Acta Eruditorum […] Calendis Jauarii, Anno M DC LXXXIII, N.I

ERUDITORUM ACTA

ANNO M D C LX X X III

publicata, ,

ac

S E R E N I S S I M O F R A T R U M P A R I ,

DN. ] OH A N N I

GfiORGIO IV,

Ele£toratus Saxonici Haeredi,

DN. F R ID E R IC O

AUGUSTO,

Ducibus Saxoni® &c.&c.&c.

P R IN C IP IB U S JUVENTUTIS

dicata.

Cum S .C & fa re & M a je fta tisP o te n tisfim i E le - floris Saxoni* Privilegiis^

L I P S I J E ,

Proliant apud ]. GROSS1UM & J. P. GLETITSCHIUM.

Typis C H R tSTO PH O R I G iiN T H E R I·

Anno MDCLXXXIII.

VA

. ο ·γ ;;ι ^{G 3 D f :}

φ κ ι$ & 1 ⁱ a u r n o : 5oi ³

3 ϊ .H r! l l I S R

V , Ί ’ ’ , - Μ " · , f } A

■ > X c u X.·· I J , .

} V l

» ; ' ’ ' ' -- ΪΛ v . V *

... ·" --- - ζ α ι ^ λ \

• ' · ) .·.( '■ i-.-yj ·-·')■; ■' .T ; ' "· ;-fi .Ί

•i λ ;1 Λ . / A ϋ θ i 3 · ■ i ·; Ο V iO a! ;< I

*· V-JL ''--‘■'A,

P 0 T E N T 1 S S 1 M 1 AC SE R E N ISSIM I

P R I N C I P I S E T D O M I N I ,

DN. JO H A N N IS

GEORGIIIII

Ducis Saxoni£e,Juliie, Cliviae &Mon-

tium , S. R . Imperii Archi-Marichalli & Electoris, LancL gravii Thuringias, Marchionis Mifniae, Superioris item ac inferiorisLulatiic,BurggraviiMagdeburgici, C o m i

tis Principalis Hennebergici, C om itis Mareae, Ra- vensbergij&Baibiar, D ynaftx in R a -

venftein&c.

p o M i N i n o s t r i c l e m e n t i s s i m i Pignoribus Sacraciffimis

S E R E N I S S I M I S P R I N C I P I B U S

A C D O M I N I S ,

DN

OH ANNI

GEORGIO IV,

Eleftoratus Saxonici Hseredi,

DN. F R I D E R I C O

AUGUSTO,

DucibusSaxomaeJuliaSjClivise&Mon-

tium, LandgraviisThuringiae, Marchionibus Mifni^, Superioris item ac inferioris Luiatiie, Comitibus Prin­

cipalibus Hennebergicis, Com itibus Marcje, Ra- vensbergi, & Barbis, Dynaftisin

Ravenilein &c.

D o m in is n o s t r is Cie m e n t issim is.

\Nnus ja m , PRINCIPES SERENISSI- φ ϊϊ, lapfus efi, ex quo prim itias ASlo- Irum Eruditi Orbis·, qua notitia propa­

ganda caufa colligimus ·> CELSISSIMIS NOMINIBUS VESTRIS βιιάϊο fubjetlisfm o in- fcripfimus; incredibilem cumprimis illam Vifiram^

& illufri Juventa omni in exemplum, quod fludio- fisfm e amuletur,pofitam in bonas litteraspropenfo- nem,uti par er at,'venerati. Neque nunc i ubi alte­

rum ABorum annum [primum enim triennium CELSITUDINIBUS VESTRIS conficravimus in­

tegrum) pari animi fubmisfione oblatum im us, ar­

gumentum qualiscunque alloquii petendum longe eft: omnium oculis animisque adhuc obverfante illu- β r^ s viSioria imagine, quam P OTENTISSIM IVE­

ST R I P ATRl&G)VE P A T R I S aufpiciis fu b urbis Vienna moenibus,Septembri hujus anni m enf deTur- cis p a r tam,Vobis quoque, dulcisfimis tanti HEROIS Eiliisj nonpoffumus nongratulari. Etfane nunquam majore v i Chrifiiano orbi immanisfimus hofiis in­

cubuit,formidando toti Europa exercitu,cui inβru- cndo tot annos, AC unirer fi s vafiisfm i Imperii v i­

res impenderat, in Auβriam effufi, ejusdemque me- tropolij a qua Germania totm fortuna fufpenfa v i­

debantur, acerrime oppugnata. Nunquam majori di ferimini Chrifiana cum religione bona etiam Ut - ter a fuerunt objeEla j iβojam imminent e hofie^

);( j CUJUS

eyjtis in artes acfcientiasnon minits.tfUAih In Oppida

$ pagos graffatur fu r o r , nec ullum humanitatis cultum, quacunque fines imperii porrigit, fuperejje p a titu r, quique torrentis haud dubie infiar Ger*

maniam omnem inundaffet, accades·, vafiitatemy barbariem quaquaverjum circumtuliffet^fi claufirq illo ac propugnaculo, Vienna, potiri ex voto fuopo- tuiffet. Quominus mirabitur quisquam, f i , dum Germania univerfa ob liber atam V iennam ^ difius- fum quo4 cervicibus nofiris imminebat periculum, adhuc exuit at) & cum Heroum aliorum, tum VBr ST R l inprimis GENITORIS, D OMINI NOSTRI CLEMENTISSIMI,intrepidos aufus & fortia acglo.

