciąg znaków kodu dla umieszczenia np. Ą po A ), a i tak pozostałby problem przy użyciu program u sortującego. D la sortow ania w kodzie E B C D IC lite ry duże i m ałe są różnym i literam i. Np. ca ły alfabet m ałych lite r (a, b, c ..., z) znajduje się przed du
żym i litera m i (A, B , C..., Z).
W obec tego nazwiska K O W A L S K I i K o w a ls k i są dla m a
szyny różnym i nazw iskam i i to drugie po posortowaniu znalazłoby się na początku. K o d. w któ rym p racu ją urzą
dzenia do fotoskładu jest także bezużyteczny do sortow a
nia i inn ych prac zw iązanych z porządkowaniem , bo no.
dla Lin o tro n u nie odzwierciedla on w ogóle porządku a lfa betycznego. Dlatego przyjęto, że bardziej celowe jest oo- zostawienie kodu E B C D IC jako obowiązującego z zasym- bolizowaniem polskich lite r dwuznakowo tak. aby zaiełv ro z ycje zgodne z porządkiem alfabetu, natom iast przejście n*i duże i m ałe lite r y oraz w prowadzenie znaków innych pl f abetów narodow ych należy zapewnić drogą program ową z ew entualną ręczną interw encją.
Aby w ięc można było w ykorzystać możliwości urządzenia do automatycznego fotoskładu, należy odpowiednio p rz y
gotować tekst p rzech o w yw an y w pam ięci zewnetrznej kom putera. Istotną rolę odgrywa tu D o s t a ć , w ja k ie j przecho
w y w a n y jest tekst. M ożna w yróżn ić trzy główne fo rm y na- m ietania tekstów przeznaczonych do celów edycyjn ych :
— tekst zapisany w kodzie urzadzenia do automatycznego fotoskładu z uw zględnieniem takich elem entów, ja k : w y tłuszczenie, zm iana k ro ju czcionki ito.
— tekst zapisany w kodzie kom putera uniwersalnego, ale z sygnalizacją w ystąp ien ia dużych i m ałych liter, w ytłu sz czeń itp.
— tekst zapisany w kodzie kom putera uniwersalnego bez uw zględnienia w ym agań w ydaw niczych.
W dwóch nierw szych przypadkach obróbka program owa treści zaw artej w zbiorze danych jest dość prosta. W y m a cana jest tran slacja tekstu na in n y kod (przypadek drugi") i dobudowanie fragm entów m ających sie po jaw ić miedzy ko le jn ym i tekstam i (np.: odpowiednia ilość w o ln ych w ie r
szy, nagłów ki itp.). W przypadku trzecim konieczne jest opracowanie zestawu program ów służących do tłum aczenia tekstów na kod urządzenia do automatycznego fotoskładu.
P ro g ra m y te można podzielić na dw ie grupy:
— program y oparte na algorytm ach autom atycznie tłu m a czących określone elem enty tekstu
— program y pozw alające na bezpośrednią in terw en cję czło
w ie ka przy tłum aczeniu w y ją tk ó w nie poddających się p rzyjętym algorytmom.
W dalszej części a rty k u łu przedstaw iony zostanie ogólny opis pakietu program ów (pakiet A F ), przeznaczonego do przygotowania edycji książki telefonicznej abonentów m ie
szkaniowych na urządzeniu Lin o tro n 505 TC. P a k ie t ten został zaprojektow any i oprogram owany w Ośrodku In fo r
m a tyk i Technicznej i Przetw arzan ia D anych przy O kręgo
w ym Ląb o rato riu m Po czty i T eleko m u n ikacji w W a rsz a wie.
