SPIS TRF.SCI NR 10/75
KADR Y IN F O R M A T Y K I
PR ZED V II K O N G R ESEM TEC H N IK Ó W P O L S K IC H
W IA D OM OŚCI P K A P I Z K R A JU
ZE ŚW IATA
TER M IN O LO G IA
SZTU K A K O M PU TERO W A
PR O B LEM A TY K A BAZY DANYCH
O n au c za n iu 'przedm iotu P o d sta w y ETO w uczelni technicznej — M arian M olski
STA IR S — system w y szu k iw a n ia in fo rm a c ji — W ojciech K a m iń s k i, Iza b ela R o d c-B a b cze n ko In fo rm a ty k a w a d m in istra c ji te re n o w ej
E dw ard K uliga
M ożliwości i w a ru n k i zo rg an izo w an ia b a n k u dan y ch n a szczeblu m in iste rstw a — V la tisla va V lić k o v a S ystem o p era cy jn y M IN IM O P 2 —
B arbara R u d a ko w a , B ro n isła w Rudak, P ro g ram o w e m eto d y ochrony zbiorów in fo rm a c ji
— A n d rze j S o ko ło w sk i
Założenia e k sp e ry m e n tu , w y n ik i b a d a ń an k ieto w y c h
— B o g u m ił Stachuro.
1NFOSEM — o gólnokrajow e se m in a riu m s tu d e n c k ie go n a u k o w e g o ru c h u in fo rm aty c zn e g o — S ta n isła w W ryc za
In fo rm a c ja In fo rm a c je
R a p o rt o sta n ie in fo rm a ty k i szczecińskiej — K r y s ty n B ern a to w ic z
In fo rm a ty k a n a M iędzynarodow ych T arg ac h T echnicz
n y ch P o zn ań 75 — J a n u sz S p y c h a j In fo rm a cje
K o m p u te r S y stem 32 — W ła d ysła w S. G a je w sk i K oncep cja sieci te lein fo rm a ty cz n ej IB M — W ła d y
sła w S. G a jew ski
T erm inologia — W ła d ysła w K łep a cz
K o m p u te ry w lite ra tu rz e (1) — M a rek H o ły ń sk i W ła d ysła w Bo-
str.
1
12
14 16
20 21
23 23 23 31 32 34 37 38 Opis języka m a n ip u la c ji d anym i
gucki, W ito ld S ta n is zk is O głoszenie
39 IV ośki.
W Y D A W N IC TW A C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W a rsz a w a C z a c k ie g o 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y JN E
R e d a k to r N a c z e ln y p r o f, d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r K r y s ty n B E R N A T O W IC Z , p r o f, d r h a b . in ż. K o n r a d F IA Ł K O W S K I (zast. r e d a k to r a n a c z e ln e g o ), d o c . d r in ż . Z b ig n ie w G A C K O W S K I, m g r in ż . M a re k H O Ł Y Ń S K I, W ła d y s ła w K L E P A C Z , (z a st. r e d a k t o r a n a c z e ln e g o ) d o c . d r h a b . A n to n i M A Z U R K K IE W IC Z
S e k r e ta r z R e d a k c ji m g r K r y s ty n a W R O Ń SK A R e d . te c h . J ó z e f D USZA R A D A P R O G R A M O W A
M g r In ż. A n to n i B O S S O W S K I, d o c. d r in ż . J a n F E L IC K I, d o c. d r in ż. Z b ig n ie w G A C K O W S K I, d o c. d r In ż. A le k s a n d e r G O L IN O W S K I, d r h a b . A n d r z e j G R Z Y W A K , d o c d r h a b . Inż.
R o m a n K U L E S Z A , p r o f, d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z , p r o f, d r h a b . in ż . S ta n is ła w P A S Z K O W S K I (w ic e p rz e w o d n ic z ą c y ), p r o f, d r T a d e u sz P E C H E , m g r in ż. B r o n is ła w P IW O W A R , d r in ż . A n d r z e j P L Ą S K O W S K I, m g r in ż . T a d e u s z P O D G Ó R S K I (w ic e p rz e w o d n ic z ą c y ), p ro f, d r in ż . J e r z y S E ID L E R , p r o f, d r In ż. A n d rz e j S T R A S Z A K (p rz e w o d n ic z ą c y ), d o c. J e r z y TRY - B U L S K I, d r T a d e u sz W A L C Z A K , p r o f, d r in ż . S te f a n W Ę G R Z Y N , d r in ż . J a n Z. 2Y D O W O R e d a k c ja : 00-9U W a rs z a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ó j 331, te l. 27-71-40 lu b c e n tr a la 26-82-61 w . 285,, d y ż u r n y r e d a k c ji 10,00—13,00
Z a k ła d K o lp o r ta ż u W C T N O T , W a rsz a w a , u l. M a z o w ie c k a 12
Z a k ł. G r a f. , .T a m k a ” . Z. 2. Z a m . 436. P a p i e r d r u k . s a t IV k l. 65 X 86. O b j: 6,75. a rk . d ru k . N a k ła d 6050. B-88.
C e n a e g z e m p la rz a zł 15.— IN D E K S J8210/36124 P r e n u m e r a t a r o c z n a zł 180.—
Informatyka
d a w n i e j M a s z y n y M a t e m a t y c z n e
z a s to s o w a n ia w a o s p o d a r c e , te c h n ic e i n a u c e
Nr 10
M I E S I Ę C Z N I K
1 9 7 5
R O K XI
P a ź d z i e r n i k
ORGAN M I N I S T E R S T WA NAUKI , SZKOLNI CTWA WYŻSZEGO I T ECHNI KI I POLSKI EGO K O M I T E T U AU TOMAT YCZ NEGO P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
MARIAN MOLSKI
Akadem ia Techniczno-Rolnicza Bydgoszcz
O n au czaniu przedm iotu w uczelni technicznej
W a r t y k u l e o m ó w io n o g łó w n e te n d e n c je w n a u c z a n iu p o d s ta w ETO w u c z e ln i te c h n ic z n e j o r a z p r z y k ła d p r o g ra m u re a liz o w a n e g o w A k a d e m ii T e c h n ic z n o -R o ln ic z e j w B y d g o sz czy .
Nie k w estio n u je się ju ż dziś celow ości pow szechnego n a u czania w uczelni technicznej p o d sta w elek tro n ic zn e j te ch n ik i obliczeniow ej. P odzielone są je d n a k zd a n ia dotyczące z a k resu w iedzy i m etod nauczan ia. D yskusje na te n te m a t prow adzone są n ie tylko w gronie n ajbliższych w sp ó łp ra cow ników , ale ta k że m a ją m iejsce n a k o n fe re n c ja c h n a u kow ych. Uczący tego przed m io tu są w ięc w w y jątk o w o tru d n e j sy tu a c ji skoro zalecen ia w ielu osób n a te m a t dy d a k ty k i ETO są w ręcz sk ra jn e . Je d n i p ro p o n u ją d aw k o w a nie w iadom ości encyklopedycznych (wiedzieć coś o w szy st
kim ), inni n a to m ia st su g e ru ją tylko n u m e ry c zn ą o rie n ta c ję p rze d m io tu , a jeszcze in n i sto ją n a sta n o w isk u , że n a jw ię k szą p rzy d a tn o ść m a ją dla in ż y n ie ra w iadom ości z system ów EPD dotyczących o rg an iz ac ji i za rząd z an ia w przem yśle.
T en o sta tn i p ogląd w y ra ż a ją najczęściej p ro fesjo n aliści sy ste m ó w ERD z p rzem ysłu bąd ź ZETO. N a jb a rd z ie j niep o k o jące w y d a ją się sądy k w e stio n u ją c e celow ość nauczania w yb ran eg o alg orytm icznego ję zy k a p ro g ra m o w an ia . Z a r ty k u łu niniejszego pow inno w ynikać, dlaczego dla a u to ra szczególnie to o sta tn ie je s t niepokojące.
W ydaje się, że aby m ów ić o zak resie w iedzy i m e to d ach n au c za n ia p o d sta w elek tro n ic zn e j te c h n ik i obliczeniow ej należy n a jp ie rw sprecyzow ać cel n au c za n ia tego p rzedm io-
D r in ż . M A R IA N M O L S K I je s t a b s o lw e n te m W y d z ia łu E le k tr o n ik i P o lite c h n ik i W ro c ła w s k ie j (1970) r.) ze s p e c ja ln o ś c ią m a s z y n y m a te r m a ty c z n e . P r a c ą d o k to r s k ą o b r o n ił (1974) r.) w I n s ty tu c ie C y b e rn e ty k i T e c h n ic z n e j P o lite c h n ik i W r o c ła w s k ie j.
Od cz a su u k o ń c z e n ia s tu d ió w p r a c u je w A k a d e m ii T e c h n ic z n o - -R o ln ic z e j (d a w n a W S I). O b e c n ie je s t a d iu n k te m w I n s t y t u c i e T e le k o m u n ik a c ji i E le k tr o te c h n ik i te jż e u c z e ln i.
W p r a c y n a u k o w e j z a jm u je się s y m u la c ją a u to m a tó w i sy s te m ó w k o m p u te r o w y c h .
„Podstaw y E T O ”
tu oraz ja k a je s t jego ro la w ogólnym w y k ształc en iu p rz y szłego inżyniera.