riofafati a pleno ore celebrat, nos quoque concepti femel ex tam tllufiri, ac ad omnem pofieritatem memoranda vifforia, Mufisque nofiris non minus quam rei publica fruB uofa,gaudii fienfum exuere pondumpojfumus aut abjicere. Equidem bene fiatim jperabamus0 exprima trepidatione recipiebamus a-

nimos, cum fa m a nunciaret, P OTENTIS SIMUM F ARENTEM V E S T R U M adverfiu barbarum hofiem expedire arm a, fuis que aufpiciis decrevijfe rem gerere', nec ab hoc propofto ullis eorum preci­

bus, qui Serenisfimum cap ut tanto objici periculo m i­

nus tutum arbitrabantur, dimoveri pojfe. Illum enim Divini animi Heroicum impetum,nonntfi Di- finitus accenfiimejfe ac excitatum, certo perfuafi

eramus

tvArnus y jam que •viti'ortam... animo py&eipietamitij antequam Danubium SAXO, Principesquealiipro

Chrifto bellaturi, cum copiisfuis contigijfent. Tah.

tum *vero abefl, utffes ea nos fefellerit, utfelicisfi- mus expeditioni* eventus fuperavirit prope vota nofira} validisjimo Turearum exercitu tam brevi tempore'fufo, cafiris opulentisfmis exutb,acintur~

pisfmam conje&ofugam. Cujus viB oriautfru*

Siis ad omnes Cbrifiianum nomen profejfos p erti­

net, ita gloria ejus dem maxiinam pariem VESTR 0 , SERENISSIM I FRATRES,PARENTI merito vin ­ dicatur, qui Divini Numinis auxiliofretus, hofem

ξ$ primus aggredi, ξ$ ea parte voluit, ubi acerri­

ma dimicatio futuraprafumebatur,ff>retoque omni, u tu t infuperabile non paucis videretur, diferimine, prim us propugnactdis bofiem mafcula virtute de­

jecit,prim us etiam vexillo in caflrisTurcarum eretfo fignum dedit viBoria, hon oculis pro f effio defgna- t& elonginquo, fed armisfortique& ab ipfo Deo firm ata manu colnparata, Eam ergo gloriam Saxonici Nominis novum decus , quidni fc>

& Vobis j DOM INI CLEMENTISSIMI, impenfe gratulemur? Quibus PARENTEM OPTIMUM tx difficillima expeditione falvum ac incolumem

vedUffe,faluti, vi&orem vero rediijfe honori utique tanto majori fu it,q u a n to illufrius Heroica fo r ti- tudinis exemplum, quod , avum omne im itetur,

' · ' · ’·* f' λ ΉΗ*

natum inde OOM VI VESTRJE SERENISSIMA?

fu it, Faxitmodo JEterni Numinis benignitas, u t illa VOBIS' ut illa nobis felicitas perpetua fit, O EXTRAgVE IL L A IM PERII M AN U S,

quod cognomen non minori ju re JO H A N N l GE- ORGIO III Genitori vefro , quam ex Celfisfimis Majoribus olim ALBERTO , debetur, vigeat per­

petuo, posfitque, & Imperii decus, pura ac ortho­

doxa religionis cultum jnfra& a & incon^ufsacon- fiantia affer ere: Vos vero, SERENISSIMI PRINCI­

PES, •virtutum omnium ac doBrina ornamentis e- gregie inftrufitosjdem benignijfimum Numen jn PO­

TENTIS SIM I PARENTIS, ubi is non nifpoftferos (quod totopeBore vovemus^annos vit<eglori&quefa­

tur ad fuperosemigraverit·, Heroicum in Republica

& Ecclefa propugnanda vigorem aliquando fucce- derejubeat. Ita valete, & conatibus nofris Pa­

terna munificentia haudparum excitatis, clemen.

tisfm efa vere nunquam definite. Dab, Lippa Ca­

lendis Decembr. A. M D C L X X X I I I t

VESTRARVM SERENiTATVM

fubje& ifiA tru I

A&orum Collefitores.

Ν. I*

A C T A

e r u d i t o r u m

Publicata Εΐρβ&

Calendis Januarii, Anno t j\ i DC LXXXIIl.

S. AURELI I A U G U S T I N I H I P P O N E N S I S Epiftopi Operum Tomus Quartus, continens enarratio­

nes inTfalm os, poft Lo^Anienfiumlheohgorumrecenfionem cafii- gatrn denuo ad manufcriptos Codices Gallicanos, Vaticanos, Belgi­

cos c, nec non ad editiones antiquiores ( f caligatiores, opera (S fiudio ^Monachorum Ord. S. Benedicit e Congrega­

tione S. tM auri.

* >.

Pariiiis, itfgi. infol.

D A U G U S T I N I monumenta tanto jam olim in pretio fuerunt,ut

* eo rum caufa,cum inHifpania exemplaria deeiTent,circa A. C . 0 T ajo Casiarauguftanus Epifcopus Romam trittefetur. Nec mirum, an­

t e n o b i l e artis typographicae inventum, Monachorum calamos defcri-

bendis Auguftini operibus,quibus ambones & pulpita in templis&fcho- lisasfidue perfonabant, fufficere non potuiffe , cum poft varias & to­

ties in Germ ania , Belgio, Italia & Gallia iteratas editiones ne per typo­

rum quidem compendia exprimi potuerint fatis. Nam ut libros de Ci­

vitate D E I , Confesfionum libros , aliaque Auguftini fcripta fta- tim a prima artis typographicae origine feorfim excufa prasterea- rnus; fuerunt , qui nec laborum nec pecuniarum impeniis , quas tot voluminum im m enia moles exigebat , deterriti univerfa Au- guftini opera , que colligi potuerunt , prelo fubjici curarent. Pri­

mus id fecit Jobannes Amorbachius > Bafileenfis. Is enim omnia A u­

guftini opera ex Italia , Gallia & Germania cujus bibliothe­

cas per Auguftinum Dodonem Phryiium fufficienti pecunia inftro- (flum^ pericrutatus fuerat, ad ie comportata edidit, & undecim parti­

b us diftinxit ·, ς quibus oito priores eos Auguftini libros, quos ipfe A

in fu is Rctraftationibus re c e n f e t,c o n tin e n t, reliquae caeteros, q u o ru m nulla m entio in Retracftationibus injicitur, com pledtuntur. p ju rim o s vero Sermones piurim asque Epiftolas & en arratio n es in Pfalmos, quas jam an tea circa A.C. 1 4 8 9 ,1 4 9 4 & 149? excudi curaverat,ur\decim his partibus adjicere n o lu it , quae A. C. 150«? Bafilea lucem afpexerunt.