PAKIET AF M etoda tłum aczenia
P rz y realizacji tłum aczenia zastosowano metodę słow niko
w ą. Polega ona na w yp ro d u k o w an iu słow n ika w yraz ó w (lub grup w yrazo w ych ) oraz zapam iętaniu pozycji, na których te w y ra z y w ystępu ją w bazie dąnych. Tłum aczenie obej
m uje tylk o zawartość słow nika, a następnie odtw arzany jest tekst p ierw o tn y w now ym kodzie na podstawie zna
n ych pozycji poszczególnych wyrazów'. K o rz yści płynące z w ykorzystan ia podanej metody w y n ik a ły zarówno z po
staci dokum entów w ejściow ych, ja k i ze sp ecyfiki p rz y
gotowywanego w yd a w n ictw a . D okum enty składają się z 5 pól uw idacznianych na w yd ru k u końcowym . U m o żliw ia to niezależne przetw arzanie zawartości każdego pola, tw orze
nie osobnych sło w n ikó w i tłum aczenie wg różnych algo
rytm ów . Z aletą przerzucenia ciężaru tłum aczenia na sło w n ik i jest także ich objętość. W om aw ianej realizacji sło w n ik i skład ają się na ogół z 2— 4 tys. elem entów przy po
nad 190 tysiącach dokum entów w banku danych. P r z y . ręcznej k o n tro li treści jest to różnica n iezw yk le istotna.
Sło w n ik nazwisk w praw dzie jest w iększy (ok. 60 tys. re kordów), ale potrzeba in terw e n cji istn iała jed yn ie w od-
niesieniu do niektórych nazwisk obcych, podanych nam w specjalnym w ykazie.
O P I S P A K I E T U
W skład pakietu A F wchodzi 30 program ów napisanych w językach P L ,/ I i A S S E M B L E R , P ro g ra m y zostały u ru cho
mione na kom puterze I B M 360/50. Podczas przetw arzania w yk o rzystyw an e są rów nież biblioteczne program y I B M (do sortowania, n um erow ania itp.).
Tłum aczenie odbyw a się z kodu E B C D IC na kod używ any przez urządzenie Lin o tro n 505 TC . Schem at działania, p a kietu przedstaw iony został na rys. 4. W yróżniono na nim 7 procedur o następujących fu n k cjach :
P I — wstępne przygotowanie danych polegające na w y selekcjonow aniu z banku danych elem entów należących tylk o do jednego pola
P2 — tworzenie oddzielnych słow ników (w kodzie E B C D IC ) dla elem entów poszczególnych pól i tłum aczenie na kod Lin o tro n u zgodnie z jednym z przyjętych algorytm ów P3 — korekta słow n ików (w kodzie Lin o tro n u ) przeprow a
dzona na podstawie ręcznej kon tro li treści zaw artej w słow nikach
P4 — odtwarzanie pełnych zbiorów dla poszczególnych pól w kodzie Lin o tro n u
P5 — korekta w yb ra n ych elem entów zbiorów pełnych P6 — scalanie in fo rm a cji cząstkowych (tzn. dotyczących poszczególnych pól) w jeden zbiór
P7 — red ak cja książki telefonicznej.
R ys. 4. Schem at działania p ak ietu A F
P ro ce d u ry P3 i P5 otrzym ują dane w ejściow e pisane na k artach dziurkow an ych w specjalnie opracow anym języku, u w zględniającym znaki mogące w ystąpić w przygotow a
n ym w yd aw n ictw ie.
Z aletam i zaprezentowanego pakietu są:
— modularność
— standardowa budowa rekordów
— krótkie, ła tw e do uruchom ienia i przetestowania pro
g ram y
i— program y szybko działające.
E fe k t działania pierwszej w e rsji opracowanego pakietu w postaci gotowej strony książki telefonicznej z urządzenia Lin o tro n 505 T C przedstaw iony jest na rys. 5.
Zastosowanie w yżej scharakteryzowanego podsystemu w y dawniczego daje następujące korzyści:
— u łatw ie n ie operowania dużą ilością danych
— utw orzenie bazy danych do inn ych zastosowań, np. ro
bione są obecnie próby kom puterowego w ysz u k iw an ia in fo rm a cji o abonentach
— bezbłędność in fo rm a cji osiągana przez kontrolę a k tu a li
zacji.