N ajczęstsza fo rm a zajęć p row adzonych w uczelni tech n icz
nej: la b o ra to ria , p race p ro jek to w e , p ra c a p rze jścio w a i d y plom ow a w y m ag a od stu d e n ta dużego n a k ła d u p rac y z w ią zanego ze żm udnym i przeliczeniam i rac h u n k o w y m i. P o dobnie je s t w p rac y in ż y n iera. Czas trac o n y n a w ie lo k ro t
ne w y k o n y w an ie obliczeń na różnych z e sta w ach danych je s t czynnikiem w y d łu żąjący m cy k l p ro jek to w y . W p rz y p ad k u obliczeń k o m p u tero w y ch czas zyskany może być przeznaczony n a p rac ę koncepcyjną. W niosek z tego spo
strze że n ia je s t oczyw isty: należy zdaw ać sobie sp raw ę 7. u ty lita rn e j fu n k c ji p rzedm iotu „P o d sta w y E T O ’. T ak więc n ad rz ęd n y m celem sta w ian y m przy n au czan iu tego przed m io tu pow inno być dostarczenie spraw nego n arzędzia obliczeniow ego (zam iast trad y c y jn eg o suw aka), któreg') p rzy d a tn o ść należy uzm ysłow ić przyszłym inżynierom już w okresie studiów .
Będzie to w ażny m o m en t psychologiczny sta n o w iąc y dla nich sw egc ro d za ju zachętę.
W iadom o, że zachęceni pozytyw nym i w y n ik am i ja k ie jś m e
tody (stylu) p rac y m im ow olnie zgłębiam y ta jn ik i te j m e
tody. Z achęcony stu d e n t będzie w przyszłości ja k o in ży n ier na codzień stosow ał now oczesne m eto d y pracy . W św ietle p rze d staw io n y c h rozw ażań, co n a jm n ie j dziw ne w y d aje się stw ie rd z en ie su g e ru ją ce nauczanie encyklopedyczne p rz e d m iotu, a w ięc bez m ożliw ości sp ra w d z e n ia jego p rz y d a t
ności. N auczanie ty p u „tablica — k re d a " stw a rz a w śród s tu den tó w w ra że n ie „nau czan ia jazd y sam ochodem w g a ra ż u ” S tu d e n t kończący za ję cia z p rze d m io tu „P o d sta w y ETO ” pow inien um ieć p o d ją ć rzeczow y dialog z p ro fe sjo n a lista m i w dziedzinie in fo rm a ty k i. J a k je s t to isto tn e w iedzą p rac o w n icy o środków obliczeniow ych, k tó rzy n ie je d n o k ro t
nie żąd ając od in ż y n iera (zlecającego w y k o n an ie p ro g ra m u alg o ry tm u ) za d an ia o trz y m u ją m o n o g rafię z w y jaśn ien iem
„tam je st -wszystko, co p o trz e b n e do a lg o ry tm u ". J e s t f a k te m bezspornym , że w p rzy p a d k u obliczeń inży n iersk ich
tylko in ży n ier zna ta jn ik i rozw iązyw anego p ro b lem u i od um ie ję tn o ści p o djęcia dialogu z perso n elem o śro d k a oblicze
niow ego zależy bardzo w iele. A by sp ro sta ć te m u zadaniu n ależy uczyć stu d e n tó w m yśleć i form ułow ać sw e m yśli w sposób algorytm iczny.
K to wie, czy nie n a jw a żn iejsz ą korzyścią p ły n ącą z n au c za
nia „P o d sta w ETO ” pow inno być w y ro b ien ie w śród s tu d e n
tów n aw y k u „w rażliw o ści” n a potrzeb ę fo rm a liz ac ji za
g ad n ień in ż y n iersk ic h i takiego ich fo rm u ło w a n ia aby kom p u te r (i nie tylko) w y k o n ał p o trz e b n e obliczenia zgodnie z żą d a n ia m i człow ieka. N ie zaw sze bow iem tę „w rażliw ość”
w ynosi się z in ży n iersk ic h p rze d m io tó w zaw odow ych.
Z w olennicy k sz tałcen ia przyszłych inży n ieró w w yposażo
nych w w iadom ości dotyczące systc-mów EPD u za sa d n iają sw oje sta n o w isk o arg u m e n tem , że duży p ro c e n t ab so lw en tó w uczelni technicznej za jm u je się w p ra c y zaw odow ej sp ra w a m i o rg an izacji i zarząd zan ia. P o w sta je p y ta n ie, czy w ta k im raz ie należy się przystosow yw ać do ty c h o b ja wów , czy dążyć do ich zm iany. Nie za p o m in ajm y , że s p e cjalistó w od o rg an iz ac ji i za rząd zan ia k sz tałcą w zasadzie uczelnie ekonom iczne bąd ź tylko n ie k tó re w k r a ju w ydziały politechnik.
M ając sfo rm u ło w an e najo g ó ln iej cele m ożem y sform ułow ać a d e k w a tn e do nich n ajw a żn iejsz e zasady.
® N auczanie ETO pow inno m ieć m iejsce n a pierw szym (najpóźniej n a drugim ) ro k u stu d ió w , skoro w iedza zdo
b y ta m a pełnić słu ż eb n ą ro lę w sto su n k u do przed m io tó w zaw odow ych i ich specyficznych form . W ręcz n ie p o ro z u m ie
niem je s t um ieszczanie tego p rze d m io tu n a w ysokich la ta ch studiów . Id ea ln y m ro zw iązan iem b y łoby um ieszczenie go p o zajęciach z m eto d n u m erycznych, je śli ta k ie są p rz e w id zian e w p ro g ra m ie studiów . N ie je s t to je d n a k koniecz
ne, poniew aż w ele m e n ta rn y m z a k resie p ew n e m etody n u m eryczne są p rz e ra b ia n e ju ż w szkole śred n ie j,
0 Podczas ćw iczeń należy zap ew n ić stu d e n to m k o n ta k t z k o m p u te rem , k tó ry pow inien polegać nie n a jego ob słu dze, a n a o b serw acji rea liz a c ji p ro g ra m u sam odzielnie przez stu d e n ta napisanego. O b serw ac ja n a bieżąco e fe k tó w w łasn ej p ra c y je st znow u w ażn y m m om en tem p sycholo
gicznym , k tó reg o nie w olno n ie doceniać. D ziw ić się m oż
n a w ięc tym , k tó rzy la n su ją w o środkach obliczeniow ych
„po lity k ę z a m k n ię ty c h d rzw i” czyli o d d aw a n ia p ro g ra m ó w przez okienko. O czywiście „po lity k a o tw a rty c h d rz w i” w y m a g a szereg u przedsięw zięć org an izacy jn y ch , z k tó ry m i n ie k tó re ośrodki obliczeniow e nie m ogą sobie p oradzić. Id e a l
n y m ro zw iązan iem byłoby za in sta lo w a n ie abonenokiego s y ste m u cyfrow ego np. w edług w zoru sy stem u WASC. T a kie rozw iązanie fizycznie o d d ala s tu d e n ta od ce n traln e g o k o m p u te ra , je d n a k n a d a l uczestniczy on p rzy „procesie technologicznym o bliczeń”. N ie trz e b a n ad m ien iać, że zw iększa się w ów czas p rzepustow ość obliczeń.
® O k re śla jąc treśc i należy położyć n ac isk na nauczanie k o n k retn e g o ję z y k a algorytm icznego. W ybór ję z y k a nie m oże być przy p ad k o w y , pow in ien być u zależniony od p o sia d an e j im p le m e n ta c ji ję zy k a w zorcow ego w d an y m uczel
nia n y m ośro d k u obliczenow ym . N auczanie ję zy k a p ro g ra m o w an ia w y łącznie p rz y pom ocy p ap ieru , śro d k ó w p isz ą
cych i ta b lic y n ie m a sensu. Z dośw iadczeń d y d ak ty cz n y ch w yn ik a, że stu d e n t popełnia te sam e błęd y p rogram ow e (m im o zw rac an e j uw agi), dopóki błąd nie zo stan ie w y k ry ty przez k o m p u te r i s tu d e n t nie p rze k o n a się o sk u tk a c h w y n ik a ją c y c h z w ad liw ie sk o n stru o w an e g o p ro g ra m u . W p rz y szłości jeszcze p rzed oddaniem go do obliczeń, dokonuje w nikliw ego sp raw d ze n ia . Po zap o zn an iu się z ta k u n ie w e r- sa ln y m językiem ja k im je s t np, A LGOL-60, ła tw ie j m ożna się nauczyć każdego innego ję zy k a algorytm icznego. K o n s tru k c je p ro g ra m o w an e i „sposób m y ślen ia”, w in n y c h niż A LGO L języ k a ch , alg o ry tm iczn y ch są podobne, zm ien iają się „zasady p iso w n i”, k tó re każdorazow o trze b a p o zn ać od now a.
® W części ogólnej p rzed m io tu (poza n a u k ą p ro g ra m o w a nia) celow e je s t p o d an ie stu d e n to m ogólnych in fo rm ac ji z zak resu :
— m ożliw ości obliczeniow ych, p a ra m e tró w i organ izacji k o m p u te ró w
— te n d e n c ji rozw ojow ych o rg a n iz a c ji i o p ro g ram o w an ia ko m p u te ró w
— zastosow ań sy stem ó w k o m p u te ro w y c h
— m e to d y k i a lg o ry tm iza cji p ro je k to w a n ia in ży n iersk ieg o
— m ożliw ości fu n k c jo n a ln y c h k a lk u la to ró w e lek tro n ic zn y c h (będących pom ostem m iędzy su w ak iem a k om puterem ).