In eadem urbe poftea A .C . I f i 8 & 1 5 2 9 ob ftetrican tc E rafmo Meroda- tno ex officina Frobenuna Auguftinus d en u o p ro d iit in decem tomos di- ftributus, & folidis n ultaq ue colum narum intercap ed in e diftin&is pa­

ginis a fequentibus editionibus d iv erfu s, quae in eadem Rauracorum Augufta A. C. , IJ4* ’ & lH ? ? & iterum 1 f 5<S, iteru m q u e 1569 MartiniLipfii, Johannis Cofterii, & Johamis Ulmmeru ftudio Auguftinum exhibuerunt. H o s Bafileie labores in exornandis A ugiiilini operibus Venetia im itatie fu n t. H ic enim A uguftini opera decem to m is in quarto com prehenfa Valgrifm excudit A. C. 157 1 , quam edi d o n e m ibidem A . C . 1 J 8 4 ab'a excepit, cum jam A .C . 1^77 Antvtrpia ex Piati·

tini an λ officina A uguftinum T horna Οοχαΐ, JehannU Mutuni, & aliorum Lo- vanienfium Theologorum curis re co g n itu m dedi fler , quem paulo auftio- re m Colonia Agrippina A .C . 1616 praefentavit. Sed nullibi magis qvam apud Gallos calcographorum op erx in A uguftini m onum entis expri­

mendis defudarunt. N am u t de Lugdunenfibus editionibus fuperjore feculo A. C. 1571· & hoc feculo 1 6 6 + , cum indice undecimum to ­

m u m im p le n te , adornatis nihil jam com m em orem us , fola Parifwrum Lutetia v e l decies A uguftinum civitate donavit : nem pe primum A.C.

1515 , deinde A. C. I ex officina Claudii Chcvallonii cum JacobiHeme- ri S tu tg ard ien fis ad Gallum M illerum Ecclefiae Tubingenfis Theolo­

gum epiftola n u n c u p a to ria , quae totam editionis hujus rationem fufius e x p o n it; p o rro A. C. I5 41? & ite ru m A . C. 1571 apud Morellium

& Nivellium, tu m A. C. 1 5 8 6 , u5op, 1614,1616,l 6 j f , & n<p. Eft a u ­ tem in te r has A uguftini editiones , quas haftetius recenfuim us , h o c difcrim inis,quod recentiores locupletiores quidem, fed an tiqu iores fin - ceriores & em endatiores habeantur. Quamobrem Hieronymus Vignier·, qui Bafileenfem E rafm i editionem omnium pradlantiffim am effe judi­

cat , in gratiam eo ru m qui antiquiores & caftigatiores A u g u f t i n i edi­

tiones p o ffid e n t, n e a u t plurimis Auguftini fe rm o n ib u s , epiftolis aliisque traftatibus carere , aut recentiora e x e m p l a r i a , m ultis qui­

dem Auguftini fcriptis, fed plurim is quoque m endis au& iora com para­

re fib i

^ A C T A E R U D I T O R U M

rcfibi cogantur, omnium S. Auguftini operum, ante A. C. 1 6 4 Bafiles, Lutetiae, A n t v e r p i x , Lugduni, & Venetiis editorum, fupplementum una

c u m aliis quibusdam antea ineditis Auguftini monumentis Parifiis anno

16 5 4 p u b lic i juris fecit.

Cum vero in hoc Jiterarum genere nihil fit tam confummatum, quod non fuccellu temporis magis magisque exornari & expoliri poflit:

M o n a c h i Bene dici ini Congregationis S. Mauri multorum M SC. Codicum un­

dique diligenter conquifitorum fiducia freti, fub aufpiciis'Chriftianisfimi Galliarum Regis Auguftini opera de nuo novo cultu novisque typis ad­

ornanda Paiifiis fufceperunt. Et primus quidem cum fecundo tomus A . C. 1679 in lucem prodiit; quos A. C. 1680 tertius excepit. Quartus anno fuperiore 16 81 in lucem publicam emiflus Expofitionem in pfalmot continet,quibus Auguftinus jam olim in feceiTu apud Caflifiacum, ubi fe ad baptifmumcomparabat, in tantum deleftatusfuerat,utardentiflimo eos per totum ter rarum orbem,fi fieri poffet, recitandi defiderio flagra­

ret, , & Manicheis incomparabilem hunc thefaurum & falutis fuae reme­

dium negligent.ibus graviter indignaretur. Atque haec magnifica de Pfalmis opinio confcientiae divinae motibus impreffa Sanilum.Prccfu- Jem facile impulit , ut , cum pro officii fui ratione dc&rinK cosleftis m yfleria plebi fibi commiffae propinaret,eamque admonitionibus fuis ad pietatem informaret , inprimis etiam Pfalterii enarrandi curam in fe fufeiperet. Nec tamen, cum primum opus hoc aggreflus eft , ordinis rationem magnopere habendam fibi duxit , fed prout loca, tem pora, cafus & perfonas fuggerebant, Hippone - Regio , Carthagine, Uticae atque alibi Pfalmos Davidicos interpretatus eft , donec expofitione Plalmi C X I I X , qui in Hebrxis fontibus C X I X eft , cumcaeteris o m n ib u s enarratis folus adhuc fuperefiet,amicis inftanter id efflagitan­

tibus , coronidem huic operi imponeret , eumque triginta & duobus Sermonibus iJJuftraret , ex quorum prooemio difeimus , S. Augufti- num Pfalmos modo publice fermocinando , modo di&ando expofu- iffe. Quamvis vero Ferrandus in vita Fulgcntii hunc Auguftini ad Pfalmos Commentarium in quindecim decadas diftributum referat, quod confirmant verfus ad epitomen Commentariorum Auguftini in P i almos, in vetere quodam Colbertino Codice contentam , quorum hoc eft initium :

