W NUMERZE
M etodyczne p o d sta w y id e n ty fik a c ji i p ro je k to w a n ia sy stem ó w in fo rm a c y j
nych. Część 1.
D ekom pozycja sy stem u gosp o d arczo -p ro d u k cy jn eg o i w y o d rę b n ie n ie sy stem u in fo rm ac y jn eg o
S e w e r y n C h a jtm a n
B a n k d an y c h o w ojew ó d ztw ie — n arzędziem za rząd z an ia a d m in istra c ji t e ren o w ej
A d a m L anger
A k tu a ln e p ro b lem y k o m p u te ry zac ji. Część 5.
In te n sy fik a c ja rozw oju k o m p u te ry z a c ji w Polsce J e r z y C helchow ski
W d ra żan ie sy stem u p la n o w a n ia p ro d u k c ji m e to d ą PER T — sukcesy i n ie pow odzenia
J e r z y S u k ie n n ik
S ystem za rz ą d z a n ia bazą d an y c h SAD W ło d zim ie rz M ardal, Jan W ierzb o w sk i
O id e n ty fik o w an iu obiektów , czyli ja k odnaleźć K ow alskiego?
A n d rze j N a w ro ck i TRYBUNA CZYTELNIKA O efekty,'w niejszą org an izację
R ysza rd B u rsk i Z KRAJU
K o m p u te r p rzy szed ł na gotow e K r y s ty n B ern a to w icz
O m eto d ach p ro je k to w a n ia i w d ra ża n ia M irosław B encych
S p ro stać n ie ła tw y m zadaniom K r y s ty n B ern a to w ic z
P ro b le m y n au c za n ia in fo rm a ty k i A n d rze j S a lw ic k i
P rzen o szen ie in fo rm ac ji graficznej św ie tln e j
K onrad F ia łk o w sk i
Jeszcze je d e n k o m p ila to r PA SC A LA dla m aszyn se rii R IA D i IBM 360/370 D. K osecka, J. W alasek
ZE ŚWIATA
EC 1035 — now y rad zieck i k o m p u te r JS EMC oprać. W ła d ysła w K lepacz
S ystem y k o m p u te ro w e w arm ii S tan ó w Z jednoczonych oprać. J a n u sz S o w iń sk i
In fo rm a ty k a w W RL
R a d a ds. rozw oju in fo rm a ty k i w k o m u n ik a cji OŚRODKI i n f o r m a t y k i p r e z e n t u j ą K o m p u te r w ręk a c h G łów nego K sięgow ego
A n d rze j B rzo zo w ski, Ja n K ozioł
PROBLEMATYKA TRANSM ISJI DANYCH Sieci tra n sm isji dan y ch pow szechnego u ży tk u (2) S y g n aliz ac ja ab o n en ck a
J e rzy K u r kie w ic z, K r z y s z to f O dolak, W ojciech Z ołotucho 37 i 33 B ibliografia w y d a w n ic tw polskich z dziedziny in fo rm a ty k i IV sk.
K rzyżów ka I II okł.
do k o m p u te ra z w y k o rz y sta n iem fali
10
13 17
19
20
23 25
26 27
28 29 31 31
32
W Y D A W N IC T W A C Z A S O P IS M T E C H N IC Z N Y C H
N O T W a r sz a w a C z a c k ie g o 3/5
K O L E G IU M R E D A K C Y J N E
R e d a k to r N a c z e ln y p r o f , d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z
m g r K r y s t y n B E R N A T O W IC Z , p r o f, dr h a b . in ż . K o n r a d F IA Ł K O W S K I (z a s t. r e d a k to r a n a c z e l n e g o ) , d r in ż . M a r e k IIO Ł Y Ń S K I, m g r in ż . S t a n is ła w J A S K Ó L S K I. W ła d y s ła w K L E P A C Z
( z a s t. r e d a k t o r a n a c z e l n e g o ) , m g r A n d r z e j K L IM E K .
S e k r e t a r z r e d a k c j i: A n n a G L U T H -N O W O W IE J S K A . R e d . t e c h n . A n n a F O T A R S K A R A D A P R O G R A M O W A
M gr in ż . A n t o n i B O S S O W S K I, d o c . d r in ż . J a n F E L IC K I, d o c . d r in ż . Z b ig n i e w G A C K O W - S K I, d o c . dr in ż . A le k s a n d e r G O L IN O W S K I, dr h a b . A n d r z e j G R Z Y W A K , d o c . d r h a b . in ż . R o m a n K U L E S Z A , p r o f, d r h a b . L e o n Ł U K A S Z E W IC Z , p r o f, d r h a b . in ż . S t a n i s ł a w P A S Z K O W S K I ( w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ) , p r o f, d r T a d e u s z P E C H E , m g r in ż . B r o n is ł a w P IW O W A R , d r in ż . A n d r z e j P L Ą S K O W S K I , m g r in ż . T a d e u s z P O D G Ó R S K I (w ic e p r z e w o d n ic z ą c y ) , p r o f, d r in ż . J e r z y S E ID L E R , p r o f, d r in ż . A n d r z e j S T R A S Z A K ( p r z e w o d n ic z ą c y ) , d o c. J e r z y T R Y - B U L S K 1 , d o c . d r h a b . T a d e u s z W A L C Z A K , p r o i. d r in ż . S t e f a n W Ę G R Z Y N , d r in ż . J a n
Z. Ż Y D O W O
R e d a k c j a : 00-041 W a r sz a w a , u l. J a s n a 14/16, p o k ó j 331, te l. 27-71-10 lu b c e n tr a la 26-82-61 w . 285, d y ż u r y r e d a k c ji 10.00—13,00 Z a k ła d K o lp o r t a ż u W C T N O T , W a r s z a w a , u ł. M a z o w ie c k a 12
Z a k ł. G r a f. „ T a m k a ’. Z . 2. Z am . 480. P a p ie r d r u k . sa t. IV k l. 60 g. A l, o b j. 5 a r k . d ru k . N a k ła d 7100. F-84.
C e n a e g a e m p L iT z a z ł 15.— IN D E K S 3G210/3B124 P r e n u m e r a t a r o c z n a z ł ISO.—
Informatyka M I E S U C Z H N t Hf 10 1 9 7 7 z a s t o s o w a n i a w g o s p o d a r c e , tec hn ic e i n a u c e ^ . R O K . X I I _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ T- | C f H f _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ p a ź d z i e r n i k
ORGAN MINISTERSTWA NAUKI, SZKOLNICTWA WYŻSZEGO I TECHNIKI ORAZ POLSKIEGO KOMITETU AUTOMATYCZNEGO P R Z E T W A R Z A N I A I N F O R M A C J I N A C Z E L N E J O R G A N I Z A C J I T E C H N I C Z N E J
SEW ER Y N CH A JT M A N
Instytut O r g a n iz a c ji Przem ysłu M a s z y n o w e g o W a rs z a w a
M e t o d y c z n e p o d s t a w y id e n tyfik a cji i p r o je k to w a n ia s y s t e m ó w in fo r m a c y jn y c h . C z ę ś ć 1
D ekom pozycja systemu gospodarczo-produkcyjnego i w yodrębnienie systemu inform acyjnego
S zybki rozw ój te c h n ik i in fo rm aty c zn e j o raz koncep cji t e orety czn y ch i m etodycznych o d b ija się w w ie lo ra k i spo
sób n a sta n ie o rg an iz ac ji i za rz ą d z a n ia w gospodarce. Z je d n e j stro n y m a m y do czy n ien ia ze w z ra s ta ją c ą a k ty w nością, zm ierza ją cą do ro zszerzan ia za sto so w a ń k o m p u te rów , m eto d m a tem aty c z n o -o p ty m a liz a c y jn y c h oraz c y b e r
n etycznego i system ow ego u jm o w ą n ia z a g ad n ień . Z d r u giej je d n a k stro n y , pom im o now ych o d św ieżający ch p rąd ó w i koncepcji, o b se rw u je m y , że upo rczy w ie u trz y m u ją się d a w n e p rzesąd y , p a ra d o k sy i n ie p o ro z u m ie n ia. M ało tego, o b se rw u je m y n a d a l n a ra s ta n ie ty c h sprzeczności, a n a d e r w szy stk o ro śn ie a rs e n a ł m g listy c h w ieloznacznych fra z e o logicznych o k re śle ń i in te rp re ta c ji.