Z a k re s p rze d staw io n y c h pow yżej in fo rm a c ji p o w in ien być isto tn y je d y n ie z p u n k tu w id zen ia u ży tk o w n ik a k o m p u te ra a nie np. k o n stru k to ra sp rzę tu obliczeniow ego. Ja k ż e czę
sto bow iem sp o ty k a się in ż y n ie ró w ro zu m u jący c h w spo
sób n a s tę p u ją c y — „przychodzę do fach o w ca z o środka obliczeniow ego i n iech o w szystko co w iąże się z m oim pro b lem em m a rtw i się on, a m o ja rola zaś niech sp ro w a
dza się do w y su w an ia ż ą d a ń ”. Ci sam i inży n iero w ie „ob
słu g u ją ” s u w a k oraz k a lk u la to r e lek tro n ic zn y nie żąd ając doń fachow ców , n a to m ia st w z b ra n ia ją się p rze d n a u k ą e le m e n ta rn y c h zasad p ro g ra m o w an ia k o m p u te ró w (choćby dla celu ja k im m oże być np. ta b ela ry z o w an ie w arto śc i, bądź w y k re s ja k ie jś fu n k cji) uw aż ają c, że od tego je s t „ in fo rm a ty k ” (?). D la p ro g ra m isty zaś nie je s t a tra k c y jn y m zajęciem u k ła d a n ie w spom nianego p ro g ra m u ta b e la ry z a c ji bądź w y k re śla n ia fu n k cji.
& P o d staw y ETO m uszą być logiczną częścią przed m io tó w zaw odow ych. D okład n iej m ów iąc należy zadbać o to, aby w ykład o w cy przed m io tó w zaw odow ych ak c en to w a li w sw oich w y k ła d a c h w szy stk ie te m om enty, gdzie te c h n ik a obliczeń k o m p u tero w y ch je s t niezbędna, ilu s tru ją c ro z w a ża n ia odpow iednio d o b ra n y m i p rzy k ła d am i. P rz y tak im p o d ejściu n a s tę p u je n ie ja k o n ie fo rm a ln a, ale ja k ż e poży
teczna k o n ty n u a c ja przed m io tu . Nie m a w ted y sy tu a c ji, że p rze d m io t „P odstaw y ETO ” je s t pozostaw iony z boku, sam dla siebie. O m ów ioną zasadę re a liz u ją nieliczni en tu zja ści- -w y k ład o w cy p rze d m io tó w zaw odow ych.
C) E fek tem k sz tałcen ia pow inno być p rzy g o to w an ie s tu d en tó w zdolnych do sto so w a n ia ETO w p ra c a c h p ro je k to w ych, przejściow ych i dyplom ow ych oraz w późniejszej p rac y zaw odow ej (p rojektow ej).
P rzeb ieg procesu d ydak tyczn ego
A u to r p rag n ie podzielić się z d o św iadczeniam i z nauczania
„P o d sta w E T O ” w W yższej Szkole In ż y n ie rs k ie j w B y d goszczy (obecnie A k ad em ia T echniczno-R olnicza). Od pięciu la t n au czan iem tego p rze d m io tu o b ję te są w szy stk ie w y działy tech n iczn e (E lek tro n ik i i E le k tro te c h n ik i, B udow nic
tw a , M echaniczny i T echnologii C hem icznej — te n o sta tn i od dw óch lat). O m ów ione w yżej za sa d y są k o n se k w e n tn ie realizow ane i p o zw a lają osiągnąć założone cele. N auczanie p rze d m io tu m a m iejsce na I ro k u studiów . O dbyw a się w jed n y m lu b dw óch se m estra ch . W zasadzie p ełn y w y m ia r godzin to 32 godz. w y k ład o w e i 32 godz. la b o ra to ry jn e . W ydział E le k tro n ik i m a 48 godz. w y k ład o w y c h i 16 godz.
ćw iczeniow ych w I sem estrze oraz 32 godz. la b o ra to ry jn e w II sem estrze. Ze w zględu n a posiad an y przez uczelnię sp rz ę t ODRA 1204 w zestaw ie z dw om a czy tn ik am i, dw om a p e rfo ra to ra m i, d r u k a r k ą w ierszow ą, pam ięcią bębnow ą 4 X 64 K i ośm iom a ze sta w am i p isz ą c o -p e rfo ru ją c y m i ty p u O PTIM A (do n a u c za n ia w y b ra n o ję zy k ALGOL-1204). P o d czas zajęć la b o ra to ry jn y c h s tu d e n t je s t zobow iązany do u ru ch o m ien ia w zasadzie trze ch in d y w id u a ln ie zleconych p ro g ram ó w . P ro g ra m y te m a ją n a ra s ta ją c y sto p ień tr u d ności a o s ta tn i z n ic h dotyczy u m ie ję tn o ści po słu g iw an ia się bibliotecznym i p ro ce d u ra m i.
Z d ziałalnością d y d ak ty cz n ą idzie w p arze działalność w y daw nicza. W ydano dotychczas trzy sk ry p ty , p la n u je się w y d an ie w ty m ro k u następ n eg o sk ry p tu .
P ro w ad z ąc y zajęcia r e k r u tu ją się spośród m a te m a ty k ó w i inżynierów . N a je d n y m z W ydziałów p ro w a d zą zajęcia 2
dw ie osoby — sp e cja lista z „W ytrzym ałości m a te ria łó w '’
i sp e cja lista z p ro g ra m o w an ia .
Corocznie w y k o n y w an y ch je s t k ilk a n aście p ra c dyplom o
w ych pozostających w n ajściślejszy m zw iązku z ETO, nie licząc d ro b n y c h p ro g ra m ó w n iezb ęd n y ch do w y k o n y w a n ia p rac y dyplom ow ej w żą d an y m te rm in ie. W uczelni odbył ■ się trz y k u rsy p ro g ra m o w an ia dla w y kładow ców p rz e d m iotów zaw odow ych.
S postrzeżen ia i w n iosk i
W początkow ej fazie n au k i p rze d m io t sp ra w ia w y raźn e tru d n o ści stu d en to m . M a to sw oje u za sa d n ien ie w ty m , że p rze d m io t n ie d aje m ożliw ości w y tw o rzen ia u stu d e n tó w określonych ste re o ty p ó w m yślen ia, p oniew aż k ażd e zad an ie do ro zw ią zan ia w y m ag a innego sposobu pod ejścia: często in tu ic ji i pom ysłow ości. P o w ta rz a ją się, oczyw iście, pew ne typow e k o n stru k c je , ale s z tu k ą je s t łączenie ty c h k o n s tru k cji w pro g ram ie. T ru d n o dziś odpow iedzieć n a p y ta n ie , czy na obecnym eta p ie rozw oju p ro g ra m o w a n ia je s t ono rzem iosłem , sz tu k ą czy n a u k ą — może w szystkim po tr o chu (?).
T ru d n o ści są p o k o n y w an e przez stu d e n tó w stopniow o a „pierw sze lody zo stają p rze łam a n e"p o sam odzielnym u r u chom ieniu p ro g ram ó w .
O sobnym pro b lem em je s t o k reślen ie sk a li tru d n o ści zleco
nych do w y k o n an ia program ów . N ależałoby dążyć do tego, a b y zad an ia p ro g ra m o w e zlecone poszczególnym stu d e n to m nie różn iły się b a rd z o stopniem tru d n o ści. W zasadzie je st to p rak ty c zn ie niem ożliw e, dlatego że pro w ad zący zajęcia k ie ru ją c się zasad ą zlecenia in d y w id u a ln y c h p ro g ra m ó w zm uszony je s t przygotow ać ogrom ną liczbę zadań.
Isto tn y m czynnikiem je s t s p ra w a re la c ji czasow ej m iędzy w y k ład am i, ćw iczeniam i a la b o ra to riu m . Z dośw iadczeń w y n ik a, że o p ty m a ln y m w y d a je się n a s tę p u ją c y u k ła d cza
sowy: w sem estrze zimo.wym o d b y w ają się rów nolegle w y k ła d y i ćw iczenia, a w sem estrze le tn im la b o ra to ria . Nie m a s :n s u rów noległy u k ła d w y k ład ó w z la b o ra to riu m , gdyż w ów czas część zajęć la b o ra to ry jn y c h m oże być bez
p ro d u k ty w n ie stra c o n a w o czek iw an iu n a p a r tię m a te ria łu w ykładow ego p o zw a lając ą p rz y stą p ić do sam odzielnego p i
sa n ia pro g ram ó w . S ug ero w an ie u k ła d u : se m e str zim ow y — se m estr le tn i je s t p o d y k to w an e tym , że k ró tk a p rz e rw a w a k a c y jn a sp rz y ja "koncentracji stu d e n tó w nad p rze d m io tem .
Z o b se rw ac ji w y n ik a, że stu d e n ci nie s ta r a ją się p ro g ra m ow ać z a d a ń w m ia rę o p ty m aln ie. W procesie d y d a k ty c z nym pow inniśm y w y k ształcić u stu d e n tó w n a w y k p isa n ia p ro g ra m ó w o p rz e jrz y ste j, zop ty m alizo w an ej s tru k tu rz e już na p rzy k ład zie p ro sty c h p ro g ram ó w . W przyszłości n ie b ę
dą w ięc m iały m ie jsc a ta k ie sy tu a cje, że p ro g ra m nie zm ieści się w pam ięci, b ąd ź sam o jego w y k o n an ie będzie trw a ło n ie n a tu ra ln ie długo. A u to r je s t zdania, że oprócz n a u c za n ia n a p ierw szym ro k u „P o d sta w ETO ” należałoby na w yższych la ta c h w p row adzić p rze d m io t „S y m u lacja k o m p u te ro w a ”. Byłoby to rów noznaczne z dostarczeniem ' przyszłem u inżynierow i zupełnie now oczesnego narzędzia badaw czego.