P ro g ra m y spraw dzają poprawność fo rm aln ą pól form ularza abonenta i poprawność m eryto ryczną niektórych pól o b a r
dziej stab iln ej i spraw dzalnej treści — np. nazw y ulic. I n form acje już popraw ne nie po w in ny ulec przekłam aniu przy ko lejn ych edycjach katalogu lub książki telefonicznej, co często zdarza się przy redagowaniu ręcznym (elim in u je się m aszynistkę i składaczy, a w ięc procesy stw arzające dużą możliwość w prow adzenia błędów).
— aktualność in fo rm acji, któ ra uzależniona jest tylko od częstotliwości ak tu aliz acji i w yd ru k u katalogów lub suple
mentów. A k tu a liz a cja raz w m iesiącu w yd a je się być do
statecznie częsta
— czytelność w yd ru k u : szczególnie istotna dla sprawności działania służb telefonicznych, np. B iu ra N um erów , gdzie można zrezygnować z p ra ktyko w a n ych tam ręcznych do
pisków do książki telefonicznej
— m ożliwość szybkiego oddaw ania do druku aktualnej i bezbłędnej książki telefonicznej (proces składu realizo w a
ny jest całko w icie autom atycznie).
KŁOPOTY
N a jw ię c e j było oczywiście problem ów z założeniem banku danych. Duża ilość danych spowodowała, że proces zakła
dania trw a ł długo i okazało się, że ponad połowa danych w ym ag ała po praw ek na skutek w y k ry c ia błędów.
Bard zo pracochłonne jest również ujednolicenie pisow ni ulic i zawodów (szczególnie skrótów). P o w ielokrotn ych sprawdzeniach i popraw kach nie udało się jeszcze zapew nić pełnej jednolitości, ale istnieją k u tem u realne moż
liw ości (można w yd ru ko w a ć w szystkie różne term in y znaj
dujące się w polu: ulica lub zawód i zbadać, czy to samo pojęcie nie jest pisane w różny sposób).
N a skutek niepełnego rozeznania b y ły kłopoty z w ystępo
w an iem w niektórych polach znaków, które nie b y ły tam przew idyw ane. W sposób trochę sztuczny trzeba było ró w nież zredagować odsyłacze. W odrębny sposób należało po
trakto w ać treści z lite ra m i in n ych alfab etó w narodow ych np. (ii, o) oraz akcentam i: operacja ta b yła istotna przy redagow aniu książki telefonicznej.
Także lite ry polskie m usiały być kodowane za pomocą dwu znaków. Niezbędne jest także term in ow e przeprowadzanie a k tu aliz acji banku danych, ponieważ połączenie i w y m ie szanie k ilk u p a rtii danych może w prow adzić zamieszanie, zwłaszcza w ted y jeśli w k ró tk im czasie zaszły zm iany w danych dotyczących jednego abonenta.
N iepełne rozeznanie działania program ów Lin o tro n u 505 T C spowodowało pew ne zauważalne uchybienie graficzne (nierówność szpalt). Można jednak stwierdzić, że po prze
prowadzeniu pew nych m o d yfik a cji program ów oraz przy ręcznym skorygow aniu niejednoznaczności w skrótach i nazwach ulic, co w ym agało sporo w ysiłk u i czasu, podsy
stem T E L S P I S d a je m ożliwość radykalnego uproszczenia, a przede w szystkim znacznego przyspieszenia prac e d yc y j
n ych i uniknięcia w ie lu błędów po w stających przy ręcz
nym sporządzaniu danych katalogów.
4 A dam s k a - A hre ns
40 04 69 Adamska Stanisława
Czerniakowska 20 17 42 69 Adamski Konstanty
dr med., 31 75 47 Adamus Bronisław
Nowolipki 17a 41 76 55 Adrjan Jerzy
Sobieskiego 90 29 14 65 Adamska Stanisława Brazylijska 9a bl. 43 20 57 05 Adamus Eugenia 26 19 87 Adrjańska Zofia
pielęgniarka, Piękna 16b 17 05 77 Adamski Ludwik Bagno 5 MarienrziJt 19
44 8816 Adamska Teresa Walecznych 51 43 69 68 Adamus Franciszek 44 49 15 Adrjański Zbigniew
Czeczota 17 29 68 57 Adamski Maksymilian Obrzeżna 16 dziennikarz.