S tąd też w b re w oczekiw aniom n a ra s ta d y sp ro p o rc ja m ię dzy m ożliw ościam i now oczesnych p rec y zy jn y c h n arzędzi, ja k im i są k o m p u te ry i m eto d y m a tem aty c z n o -o p ty m a liz a - cyjne, a uproszczonym i lu b m itycznym i pog ląd am i d o ty czącym i n a jb a rd z ie j isto tn y c h i p o d staw o w y ch zjaw isk o r
ganizacyjnych.
W zw iązku z pow yższym w zm aga się coraz b ard z iej k o nieczność b a d a ń w e ry fik a c y jn y c h n a d p ie rw o tn y m i z ja w isk a m i w y stę p u ją c y m i w sy stem a ch gospodarczych. K o
n ieczn e o k a z u ją się w y ja śn ie n ia te o re ty cz n e, dotyczące ta k pow szedniego zjaw isk a , ja k im je s t proces p ro d u k c y jn y , in fo rm a cy jn y lu b in n e p rocesy e rg o tra n s fo rm a c y jn e *) zacho
dzące w je d n o stk a c h gospodarczych.
N ow ych w y ja ś n ie ń i in te rp re ta c ji w y m a g a ją p ra w id ło w ości w e w n ę trz n e j o rg an iz ac ji i s tr u k tu r ta k ic h s y s te m ów . Bez ta k ic h b a d a ń w e ry fik a c y jn y c h niem ożliw y b ę dzie isto tn ie jszy p o stęp o rg an iz ac y jn y i e fe k ty w n e za
sto so w an ie in fo rm a ty k i, m eto d sy stem o w y ch lu b c y b e rn e tycznych.
P oniżej p rze d sta w io n e zo stan ą n ie k tó re w y n ik i ro zw ażań w e ry fik a c y jn y c h , dotyczących k ry te rió w , w y m ag a ń i k o n -
') P r o c e s ^ e i- g o t r a n s f o r m a c y j n y — p r z y j ę t y ł ą c z n y t e r m in d la d o w o ln e g o e fe lo w eg o p r o c e s u p r z e m ia n , s t e r o w a n e g o p r z e z c z ł o w i e k a , p a t r z r y s . 1. S y s t e m y e r g o t r a n s f o r m a c y j n e .
se k w e n cji system ow ego ro z p a try w a n ia za g ad n ień o rg a n iz a cji je d n o stk i g ospodarczej. W n a s tę p stw ie ty c h u sta le ń zo
s ta n ie d o k o n an a p ró b a sp rec y zo w an ia m etodologicznych k o n se k w e n cji w p ro je k to w a n iu sy stem ó w in fo rm ac y jn y ch . SYSTEMY: ERGOTRANSFORMACYJNY, GOSPODARCZY, PRODUKCYJNY, INFORMACYJNY
P rz e d sta w ie n ie z a g ad n ień w a rto rozpocząć od próby o- k re śle n ia m ie jsc a sy stem u in fo rm ac y jn eg o w śród innych ro d za jó w system ów . P otocznie pod o k reśle n ie m „system in fo rm a c y jn y ” rozum iem y p odsystem ok reślo n ej je d n o stk i o rg an iz ac y jn ej, n p . re so rtu , W OGu, p rze d sięb io rstw a , z a k ła d u , w ydziału, k tó re są sy ste m a m i n a d rz ę d n y m i (n ad sy - stem am i), k o rz y sta ją c y m i z u słu g sy stem u (podsystem u) in fo rm ac y jn eg o . W obec tego w y ła n ia się p y ta n ie , ja k im j a kościow o je s t sy stem n ad rz ę d n y , czy i jak ieg o ro d za ju m ogą być sy stem y poza in fo rm a c y jn y m i oraz ja k ie są w za jem n e zależności różn y ch ro d zai system ów .
Rys. 1 ilu s tru je o rie n ta c y jn y podział system ów . Z lew ej stro n y podw ó jn ej lin ii p o d ziału z n a jd u je się o b szar sy s te m ów rzeczy w isty ch (m aterialn y ch ), n a to m ia st z p ra w e j jej stro n y — obszar o d zw iercied leń system ów rzeczy w isty ch w św iadom ości lu d z k iej, a w ięc opisy, m odele system ów , i n fo rm a cje. O d zw iercied len ia te m ogą m ieć c h a r a k te r r e tr o sp e k ty w n y , ew id e n cjo n u jąc y z a istn ia łe sta n y , b ąd ź te ż c h a r a k te r p ro sp e k ty w n y : p ro jek to w o -p la n isty c z n y .
P odział sy stem ó w rzeczow ych n a s tę p u je w ty m sc h e m a cie, w ed łu g k ry te riu m sto p n ia in g e re n c ji człow ieka, n a sy ste m y n a tu ra ln e i sztu czn e. S y stem sztuczny m oże być nie s te ro w a n y alb o te ż bieżąco, d y n am icz n ie s te ro w a n y przez człow ieka. S y stem y ste ro w a n e n az w iem y e rg o tra n s fo rm a - cyjn y m i. Ze w zględu na nasze z a in te re so w a n ia w y ró ż n i
m y w śró d n ic h sy ste m y gospodarcze. P o zostałe system y, n a z y w a n e nieg o sp o d arczy m i to n p . sy stem y w ojskow e, k u l
tu ra ln e , ośw iatow e, słu żb y zd ro w ia itp .
C elem i isto tą sy stem ó w gospodarczych je s t p rz e m ia n a tw o rzy w i w y tw a rz a n ie dó b r m a te ria ln y c h d la z a sp o k o je
n ia p o trze b społecznych. S ą to w ięc - p rze d e w szy stk im s y ste m y p ro d u k c y jn e lu b p a ra p ro d u k c y jn e , np. z tra n s f o r m a c ją tw o rz y w i w y ro b ó w ty p u tra n sp o rto w e g o , m ag azy n o -
1
Systemy
naturalne sztuczne
sterowane bieżąco dynamicznie przez
człowieka ' niesterowane
nieobserwowane
„porzucone" obserwowane
systemy gospodarcze
systemy produkcyjne i paraprodukcyjne
systemy informacyjne
systemy niegospodarcze
R y s. 1. K la s y f ik a c j a s y s t e m ó w . M ie j s c e s y s t e m ó w g o s p o d a r c z y c h p r z e m y s ło w y c h 1 p r o d u k c y j n y c h
w ego itp . Je d n a k ż e p rzeb ieg procesów tra n sfo rm a c y jn o - -gospodarczych n ie j'est m ożliw y bez w sp o m ag an ia ze s tr o n y to w arz y szą cy ch o d zw iercied lający ch i ste ru ją c y c h p ro cesów in fo rm a c y jn y c h . S tąd też w śród sy stem ó w gospo
darczych poza sy stem a m i p ro d u k cy jn y m i, w y s tę p u ją ró w nież w zględnie auto n o m iczn e sy stem y in fo rm ac y jn e. Isto tą ich je s t tra n s fo rm a c ja d an y c h in fo rm a c y jn y c h i za silan ie n ajbliższego otoczenia w n a d rz ę d n y m sy stem ie p ro d u k c y j- n o -gospodarczym in fo rm a c ja m i określonego ro d za ju . S y ste m a m i in fo rm a c y jn y m i w ty m ro zu m ien iu b ę d ą w ięc np.
b iu ra p ro je k to w e , b iu ra k o n s tru k c y jn e lu b technologiczne, in s ty tu ty n au k o w o -b ad a w cze , działy p la n jsty c zn o -sp raw o z-
daw cze, k sięgow o-finansow e, zby tu i z a o p atrz en ia itp.
M ożna stw ie rd z ić , że dow olny sy stem gospodarczy s ta now i k o m b in a cję sy stem ó w (podsystem ów ) p ro d u k c y jn y c h i in fo rm a c y jn y c h ; dow olny sy stem p ro d u k c y jn y za w ie ra z re g u ły p o d sy stem y in fo rm a c y jn e i — ja k się d alej p rz e k o n am y — dow olny sy ste m in fo rm ac y jn y za w ie ra z reg u ły p o d sy stem y m a te ria ln o -p ro d u k c y jn e , tra n s fo rm u ją c e tw o rzy w a m a te ria ln e .