N a m a rg in esie spostrzeżeń należy podk reślić, że w k ra ju nie istn ie je do tej pory p o d ręc zn ik przeznaczony do n a u czania „P o d sta w E TO ” w uczelni technicznej.
E fek ty n au czan ia ETO m ogą sta ć się szczególnie w idoczne w p rac y przyszłego, in ż y n iera, jeśli ponad to będzie go ce
chow ała dociekliw ość i up ó r w p o k o n y w an iu problem ów . W szystkie u w ag i i w nioski w a rty k u le zostały o p raco w an e na p o d sta w ie o b serw acji a u to ra .
W tra k c ie p ro w a d ze n ia zajęć d y d ak ty czn y ch z ETO w no
szono ciągłe k o re k ty m etodyczne, aby osiągać coraz le p sze w yniki nauczania. Jednocześnie a u to r je s t św iadom y tego, że n ajb liższa przyszłość pow iększy zasób in fo rm ac ji niezbędnych do dalszych k o re k t.
WOJCIECH KAMIŃSKI IZABELA RODE-BABCZENKO
Ośrodek Informacji Technicznej i Przetwarzania Danych O LP iT
W arszawa
S T A IR S
system w yszukiw ania inform acji
W a r t y k u l e o p isa n o je d e n z n a jb a r d z ie j ro z p o w s z e c h n io n y c h s y s te m ó w w y s z u k iw a n ia in f o rm a c ji S T A IR S o f e r o w a n y p rz e z IB M . O m ó w io n o je g o g łó w n e m o ż liw o śc i i z a sto s o w a n ia .
M ożliw ości i p rzeznaczenie system u
STA IR S je s t je d n y m z n a jb a rd z ie j o sta tn io rozpow szech
nionych system ów w y szu k iw a n ia in fo rm ac ji, o fero w a n y m przez IBM. U m ożliw ia on w y szu k iw a n ie d o k u m e n tó w w bazie dan y ch poprzez p ro sty i e fe k ty w n y dialog, p row adzo
ny z różn y ch urząd zeń w ejścia/w y jścia.
Ma rów nież m ożliw ość tw o rzen ia n o w ej bazy danych, je j rozszerzania i u su w a n ia z niej w sk azan y ch dokum entów . J e s t on system em u n iw ersa ln y m i m oże św iadczyć usługi:
je d n o stk o m a d m in istra c ji p ań stw o w e j, przedsiębiorstw om , b ibliotekom oraz jed n o stk o m u słu g info rm acy jn y ch . S ystem w yposażony je s t ponad to w w ielopoziom ow y a p a r a t zabezpieczający p rze d niepow ołanym d ostępem do danych.
P ra c u je n a m aszynach IBM/360 i IBM/370 z system em ope
ra c y jn y m M FT lu b MVT (ostatnie w ersje p ra c u ją ta k ż e pod k o n tro lą sy stem u operacy jn eg o dla p am ięci w irtu aln ej).
STA IR S m oże o p erow ać niezależnie na w ielu (do 16) b a zach dan y ch w tym sa m y m czasie. S te ru je on bazą danych p ra k ty c z n ie nieograniczonego w y m ia ru . P ro ces w y szu k iw a
nia d o k u m e n tó w przeb ieg a w op arciu a m eto d ę list in w e r-
syjnych lu b m eto d ę pełnego p rzeg ląd u . W procesie k o n w e r
sa c ji u ży tk o w n ik a z system em , obie m eto d y m o g ą być w y k o rzy sty w a n e n ap rz em ia n . S ystem d y sponuje a p a ra te m a u tom atycznego in d e k so w an ia . O dzyskiw anie dan y ch odbyw a się podczas p ra c y w try b ie bezpośrednim .
N ato m iast a k tu a liz a c ja dan y ch doko n y w an a je s t w try b ie w sadow ym . (W ersje system u STA IR S/V S m a ją m ożliw ości o d zyskiw ania i a k tu a liz a c ji d an y c h w o b u try b ach ). S y stem STA IR S nie je s t w p ełn i sam odzielny, gdyż w ym aga w sp ó łp racy z sy stem e m te le p rze tw arza n ia .
N ajb a rd zie j dostosow any je s t on do w sp ó łp racy z sy ste m a m i typu DB/DC (Data Base/D ata C oim nunication).
Środow isko i struktura sy stem u
Część sy ste m u w y szu k iw an ia p ra c u ją c a w try b ie „ on-line”, n az y w an a A Q U A R IU S’em (A q u e ry A n d R e trie v a l In te r a c tiv e U tility S yste m ), za p ew n ia k o n w e rsa c ję u ży tk o w n ik a z system em .
A Q UA RIU S o p eru je pod k o n tro lą system u te le p rz e tw a rz a nia, k tó ry m m oże być CICS (C ustom er In fo rm a tio n C ontrol S y s te m ), o ferow any przez firm ę IBM (najnow sze w e rsje STA IR S ■zaopatrzone są rów n ież w in te rfe js do sy stem u IM S — In fo rm a tio n M a n a g em en t S ystem ).
CICS w y k o n u je na rzecz S T A IR S a ta k ie u sługi ja k : za
rzą d zan ie za d an iam i, te rm in ala m i, dan y m i i p am ięcią.
S ą to: ste ro w a n ie tra n sa k c ja m i, w y w oływ anie te rm in ali, zapis i odczyt dla te rm in a li i zbiorów oraz g o sp o d ark a p a m ięcią.
Czas re a k c ji A Q U A R IU Sa je s t k ró tk i.
Zależy on od: typu te rm in a la , liczby te rm in a li w linii, licz
by te rm in a li w sy stem ie , fo rm u ło w a n ia p y ta ń , jed n o stk i c e n tra ln e j oraz zastosow ania.
Na p rzy k ła d dla k o n fig u ra c ji IBM/360 m odel 65 z 4 t e r m in a la m i 2741 i 6 m o n ito ra m i ek ra n o w y m i 2260, czas r e a k cji sy stem u w a h a się od 1 do 8 s. W ażną z a le tą je st m ała zależność czasu re a k c ji od w ielkości bazy danych. P ozostała część system u, p ra c u ją c a w try b ie o ff line, o b ejm u je p ro g ra m y : z a k ła d a n ia i u trz y m y w a n ia danych, łączenia i k o n - k a te n a c ji baz danych, ła ń cu c h o w a n ia synonim ów , d ru k u d oku m en tó w i sta ty sty k system u.
n y s . 2. '
P ro g ra m y te d z ia ła ją pod b ezp o śred n ią k o n tro lą sy stem u operacyjnego. Rys. 1 pokazuje środow isko A Q U A R IU Sa zaś rys. 2 ogólną s tr u k tu r ę sy stem u . Z rys. 1 w y n ik a, że rów nolegle z A Q U A R IU Sem pod k o n tro lą C IC Su m ogą p raco w ać in n e p ro g ra m y użytkow e. R y su n ek d ru g i n asu w a przypuszczenie, że w p rz y p a d k u w y k o rz y sta n ia innego sy
stem u te le p rz e tw a rz a n ia , należy w ym ienić in te rfe js m iędzy A Q U A R IU Sem , a system em te le p rz e tw a rz a n ia . S ta n d a rd o wo STA IR S zapew nia in te rfe js do CIC Su,
Dla d ziała n ia sy stem u n iezb ęd n y je s t m in im aln y w y m iar p am ięc i o p era cy jn e j, na k tó ry s k ła d a się:
— 65 K b a jtó w pam ięci dla OS M FT (1 K = 1024 b ajty )
— ok. 22 K b a jtó w pam ięci dla CICSu
— ok. 62 K b a jtó w p am ięc i dla STA IR Sa.
W su m ie w ięc z a p o trze b o w a n ie to w ynosi około 149 K b a j
tów. N ato m iast m in im a ln a k o n fig u ra c ja system u w y m ag a n a przez STA IR S oprócz sta n d ard o w eg o w yposażenia sy stem u IBM/360 ob ejm u je:
— je d n ą je d n o stk ę p am ięc i dyskow ej 2319
— dw ie je d n o stk i 9-ścieżkow ej p am ięci taśm ow ej
— dw a te rm in a le IBM 2.260, IBM 2265 lu b IBM 2741, z k tó rych je d en przeznaczony je s t na te rm in a l głów ny.
M inim alna pam ięć, ja k i k o n fig u ra c ja sy stem u zależą w dużym sto p n iu od w e rsji sy stem u o peracyjnego, za sto so w a
nego sy stem u te le p rz e tw a rz a n ia , liczby oraz objętości baz danych.
P ełn y pożytek w fu n k c ji w ieloprogram ow ości system u ope
racyjnego, ja k i zdolności w ielodostępności C IC Su oraz róż
norodności zastosow ań je s t osiągalny przy k o n fig u ra cji z pam ięcią o p e ra c y jn ą 512 K bajtów .
Z akładanie i ak tu alizacja baz danych Z ak ła d a n ie bazy danych
D o k u m en t źródłow y p rze d staw io n y sch em aty czn ie na rys. 3.
podzielony je s t na p a ra g ra fy , z k tó ry ch każdy zao p atrzo n y je s t w trzy z n ak o w y kod. K ażdy p a ra g ra f sk ła d a się z n a głów ka, te k stu p a ra g ra fu i tzw . ind y k ato ró w .
Naałówek dokumentu Nagtómk _paragrafu 1
Treść p a ira q ra fu j Indykatory
Nagtónek paragrafu n
Treść paragrafu n Indykatory
R ys. 3.