1044 81 Adamska Wanda Gwardzistów 10a 17 74 11 Adamus Jan Wałbrz\^. 19
Lubartowska 13 32 63 74 Adamski Marian Peszteńska 3 41 67 67 Adryjanek Zygfryd
29 87 15 Adamska Zofia Krzyżanowskiego 44 49 30 29 Adamus Jerzy Sielecka 5
Czerniakowska 174 38 81 80 Adamski Marian Eagatela 15 34 35 55 Adwent Edward
29 66 02 Adamska Zofia Pawia 28 31 50 86 Adamus Jerzy Kasprowicza-52
Hoża 39 21 39 04 Adamski Marian Stara 7a 34 70 34 Adynowska Barbara
20 85 75 Adamska Zofia Wilcza 69 25 03 91 Adamus Józef Zygmunt mgr prawa, Staffa 7
Ogrodowa 65 20 21 30 Adamski Michał mgr inż.. Jesionowa 13 20 80 29' Adynowska Henryka
20 95 76 Adamska Zofia Ogrodowa 52/54 24 94 59 Adamus Krystyna
Marszałkowska l il a Złota 60
doc., Złota 67 24 06 20 Adamski Mieczysław 33 91 62 Adynowska Sylwia
lek., Sody Zoliborskie 13
39 03 04 Adamska-Dąbrowska Zofia Waliców 20 41 95 38 Adamus Lucjan
położna, Zajączka 27 20 34 09 Adamski Piotr Iwicka 47b 34 19 30 Adynowski Krzysztof
27 55 97 Adamska-Pempel Janina Elektoralna 16/22 44 95 40 Adamus Maria inż., al. Zjednoczenia 1
Tamka 40 32 06 59 Adamski Piotr art. plastyk, 1917 84 Adynowski Leonard
22 85 73 Adamski Adam mgr inż., Karolkowa 71 Baboszewska 1 Brzeska 29/31
Geodetów 8 32 17 22 Adamski Roman 29 79 23 Adamus Maria 10 70 79 Adynowski Marian
49 39 38 Adamski Adam Wolska 46/48 Koszykowa 3 inż., Siennicka 40a
Kazimierzowska 83 45 58 93 Adamski Ryszard 20 89 75 Adamus Maria 25 41 55 Adynowski Tadeusz
4216 06 Adamski Andrzej mgr inż., Platynowa 8 lek. med. chirurg,
Konstancińska 7 Dąbrowskiego 79 41 88 71 Adamus Ryszard Prezydencka 4
33 87 30 Adamski Antoni 33 99 49 Adamski Ryszard Piwarskiego 1 11 47 65 Afanasjew Aleksander
Stołeczna 11 mgr inż.. Stołeczna 17b 38 08 78 Adamus Urszula Kondratowicza 23a
46 37 66 Adamski Antoni 19 93 27 Adamski Ryszard Anielewicza 18 34 84 41 Afanasjew Jerzy
Strubiczów 8 Szanajcy 11 181554 Adamus Wiktoria Gąbińska 9
4012 26 Adamski Antoni Zbigniew 10 05 39 Adamski Ryszard Wiosenna 3 29 24 24 Afanasjew Zofia
Czerniakowska 26 Wspólna Droga 3 38 49 47 Adamus Zofia al. WVzwolenia 2
27 27 87 Adamski Bogumił
mgr, 32 71 81 Adamski Ryszard.