Ta o sta tn ia re g u ła w y n ik a m iędzy in n y m i stą d , że in fo rm a c je w y stę p u ją w ra z z o k reślo n y m i no śn ik am i m a te ria ln y m i w obec tego tra n s fo rm a c ja in fo rm a c ji u w a r u n k o w a n a je s t tra n s fo rm a c ją ich m a te ria ln y c h nośn ik ó w (do
k u m e n tó w źródłow ych, k a r t d ziu rk o w a n y ch , ta śm y m a g n e ty c zn e j, itp.).
IDENTYFIKACJA, SYNTEZA I DEKOMPOZYCJA SYSTE
MU g o s p o d a r c z o-p r o d u k cYj n e g o
Je d n y m z n a jb a rd z ie j isto tn y c h p ro b lem ó w id e n ty fik a cji lu b p ro je k to w a n ia dow olnego sy stem u e rg o tra n s fo rm a - cyjnego, a zw łaszcza gospodarczego, je s t w łaściw a i tra fn a d ekom pozycja sy stem u n a je g o części sk ład o w e. P ow szech
nie sto so w a n e p o d ziały n a tzw . podsystem y, b u d z ą w iele zastrze że ń n a tu ry m etodologicznej. N ie je d n o k ro tn ie może n asu w a ć się w niosek, że pom im o a k c e n to w a n ia p rzez w ie lu a u to ró w rzekom ego sto so w an ia m eto d y sy stem o w ej, g ło szone przez n ic h k o n ce p cje są w isto cie raczej w yrazem an ty sy ste m o w eg o u ję c ia tego za g ad n ien ia.
S ystem gospodarczy o k az u je się ta k sk o m p lik o w an y m zjaw isk iem , że k o n w en c jo n aln e ro z p a try w a n ie w je d n y m
„ p łask im ” u k ła d zie n ie ty lk o n ie d a je z a d o w ala ją cej in te r
p re ta c ji, a le tw o rzy często w ypaczony, sprzeczny z r z e czyw istością obraz. W p u b lik a c ja c h z n a jd u je m y zazw yczaj ró żn e p ropozycje podziału sy stem u n a 6, 10 lu b 20 p o d sy stem ów . P odziały ta k ie , pom im o różnicy w liczbie p o d sy stem ów , są dość p o dobne i ciążą n a nich w sp ó ln e p ię tn a słabości sy ste m a ty z a c y jn e j, b r a k k o n se k w e n tn y c h k r y te rió w podziału i n a d m ie rn e z a fasc y n o w a n ie tra d y c y jn ie u - k sz ta łto w a n y m i w zarząd a ch p rz e d się b io rstw s tr u k tu r a ln y m i „p io n am i” lu b „ g o sp o d ark am i”.
M ożna dojść do w niosku, że słuszniej i w ygodniej je s t tra k to w a ć sk o m p lik o w an e zjaw isko, ja k im je s t sy stem gos
podarczy, n ie ja k o „p łask ie” , ale ja k o p rz e strz e n n e — i to w u k ła d z ie w ielu w sp ó łrzę d n y ch — oraz że ro z p a try w a ć n ależy w iele s tr u k tu r sy stem u w w ielu różn y ch o drębnych, chociaż w za jem n ie sprzężonych, p rz e k ro ja c h lu b „od b i
ciach ” („ rz u ta c h ”) z różnych p u n k tó w w id zen ia, w zależ
ności od różnych, o d ręb n y c h k ry te rió w a n a liz y i dek o m p o zycji. W te n sposób p o w sta ją ró w n ież lepsze w a ru n k i in te rp re ta c ji m a tem aty c zn e j oraz form alno-logicznego u ję cia zjaw isk .
S ch em aty n a ry s. 2 p rz e d sta w ia ją 4 p rz e k ro je (odbicia, rzu ty ) d ekom pozycji na p rz y k ła d z ie sy stem u p ro d u k c y jn e go. N ależy założyć, że n ie w y c z e rp u ją one z a k re su m ożli
w y ch i p o trze b n y ch p rze k ro jó w , k tó ry c h m oże być znacz
n ie w ięcej. Je d n a k ż e p rz e k ro je p o k az an e na ry su n k u , a zw łaszcza p ie rw sz e trzy , są szczególnie w ażne, a n a w e t m ożna je p o tra k to w a ć ja k o pod staw o w e.
S ą to o d zw iercied len ia i in te r p re ta c je sy stem u jak o : 1) zbioru procesów e rg o tra n s fo rm a c y jn y c h
2) zb io ru elem en tó w m a te ria ln y c h 3) zbioru k o m ó rek gospodarczych.
T e 3 lu b 4 k ry te ria d ekom pozycji i sp o jrz e n ia n a sy stem m ożna w y w n io sk o w ać z dośw iadczeń p ro je k to w a n ia lu b an a liz diag n o sty czn y ch je d n o s te k gospodarczych. J e s t rz e czą ciek a w ą , że pom im o p rzy ję teg o założenia w ielu m ożlir w y ch p rz e k ro jó w — odbić, w ca le n ie je s t ła tw e w y ty p o w a n ie jak ieg o ś k o n k re tn e g o p ią teg o k r y te r iu m d la k o le j
nego p ią teg o p rz e k ro ju dekom pozycji.
M ożna stw ie rd z ić , że w a ru n k ie m i sp ra w d z ia n e m p o p raw n o ści a n a liz y diagno sty czn ej lu b p ro je k to w a n ia s y s te m u p ro d u k cy jn e g o lu b in fo rm ac y jn eg o je s t w y d zie le n ie co n a jm n ie j 3 w y m ie n io n y ch p o d sta w o w y c h p rz e k ro jó w . K aż- Systemy rzeczywiste"„obiekty - części świata rzeczywistego, materialnego Odzwierciedlenia w świadomości ludzkiej
Systemy abstrakcyjne,,,systemy pojęciowe, opisy, „modele systemu ”, „informacje"
Odzwierciedlenia i informacje:
1. retrospektywne-ewidencyjne 2. prospektywne -prgjektowe-planowe i techniczne "zorganizowane
lub zaadaptowane przez człowieka
- systemy ergotransformacyjne
'
\ Przebój 1 /Przekrój 11 ‘
/ Ny ^ r tockrq,a" . ;
' ' / V
1 Dekompozycja sys
temu w przekroju 3 zgrupowań pro- Zbyt cesów
s M ! n ^ n ^ R , >
2 Dekompozycja sys- temu według 3 ele
mentów material
nych („zasobów") SZ= < L ,N J Ą >
I Dekompozycja sys
temu w przekroju struktury komórek produkcyjnych i funkcjonalno-in- formacyjnych
= < K P % > =
•f Dynamika syste
mu 3 główne faiy rozwoju
£ ksploatacja systemu
R y s . 2. S c h e m a t y 4 p r z e k r o j ó w d e k o m p o z y c j i s y s t e m u p r o d u k c y j n e g o
n — p r o c e s y p o d s t a w o w e ( p ie r w s z e g o r zą d u ) n poiu - Pr o c e s y p o m o c n ic z e (d r u g ie g o i w y ż s z y c li
r z ą d ó w )
riiiiY?. — p r o c e s y i n £ o - s t e r u j ą c e (d r u g ie g o i w y ż s z y c h r z ą d ó w )
l t j - s ie ć r e l a c y j n a p r o c e s ó w
U j — s ie ć r e l a c y j n a e le m e n t ó w m a t e r ia ln y c h Xl>° — s t a n o w is k o r o b o c z e , k o m ó r k a z e r o w e g o s to p n ia K I’1, K P 2, KI’3 — k o m ó r k i p i e r w s z e g o , d r u g ie g o , t r z e c ie g o s t o p n ia I>3 — s i e ć r e l a c y j n a k o m ó r e k s y s t e m u ; p o w ią z a n ia
k o l e j n y c h s t o p n i k o m ó r e k
dy p rz e k ró j w ed łu g jed n eg o określonego k r y te r iu m p rz e d sta w ia o dpow iednią s tr u k tu r ę sy stem u , p rz y czym pom iędzy n im i zachodzą w za jem n e po w iązan ia.
Struktura procesów
P ierw szy m i p ie rw o tn y m p rz e k ro je m d ekom pozycji lub sy n te zy je s t s tr u k tu r a jego pro cesó w tra n sfo rm a c y jn y c h , a w ięc podział sy stem u n a p o d sy stem y sta n o w iąc e z g ru p o w an ia procesów je d n eg o ro d zaju .