In d y k a to ry o p isu ją k ażd e słow o te k stu p o d a ją c jego d łu gość, ty p zapisu, n u m e r za d an ia, n u m e r lin ii i położenie w zględne. P o d a n ą po stać d o k u m e n tu źródłow ego u ży tk o w n ik za p ew n ia sam , b ąd ź k o rz y sta ze sta n d aro d o w y ch p ro g ra m ów d o stosow anych do tego celu. P ro c es z a k ła d a n ia bazy d an y ch m ożna 'podzielić n a k ilk a etapów .
W p oczątkow ej fazie za k ła d a n ia z w y czytyw anych d o k u m en tó w źródłow ych tw o rzo n e są dw ie k a rto te k i: k a rto te k a te k sto w a (za w ierają ca te k sty d okum entów ), k a rto te k a in deksow a (za w ierają ca w y różnione pola z d o k u m e n tu źró d łow ego i a d re sy d o k u m e n tó w w k a rto te c e te k sto w ej) oraz zbiór słów w y b ra n y c h z te k stu dokum entów ' w ra z z ich
4
in d y k a to ra m i. W dru g im etap ie so rto w an y je st zbiór słów wg treści słow a i n u m e ru d o kum entu. Z ta k p o so rto w an e
go zbioru w ydziela się zbiór słów isto tn y ch oraz zbiór in dyk ato ró w . Z pierw szego tw orzy się k a rto te k ę słow nikow ą, a z drugiego k a rto te k ę in w ersy jn ą . K a rto te k a słow nikow a za w iera w szystkie sło w a isto tn e (d esk ry p to ry ) oraz odpo
w ia d a ją c e im ad resy w y stą p ień zn a jd u ją cy c h się w k a r to tece in w e rsy jn e j. T a o sta tn ia w sk az u je n a n u m e r d o k u m e n tu w k a rto te c e indeksow ej. Z kolei, k a rto te k a indeksow a a d re su je k aż d y d o k u m e n t k a rto te k i tek sto w ej. Z ak ład an ie bazy trw a stosunkow o k ró tk o i w ynosi, np. 32 m in u ty dla 12 tys. d o kum entów , a 112 m in u t dla 72 tys. dokum entów , k ażdy długości około 200 słów. N ato m iast łączenie baz tr w a połow ę czasu za k ła d an ia .
A k tu aliza cja danych
A k tu a liz a c ja dan y ch odbyw a się częściowo podczas p rac y w try b ie bezpośrednim , częściowo w try b ie w sadow ym . W pierw szym p rz y p a d k u , a k tu a liz a c ja polega n a d ez ak ty w a cji w yróżnionego d o k u m e n tu w bazie danych, co oznacza, że d an y d o k u m e n t sta je się n ie d o stę p n y dla procesu w y szu k iw an ia, chociaż fizycznie pozostaje w tej bazie.
W dru g im p rz y p a d k u a k tu a liz a c ja m oże polegać na:
— ro zszerzaniu baz d an y c h za pom ocą k o n k a te n a c ji baz danych
— d o d aw a n iu now ych d o k u m e n tó w do bazy d an y c h
— k aso w a n iu d o k u m e n tó w (fizycznie u su w a n ie z bazy) n ie ak ty w n y c h p rz y w y k o rz y sta n iu p ro g ra m u łączen ia baz.
A k tu a liz a c ję m ożna w y konyw ać ta k że dla zbiorów pom oc
niczych w system ie.
Z biory A Q U A R IU Sa
K ażda baza d anych w system ie STA IR S za w iera cztery zbiory, w y k o rz y sty w an e p rzy w y szu k iw a n iu in fo rm ac ji — zbiór słow nikow y, indeksow y, in w e rsy jn y i tek sto w y oraz zbiory pom ocnicze.
Z biór słow nikow y za w iera w szy stk ie d e s k ry p to ry u żyw ane przy fo rm u ło w a n iu p y ta ń i służące do id e n ty fik a c ji d o k u m entów .
Z apis (rekord) sło w n ik a z a w ie ra — oprócz słow a — je sz
cze a d re s do zbioru in w ersy jn e g o i e w e n tu a ln ie a d re s do synonim ów . Z biór in w e rsy jn y z a w ie ra lis ty w y stą p ie ń posz
czególnych d esk ry p to ró w w d o k u m e n tac h .
Z biór indeksow y za w ie ra w sk aź n ik do d o k u m e n tu ze zbio
ru tekstow ego. W każd y m zapisie z n a jd u ją się p o la s fo rm a to w an e d o k u m e n tu oraz poziom jego ochrony.
W zbiorze te k sto w y m z a w a rte są w szystkie d o k u m e n ty w p ełnym brzm ieniu, z w ew n ętrz n y m u p o rząd k o w an iem w e
dług p a ra g ra fó w . P oza ty m i cz te re m a zbioram i, A Q UA RIU S p o sia d a sz ereg d o d atk o w y c h zbiorów : z a w ierając y ch in fo rm a c ję o u ży tk o w n ik u , z a w ie ra ją c y c h in fo rm ac ję o b a zach danych, p rze ch o w u ją c y c h p y ta n ia u ży tk o w n ik a, — k o m u n ik a ty pom ocnicze — in fo rm a c je sta ty sty c zn e .
F u n k cje w y szu k iw a n ia w sy ste m ie STA IR S
Sposób w y szu k iw a n ia zał-DŻy od u ży tk o w n ik a, k tó ry m a do dyspozycji trzy fu n k c je w y szu k iw a n ia o p a rte : o alg eb rę B cole’a, na ind ek so w ej m etodzie w y szu k iw a n ia , o alg eb rę Boole’a m a ją c ą m ożliw ość o k reśle n ia w agi in fo rm ac ji z a w a rte j w dokum encie.
Funkcje wuwuldm nia
lub sortu
&AZA Funkcje USTA , Funkcja . WYŚWIETLANIE OANYCH wyszukiwana *~DOKUMENTOW wyświetlania 1IOKU/1ENTÓM
FunkcjaJ fS .___
wyświetlania
Poza ty m i fu n k c ja m i istn ie ją fu n k c je pom ocnicze p o zw ala
jące n a so rto w an ie , w y św ie tla n ie listy d o k u m en tó w itp.
W śród w szy stk ich p ro ce d u r A Q U A R IU Sa rozró żn iam y p ro
cedury działające na całej bazie dan y ch (w yszukiw aw cze), k tó re u s ta la ją listę d o k u m e n tó w oraz p ro ce d u ry d z ia ła ją ce n a liście doku m en tó w (w yszukiw aw cze oraz so rto w an ie i w y św ietlanie), k tó re ro zszerzają, zw ężają, p rzefo rm o w u - ją lu b b a d a ją tę listę.
W yszukiw anie w o parciu o alg eb rę B oole'a je s t pierw szy m e tap e m w3'szu k iw a n ia w ażonego. N ajp ierw , dla każdego de- s k ry p to ra z osobna n a s tę p u je obliczenie w arto śc i liczbow ej dla dw óch pie rw sz y ch znaków tego słow a. W te n sposób w yznaczony zostanie a d re s początku pola, w k tó ry m u m ie szczony zo stał ciąg w szy stk ich d esk ry p to ró w , po siad ający ch w p ełnym sw oim brzm ien iu id en ty czn ą pierw szą p a r ę z n a ków.
C iąg te n p rze szu k a n y zostaje ze w zględu na zgodność z d e sk ry p to re m z p y ta n ia. Po u zy sk an iu zgodności, o trz y m u je m y a d re s odpow iedniej paczki w zbiorze in w ersy jn y m oraz odsyłacze do synonim ów , w p rz y p a d k u ich w y stę p o w a nia.
O p eracja w y b ie ra n ia lis t w y stą p ień poszczególnych d e- sk ry p to ró w w y k o n y w an a je st dla w szy stk ich pojedyńczych d esk ry p to ró w z p y ta n ia.
Je śli w zbiorze słow nika nie znaleziono d e s k ry p to ra zgod
nego z d e sk ry p to re m z p y ta n ia , w ów czas jego, lis ta w y s tą pień będzie pusta.
Po o trzy m an iu w szy stk ich list w y stą p ień , w y k o n y w an e są n a nich działan ia, o k reślone w p y ta n iu . W ynikiem tego b ę
dzie lis ta d o k u m e n tó w odpow iad ający ch p y ta n iu . L ista je s t w y n ik iem działan ia fu n k c ji o p a rte j o alg eb rę Boole’a.
F u n k c ja w y szu k iw a n ia ważonego, ponadto sz ereg u je d o k u m e n ty w edług ich rele w an tn o śc i w zględem p y ta n ia . A lgorytm y ta k ie m ożna sa m em u o kreślać i zadaw ać sy stem ow i.
M ożna też k o rzy sta ć z jednego z pięciu w b u d o w an y ch w sy stem alg o ry tm ó w szeregujących. W ynikiem działan ia t a kiego alg o ry tm u je s t lis ta doku m en tó w u szeregow ana w p o rzą d k u od najw yższej do najniższej re le w an tn o śc i w zg lę
dem p y ta n ia.
F u n k c ja w yszu k iw an ia o p a rta na m etodzie indeksow ej d a je m ożliw ość w y szu k iw an ia w g pól sfo rm ato w a n y ch ze zbioru indeksow ego. U m ożliw ia ona u ży tk o w n ik o w i w yszu
k iw an ie in fo rm ac ji przy pom ocy o p e ra to ró w relacji. W w y n ik u d ziała n ia te j fu n k cji, o trzy m u jem y lis tę d o k u m e n tów .