inż., Żytnia 58a prac. krawiecko,
Oicopowa 45 34 59 68 Afek Lucyna
Żeromskiego 36/42 pl. Dąbrowskiego 12 27 48 07 Adamski Stanisław 39 07 30 Adamus Zygmunt 22 76 10 Afek Stanisław
49 64 95 Adamski Czesław mgr, Bracka 18 pl. Inwalidów 3 Grójecka 28/30
Puławska 24a 17 20 57 Adamski Stanisław 45 50 95 Adamuszewscy Janina i 36 65 96 Afek Stanisław
43 01 12 Adamski Edmund inż., Brazylijska 9a Stanisław Magistracka 31
Orzycka 10 25 33 18 Adamski Stanisław Puławska 67 46 34 16 Afekt Stanisław
24 32 83 Adamski Edward Jaworzyńska 4 32 11 82 Adasiak Helena Wirażowa 132
* Chmielna 98 45 46 58 Adamski Stanisław Górczewska 14 27 20 33 Afelt-Schaff Zofia
10 5915 Adamski Edward Puławska 52 22 99 75 Adasiak Stanisław Senatorska 24
mgr inż. mech.. 33 73 26 Adamski Stanisław Bobrowskiego 9 32 91 15 Afeltowicz Stanisław
Fundamentowa 45/47 mgr farm., Stołeczna 3 41 21 69 Adasiak Wacław Młynarska 35a
46 07 26 Adamski Edward 25 18 68 Adamski Stefan mgr. Czerniakowska 141 33 17 CO Affańska Teodora
1 Sierpnia 35 mgr. Filtrowa 71 25 66 69 Adasiewicz Henryk Rudzka 12/14
41 32 14 Adamski Eugeniusz 43 59 69 Adamski Sylwester Bruna 28 29 35 00 Affek Bogdan
Sielecka 26 Jadźwingów 22 32 35 79 Adaszewska Genowefa Gwardzistów 14a
10 1844 Adamski Franciszek 41 58 07 Adamski Tadeusz Karolkowa 56a 39 34 40 Affek Eugeniusz
mgr inż. arch.. Czerniakowska 127 32 51 31 Adaszewska Halina Kaniowska 21
Grochowska 281 23 22 26 Adamski Tadeusz Lumumby 17a 32 45 92 Affek Henryk
23 05 84 Adamski Franciszek Grójecka 46/50 34 71 23 Adaszewski Alfred Kasprzaka 9
Szczęśl ¡wieka 2 38 21 37 Adamski Tadeusz Marymoncka 159 38 55 44 Affek Jadwiga
46 31 62 Adamski Henryk doc., Nowolipki 14 24 98 41 Adaszewski Kazimierz Okopowa 45
Drzewieckiego 3 12 99 79 Adamski Tadeusz Bagno 3 34 25 77 Affek Jerzy
41 69 17 Adamski Henryk Tyszowiecka 33
Adamski Wacław 29 71 85 Adaszewski Marian warsztat tokarsko mech.,
Gagarina 11 34 31 30 Czerniakowska 174 Swarzewska 66
41 80 15 Adamski Henryk inż., al. Reymonta 36 38 67 76 Adaszewski Mieczysław 35 35 50 Affek Konstanty Gierymskiego 19
Adamski Henryk Feliks 29 95 73 Adamski Wacław Nowolipki 14 inż. mech.,
25 08 93 al. 3 Maja 7 21 48 36 Adaszewski Włac ysław Daniłowskiego 6
mgr inż., Batorego 33 32 38 42 Adamski Wacław mgr inż., 41 97 40 Affek Mieczysław
43 57 93 Adamski Izydor Leszno 9 al. Wyzwolenia 9 Grottgera 23
red., al. Lotników 19 31 20 45 Adamski Wacław 36 43 57 Adaszewski Zdzisław 17 28 75 Affek Ryszard
13 66 02 Adamski Jan Przyrynek 7 Sowi iskiecjo 66 inż. bud. lądowego,
Zwycięzców 4c mgr inż., Afrykańska 12 32 71 71 Adamski Waldemar 25 97 73 Addeo Alina i Giovanni
23 42 50 Adamski Jan Lumumby 3 Filtrowa 67 32 40 95 Affek Stanisław
inż., Lelechowska 5 25 53 36 Adamski Walenty
Polna 18/20 49 46 37 Adelis Zygmunt Staszica 5
38 97 81 Adamski Jan mgr, Rakowiecka 29 1215 50 Affek Zbigniew
Wolność 2 26 86 84 Adamski Wiesław 2717 24 Ader Maria Zambrowska 8a
21 78 86 Adamski Janusz Spasowskiego 12 Górskiego 3 3819 69 Affet Antoni
inż., Al. Jerozolimskie 89 45 50 62 Adamski Wincenty 23 6011 Aderek Aleksander Nowolipki 23
12 0812 Adamski Janusz mgr inż. arch., Grójacka 53/57 33 48 94 Afletun Eugenia
mgr inż. elektr.. Różana 39 20 79 87 Aderek Jan Krasińskiego 39
Szparagowa 23 22 67 29 Adamski Witold Ogrodowa 3 10 81 92 Aftańska Janina
34 21 74 Adamski Jerzy inż. mech.. 391124 Adkowski Stanisław Kobielska 9
al. Zjednoczenia 38 Księcia Trojdena 11 Krajewskiego 1 34 41 10 Afteni Halina
27 39 16 Adamski Jerzy 2210 00 Adamski Władysław 20 72 49 Adler Henryk pielęgniarka dypl..