Ogół procesów w dow olnym sy stem ie gospodarczym (lub szerzej erg o tra n sfo rm a c y jn y m ) m ożna rozdzielić ze w zglę
d u n a g ra d a c ję celów i z a d a ń sy stem u n a 2 k la sy : A. prc<- cesy p o d sta w o w e I I ’, B. p rocesy n ie p o d sta w o w e n 2- n A. P ro cesy p o d sta w o w e IT bezp o śred n io re a liz u ją zad an ia sy stem u w p ostaci sp ły w a ją c y c h do otoczenia w y tw o ró w (m a te ria ln y c h — w sy ste m ie p ro d u k c y jn y m — lu b o c h a r a k te rz e in fo rm a c ji — w system ie- in fo rm ac y jn y m ).
Procesy przy-. \ gotawawcze
procesów (kcnsirukc)
Zaopatrzenie
Procesy pomocnicze f lL if .
iw/5truł<c.\ \ y ~ — “7
^ećhnotog.J ) frpcesypodstaw om iT , a Procesy ’¿wiązane z. funkcjamikierownictwa - Fiormani^mdencja stanów, regulacja
Procesy inforrr,acyjńo: sterujące ilfcjf
D
Faza przygotowawczo- projektowa
Wdrażanie żaproj towanego syster,
W y tw o ry te są w ięc g łów nym „w y jście m ” z sy ste m u do otoczenia.
B. P ro c esy n ie p o d sta w o w e n J -n — pozostałe p rocesy ergo- tra n sfo rm a c y jn e w sy stem ie, w o d ró żn ie n iu od procesów p od staw o w y ch ce c h u ją się ty m , że ic h w y tw o ry za silają w szy stk ie p rocesy w e w n ą trz sy stem u , a w ięc n ie sta n o w ią
„ w y jścia” z sy stem u do jego otoczenia, a n i te ż n ie w chodzą fizycznie w sk ła d w y ro b ó w p o d staw o w y ch .
C ała ta w ie lk a re sz ta procesów , k tó re j w sp ó ln ą cechą je s t o b słu g a pro cesó w w e w n ą trz sy stem u , dzieli się z kolei n a d w ie g ru p y w zależności od c h a r a k te ru z a d a ń i p o w ią zań w sto su n k u do o b słu g iw an y ch procesów . S ą to: z g ru p o w an ie procesów pom ocniczych (B.i.) oraz zg ru p o w an ie procesów in fo rm a c y jn o -s te ru ją c y c h (B.2.).
B .I. P ro cesy pom ocnicze m a ją za p ew n ić i u rzy m a ć w e w szy stk ich pro cesach sp ra w n o ść dw u s e k w e n c ji') : 1) fu n k c jo n o w a n ia n a rz ęd zi oraz 2) p ra c y . -
Z ad a n iem procesów pom ocniczych je s t w ięc u trz y m y w a n ie w sta n ie gotow ości roboczej d w u (poza tw orzyw em ) czyn n ik ó w w szy stk ich procesów sy stem u . D otyczy to n a rzędzi p rac y (w szero k im ro zu m ien iu ) oraz p raco w n ik ó w . S ą to g łów nie p ro cesy o c h a ra k te rz e m a teraa ln o -p ro d u k - cyjnym , ja k np. re m o n ty u rzą d zeń , w y tw a rz a n ie i d y s try b u c ja n arzęd zi, e n e rg ii oraz w szelk ie p rocesy obsługi p r a co w ników (żyw ienia, k o n se rw a c ji ich sił itp.). O kreślony proces-p o m o cn iczy n ie o b słu g u je w ięc p ro cesu e rg o tra n s fo r- m acyjnego w całości, lecz w n ajlep szy m ra z ie je d n ą ty lk o se k w e n cje lu b też c z ąstk ę se k w e n c ji pro cesu . D latego też obsługa dow olnego p ro cesu erg o tra n sfo rm a c y jn e g o w ym aga zespołu ró żn o ro d n y ch specyficznych procesów p om ocni
czych.
B.2. P ro cesy in fo rm a c y jn p -s te ru ją c e (in fo -ste ru jąc e) n f ny n m a ją in n e z a d an ia obsługi i in n y sposób p o w ią z a ń z o b słu g iw an y m i p rocesam i. P ro cesy te o d zw ie rcie d lają i s te ru ją p o w iąz an iam i trz e c h sk ła d o w y ch se k w e n cji, pow iązan iam i m iędzy częściam i procesów (o peracjam i) poszczególnych w y tw o ró w o raz p o w iąz an iam i m iędzy p ro ce sam i i ich z g ru po w an iam i.
P ro c esy in fo -s te ru ją c e s k ła d a ją się z czterech k o le jn y ch głów nych faz:
1) p rzy g o to w a n ia obsługiw anego p ro cesu (np. d la procesu p ro d u k cy jn e g o : k o n stru o w a n ie w yrobów , p rzy g o to w a n ie technologii, p ra c e b ad aw cze itp.)
2) p la n o w a n ia p rzeb ieg u procesów 3) bieżącej e w id e n cji sta n u procesów 4) reg u lo w a n ia p rzeb ieg u procesów .
P otocznie w iększość ty c h procesów o k reśla się zazw yczaj m ia n em f u n k c ji k ie ro w n ic tw a i zarząd zan ia.
W re z u lta c ie m a m y do czy n ien ia z n a s tę p u ją c y m i trz e m a z g ru p o w an iam i procesów :
A. — p rocesy p o d sta w o w e (11’) B.I. — p ro cesy pom ocnicze
B.2. — p ro ce sy in fo rm a c y jn o -s te ru ją c e ( n ^ ”)
P rz e d sta w io n e pow yżej podziały, k r y te r ia i logikę k la sy fik a c ji pro cesó w p rz e d sta w ia ry su n e k 3.
T a k a sy ste m a ty k a g ru p .pro cesó w odpow iada g ra d a c ji celów i za d ań sy stem u w sto su n k u do otoczenia. J e s t to g ra d a c ja od celów c e n tra ln y c h (n adrzędnych) do celów w tó rn y ch , p rz y czym za k re s w y m ie n io n y ch trz e c h g ru p procesów w y cz erp u jąc o p o k ry w a cały obszar sy stem u . O czyw iście k aż d a g ru p a sk ła d a się z poszczególnych p ro c e sów skład o w y ch , a k aż d y z nich je s t ciągiem k o le jn y c h sk ła d o w y ch elem entów .
W zajem ne r e la c je ty c h trze ch g ru p procesów p rz e d s ta w ia ry s. 4. Z e w zględu n a w za jem n ą obsługę m iędzy p ro cesam i n a s tę p u ją p ew nego ro d z a ju „ sa m o z ap ę tle n ia” w p rocesach pom ocniczych i z a p ę tle n ia w pro cesach in fo rm a - c y jn o -ste ru ją c y c h .
P rocesow a s tr u k tu r a d a je o b raz zm ienności sta n ó w p ro d u k c y jn y c h w czasie i w obec tego p ierw szy p rze k ró j m oż
n a u m o w n ie ok reślić ja k o d y n am icz n ą s tr u k tu r ę sy stem u .
:) B liż s z e w y j a ś n ie n ia d o t y c z ą c e t r z e c h s k ła d o w y c h s e k w e n c j i p r o c e s u e r g o t r a n s f o r m a c y j n g e o p o d a n e z o s t a n ą w n a s t ą p n y m a r t y k u le . P a t r z r ó w n ie ż S. C h a jt m a n : O r g a n iz a c ja p r o d u k c j i r y t m ic z n e j , P W E 1974, s tr . 50
3
R y s. 3. P o d z ia ł p r o c e s ó w w s y s t e m i e g o s p o d a r c z y m w z a le ż n o ś c i o d g r a d a c j i c e l ó w i z a d a ń o r a z r e l a c j i o b s łu g i
Kryteria podziału procesów
Procesy ergo transformacyjne w system ie gospodarczym
Gradacja ce A.' Procesy pod B . Procesy niepodstawowe rt>2
lów i zadań stawowe rc' Charakterystyka:
system u, Charakterystyka: cel — realizacja zadań obsługi i za
podział na za ¿Cel — realizacja dania procesów wewnątrz system u. N a
dania „ze głównych zadań stępuje wyjście z podsystem u do pod
wnętrzne" i za system ów wobec system u bez dalszego wyjścia w ytw o
dania „w e otoczenia w posta rów do otoczenia systemu.
wnętrzne' ci wyrobów pod
stawowych na wyjściu z system u do otoczenia.