MENSIS JANUARII A» M DC LXXXIII. *

Cantica

Cantica Davi dico Cbrijlum modulant ia plectro 'Explanata'tene tflcridus ifte liber:

Maximafuccinclis' referatis my/leria veriti,

Et profluos fnfus fub brevitate loqttens.

Hunc Auguflinus toto Venerabilis orbe Egregius Praful, Do flor Apcftolicus, In populis largo diffundens flumine fingva

Ter qviiiis decadis grande peregit opus Scc.

Anguftini tamen tempore vel juiluhanc operis partitioneito,cujus ncc Poifidius meminit, nec in plerisqueCodicibus ullum veftigium apparet*

fa&am effe credibile non videtur. Unde do&iftimi Editores in praefa­

tione quarto huic Auguftini Tom o praemiffa fufpicantnr, idem forte Au- guftino accidifle, quod Livio, quem, ut Tetrarcha in epifiola ad Bouatium obfervat, in partes quas decadas vocant, non ipfe qui firipfit , fed legentium ignavia fidit. Caetenim quam rationem in Pfalmis exponendis Augu- ftinus fecutus .fuerit,quas leges fibiftatuerit, & cui v5".rfioniinftiterifr eadem Praefatio prolixius exponit, cui praeter Indicem locorum in Lati­

nis Pfalteriisvariantium, Caffiodori, Petrarchae , & aliorum de hoc-Au- guftiniinPfalmosCommentario, cujus M a n u fc rip to s aliquot Codices noftra etiam Academia in B iblioth eca P an lin i Collegii affervat, elogia annectuntur. Ipfum vero opus, cujus prior pars enarrationes Pfal- morum L X X IX , pofterior reliquorum expofitiones continet, variis le- dionibus, aliisque notulis minutiore charaderum forma ad /ingulas pa­

ginas fubjedis illuflratur. Poftremo ne quid defit, Indices accedunt;

unus codicum ad quorum fidem hoc Auguftini opus recognitum &

«mendatum e ft ; alius locorum Sacrae Scripturae in his Auguftini ad Pfalmos commentariis explicatorum; alius rerum; & alius deni^e va­

riarum lectionum ex omiffis feledarum.

A C T A S A N C T O R U M M A II

telis cia y digefta, Muftrata a G 0 D E F R I D O H £ N S C II E N I O σ D A N I E L E FAPEBK 0CH 10 e Societate Jef u .

Tomts tribus.

A n t v e r p i x , 1 6 ⁸ o. in fol

GEfta eorum , qui vitae fandimonia fuerunt confpicui celebrare

& in plurium f«rre n otitiam utile cumprimis csnfendum : ac tusri

tueri ipforum gloriam , confervare memorias , 'depraedicare virtutes fanditatem vitae & admirari fecum & imitandam commendare aliis,

p l e n u m pietatis officium eft. Quocirca probandum eorum ftudium,

qui Sanatorum Dei memorias hoc cultu venerati funt,ut eas literis vel

i p i i coniignarent , vel iisdem commendatas ab aliis colligerent &

confervarent. Quod fi maxime omnia T qua; praedicantur de iis, vero confentanea non /int , raptus tamen iftis narrationibus in admiratio­

nem animus,arcanis-quibusdam ftimulis agitur atque inflammatur, exemplis ob oculos pofitis,quae doceant regere anim um ,frenare cu­

piditates improbas, opes, honores, voluptates contem nere, capere de injuriis gloriam ,ex calamitate folatium , ex cruciatibus volupta­

tem , exipfa denique morte vitam. In his inculcandis haud levem operam Sandi olim pofuerunt Patres, paifimque occurrunt apud S.

Hieronymum , Cyrillum , Bed«m , Gregorium , Athanafium , Theo- doretum , Bafiimm , Hilarium , & alios multa infignia fid ei, pietatis

& conftantise exempla : qvibus fequentium Scriptorum fimplicitas plura attexuit , a Romana Ecclefia folicite conquifita & aflervata.

C onftat quia e Veteribus hac in parte praeftiterint Eufebius Caefareen- iis , & Suneon Metaphraftes qui &Logotheta diduseft , ut & Palladi­

us, inter Graecos ; quos fecuti Latini accuratius huic ftudio incubue­

runt ; alii iuccindeSanctorum gefta complexi, alii ornare ea ftiloag- greili , aiii undecunque colleda in unum congerentes. Nota funt M eniiogfa & Marijrolvgia Veterum, quibas doftiffimi Viri Eufebius, Hieronymus Beda ,A d o , Notkerus, Elorus, Ufuardus, Maurus , qui­

que hoc fecuti funt Rosvveydus, Baronius, Wilfonius, Sauflaius, Ga-

•lefinius & alii exquifitam impenderunt operam. Vitarum quoque Patrum huc pertinet colledio a diverfis diverfo adornata ftudio. Cum­

primis ver o Acia Sanctorum eo referenda funt, quae ad fuperftitionem ufquefolicita coniervavit Antiquitas: necMartyrum folum , fed alio­

rum etiam, qui vitam infigni fanditatis opinione terminaflent , praeci­

pue fi prodigiis eflent poft mortem celebrati, res five geftas five con­

fidas cotvfcripfit atque collegit. Sane vix monafterium licet reperire, quod non iftiusmodi componendis Adis operam dederit ; e quibus multa depromfit,cjuae Hiftoriali Speculo infereret Vincentius, a diutina spud Bellovacos commoratione Bellovacenfis didus , quibus fuam quoque Legenda^ auream mftruxit Jacobus de Voragine Genu en-