34 39 86 Gamcrskiego 3 Grójecka 34 Platynowa 8 al. Zjednoczenia 13
Adamski Jerzy 34 31 65 Adamski Włodzimierz 32 57 26 Adler Jan 22 18 75 Aftowicz Jerzy
24 92 60 Magiera 16
Adamski Jerzy 17 85 89 Przybyszewskiego 51
Adamski Zbigniew
mgr inż. chemik, 46 26 43 Górczewska 15
Adler Kazimierz 1021 15 Wery Kostrzewy 10
Aftyka Genowefa
34 02 73 Pańska 57 Cyprysowa 29 Chrzanowskiego 7
Adamski Jerzy Brukselska 8 45 39 04 Adler Ludwik 34 96 37 Agaciak Edmund
inz.. Płatnicza 68 38 20 95 Adamski Zbigniew Łowicka 17 inż. chemii,
19 93 05 Adamski Jerzy Nowolipie 27 40 09 97 Adler Olga Kochanowskiego 32
inż., Szanajcy 3 24 94 88 Adamski Zdzisław Czerniakowska 56 17 99 73 Agdan Edward
35 29 86 Adamski Józef mgr inż., Ogrodowa 43 29 61 83 Adler Waldemar Międzynarodowa 60
inż., Kiełpińska 6 33 3412 Adamski Zdzisław mgr inż., Górnośląska 4 38 62 71 Agdan Helena
10 99 63 Adamski Józef Skrypija 6 11 3612 Adler Wiesław Niska 25
mgr inż., Markietanki 24 43 63 30 Adamski Zygmunt Bazyliańska 5 44 94 09 Agneza Waleria
34 60 77 Adamski Józef al. Niepodległości 39/41 36 67 20 Adler-Michałkiewicz mgr, Tenisowa 7
Marymoncka 63 21 11 25 Adamski Zygmunt Bożenna 25 55 72 Agnieszczak Bogdan
17 96 87 Adamski Józef Fabryczna 2
28 77 85 Redutowa 50 Batorego 33
Międzynarodowa 52/54a 43 3318 Adamski Zygmunt Adolf Wiktor 2415 20 Ahl Elżbieta
36 68 78 Adamski Józef Irysowa 12a
22 73 56 351094 49 6011
Lwowska 6 Marszałkowska 111a
1017 04 39 40 66
mgr inż., Pitagorasa 32 Adamski Józef
inż., Siennicka 19a bl. 4a Adamski Józef
10 77 56 Adamski Zygmunt Kirasjerów 4a 45 21 36 Adamski-Adamiak
Krzysztof
Adres Bohdan
Siewierska 16 Adres Ireneusz
Szegedyńska 5 Adrian Franciszek
38 28 83
39 09 93
Ahrends Irena doc. mgr inż.,
Nowolipki 14 Ahrens Barbara
Zajączka 21 Dąbrowskiego 75 Spacerowa 20a
Adrian Halina
Mickiewicza 16
31 52 47 Adamski Kajetan 20 91 42 Adamskie Zofia i Krystyna 23 81 26 49 55 94 Ahrens Elżbieta
Anielewicza 2 Sienna 66 Przyłęcka 8 Chocimska 7a
1S01 14 Adamski Kazimierz
Zabkowska 30 39 00 05 Adamus Bolesław
mgr, pl. Inwalidów 3 33 97 45 Adrian Maria
Zablocińska 4 39 0243 Ahrens Ludwik
Pochyła 4
R y s. 5. P rz y k ła d gotow ej stro n y książki telefonicznej z urządzenia Lin o tro n 505 T C
Niezależnie od tego opisany system um ożliw ia również uspraw nienie czynności info rm o w an ia o stanie bieżącym abonentów m ieszkaniowych, które należy do obowiązków B iu r a N um erów ,
WNIOSKI
D la dalszego uspraw nienia i po praw y jakości działania sy
stem u T E L S P I S — korzystne byłoby rozwiązanie następu
jących problem ów:
— znorm alizow anie zawartości pola „zaw ód”