W ytwory procesu B I. Procesy B2. Procesy
podstawowego pomocnicze informacyj-
wchodzą fizycznie Charakterys no-sterujące
w skład produktu tyka: Charakterys
Charakter za podstawowego, cel — zapew- tyka:
dań i powią stanowiącego nienio spraw cel — odzwier
zań w stosunku wyjście system u ności dwu sek ciedlenie i ste
do obsługiwa do otoczenia. wencji proce rowanie po
nych procesów sów: wiązań trzech
1. funkcjono sekwencji
wanie na i cząstek-ope-
rzędzi pracy racji w proce
2. utrzymanlo sach poszcze
gotowości gólnych wy
robocze i tworów oraz
pracowni powiązań
ków m iędzy proce
sami i ich zgrupowania
mi.
Struktury elem entów i komórek
W d ru g im p rz e k ro ju d ekom pozycji sy stem u p ro d u k c y j
nego (lub gospodarczego) m ożna w y ró żn ić 3 p odsystem y:
1. zespół p rac o w n ik ó w L
2. zbiór n arz ęd zi p ra c y N (u rząd zen ia, m aszyny, n a rz ę dzia itp.)
3. zbiór p rzed m io tó w p ra c y T (m ateriały , p ó łfa b ry k a ty , w yroby).
Proc. pom/pom Proc, pom/info
Proc, info/pom, Proc, info/info
n y s . i .W z a je m n e r e a k c j e p r o c e s ó w p o d s t a w o w y c h , p o m o c n ic z y c h i i n f o r m a c y j n o - s t e r u j ą c y c h
P ro c'Dom/pom ~ Pr ° c e s y p o m o c n ic ze o b słu g u ją ce in n e p ro cesy p o
m o cn icze
P roc’pom/info — p r o c e sy p o m o c n ic ze o b słu g u ją ce p r o c e s y in fo — ste r u ją c e
P roc-Info/Dom “ p r o c e sy in fo -ste r u ją c e ob słu g u ją ce p r o c e sy p o m o cn icze
P r o c ,ln fo/in io — p r o c e s y in f o - s t e r u j ą c e o b s łu g u j ą c e In n e p r o c ę s y in f o
P o d ział zespołu p rac o w n ik ó w n a g ru p y m oże n astęp o w a ć w g płci (m ężczyźni, k o biety), zaw odów i k w a lifik a c ji, s t a żu, w y k ształc en ia , m ie jsc a z a tru d n ie n ia (kom órek system u) i in n y c h k ry te rió w . P o dobnie w y stą p ią podział i zg ru p o w an ia u rzą d z e ń oraz k la sy fik a c ja tw o rzy w .
T e trz y zbiory ró w n ież w y cz erp u jąc o p o k ry w a ją pole sy stem u .
T rzeci podział to podział sy stem u w ytw órczego n a k o m ó rk i p ro d u k c y jn e , p ro d u k c y jn o -a d m in istra c y jn e i tzw . fu n k c jo n a ln e (inform acyjne), w o k reślo n y m u k ła d z ie h ie ra rc h ii, w y o d rę b n io n e w o p arc iu o o k reślo n e k r y te r ia sp e cjalizacji.
M ożna ró w n ież ro z p a try w a ć sy stem (np. p ro d u k cy jn y ) w cz w arty m p rz e k ro ju , a m ian o w icie w d y n am ice jego trze ch g łów nych fa z rozw o ju , w d ra ż a n ia przedsięw zięć i in n o w a cji. P ie rw sz a faza w iąże się z p ro g ra m o w a n ie m rozw oju, działaln o ścią p rzy g o to w a w c zo -p ro jek to w ą , p lan o w a n ie m p ro d u k c ji w p rz e strz e n i i w czasie; d ru g a faz a sp ro w ad za się do w d ra ż a n ia z a p ro jek to w a n eg o sy stem u p ro d u k c y j
nego; w trzeciej faz ie — e k sp lo a ta c ji sy ste m u chodzi głó w n ie o o p e ra ty w n e k ie ro w a n ie i re g u lo w a n ie je g o fu n k c jo n o w an ia , zw łaszcza re g u lo w a n ie p rzeb ieg u procesów p ro d u k cy jn y ch i n iw elo w a n ie sk u tk ó w w y stę p u ją c y c h od
ch y le ń od w a ru n k ó w n o rm aty w n y c h . ____
M ożna oczyw iście rozróżnić i in n e p rz e k ro je dek o m p o zycji sy stem u p ro d u k cy jn e g o , n p . w ed łu g k ry te rió w spo- łeczno-socjologicznych itd . Je d n a k ż e p rz e k ro je przytoczone n a ry s. 1 w y d a ją się n a jb a rd z ie j isto tn e ze w zględu na id e n ty fik a c ję i o rg an iz ac ję sy stem u , a zw łaszcza p ro d u k cyjnego.
W w y m ien io n y m ze sta w ie n iu 4 p rz e k ro jó w d ekom po
zycji sy stem u p ie rw sz y sc h em a t s tr u k tu r y procesów m a c h a ra k te r p ie rw o tn y w sto su n k u do p ozostałych p rz e k ro jów , k tó re m ożna tra k to w a ć ja k o pochodne. W ra m a c h p ierw szego p rz e k ro ju , g ru p a procesów podstaw o w y ch , b ez
p o śred n io rea liz u ją c y c h z a d an ia je d n o stk i, m a c h a ra k te r p ie rw o tn y . P o zostałe g ru p y procesów m a ją role w tó rn e, p ochodne, co n ie oznacza, że są one m niej w ażne.
W a ru n k ie m skuteczności i efe k ty w n o ści działalności o r
g an izacy jn ej je s t d o p ro w a d ze n ie do k o o rd y n a c ji elem e n ta rn y c h cząstek , k tó re n ależ y o d rę b n ie ok reślić d la k a ż dego p rz e k ro ju s tr u k tu r y sy stem u . Np. e le m e n ta rn ą czą
s tk ą w trz e c im p r z e k ro ju s tr u k tu r y k o m ó re k g ran iczn y m (n ajm niejszym ) podsystem em o k az u je się sta n o w isk o ro b o cze K P °. W p ie rw sz y m p rz e k ro ju s tr u k tu r y procesów , e le m e n ta rn ą je d n o ro d n ą c z ąstk ę p ro cesu n azw iem y o p era n tem . W d ru g im p rz e k ro ju d ekom pozycji m ożna o k reślić n a t u r a l
ne, n ie p o d le g ają ce dalszem u p odziałow i je d n o stk i ja k np.
je d e n człow iek w zespole p rac o w n ik ó w lub je d n a k o m p le t
n a m aszyna (urządzenie) w zbiorze n a rz ę d z i pracy . P re z e n ta c je sy stem u
P re z e n to w a n e w p u b lik a c ja c h p ró b y p rz e d sta w ie n ia o grom nej złożoności sy stem u p ro d u k cy jn e g o (gospodarcze
go, e rg o tran sfo rm ac y jn e g o ) w „ p łask im ” u ję ciu z a słu g u ją na ro zw aż n ą k ry ty k ę . Z azw yczaj sy stem p rz e d sta w ia się ja k o zbiory elem e n tó w E i re la c ji R
S = < E , R >
N iekiedy w y o d rę b n ia się w ty m w zorze z b io ry celów , z a d ań , w ejść, w y jść itp., co je d n a k n ie zm ien ia isto ty za g ad n ie n ia. O gólna k o n ce p cja ta k p rze d staw io n e j fo rm u ły je s t w p ra w d z ie p ozornie p o p ra w n a , chociaż tr u d n a w o p e ro w an iu , p ro w a d zi je d n a k do zasadniczych niep o ro zu m ień i b łęd n y ch in te r p re ta c ji.