A 3 ^um

MENSIS JANUARII A, M ^DC LXXXIIL 5

um Epifcopus , & Catalogum Sandorum adornavit Petrus de N atali­

bus. Nam Bernhardi Guidonis Epifcopi Lodevenfis, Joannis G ile- manni & Antonii Gentii monumenta, in quibus fummo labore pluri­

mas collegifle perhibenturSandorum Vitas, quod in Bibliothecis rnanu- fcripta latent , nec adhuc prodiere in publicum, recenfere nilattinet.

Multa enim e clauftrorum lecretis ad Hiftoriam Sandorum pertinen­

tia in Antiquis fuis Ledionibus evulgavit Henricus Canifius , &do- dorum virorum benignitate & promptitudine adjutus prodidit fuperio- bus annis in Spicilegio Veterum Scriptorum , qui in Gallia Bibliothecis maxime Benedittinorum fuperfunt, dodilfimus e Congregatione S. .Mauri Mona- chus Domnus Lucas Acherius : qui cum abanno 1655 duodecim To­

mos mifceUaneaeantiquitatisEcclefiafticae, Synodorum, Monaileriorum, Abbatiarum, Vitarumhiftorias, Martyrologia & complures Epjftolas complexae edidiifet, anno 1667 decinnim reruum evulgans, (imuique Indices accuratos omnium antea editorum Voluminum exhibens,metas hujus ftudii fe fixurum nec ulterius progrefliirum indicavit. Diverfo- rum quoque Sandorum gefta, prout ea fe obtulerunt, vel in Bibliothe­

cis reperta, vel ab amicis fuppeditata , peculiaribus libris emiferunt erutaque e tenebris dilucidarunt Joannes Molanus , Joannes Maldo- natus, Henricus Sedulius^, Andreas Sauffaius, Philippus Ferrarius, Andreasdu Chefne , Chriftophorus Brovverus , Matthaeus Raderus Nicolaus Serarius , Carolus Stengelius , Antonius Bofius , Petrus Nannius, Joh. Bapt. Manzinus , Thomas Boucherius , Paulus Bom-

b in u s , Nicolaus Trigautius, Fui.Cardulus , Phil. Gothus, Alphon-

fus Ciacconius , Joannes a Bofco , Bonaventura M oronus, Jo. ^ nr.

Guarnerius, Marius Mutius, Aubertus Miraeus , Antonius Sanderus, Chryfoftomus Henriquez , Joannes Vaftovius , Joannnes Co/ganus, Marcus Veli erus , David Hcefchelius, Lucas Holftenius aiiique com ­ plures : ii potiifimum , qui Religioforum Ordinum annales con- fcripferunt, quique fingulorum coenobiorum^ urbium , regionum &

provinciarum Antiquitates, facras praefertim, eruerunt ac illuftrarunt;

nam hi fere omnes vel ipfi Vitas eorum, qui fanditatis lau d e in qua­

libet provincia floruerunt, memorant, vel enarratas ab aliis nec dum editas exhibent.

Majori autem molimine opus hic aggreffi funt juftis volumini­

bus Ada San&orum complexi , Boninus Mombritius Mediolanenils, Jacobus

6 A C T A E R U D I T O R U M

JacobusFaber Stapulenfis,Georgius Wicelius,AloyfiusLipomanus Epi- fcopusVeronenfis , & q u i hos omnes colligendi induftria fupergreffus eft Laurentius Surius Carthufianus. Ex quo fua deinceps haulerunt Francifcus Haraeus, ZachariasLipelous, Petr. Ribadeneira, Cornelius G raftu s,& m ultialii,quiSandorum vitasdiverfis rationibus & variis idiom atis edidere. Omnes tamen id potiifimum egerunt, ut fuperfti- tiofum & idoloiatricum Sandorum cultum fimplicioribus ifta tanta eorum turba obtruderent, in Divorum autem numerum poft mortem referri eos qui vitam fcveris legibus exegiiTent & praeclare fad is ftuduif- fenf,propoiitis tot exemplis docerent. Caeterum eruditio adfperfa fuit nulla, nec in tam vaftis Operibus reperta falis m ica, anilibus fabulis, quibus refertae omnes paginae, nullam melioris literaturae partem ad­

mittentibus. Primus eam huic ftudio inferre cogitavit hoc feculo HE- RIBERTU.S R O S ^ E Y D U S , animo conftituens omnia Sandorum A d a quaecunqueferiptaeflent unquam, undequaque conquirere,edi­

ta atque inedita, colledaque emittere in lucem Annotationibus illu- ftrata , quibus & oblcura illuftriora, & ambigua firmiora & pugnan­

tia certiora redderentur,mulfa praeterea ad facram & profanam erudi- tionem utilia iniftisexhiberentur. Univerfihu]us fui inftituti ratio­

nem ipfemet expofuit, editis anno 1607 Antverpiae FafiU Sanflorum, quorum Vita in Belgicis Bibliothecis m<inufcript£ cxtmt : quibus veluti 1'pecimen totius Operis annexuit AttaPr&ftdalia Sa.nctorunt Tharaci,Pro- bi, & A ndronici , olim mutile edita a Baronio. Ad quam rationem

c o m p o f i t a om nia Sandorum omnium A&afedecim Tomis edere, hisque

Auos Illuftrationum in eosdem Tomos adjicere fe velle pollicitus eft.