P y ta n ia w yszukiw aw cze m ogą odw oływ ać się do p o p rze d nich p y ta ń , p am ię ta n y c h w je d n y m ze zbiorów pom ocni
5
czych. W ówczas lis ta d o k u m en tó w o trz y m a n a w w yn ik u d ziała n ia p am ię ta n y c h p y ta ń re d u k o w a n a je s t przez a k tu a l
nie postaw io n e p y ta n ie w yszukiw aw cze.
F u n k cje pom ocnicze w sy ste m ie STA IR S
L isty dom u en tó w o trzy m an e w w y n ik u d ziała n ia fu n k cji w y szu k iw an ia n ie są w yśw ietlan e. Do ich u d o stęp n ien ia u ży tk o w n ik o w i służy fu n k c ja w y św ietlan ia. F u n k c ja ta n ie tw orzy listy dokum entów , je d y n ie w y św ietla je lub d ru k u je , w zależności od ż ą d an ia u ży tk o w n ik a i oczyw iś
cie te p a rtie d o kum entów , do k tó ry c h m a dostęp. Jeżeli f u n k c ja w y św ietlan ia je s t w y k o n y w an a po fu n k c ja c h w y szukiw aw czych lu b so rto w an iu to działa ona na liście do
kum entów . Je że li nie m a dostarczonej listy, fu n k c ja to d zia
ła w ów czss n a całej bazie danych.
D okum enty do w y św ie tla n ia w y b ie ra n ie są p rze z p odanie ich a d re su w ra m a c h bazy danych lu b listy d o kum entów . L ista d o k u m en tó w może być so rto w an a w p o rząd k u m a le jąc y m lu b ro sn ący m w edług zaw arto ści jednego z pól sfo rm ato w a n y ch w zbiorze ideksow ym , za pom ocą fu n k cji so rtu ją ce j.
W ynik so rto w an ia m oże być w y k o rz y sta n y je d y n ie przez fun k cjo w y św ietlan ia rea lizo w a n ą bezpośrednio po nim . F u n k c ja so rto w an ie działa n a liście dok u m en tó w . P y ta n ia zad aw an e p rzez u ży tk o w n ik a m ogą być przech o w y w an e w zbiorze pom ocniczym . P rz ec h o w y w a n e m oże być jed n o lu b cały zestaw p y ta ń w yszukiw aw czych. S łuży do tego celu fu n k cja p a m ię ta n ia . Z ap a m ię ty w a n e p y ta n ie lu b ich ze
s ta w o trzy m u je 4-zn ak o w ą nazw ę, k tó ra uży w an a je s t jako część klucza, p rzy późniejszym ich o d tw arzan iu . Z a p a m ię ty w a n e p y ta n ie m ożna odzyskać. S łuży do tego fu n k c ja p o
m ocnicza, k tó ra pozw ala w ykonać p y ta n ie lu b z e sta w p y ta ń p a m ię ta n y c h w zbiorze pom ocniczym . P y ta n ie id e n ty fi
k o w a n e je s t z a pom ocą nazw y n a d a w a n e j podczas z a p a m ię ty w an ia py tań . N astęp n ie p y tan ie je s t w y b ie ra n e i w y św ie tla n e, po czym in ic jo w an e je s t n o rm aln e w y szu k iw an ie.
W system ie A Q UA RIU S istn ieje ponad to fu n k c ja d o s ta r czająca u ży tk o w n ik o w i in fo rm a c ji pom ocniczych, k tó re za
w ie ra ją opis p ro ce d u r i kom end, ich fo rm a ty i sposoby w y w o ły w an ia, do k tó ry ch u ży tk o w n ik m a dostęp. U żytkow nik m oże w p rz p a d k u b łędu w y k o rz y sta ć tę fu n k c ję dla u z y sk a n ia in fo rm ac ji o ro d z a ju b łę d u i jego przyczynie.
S ystem S T A IR S — dzięki ta k ie j różnorodności fu n k c ji w n im d ziałający ch — je s t sy stem e m u n iw e rsa ln y m , k tó ry d a je o lbrzym ie m ożliw ości je g o w y k o rzy stan ia.
P o siad a on je d n a k szereg isto tn y ch niedom agań, k tó r e m o
gą w y elim in o w ać go z życia w w ielu w ażn y ch zasto so w a
n ia ch . P o d staw o w y m jego m a n k a m e n te m je s t sła b y i m a ło efe k ty w n y a p a r a t a k tu a liz a c ji danych. Do isto tn y ch w ad sy stem u m ożna zaliczyć:
— b ra k m ożliw ości a k tu a liz a c ji dan y ch w ra m a c h o k re ś
lonego d o k u m e n tu
—■ b ra k m ożliw ości a k tu a liz a c ji zbioru słow nikow ego
— m ało efe k ty w n y a p a r a t a k tu a liz a c ji bazy d an y c h (do
d aw a n ia, u su w a n ia dokum entów )
— b ra k m ożliw ości a k tu a liz a c ji d anych (z w y ją tk ie m om ó
w ionej w cześniej) podczas p rac y w try b ie bezpośrednim . P oza tym k o n tro la d ostępu je st m ało elasty czn a i n ie zb y t w ygodna w użyciu, sy stem nie m a w sw oim w yposażeniu p ro g ra m u przygotow ującego d o k u m e n t źródłow y (p rz e d sta w iony n a ry s. 3)
W sUmie je d n a k je s t to system u d an y i m oże być w y k o rz y sty w a n y z pow odzeniem w w ielu zasto so w an iach .
EDWARD KULIGA
Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Informatyki O d d zia ł Kraków
Inform atyka w adm inistracji terenowej
A t t y k u ł o m a w ia w y n ik i p r z e p r o w a d z o n e j w 1974 r. a n k ie t y d o ty c z ą c e j p o tr z e b z a s to so w a ń i n f o r m a t y k i w a d m in i
s t r a c j i te r e n o w e j. O m ó w io n o p r z y ty m z n a c z e n ie p r o b le m u u ś w ia d o m ie n ia p o tr z e b w r o z w o ju z a s to s o w a ń i n f o r m a ty c z n y c h te c h n ik p r z e tw a r z a n ia d a n y c h i u słu g z z a k r e s u i n f o r m a t y k i w a d m in is tr a c ji te r e n o w e j.
W a rty k u le dokonano c h a ra k te ry s ty k i u św iad o m ien ia po
trz e b zastosow ań in fo rm a ty k i n a pod staw ie w y n ik ó w b a d a ń em p iry czn y c h p rzep ro w ad z o n y ch w 1974 r . *). O m ów io
no przy tym znaczenie p roblem u u św ia d o m ie n ia p o trze b w rozw oju izastosowań in fo rm aty c zn y c h te c h n ik p rz e tw a rz a -
M gr E D W A R D K U L IG A j e s t a b s o lw e n te m U n iw e r s y te tu J a g ie l
lo ń sk ie g o . K ie r u n e k s o c jo lo g ia (1973). R o z p o c z ą ł p r a c ą w Z a k ła d z ie S y ste m ó w R o z w o jo w y c h O B R I K ra k ó w . R ó w n o c z e śn ie u - k o ń c z y l r o c z n y k u r s p r o g r a m o w a n ia i p r o je k to w a n ia s y s te m ó w . Z a jm u je się p r a c a m i a n a lity c z n y m i i p r o je k to w y m i w z a k r e s ie z a s to s o w a ń i n f o r m a t y k i w z a r z ą d z a n iu re g io n e m . O b e c n ie p r a c u je w ZETO K r a k ó w w Z a k ła d zie P r o je k to w a n ia .
nia d anych i u słu g z z a k resu in fo rm a ty k i w a d m in istra c ji teren o w ej.
Do 1974 ro k u (w łącznie) zastosow ano (wdrożono) w a d m in i
stra c ji te re n o w ej sto p n ia w o je w ó d z k ie g o 2) d ziew ięćdziesiąt trzy system y in fo rm aty c zn e (w w iększości p ro ste sy stem y odcinkowe).
W iększość z tych zastosow ań p rz y p a d a na o sta tn ie trzy la ta .
Z espół w y m ag ań społecznych sta w ia n y c h a d m in is tra c ji p a ń stw ow ej, je j ro sn ące p o trze b y w dziedzinie in fo rm a c ji oraz kluczow e znaczenie fu n k c ji za rz ą d z a n ia tejże a d m in istra c ji n arz u c a ją konieczność b ard z iej inten sy w n eg o ro zw o ju za
stosow ań in fo rm a ty k i w a d m in istra c ji te re n o w ej. S y tu a c ja ta s ta w ia o k reślo n e z a d a n ia przed a d m in is tra c ją p a ń s tw o w ą oraz p rzed in sty tu c ja m i św iadczącym i u sługi z z a k resu in fo rm a ty k i. W zw ią zk u z ty m p o w sta je cały szereg za
g ad n ień , k tó re m uszą być w zię te po d u w ag ę przez obie s tro n y tj. a d m in istra c ję ja k o u ży tk o w n ik a sy stem ó w in fo r
m atycznych i przez in sty tu c je św iadczące u słu g i in fo rm a - 1) B a d a n ia a n k ie to w e s t a n u o r g a n ia z c y jn e g o i z a s to s o w a ń i n f o r m a ty k i w a p a r a c ie w y k o n a w c z y m w o je w o d y (p re z y d e n ta ), o p r.
E. K u lig a . W s p ó łp r. M. P a c h o ls k i, Z. S ik o ra , O B R I K r a k ó w , l i s t o p a d 1974 (m asz.). B a d a n ie m o b ję to łą c z n ie 486 je d n o s te k o r g a n i
z a c y jn y c h p o d le g ły c h w o je w o d o m i p r e z y d e n to m .