W k o n k re tn y c h ro zw in ięciach i p re z e n to w a n y c h ijaodelach sy stem ó w n a s tę p u je n ajczęściej dość p rzy p a d k o w e , a r b i
tr a ln e o k reśle n ie i ze sta w ien ie elem e n tó w i fra g m en tó w , o d p o w iad a ją cy c h m iędzy in n y m i ró żn y m w y m ien io n y m p o p rze d n io k ry te rio m , p rz e k ro jo m i stru k tu ro m . W re z u l
ta cie n ie k tó re ele m e n ty sy stem u p o w ta rz a ją się w ta k im m odelu w ielo k ro tn ie, n a to m ia st in n y c h elem en tó w i re la c ji m oże całk o w icie b rak o w ać , p rzy czym m oże okazać się, że pole sy ste m u n ie zostało w p ełn i w y cz erp an e w ed łu g ża d nego z p o d sta w o w y c h p rz e k ro jó w sy stem u .
M a n k a m e n ty te w y n ik a ją n ie ty lk o z a r b itra ln e g o i p rzy p ad k o w eg o u w zg lęd n ien ia n ie k tó ry c h elem en tó w i p o d sy stem ó w oraz z b y tn iej k o m p lik ac ji ta k u ję te j sieci re la cy jn ej R . W e w zorze w y ra ż o n a je s t ró w n ież p ew n a sp rzecz
ność zw ią za n a z p re te n d o w a n ie m do ab so lu tn e g o i w yczer-
4
p u ją co p ełnego o d zw iercied len ia sy stem u . A przecież k az - czenia (w ram a ch sy stem u n adrzędnego) w y tw o ró w w po- dy m odel z konieczności- m usi być u p roszczeniem w sto - staci d o k u m e n ta c ji k o n s tru k c y jn e j, technologicznej lu b p la - su n k u do rzeczyw istego sy stem u , a od p o p raw n eg o m odelu n isty czn ej, spraw ozdaw czości itd.
sy stem u należy m. in. w ym agać, ab y s ta ra ł się precyzo- S ystem , ta k i n ależ ało b y u ją ć an a lo g ic zn ie ja k n a ry s. 2 w ać ograniczenia, k tó re d e te rm in u ją z a w a rte w nim w trz e c h lu b w c z te re ch p rz e k ro ja c h , z tą ty lk o różnicą, że
uproszczenia. w pierw szy m p rz e k ro ju proces p o d sta w o w y będ zie n ie m a -
, te ria ln o -p ro d u k c y jn y lecz p rz e tw a rz a ją c y d a n e in fo rm a c y j- P rz y naszym w ielo asp e k to w y m u ję ciu k ażdy p rze k ró j d e- n e . P ozo stały z e sta w procesów p o zo staje analogiczny ja k w kom pozycji w ed łu g określonego k ry te riu m „ i” d a je szcze- p rz y p a d k u sy stem u p ro d u k cy jn e g o , tzn. z pro cesam i in fo - gólną in te rp re ta c ję (odbicie, rzu t) jed n eg o i tego sam ego -ste ru ją c y m i wyższego rzę d u niż proces p o dstaw ow y,
sy stem u S w p o sta ci Si, k tó ry ogólnie u jm iem y ja k o zbiór Zazw yczaj je d n a k uczestnicy ro zw aż ań n a te m a t „sy ste- elcm e n tó w E, -ch a ra k tery sty c zn y dla tegoż p rz e k ro ju oraz m u in fo rm a c y jn e g o ”, np. w p rze d sięb io rstw ie, m a ją na sieć z a w a rty c h w n im sprzężeń re la c y jn y c h R ;: uw adze n ie ta k ie o b iekty. C hodzi im raczej o ż in teg ro w a- n y ca ło k sz ta łt k o m ó rek (agend) z a jm u ją c y c h się tra n s fo r-
1— ma c j ą dan y ch i obsługą in fo rm a c y jn ą całego p rze d sięb io r-
, „ . ., , , stw a . T en d e n c ja ta je s t o b ie k ty w n ie u za sa d n io n a w w a- Je że li ro z p a tru je m y o k reślo n ą liczbę „n p rz e k ro jó w (od- ru n k a c h p ro je k to w a n ia ; w ym aga w y o d rę b n ie n ia a n a bić, rzutów ) sy stem u z dek o m p o zy cją w ed łu g o dpow iednich s tę p n ie z e sta w ien ia elem e n tó w obsługi in fo rm a c y jn e j w k ry te rió w i ok reślim y in te rp re ta c je sy stem u w ty c h p rze - organizm ie n ad rz ęd n eg o sy stem u p ro d u k c y jn o -g o sp o d a r- k ro ja c h S,., S2...Sn, to m ożem y rów n ież p rz e d sta w ić łącz- czego.
ny w ielo asp e k to w y m odel sy stem u Ms"u , u w zg lęd n iający ro zp a trz o n e „ n ” in te rp re ta c ji. W ym aga to je d n a k u w zg lę d n ie n ia d o d atk o w e j sieci re la c y jn e j R ‘--n sp rzę że ń w y s tę p u ją c y c h m iędzy poszczególnym i ro zp a trz o n y m i p rz e k ro ja m i sy stem u
M sf| ~ {(Si. Sji-Sj... Sn) R‘-n} =
= { « E j , R2> , < E 2, R2> , < E 3, R3> ... <E„, Rn> ) R 1-n}
W p rz y p a d k u p rzy ję cia trz e c h o m aw ian y ch pie rw sz y ch głów nych p rz e k ro jó w dekom pozycji, tró ja sp e k to w y m odel sy stem u p ro d u k cy jn e g o m ożna p rz e d staw ić :
M s?‘3 = {(Si»S2, S,) R1-2-3} =
= { « E „ R j> , < E 2, R2> , < E 3, R 3> ) R W )
W arto p o now nie przy p o m n ieć, że p rzy za łożeniu 3 k r y te rió w dekom pozycji, poza tró ja sp e k to w y m m o delem m oż
liw e są ró w n ież in n e k o n se k w e n tn e , chociaż m niej p ełn e u ję cia system ów . S ą to w sp o m n ia n e ju ż 3 je d n o a sp e k to w e u jęcia, a ta k ż e 3 d w u a sp e k to w e m odele. Ł ączny w ykaz m ożliw ych u jęć p rzy o p ero w an iu trz e m a k ry te ria m i d e
kom pozycji 1,2,3, p rz e d sta w ia się w ięc n astęp u jąco : u ję c ia je d n o asp e k to w e: Mg M | M | —• 3 ujęcia u ję cia d w u asp e k to w e: Mg'2 Mg’3 M |'3 — 3 ujęcia u ję cia tró ja sp ek o w e: M g2,3 — 1 ujęcie
raz em 7 m ożliw ych ujęć W p rz y p a d k u o p ero w an ia 4 k r y te ria m i dekom pozycji 1,2,3,4, ■— liczba m ożliw ych k o n se k w e n tn y c h u jęć w y n o si 15. W ykaz p rz e d sta w ia się ja k niżej:
u ję cia je d n o asp e k to w e: Mg M | M | M | — 4 ujęcia u ję c ia d w u asp e k to w e: M g2 M g3 M ’-4 M |"’ M |-4 M 3,4 — 6 ujęć
ujęcia tró ja sp e k to w e : M g2-1 Mg'2,4 Mg'3,4 M |,3,t — 4 u ję cia u ję cia cztero asp ek to w e: Mg'2,3,4 — 1 u ję cie raz em 15 m ożliw ych u jęć WYODRĘBNIENIE SYSTEMU INFORMACYJNEGO W SYSTEMIE NADRZĘDNYM
W sy stem ie g o sp o d a rc zo -p ro d u k c y jn y m m ożna znaleźć w iele cząstkow ych po d sy stem ó w o c h a ra k te rz e in fo rm a c y j
nym . S ą to n p . k o m ó rk i z p ro ce sam i p rzy g o to w a n ia t e c h nicznego p ro d u k c ji, k o m ó rk i z p ro ce sam i p la n isty c z n y m i, zespoły k się g o w o -fin a n so w e itp . P ro c esy rea lizo w a n e o d p o w iad a ją z reg u ły je d n e j z cz te re ch k o le jn y ch faz p ro cesów in fo rm a c y jn o -s te ru ją c y c h . K o m ó rk i ta k ie m ożna oczyw iście p o tra k to w a ć ja k o w zględ n ie w y o d rę b n io n e i w zględnie sam odzielne sy stem y in fo rm a c y jn e , k tó ry c h głó w n y m zad an iem je s t tra n s fo rm a c ja d a n y c h in fo rm a c y jn y c h i d o sta rc z a n ie p ozostałym po d sy stem o m n ajbliższego oto-
K o n se k w e n tn ie rzecz b io rąc n ależ ało b y p rze p ro w ad z ić ze
s ta w ie n ie ty c h elem en tó w w trze ch lu b czterech p rz e k ro ja ch , ro zpoczynając od p rz e k ro ju procesów . S y stem in fo rm a c y jn y w ta k im u ję c iu p o w in ien za w ie ra ć w szy stk ie procesy in fo -s te ru ją c e (poza pro cesam i podstaw ow ym i)
w chodzące w sk ła d sy stem u nad rzęd n eg o .