Sed Praeclaro huic inftituto, cui exequendo Bellarminus ducentos vitae

v i x iufficert an n o s, nec minori ipatio temporis rem tantam perfici pro

dignitate poffe cenfucrat , Rosvveydus jam fexagenarius perficien­

do parem credidit ; anno tamen 1629 morte fubtradusantequam primumTomum emitteret in publicum, confummandum hoc arduum.

Opus alteri reliquit.

Quod aggreifus JO A N N E S BOLLANDUS, eruditione fumtna

& eloquentiainfigniinilrudus , ita parteshas implevit, ut non ii fal- tem , quiSanftorurncu|(.u] f Upe5fl:itiofe dediti funt, fabulasque p ro h i- ftoriis accipientes nubem pro Junone ampleduntur ; fed & a l ii , qui Hiftoriae Ecdeiiaftic» ftucient ? temporum rationes intelUg«re j anti-

quita-·

MENSIS JANUARII M DC LX X X III. 7

quitates Ecclefiaepnfcaecognofccre, alia item ad eruditionem fpedart- tia ex his monumentis haurire poffint. Ordinem eum fervavit quem Fafti Romani tenent, religiofe obfervans , ut quo quisque c v j ra fa c difceffiilet die, in iftum reponeretur. Ait a ipfa quo primum fcripta o- lim fuere /lilo exhibuit, certis capitibus, fi prolixiora ea fint, ut refpira- re qvafi Le&or poffit, diftinda. Qvibusvis pufationes praemifit feu prolegomena, quae locum , in quo praecipue S an d i quique coluntur, quove o rti, aut aetatem degere, vel',quem reliquiis fuis celebravere, in­

d ican t; tempus quo vixere ex certis characteribus eruunt ; Vitaqus- libet, a quo fcripta, quo tempore quibus probata, citata, e qua lingua converfa, annotant ; cujus humanitate velipfi communicati fint co­

dices, vel ex iftis deferipta & commodata V ita,docent. Ipfis aciis fub- jecit Annotationes , quibus vel variae leftiones , quae alicujus e/fe mo­

menti vifae fint , in diverfis M if animadverfae indicantur , vel (i q u £ occurrunt obfcura explicantur, temporum ratio a vulgata diffentiens chronologia exponitur, alia item utilia & erudita in medium afferun­

tur. Omnium porroqvae copiofius traduntur, in marginibus epito­

men five Summaria appoiuit, ut cui integra A d a evolvere non vacath a­

beat eorum velut breviarium , cujus beneficio vaftum Volumen exiguo tempore poffit perlegere. Cumque nonnulla audorem,cum ipfos Tomos ederet,etiam fedulo indagantem fugerent,quae deinde abfolutis iftis ami­

corum beneficio aflecutus eft, ea in Appendices conjecit fingulis Tomis fubjedas,in quibus etiam nonnulla emendavit,quorum non perfeda im­

butus fuerat cognitione, cum ipfi excuterentur Tom i. Et ut omni­

bus numeris abfolutum prodiret hoc Opus ,‘ inftrudiifimos fingulis Tomis addidit' Indices lex , quorum priores duos cuilibet Volumini p rami fit, quatuor pofterioribus eidem fubjedls. Primus bagiologictu ordine literarum alphabetico nomina exhibet Sandorum /q u o ru m

A f t a quilibet Tomus continet,diem iftis facrum annotans & fyn o p fm

Adorum .tradens ; fecundus chronologicus juxta fecuiorum ordin em Sandos fiftit, de quibus in volumine quovis agitur, annumque qu o

ifti nati, mortui, ad dignitates evedi, vel translati fin t, ex certis chro- nologicis notis aut probabili conjedura indicat: tertius hiflericus quo.

rumvis qui in quolibet Tomo memorantur n o m i n a propria cum bre„

vibus lemmatibus annotat : quartus tjpograpbicus nom ina regionum urbium-

8 A C T A E R U D I T O R U M

nrbium que c o n tin e t S a n d o ru m ortu, obitu, vel reliquiis nobilitata­

rum : q u in tu s grammaticus verba obfoleta, p e re g rin a , au t casteroquin o b fc u ra , quse in quolibet volumine o ccurrunt, re c e n fe t: fextus denique moralis r e ru m p lane omnium quarum n otitia ad virtutum v itio ru m q iie tra c ta tio n e m accom m odaripoifit, inftar Locorum c o m m u n iu m , uber­

rim a m fegetem proponit & com m onftrat.

L a b o r autem is cum major Bollando v id e re tu r, q v am q u iab ipfo u n o p ollet perfici,adjutorem fibi anno 1635 adfeivit GO D EFR1DUM H E N S C H E N I U M egregie Latinis Grxcisque literis ac T heologicis difcipliniserud itu m :cujus opera adjutus J A N U A R I I menfis A d a eum in h ab itu m , quem hadenu s diximus, compofita an n o 1643 binis T om is edidit, m ille centum & feptuaginta S an d o ru m , & alio ru m p lu ­

r i m o r u m m em o rias & res geftas illulirantibus. H is generalem, u t v o c a t, praemifvt Pr&fatioiiem ad Thomam Luytens A bbatem Laetien- fe m , in q u a re cen fet, quibus audoribus,& quorum excitatus exem plo ad h o c elucubrandum opus accelferit, quid in eo f p e d a r it, quem te­

n u e r it o rd in e m , a quibus adjutus fuerit, & e quibus fontibus pleraqu e h a u fe rit.