— zakupienie jednostki taśm y m agnetycznej jako w ejścia Lin o tro n u ; taśma dziurkow ana jest nieodpowiednia do re a liz a cji om awianego zastosowania ze względu na m ałą tr w a łość m echaniczną, brak kontro li poprawności i długi czas przetw arzania (zarówno tworzenia, ja k i czytania)
— konieczność zwiększenia autom atyzacji procesu obróbki m ate riałó w uzyskanych z Lin o tro n u prowadzącej do otrzy
m ania gotowych p ły t drukarskich
— rozwiązanie trudności organizacyjnych (w spółpraca róż
nych in stytu cji i działów, ustalenie now ych zakresów obo
w iązków )
— zapewnienie dostatecznej ilości czasu urządzeń do re a liz a cji system u ew entualnie zakupienie pełnego zestawu sprzętu przeznaczonego w yłączn ie do tego celu.
Spełn ien ie tych postulatów stworzy w a ru n k i do znacznego u łatw ie n ia i przyspieszenia cyk lu wydaw niczego oraz lik w i
d a cji w ie lu ak tu aln ych kłopotów. M ogłoby to w szczegól
ności prowadzić do cen tralizacji automatycznego w y d a w a nia książek telefonicznych na podstawie danych przygoto
w yw a n y c h w poszczególnych m iastach i województwach.
M IC H A Ł IG L E W S K I M A R E K M IS S A L A
C e n tru m O b lic z e n io w e PA N W a rs z a w a
P rzeniesienie ko m p ilato ra m aszynę IBM 3 7 0
PRZENOŚNOŚĆ KOMPILATORÓW
Pro g ram jest przenośny, jeżeli w pro w adzenie zm ian zw ią
zanych z przystosowaniem program u do now ej m aszyny Y jest tańsze niż napisanie program u od początku. Przenoś
ność jest tym lepsza im tańsze jest przystosowanie progra
mu do m aszyny Y .
W y d a w a ć b y się mogło, że przenośne są program y pisane w językach wyższego poziomu np. F O R T R A N IE , A L G O L U , C O B O L U pod w aru n k iem , że kom pilator tego języka jest dostępny na m aszynie Y . W rzeczywistości tak być nie musi.
P ie rw sz ym szeroko stosowanym językiem wyższego pozio
m u b y ł F O R T R A N . Różnice m iędzy w ersjam i języka do
starczonym i przez różne firm y kom puterowe spowodowały, że został opracow any w 1966 ro ku standard języka. M i
mo to każda realizacja F O R T R A N U zaw iera szereg roz
szerzeń i ulepszeń. Nieprzestrzeganie standardu, stosowa
nie w program ie w ygo dnych rozszerzeń języka czyni pro
gram y nieprzenośnym i. Zn an ych jest w ie le przykładó w program ów w F O R T R A N I E działających na jednej m aszy
nie, któ rych przystosowanie do F O R T R A N U z innej m a
szyny było droższe niż napisanie ich od początku. Ciekaw e, że n aw et dw a kom pilatory F O R T R A N U dla maszyn C D C 6000 m ają różny język w ejścio w y i są niezgodne ze stan dardem.