2) J e d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e p o d le g łe w o je w o d o m i p r e z y d e n to m tj. w y d z ia ły o r a z z je d n o c z e n ia te r e n o w e , z a r z ą d y , d y r e k c je i i n n e je d n o s tk i g o s p o d a rk i te r e n o w e j, je d n o s tk i s p e c ja ln e n p . o ś r o d k i s z k o le n ia , o ś r o d k i in f o r m a c j i n a u k o w e j, te c h n ic z n e j i e k o n o m ic z n e j itp .
6
tyczne. Je d n y m z ta k ic h zagadnień je st p ro b lem uśw iado-;
m ie n ia p otrzeb zastosow ań in fo rm aty k i.
W istocie je s t to p ro b lem n a tu ry społecznej, k tó ry w y n ik a z w a ru n k ó w o rg an izacy jn y ch i techn iczn y ch zw iązanych z określo n y m i te c h n ik a m i p rz e tw a rz a n ia danych. Ja k o ta ki .przyśpiesza on, bądź u tru d n ia , rea liza cję poszczególnych przedsięw zięć technicznych i o rg an iz ac y jn y ch w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia danych.
D la u ży tk o w n ik a system ów in fo rm aty czn y ch , w tym p rz y p a d k u a d m in istra c ji te re n o w ej uśw iad o m ien ie po trzeb w o m aw ian ej dziedzinie oznacza p rzede w szystkim :
— o rie n ta c ję w e w łasn y ch p o trzeb ach w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia d a n y c h
— w łasn ą zdolność i in ic ja ty w ę w z a k resie m o d ern izacji tra d y c y jn y c h i w d ra ż a n ia now ych tech n ik p rz e tw a rz a n ia
— a d e k w a tn e do potrzeb i dobrze sk a lk u lo w an e zastoso
w a n ia oraz w łaściw e p o sta w ien ie celów in fo rm aty z ac ji
— u m ie ję tn o ść w y k o rz y sta n ia in fo rm aty k i.
N ato m ia st dla in sty tu c ji św iadczących usługi in fo rm a ty c z ne u św iadom ienie p o trze b w śró d uży tk o w n ik ó w w pływ a w szczególności na:
— p o p y t na u sługi in fo rm aty c zn e
— ocenę m ożliw ości i p o trze b poszczególnych k o n tra h e n tów — u ży tk o w n ik ó w (c h a ra k te ry sty k i k o n trah e n tó w )
— sp raw n o ść w sp ó łd z iałan ia z k o n tra h e n te m -u ż y tk o w n i- kiem .
O dnośnie do in sty tu c ji św iadczących u sługi z z a k re su in fo r
m a ty k i w spom nieć trz e b a jeszcze o k w e stii u św iad o m ien ia rów nież przez n ie p o trze b u żytkow ników . J e s t to sp raw a n ie zm iern ie w ażna d la m a rk e tin g u i w łaściw ego o k reśle n ia p o lity k i usługow ej w dziedzinie usług in fo rm aty c zn y c h dla a d m in istra c ji p ań stw o w e j. N iepełne uśw iad o m ien ie w ła s
nych p o trze b przez obecnych lu b przyszłych u ży tkow ników system ów in fo rm aty c zn y c h , a z d ru g iej stro n y b ra k i w uśw iad o m ien iu p o trze b u ży tk o w n ik ó w przez in sty tu c je św iadczące u sługi dla ty c h u żytkow ników , są je d n y m i z p o d sta w o w y c h czynników h am u ją c y c h rozw ój zastosow ań i u słu g in fo rm aty c zn y c h w a d m in istra c ji p ań stw o w ej. P o niżej zo stan ie om ów ione zagad n ien ie u św iad o m ien ia p o trz e b w łasn y ch a d m in istra c ji sto p n ia w ojew ódzkiego przez ogniw a w ykonaw cze te jże a d m in istra c ji. C h a ra k te ry sty k ę tego za g ad n ien ia sta ra n o się przep ro w ad zić p rzede w szyst
k im z p u n k tu w id zen ia efe k tó w p rak ty c zn y c h . K ry te ria p o d ziału p o trze b i u ży tk o w n ik ó w d o b ran o ta k , ab y m oż
liw ie tra fn ie u jm o w a ły rze czyw iste asp ek ty o m aw ianych zjaw isk. U jęcie ta k ie, w św ietle u zy sk an y ch dośw iadczeń, w y d aje się odpow iadać p ra k ty c e d ziała n ia w z a k re sie za
sto so w ań i ro zw o ju usług in fo rm aty c zn y c h w a d m in istra c ji p ań stw o w e j. P o trz e b y u św iadom ione tym się ró żn ią od p o trz e b n ie uśw iadom ionych, że te pierw sze s tw a rz a ją nacisk i w y m u sz ają d ziała n ia w celu ich zaspokojenia. Z ałożyw szy, że istn ie je pew ien o b ie k ty w n y s ta n rzeczy u z a sa d n ia jący re a ln e istn ien ie p otrzeby, za oznakę uśw iad o m ien ia po trzeb y trz e b a p rzy ją ć ja k ik o lw ie k p rze jaw pozytyw nego d ziała n ia w celu je j zaspokojenia. A by działan ie ta k ie m og
ło być p rzed sięw zięte m uszą być znane sposoby i cele (re zu ltaty ) tego d ziałania. G dy w ym ogi te zo stają sp e ł
n io n e w ted y m ożna m ów ić o uśw iadom ieniu potrzeby.
Je śli n a to m ia st d ziała n ie to n astaw io n e je s t n a zm ianę tra d y c y jn y c h te ch n ik p rz e tw a rz a n ia dan y ch i zastąp ien ie ich te c h n ik a m i info rm aty czn y m i, to je s t ono p rze jaw em u św ia d o m ie n ia p o trz e b zastosow ań in fo rm a ty k i. Z ałożenia te p rz y ję te przy o k reśla n iu z jaw isk a u św ia d o m ie n ia p o trzeby.
W odniesieniu do je d n o ste k o rg an iz ac y jn y ch podległych w ojew odom (prezydentom ), za p rz e ja w y d ziała n ia w k ie ru n k u zasp o k o je n ia p o trze b w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia dan y ch uznano: użytk o w an ie sy stem ó w in form atycznych, p o djęcie p rac a n a lity cz n y ch bądź p ro jek to w y c h na rzecz zastosow ań, o raz p ra c e nad za sto so w an iam i in fo rm a ty k i zam ierzone do rea liza cji w 1975 r. Z b ad an ie w ym ienionych w a ru n k ó w dało p o d sta w ę do em pirycznej c h a ra k te ry s ty k i z jaw isk a u św ia d o m ie n ia potrzeb.
A n k ieto w a n e je d n o stk i o rg an iz ac y jn e p odały w iele spo
sobów re a liz a c ji zm ian w obecnych te c h n ik a c h p rz e tw a rz a n ia danych. Chodzi o sposoby ro zw ią zan ia w y s tę p u ją cych tru d n o śc i w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia danych. C ho
dzi o sposoby ro zw ią zan ia w y stę p u jąc y ch obecnie tr u d ności w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia dan y ch w je d n o stk a ch podległych w ojew odom i p rezydentom , gdzie wg re la c ji a n k ieto w a n y ch tru d n o śc i ta k ie w y stę p u ją (w 48% w szyst
kich a n k ieto w a n y ch je d n o ste k organizacyjnych). Je d n o stk i te zaproponow ały n a stę p u ją c e sposoby rozw iązań (w ym ie
niono w g częstotliw ości w sk azań zaczynając od n a jlic z niejszych):
—• zastosow ać system y in fo rm aty czn e i u rzą d zen ia te c h niczne in fo rm a ty k i
— pop raw ić m ech a n iza cję p rac biurow ych (zw iększyć w y posażenie w śro d k i m ech an izacji p rz e tw a rz a n ia danych)
— u sp ra w n ić o rg an izację oraz m etody i w a ru n k i pracy
— zorganizow ać b a n k i d anych
— u jednolicić d o k u m e n ty i p a ra m e try danych
— udoskonalić kom pletność, szybkość p rze p ły w u i a k tu a l
ność in fo rm ac ji
— zlecić p rze tw a rz a n ie ośrodkom in fo rm a ty k i (obliczenio
wym)
— zw iększyć efe k ty w n o ść obsługi in fo rm ac y jn ej ze stro n y GUS
— u tw o rzy ć w łasn y ośrodek in fo rm a ty k i.
N ajczęściej w y m ie n ian o trzy p ie rw sz e sposoby, przy czym spośród w szy stk ich sposobów rozw iązań za proponow anych p rzez w y d ziały i pozostałe je d n o stk i o rg an izacy jn e n a j w ięcej przy p ad ło na zasto so w an ia system ów in fo rm aty c z
nych i sp rz ę tu techniczjnego in fo rm a ty k i. Z aznaczyć je d n a k trzeb a, że an k ie to w a n e je d n o stk i o rg an izacy jn e w s k a z u ją ce n a je d e n z w ym ienionych sposobów , rz a d k o k iedy p o d aw ały in n e rozw iązania. N asu w a to w niosek, że w ię k szość n ie w id ziała p o trze b y ro zw iązań kom pleksow ych.
W yniki a n k ie t dow odzą ponadto, że m o d e rn izac ja tech n ik p rz e tw a rz a n ia dan y ch w b ad a n y ch je d n o stk a c h o rg an iz a
cy jn y ch nie zaw sze zaliczana była do za d ań n a jp iln ie j
szych. W iększość [59% W 3) i 5 3 % P 4)] tra k to w a ło m o d e rn i- n izację te ch n ik p rz e tw a rz a n ia ja k o za d an ie stosunkow o od ległe, k tó re będą się s ta ra ć zrealizow ać w la ta c h 1976—
—1980.