Q u in d e c im poft annis F E B R U A R I I S a n io ru m A tta ,la b o ris hujus fo c ii Bollandus & Henfc’nenius tribus Tom is d ed e ru n tan n o 16j#, m ille tre c e n to s & decem quibus Sandos fiftun t, eadem fervata ra tio ­ n e , quai in Ja n u a r ii Adis apparet. Cumque ambo in ifto opere defu- d a i 'i n t ,& c o m m u n i quidem conlilio om nia o rdin arim ac m utua fcri­

p ta r e c o g n o v e r i n t , finguli tam en feorfim fingulas Vitas d ife u ife rin t,

p r o le g o m e n is, a n n o ta tio n ib u s, & fummariis m arginalibus, indicibus- q u e o r n a r in t ac d ilu c id a rim ; curandum duxere, ut cujus potiifim um labore q u o d v is cifet elucubratum , aut e Gra:co verfum , excerptum aut a n n o ta tu m , p rim is nom inum literis in exteriori m a rg in e , ad in i­

tium V itx cu ju sq u e a u t T rad atu s de Sando appofitis a n n o ta re tu r,

«^uoLedori c o n f ie t , cu ju s quodvis acceptum fit ferendum induftria:.

Commendari in h o c m e n ie cumprimis meretur infignis H en fch en ii dcD agobertillastate D igreifio , qua adi. Febr. diem A d is S igeberti praefatus eft,cujus etiam argum entum late in D iatriba de Tribus D a- gobertis anuo 1655 feorfim excuia pertradaverat. D agob erto en im ic- cundo antea nemini co g n ito ex vetuftis S andorum A d is re g n u m feptendecim annorum afferuit,quod pofteritatis o b liv io n e p er annos

B mill?

MENSIS JANUARII A* MDC LXXXIII* 9

mille occultatum latuerat; unde patet, quantam hiftorix etiam poli­

ticae lucem Ada haec inferant..

D um vero c o n tin u a n d o huic ftudio in te n d u n t, in^ue o rd in a n d is M artii Adis am bo d e fu d an t, & primus eorum Tom us prxl0 j am eifet fubjedus y B ollanduni feptuagenario proxim um an n o fup erv e- niens mors abftulit.. Q u o e x tin d o a d iftius exemplum de idoneo σνν- ίξγΐύ H enfchenius fibi profpiciens DA N I EL E Μ P A P E B R o C H I ­ U M , induftria & eru d itio n e infignem v iru m , adfeivit quo adjuto­

re anno 160S A d a S a n d o ru m Μ A R T I I tribus in c lu ia Tom is prodie­

runt. Sub eorum principium prolixa &*luculenta N a rratio - de vita, operibus, v irtu tib u sq u e jo a n n is Bullandi', (c u ju s etiam im aginem aeri incifam prim us T o m u s praefert) de inchoatae: ab eo S an d o ru m hujus colledionis exx>rdio ,. p ro g re lfu , ac univerfa ra tio n e , de a m ic o rum Irincipum que officiis ad. cam provehendam c o llatis,d e piorum atque eruditorum v iro ru m circa ipfum judiciis r deque ejus extrem is,. legitur..

Secunde T o m o M a rty ro lo g iu m Bedae, & F lo ri ad iftud. Supplementum,.

cxMffis ed ita ; Tertio O b ferv atio n es ad S. Theophanis Chronographi-·

am ,& G en ealo g icu m item m a R egum F rancorum per tresD agobertos (in p rim o 'FebruariiTom o aifertOs) d e d u d u rn , praem iferunt: Cingulis autem tom is Graeca S ynaxarii, ,ex M en o lo g io juifu Bafilii Imp* coJicdo, fubjunxerunt:.

A PRILIS A d a an n o 1675 p ro d ieru n t tribus a rd a ta tomis; q u o - tum prim us duos antiquiifim os Catalogos R om anorum Pontificum , cum variis ad. illos obi erva tionibus, praefert; fecundus pr*£xum h a b e t propylaeum a n tiq u a riu m , circa veri ac f a lfi diferimen in vetuffis m o ­ n u m e n tis ac c h a rtis, praefertim d ip lo m a tis,. obfervarrdum: n o n ta n ­ tum u t cognitas reddantur form ulaenotariales pro fecuiorum a tq u e lo ­ corum varietate: diverfar, fed ipfi quoque literarum m D ip lo m atis d u- d u s co g n o fcan tu r.. Cum enim in iftis ad hifforicam fidem’ c o n c i l ia n ­ dam. recip iendis, n o n m in o ri fit verfandum cautela q u am in n u m m is, quorum: m ul fi fub larv a an tiq u ita tis inducunt in f r a u d e m , v i x ab ocur- liitioribus ag n o feen d am .- rationem earum c o g n o fc e n d a r u m difeernen- darumque tra d e n d a m cenfuitD aniel P apebrochius, a n te quem nem o in hunc u sque'diem peculiari tradatione litam re m aggreifus fu e ra t, quam poftea d ifeu tien d am fibi fumfit Joannes M ab illo n u s in augufto·

diiRzDiftiQtnAticA Opere ;; Archivi S andionyfiani diplom ata quaedam quae;

to E R U D I T O R U M

qu* falfa c e n fu e ra t P apebrochius, vera effe aflerens. U t adeodoftis-

f i m o r u m h o r u m virorum acceptum fit ferendum indiiftriae, quod no­

vum h o c antiquariae artis genus in telligam us, in q ua de veterum inftru-

m e n t o r u m r a tio n e, formulis & auftoritate agitur:: unde n o n folum ec-

c l e f i a f t i c a & civilishiiloria, fed maxime priv ato ru m h o m in u m Eccle- { iaru m q u e fortuna: plurimum pendent. Tertius tom us in fr o n te prae- lim in a r e m geritExegefin, qua ca quae ha&enus de D agobertis trib u s F ra n c o ru m Regibus, n ullo praevio -audtorc adjutus-, prim us H enfche- n iu s in Diatriba antehac edita , & in Februarii A d o ru m to m o prim a illu ftra ta , conftituerat alferueratque , ftabiiiuntur & c o n firm a n tu r, nonnulla autem oh nova quaedam interea reperta docum enta in n o v an ­ t u r , annusque determ inatur, quo Dagobertus I I o b iit; ex cujus ( n o n Vero D ag o b erti III )pofteris ailumtos ultim os ftirpis M erovingicae R e­

ges , clarius com probatur. Singulis iterum to m is A d a Graeca ad quem vis e o ru m pertinentia fubjeda funt. S a n d i autem q u o ru m an ­ n u a m em o ria in hunc menfem cadit, propriis defignati nom inibus f u n t

m ille q u ad rin g e n tiv ig in ti, certo num ero u ltra c d o d e c im m illibus expreflls*