O kazuje się je d n a k , że w obsłudze dow olnego procesu w y stę p u ją d w a ro d z a je procesów in fo rm ac y jn y ch (rys. 5).
Proces produkcyjny wyrobu
op.l op.2 op.3 Op. -7 op.5 op.S op.7 op.8
i i i i
\ 1
m
i f f f l i ) !m
i ®Im
ł
y p . a
Proces w formacyjny-odzwierciedlenie procesu produkcji wyrobu
r
R y s. 5. D w a r o d z a j e p r o c e s ó w I n f o r m a c y j n o - s t e r u j ą c y c h w o b s łu d z e p r o c e s ó w : a) p r o c e s i n f o - s t e r u j ą c y w y o d r ę b n io n y , s p e c j a l i z o w a n y , t o w a r z y s z ą c y p r o c e s o w i o b s łu g iw a n e m u ; b) p r o c e s y i n f o - - s t e r u j ą c e , n i e w y o d r ę b n io n e , p r z e p la t a j ą c e s i ę w e w n ą t r z o b s łu g iw a n y c h o p e r a c j i
P ierw sza , d o m in u jąc a k ateg o ria, to w y o d rę b n io n e sp e c ja li
zow an e procesy in fo rm a c y jn o -s te ru ją c e to w arz y szą ce p ro cesom o b słu g iw an y m na sty k a c h o p era cji. D ru g a szczegól
n a k a te g o ria , to p ro cesy in fo rm a c y jn e n ie w y o d ręb n io n e, n ie sp ecjalizo w an e, k tó re w y stę p u ją n iero złączn ie w e w n ą trz obsłu g iw an y ch d e ta lo o p e ra c ji n a o k reślo n y m sta n o w isk u roboczym . N osicielem ta k ieg o p ro cesu je s t p ra c o w n ik — w y k o n aw ca d etalo o p e ra c ji. P roces in fo rm a c y jn y p rz e p la ta się tu z p rze b ieg ie m o bsługiw anego w y k o n an ia d etalo o p e
ra c ji, ew id e n c jo n u ją c i s te ru ją c trz e m a sk ład o w y m i se k w e n cjam i.
S y stem in fo rm a c y jn y m ożna w ięc ro z p a try w a ć bąd ź w ja k n a jsz e rsz y m u ję ciu w ra z z n iew y o d rę b n io n y m i p ro c e
sam i in fo rm a c y jn y m i w e w n ą trz o p e ra c y jn y m i, bądź te ż w nieco zaw ężonym ujęciu , u w zg lę d n ia jąc y m ty lk o sp e cja liz o w a n e w y o d rę b n io n e p rocesy in fo rm ac y jn e.
W zględy p ro je k to w a n ia sk ła n ia ją do o g ran iczan ia się w in te rp re ta c ji sy stem u in fo rm ac y jn eg o w ed łu g drugiego w ę ż szego u jęcia.
S ystem in fo rm a c y jn y in te rp re tu je m y w ięc p rze d e w sz y st
k im ja k o zg ru p o w an ie w y o d rę b n io n y c h specjalizo w an y ch procesów in fo -s te ru ją c y c h , o b słu g u jący ch w y m ag a n ia s y ste m u n ad rz ęd n eg o w jego p ie rw sz y m p rz e k ro ju s tr u k tu r y procesów , d ru g im p rz e k ro ju s tr u k tu r y zasobów o raz trz e cim p rz e k ro ju s tr u k tu r y kom órek.
T a k ie stw ie rd z e n ie odpow iada p ie rw sz em u procesow em u p rz e k ro jo w i sy stem u in fo rm ac y jn eg o . W d ru g im p rz e k ro ju , sy stem in fo rm a c y jn y sta n o w i z g ru p o w an ie w y o d rę b n io n y c h z sy stem u n ad rz ęd n eg o zasobów (urządzeń, p raco w n ik ó w , tw orzyw ) n iezb ę d n y ch do rea liz a c ji procesów in fo -s te ru ją - cych, n a to m ia st w trze cim p r z e k ro ju sy stem in fo rm a c y jn y b ędziem y ro z p a try w a ć ja k o z g ru p o w an ie k o m ó rek in fo rm a cy jn y ch , w y o d rę b n io n y c h z o b sługiw anego sy ste m u n a d rzędnego.
D alsze ro z p a try w a n ie ty c h z a g ad n ień w y m ag a u p rze d n io p rze an alizo w a n ia s tr u k tu r y p ro cesu erg o tra n sfo rm a c y jn e g o o raz p o w iąz ań h ie ra rc h ic z n y c h pom iędzy p rocesam i.
A D A M LA N G ER Wicewojewoda Gdański
Bank danych o w o jew ó d ztw ie
—n a rzę d zie m z a rz ą d z a n ia administracji! teren o w ej
D y n a m i c z n y r o z w ó j s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y n a s z e g o k r a j u p o w o d u j e , ż e c o r a z p o w s z e c h n i e j w p r o w a d z a n e n o w e m o d e le i s y s t e m y z a r z ą d z a n ia w y m a g a j ą s p e c j a l n i e p o g łę b io n e j a n a li z y z j a w is k i p r o c e s ó w s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y c h , z w ła s z c z a w a d m in is t r a c j i g o s p o d a r c z e j i t e r e n o w e j . T y m c z a s e m j e d n o s t k i a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j n ie m o g ą s p r a w n ie s p e łn ia ć s w o i c h f u n k c j i p la n is t y c z n y c h , k o o r d y n a c y j n o - o r g a n iz a c y j n y c h i k o n t r o ln y c h b e z w ł a ś c i w i e p r z y g o t o w a n e j i s z y b k ie j i n f o r m a c j i.
T r a d y c y j n e m e t o d y z b ie r a n ia i o p r a c o w a n ia d a n y c h m a j ą w i e l e w a d i n ie g w a r a n t u j ą w ł a ś c iw e j o c e n y z a c h o d z ą c y c h i p r z e w i d y w a n y c h p r o c e s ó w . W y n ik ie m t e g o s ą t a k ie n e g a t y w n e z j a w is k a , ja k :
— z e w z g lę d u n a z n a c z n ą p r a c o c h ło n n o ś ć a n g a ż o w a n ie d u ż y c h z e s p o łó w lu d z k ic h d o o p r a c o w y w a n ia d a n y c h
— s t o s o w a n i e c z ę s t o m a ło p r e c y z y j n y c h m e t o d p r o g n o z o w a n ia w o p a r c iu o e k s t r a p o la c j ę d y n a m ik i w z r o s t u z l a t u b i e g ł y c h a lb o in d y w id u a ln e s z a c u n k i b e z m o ż liw o ś c i w s z e c h s t r o n n e g o r o z e z n a n ia p r o b le m u z e w z g lę d u n a b r a k lu b n ie k o m p le t n o ś ć i n f o r m a c j i
— z b y t p ó ź n e o p r a c o w y w a n ie d a n y c h z p u n k t u w id z e n ia p o t r z e b z a r z ą d z a n ia
— n ie m o ż n o ś ć b ie ż ą c e g o a k t u a liz o w a n ia d a n y c h c h a r a k t e r y z u j ą c y c h z a c h o d z ą c e p r o c e s y lu b z j a w is k a z u w a g i n a d u ż ą p r a c o c h ło n n o ś ć p r z e t w a r z a n ia t y c h d a n y c h
— t r u d n o ś c i z w ią z a n e z o b ie k t y w n ą o c e n ą w s p ó łz a le ż n o ś c i w y s t ę p u j ą c y c h z j a w is k i p r o c e s ó w z e w z g lę d u n a s z e r o k i z a k r e s p r o b le m a t y k i o r a z a n g a ż o w a n ie p r a c o w n ik ó w d o z b ie r a n ia i p r z e t w a r z a n ia d a n y c h z e s z k o d ą d la a n a li z y
— a k c y j n o ś ć w d o g łę b n y m b a d a n iu w y c i n k o w y c h z a g a d n ie ń p r z e z p o w o ł y w a n e „ a d h o c " z e s p o ły s p e c j a lis t y c z n e .