W tym też czasie (1976—1980) 26% W i 29% P zam ierza po d ją ć u sieb ie k o n k re tn e p ra c e n ad zasto so w an iam i in fo r
m a ty k i.
N ato m iast znacznie m n ie j je d n o ste k o rg an iz ac y jn y ch (7% W
— 10°/o P) za m ie rz a przedsięw ziąć p ra c e w tym k ie ru n k u do ko ń ca 1975 r. U w zg lęd n iając rozpoczęte ju ż p rac e a n a li
tyczne i p ro je k to w e trz e b a dodać, że w 1975 r. podjęło lu b zam ierza p o d jąć o rac e nad zastosow aniem łącznie 16°/o W i 27% P.
3) W y d z ia ły i je d n o s tk i f u n k c jo n a ln ie z w ią z a n e z w y d z ia ła m i o z n a c z o n e sy m b o le m W .
4) P o z o sta ło je d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e p o d le g łe w o je w o d o m ( p re z y d e n to m ) n ie b ę d ą c e w y d z ia ła m i o z n a c z o n e sy m b o le m P.
7
K orzyści spodziew ane z zastosow ań in fo rm a ty k i p o tra k to w ano ja k o ob raz sta n ó w p o żąd an y ch przez poszczególne je d n o stk i o rg an iz ac y jn e, k tó ry c h osiąganie o k reśla ła b y ce
low ość ty c h zastosow ań.
Je d n o stk i o rg an iz ac y jn e podległe w ojew odom (p rezy d en tom ), k tó re z a m ie rz a ją podjąć p rac e nad zastosow aniam i in fo rm a ty k i o czekują z p rze p ro w a d z e n ia ty c h p ra c n a s tę p u ją c y c h korzyści (w ym ieniono zaczy n ając od n ajliczniej w skazanych):
— u zy sk an ia szy b k iej, k o m p le tn e j i a k tu a ln e j in fo rm ac ji
— u w o ln ien ia czasu p rac y od p rac o ch ło n n y c h czynności ew id en cy jn y ch i obliczeniow ych
— u sp ra w n ie n ia o rg an iz ac ji i m eto d pracy,
— p o p raw y efektyw ności w y k o n y w an y ch zadań
— u zy sk an ia w ięcej in fo rm ac ji u m o żliw iającej lepszą o rie n ta c ję , głębsze (rzetelniejsze) analizy i w a ria n to w a n ie ro z w iązań,
— p o p ra w y tra fn o śc i i szybkości decyzji
— innych (nielicznych) korzyści.
K orzyści te sp ro w ad zać się m a ją głów nie do lik w id a c ji w y stę p u jąc y ch obecnie tru d n o śc i w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia danych. N ależy zauw ażyć, że n a jw ię c e j spośród w szy st
kich oczekiw ań zw iązan y ch z zasto so w an iem in fo rm a ty k i z a jm u ją korzyści spodziew ane z u zy sk an ia szybkiej, k o m p le tn e j i a k tu a ln e j in fo rm a c ji. T rz eb a p rz y ty m p o d k re ś
lić, że ta część w ydziałó w i p ozostałych je d n o ste k o rg a n i
zacyjnych, k tó ra za m ie rz a p o d ją ć p ra c e n ad z a sto so w a n ia
mi, chociaż nie zaw sze p o tra fiła sprecyzow ać w łaściw e sposoby ro zw ią zań w z a k re sie a k tu a ln ie w y stę p u ją c y c h tr u d
ności w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia dan y ch , w w iększości dobrze z n a cele k tó re chce osiągnąć przez zastosow anie in fo rm a ty k i. Ja sn o i na ogół tra fn ie p rz e w id y w a ła przy tym r e z u lta ty sw ojego d ziałan ia w ty m zakresie.
N a p o d sta w ie przytoczonej c h a ra k te ry s ty k i rozszerzonej o in n e dan e u zy sk an e z a n k iet, dokonano p ró b y oceny u ś w ia dom ienia p o trze b zm ian tra d y c y jn y c h te ch n ik p rz e tw a rz a nia danych.
Je śli za k ry te riu m d o konyw anej oceny p rz y ją ć stopień u św ia d o m ie n ia p o trzeb , to, po ogólnym stw ie rd z e n iu r e a l
nego istn ie n ia ty c h p o trzeb , je d n o stk i o rg an iz ac y jn e p o d ległe w ojew odom (prezydentom ) m ożna p ogrupow ać n a stęp u jąco :
I g ru p a : U żytkow nicy nie w idzący p o trze b zm ian.
N ie stw ie rd z a ją oni żad n y ch m a n k a m e n tó w istn iejący c h system ów p rz e tw a rz a n ia danych. Do te j g ru p y zaliczano tc w szystkie je d n o stk i o rg an iz ac y jn e z danego ty p u je d n o ste k 5), k tó re podały, że nie n a p o ty k a ją n a żadne tr u d ności w p rz e w a rz a n iu danych, podczas gdy p ołow a lub w iększość (od 50%—100%) je d n o ste k tego ty p u stw ie rd z i
ło istn ien ie ta k ic h tru d n o ści.
I I g ru p a: U żytkow nicy re je s tru ją c y p o trze b y zm ian.
W sk azu ją oni n a m a n k a m e n ty istn iejący c h sy stem ó w p rz e tw a rz a n ia lecz n ie p o d e jm u ją jeszcze żadnych działań zm ie
rz a ją c y c h do u su n ię cia ty c h tru d n o śc i. T u ta j zaliczono w szystkie je d n o stk i, k tó re pod ały f a k t w y stę p o w a n ia tr u d ności w dziedzinie p rz e tw a rz a n ia danych, lecz n ie po d jęły i nie p o d e jm u ją żad n y ch d ziała ń lu b bliżej określonych za m ia ró w w celu rozw iązania w sp o m n ian y ch trudności.
U l g ru p a: U żytkow nicy o p o trzeb ach uśw iadom ionych.
R e je s tru ją c y p o trze b y i p o d e jm u ją c y d ziała n ia w celu ich zaspokojenia. Zaliczono tu w szy stk ie je d n o stk i o rg a n iz a -
Tabela I. Uświadomienie potrzeb zmian technik przetwarzania danych (w %)
Grupy użytkowników
Jednostki organizacyjne wydziały
X = 183
pozostałe N - 117
razem N - 300
I. Użytkownicy nie wi
dzący potrzeb zmian 20 30 23
11. Użytkownicy rejestru-
jący potrzeby zmian U 25 37
I I I . Użytkownicy o potrze
bach uświadomionych 36 45 40
5) J e d n o s tk i o p o d o b n y c h n a z w a c h i z a k r e s a c h d z ia ła n ia n p . w s z y s tk ie k o m is je p la n o w a n ia .
cyjne, k tó re ju ż u ż y tk u ją sy stem y in fo rm aty c zn e bądź podjęły lu b z a m ie rz a ją po d jąć p rac e n a d zastosow aniem in fo rm a ty k i do końca 1975 r.
Z agadnienie to p rze d staw io n o b ard z iej szczegółowo w t a beli I. N = liczba je d n o ste k , w k tó ry ch stw ierd zo n o po
trze b y zm ian w te c h n ik a c h p rz e w a rz a n ia d a n y c h 6).
J a k w idać o uśw iad o m ien iu p o trze b m ożna m ów ić je dynie w odniesien iu do 36% w ydziałów i 45% pozostałych je d n o ste k o rg an izacy jn y ch , gdzie stw ierd zo n o p otrzeby zm ian w te ch n ik a ch p rz e tw a rz a n ia danych. W po ró w n an iu do całości, je d n o stk i o rg an iz ac y jn e o uśw iad o m io n y ch p o trzeb ach sta n o w ią 20% w yd ziałó w i 33% pozostałych je d nostek o rg an iz ac y jn y ch podległych w ojew odom (p rezy d en tom).
Je śli chodzi o u św iadom ienie p o trz e b w o k reślo n y c h je d nostk ach o rg an iz ac y jn y ch co ró żnicuje się ono n a jsiln ie j 6) D o je d n o s te k , w k t ó r y c h s tw ie rd z o n o p o tr z e b y z m ia n w te c h n ik a c h p r z e tw a r z a n ia d a n y c h z a lic z o n o te w s z y s tk ie j e d n o s tk i o r g a n iz a c y jn e , k t ó r e w y m ie n iły f a k t w y s tę p o w a n ia tr u d n o ś c i w d z ie d z in ie p r z e tw a r z a n ia d a n y c h o r a z te z d a n e g o t y p u je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h , k t ó r e p o d a ły , że n ie n a p o t y k a j ą n a w y m ie n io n e w y ż e j tr u d n o ś c i w te d y , g d y 50% lu b w ię c e j je d n o s te k te g o ty p u p o d a ło , że tr u d n o ś c i ta k i e u n ic h w y s tę p u ją . U s ta lo n o p r z y ty m w c z e ś n ie j, że w y p o s a ż e n ie w ś r o d k i m e c h a n iz a c ji p r z e t w a r z a n ia Je st z b liż o n e w p o sz c z e g ó ln y c h t y p a c h je d n o s te k o r g a n iz a c y jn y c h , a p r z e tw a r z a n ie k o m p u te r o w e j e s t s to s u n k o w o r z a d k o s to s o w a n e i n ie o b e jm u je w ię c e j j a k o k o ło 20% p r a c z za ,k re su p r z e tw a r z a n ia d a n y c h .
Z a g a d n ie n ie to o m ó w io n o b liż e j w o p r a c o w a n iu c y to w a n y m w p r z y p is ie 1.
8