Pro b lem przenośności kom pilatoró w jest bardziej skom pli
kowany. Załóżm y bowiem , że kom pilator dla języka A działający na m aszynie X przenieśliśm y w jak iś sposób na maszynę Y . Przeniesiony kom pilator jako dane akceptować będzie program y w języku A generując jednak kod dla pierw otnej m aszyny X . A b y kom pilator produkow ał kod m aszyny Y trzeba co n ajm n iej zm ienić algorytm generacji kodu.
W . celu po praw ienia przenośności kom pilatora należy go rozdzielić na dw ie części: — część zależną od języka: ana
lizę leksykalną, analizę syntaktyczną, tablice sym boli oraz na część zależną od m aszyny: adresowanie i genera
cję kodu. P rz y przenoszeniu kom pilatora na inną maszynę pierwsza część w ym aga n ie w ie lk ich m o d yfikacji, drugą część trzeba napisać od początku.
N ajb ard z iej znane p rz yk ład y zastosowania powyższej m e
tody to kom pilator języka B C P L [6, 7] i kom pilator języka P A S C A L '[2, 3].
jjęzfka PASCAL na
Ję z y k B C P L stworzony został do program ow ania system o
wego i b y ł z powodzeniem przenoszony na różne m aszyny m.in. I B M 360/370, A T L A S , X D S Sigm a 5. Pie rw sz a część kom pilatora tłum aczy program napisany w B C P L na pro sty język sym boliczny tzw. O -C O D E. D ruga część kom pi
lato ra na podstawie program u w O - C O D Z IE generuje kod m aszyny rzeczywistej. Przeniesienie kom pilatora na nową maszynę sprowadza się głów nie do im p lem entacji O-CO DU.
W dalszej części a rty k u łu prezentujem y rozwiązanie pro blem u przenoszenia kom pilatora języka P A S C A L .
PRZENOŚNY KOMPILATOR PASCALA
Pie rw sz y kom pilator języka P A S C A L został zrealizowany na m aszynie C D C 6000. Rosnące zainteresow anie P A S C A L E M wzmogło zapotrzebowanie na kom pilatory tego ję zyka.
W pierwszej udanej próbie przeniesienia kom pilatora P A S C A L A na maszynę I C L 1900 [5] w ykorzystano fakt, że sam kom pilator napisany został w P A S C A L U . U m ożliw iło to w yk o n an ie na m aszynie C D C podstawowej pracy zw iąza
nej ze zm ianą generatorów kodu i w ygenerow aniem p ie rw szej w e rsji kom pilatora. Przeniesienia dokonało dwóch lu dzi w ciągu roku korzystając z pomocy autorów.
W tym sam ym czasie w E T H Z u ric h zaczęto pracow ać nad projektem przeniesienia kom pilatora na inn e maszyny, które nie w ym agałoby dostępu do m aszyny CD C. Po d sta
w ą projektu było zdefiniow anie abstrakcyjn ej m aszyny sto
sowej i w ypro du ko w an ie kom pilatora P A S C A L A generu
jącego kod w y n ik o w y w języku typu asem bler tej m aszy
n y stosowej, zwanego dalej P-kodem . Jęz y k , k tó ry akcep
tuje ten kom pilator zw any jest P A S C A L E M - P i zaw iera k ilk a ograniczeń w stosunku do standardu; najw ażniejsze to b rak stru k tu r upakow anych i ograniczenie się do p lik ó w typu text. O statnia w e rsja tego p ro jektu zrealizowana zo
stała w lecie 1974 roku ([4] i w tym sam ym czasie zaczęto jej rozpowszechnianie.
M a te ria ły rozpowszechniane przez autorów skład ają się z trzech program ów:
1. kom pilatora języka P A S C A L - P generującego jako kod w y n ik o w y program w P-kodzie, sam kom pilator napisany jest w P A S C A L U - P
2. tego samego kom pilatora zapisanego w P-kodzie
3. asem blera i in terp retera program ów w języku m aszyny stosowej, oba napisane są w języku P A S C A L - P i mogą