A b y w y k l u c z y ć o w e n e g a t y w n e s k u t k i n a le ż y j a k n a j s z y b c ie j z a s t ą p ić k o n w e n c j o n a l n e m e t o d y o p r a c o w y w a n ia i p r z e t w a r z a n ia d a n y c h n o w o c z e s n y m i ś r o d k a m i t e c h n ic z n y m i p r z e t w a r z a n ia , w p r o w a d z a ją c s y s t e m y i n f o r m a t y c z n e .
O C E N A D O T Y C H C Z A S O W Y C H M ET O D P R O J E K T O W A N IA O p r a c o w y w a n ie s p r a w n y c h s y s t e m ó w in f o r m a t y c z n y c h n a p o t r z e b y . z a r z ą d z a n ia n a s z c z e b lu a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j n i e j e s t s p r a w ą p r o s t ą , p o n ie w a ż z j a w is k a i p r o c e s y s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z e , r o z p a t r y w a n e d la te j s k a li z a r z ą d z a n ia , c h a r a k t e r y z u j ą s i ę s z c z e g ó l n i e d u ż ą r ó ż n o r o d n o ś c ią i d y n a m ik ą , a d a n e ź r ó d ło w e o p is u j ą c e t e z j a w is k a i p r o c e s y p o w s t a j ą n a r ó ż n y c h s z c z e b la c h z a r z ą d z a n ia , w f o r m ie n a j r o z m a it s z y c h c z ę s t o n i e t y p o w y c h — d o k u m e n t ó w , k a r t o t e k i z e s t a w ie ń .
P o d e j m o w a n e p r ó b y o p r a c o w y w a n ia s y s t e m ó w i n f o r m a t y c z n y c h na p o t r z e b y a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j n ie z a w s z e k o ń c z y ł y s i ę p o w o d z e n ie m . P r z y c z y n y t e g o s t a n u r z e c z y s ą z ło ż o n e , j e d n ą z b a r d z o i s t o t n y c h J e st s t o s o w a n i e t r a d y c y j n y c h m e t o d p r o j e k t o w a n ia . O to n e g a t y w n e c e c h y t a k ic h s y s t e m ó w :
— z b y t w y c i n k o w e p o t r a k t o w a n ie p r o b le m u b a n k u d a n y c h o p is u j ą c y c h p r o c e s y s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z e z a c h o d z ą c e w w o j e w ó d z t w i e
— s t a t y c z n o ś ć s y s t e m ó w in f o r m a t y c z n y c h
— b r a k m o ż liw o ś c i s z y b k ie j a d a p t a c j i s y s t e m ó w d o z a c h o d z ą c y c h z m ia n
— s z t y w n a s t r u k t u r a d a n y c h w e j ś c i o w y c h i z b io r ó w n a m a s z y n o w y c h n o ś n ik a c h in f o r m a c j i o r a z u z y s k iw a n y c h w y n ik ó w .
D o i s t o t n y c h p r z y c z y n n ie p o w o d z e ń n a le ż y t a k ż e z a lic z y ć s p e c y f i c z n e p r o b le m y w d r a ż a n ia s y s t e m ó w in f o r m a t y c z n y c h w w a r u n k a c h d z ia ła n ia a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j .
K O N C E P C J A R O Z W IĄ Z A N IA P R O B L E M U
P r ó b y o p r a c o w a n ia s y s t e m ó w in f o r m a t y c z n y c h d la a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j w w o j e w ó d z t w i e g d a ń s k i m r o z p o c z ę t o d w a la ta t e m u w T e r e n o w y m O ś r o d k u I n f o r m a t y k i W o j e w ó d z k ie g o Z j e d n o c z e n ia G o s p o d a r k i K o m u n a ln e j i M ie s z k a n io w e j ( o b e c n ie W o j e w ó d z k i O ś r o d e k I n f o r m a t y k i G o s p o d a r k i T e r e n o w e j ) w G d a ń sk u . Z e s p o ło w i p r o j e k t a n t ó w p o w ie r z o n o o p r a c o w a n ie s y s t e m u i n f o r m a t y c z n e g o , c h a r a k t e r y z u j ą c e g o s i ę d u ż ą z d o ln o ś c ią a d a p t a c j i d o z m ie n ia j ą c y c h s i ę p r o c e s ó w s p o ł e c z n o - g o s p o d a r c z y c h 1 o p is u j ą c y c h t e p r o c e s y d a n y c h ź r ó d ło w y c h . W io d ą c y m e le m e n t e m w t a k im s y s t e m ie m i a ł b y ć b a n k d a n y c h o z m ie n n e j , w z a s a d z ie d o w o ln e j , s t r u k t u r z e z a p is u , p o z w a la j ą c y n a s z y b k i d o s t ę p d o z a w a r t y c h w n im i n f o r m a c j i. P o n a d t o , j u ż n a e t a p i e r e a l iz a c j i s y s t e m u , p r o j e k t a n c i m i e l i o p r a c o w a ć m e t o d ę s z y b k ie j a k t u a liz a c j i b a n k u d a n y c h , a w t y m m e t o d ę k o r y g o w a n ia d o w o ln e g o j e g o f r a g m e n t u , a z w ła s z c z a w p r o w a d z a n ia z m ia n w J e g o s t r u k t u r z e (t z w . n o r m a liz a c j a ) . B y ł o to b a r d z o is t o t n e p o d c z a s a n a li z y d y n a m ik i k s z t a łt o w a n i a s i ę p r o c e s ó w i z j a w is k g o s p o d a r c z y c h o r a z d la z a c h o w a n ia p o r ó w n y w a ln o ś c i m e r y t o r y c z n e j 1 f o r m a ln e j d a n y c h . Z u w a g i n a c z ę s t e z m ia n y w s t r u k t u r z e w e j ś ć b a r d z o w a ż n e b y ło m a k s y m a l n e z a u t o m a t y z o w a n ie t e g o p r o b le m u , a b y z a p e w n ić w y s o k ą s p r a w n o ś ć d z ia ła n ia s y s t e m u .
P o s t u l a t y k ie r o w a n e p o d a d r e s e m p r o j e k t a n t ó w s y s t e m u n i e m o g ł y b y ć o c z y w i ś c i e z r e a liz o w a n e w o p a r c iu o w s p o m n ia n e t r a d y c y j n e m e t o d y p r o j e k t o w a n ia i p r o g r a m o w a n ia .
W y d a w a ło s ię , ż e s z y b k ie r o z w ią z a n i e p r o b le m u b ę d z ie m o ż liw e p r z y w y k o r z y s t a n iu s t a n d a r d o w e g o p a k ie t u o p r o g r a m o w a n ia O D R Y
D r A D A M L A N G E R u k o ń c z y ł W y ż s z ą S z k o lę E k o n o m ic z n ą w S o p o c ie (1956 r .). W la t a c h 1939—1972: s tu d ia p o d y p lo m o w e i k u r s y z w ią z a n e z I n f o r m a t y k ą o r a z p r a c a w b u d o w n i c t w i e i a d m in is t r a c j i t e r e n o w e j , m . in . n a s t a n o w is k a c h s t a r s z e g o p r o j e k t a n t a S E P D o r a z d y r e k t o r a T e r e n o w e g o O śro d k a I n f o r m a t y k i w G d a ń s k u . W 1975 r. u z y s k a ł s t o p ie ń d o k t o r a n a u k e k o n o m ic z n y c h . W y r ó ż n io n y II n a g r o d ą m in is t r a a d m in is t r a c j i , g o s p o d a r k i t e r e n o w e j i o c h r o n y ś r o d o w is k a z a o p r a c o w a n ie s y s t e m u a u t o m a t y c z n e g o r o z lic z a n ia c z y n s z ó w . O b e c n ie p e łn i f u n k c j e w i c e w o j e w o d y g d a ń s k i e g o . J e d n o c z e ś n i e j e s t p r z e w o d n ic z ą c y m W o j e w ó d z k i e g o Z e s p o łu K o o r d y n a c y j n e g o ds.
I n f o r m a t y k i.