M A JI Sanilorum A da anno 1680 p rodiere 'tribus to m is , no ti in te g ra tam en,fed dimidia faltem,& fedecim priores dies ex hiben tia, re liq u is in tres fecuturos tomos rejedis. Primo Papebrochius Ephe­

m erides Graecorum Mofcorumque praefixit : has quidem aeneis in - fc u lp ta s tab u lis, quae omnium S a n d o ru m , quorum quovis die apud R u­

th e n o s m e m o ria colitur, figuras referunt ; iftas vero m etricas, q u x de fin g u lo ru m dierum Sanctis hexametrum Graecum verfum ,& e Grae­

c o in L a tin u m converfum , recitant, Utrasque an n o tatio n ib u s illu ­ ftra ta s /icet c e rn e re . S andiautem A n to n ii, vel A nton in i, A rchie pifco- p iF lo r e n t in i V itam ad fecundum Maji diem prolixius idem exeeutus eft, eque F ra n c ifc o C aftilionenfe,& Leonardo de Serubertis,& Summa­

rio Procefiuum d e fe rip ta m eam adMSC.Codices Florentinos e x a d a m dedit, ac A n to n io M agliabechio dicavit. Nec exiguam tom i hujus partem occupat V ita P au li V. P o nt. Max. quam a Jo. A nt. G ab u tio de- kriptam integram A d is inferendam duxit H enfchenius S ecu n d o

tom oHodeporica d u o facra praem ittuntur,alterum J o a n n i s Phocae, qui anno ioca fan(^ a a d ie r a t, cujus locorum fa c ro ru m ecphra- iincGrKcaLeoAllatius L atin am fecerat,G raacolatinam que a n n o 165 j

B a Barthol-

^ERUDITORUM m

Bartholdus Nihufius ed id erat; alterum A n to n in i Placentini e M S C . erutum per Ignatium a S. A n to n io , decim o vel undecimo fcriptum fe- culo. C aeterum ingravefcensH enfcheniiaetas, & infirma Papebrochii v a le tu d o , curam injecerant M oderato ribus hujus O peris de fodo iliis dando , adjunxerantque D.inidem Car donum : verum Antverpienfibus an n i 1678 feralis a u tu m n u s ,q u i e fola Profeiforum dom o quatuorde- cim fuftulerat intra hebdom ades q u a tu o r, iftum q u o q u e , dum in fola­

tium auxjlium quem orientium fe incautus effundit, e vivis fubtraxit, priusquam alicui p a rti A n n i facri praefigendo no m en iliu m famam publicam m ereretur. E logium tam en ejus Tom o alte ri praefixit Con- radus Janingus,in p a rte m ia c ro ru m horum lab o ru m ipfius loco adfei- tus. Vita Stan slai a u d o r e Jo h . L o n g in o , five G lu g o flo , C anonico C racovien fiferipta, & G re g a rii N azianzeni au d o re Baronio p r o d ita , Carmen item prolixius N azianzeni Gra:cum dc Vita propria a D u n.

Cardono in folutam o ratio n em L atin am converfurn,prae caeteris in hoc tomo annotari m eren tu r. Tertiam praeliminaris de Epilcopis & Pa­

triarchis EcclefiaeHierofolymitanae tra d a tu s in /ig n it, in quoChrono- logiam & A da eorum , cum n o n n u llis aliis ad Hiftoriae orientalis no­

titiam fa cien tib u s, expofuit P apebrochius: ad exemplum Henfchenii, quifim ilem operam in R om anorum P ontificum accurate texendo Ca­

talogo p o fu e ra t, fub initium A d o ru m A prilis extante. Singulis tomis his fu b jim d a fu n t Acta Graea ex M e n o lo g io , Bafilii Im p. ju/lu colle- d o ,& M S C is B ibliothecarum Vaticanae, Regis Chriftianiffimi, Colle­

gii C la ro m o n ta n i, Ducis Sabaudiar,Petri Franc. C hiffletii, & aliunde ita co ngefta,ut q u o d lib et V olum en in fine ea reddat,qua: ad dies p ertin e n t,

q u o r u m S a n d o s iftud d eferib it, & proinde fedecim fiiltem dierum A - d a Graeca p ro d e a n t; reliquis menfis hujus (quem in fex tomos C o l- ledores p a rtiti f u n t , ) diebus in tres reliquos tomos fepo/Itis .· fed q u o s ante q u a rtu m & o d o g efim u m fecuii annum non prodituros e ile , A u- dores in D e d ic atio n e prim o T om o prxfixa adReverendiflrmum & C el- fiffimum P rin c ip e m F E R D I N A N D L f M B. L. DE F U R S T E N - B E R G E pifcopum Paderbornenfem & M onafterienfem , u t om nium ftudiorum,fic Sc operis hujus Maecenatem, profeffi fu n t. N i f i , quod metuendum, fpes n o ftra s n u n c longius differat H e n f c h e n i i ratum ,quod cdogev\ario m ajor fu p e rio ri anno die i i Septem bris obiit.S ed bene fpe- Aare jubet Vapebrociui; cui novus nuper fo ciu s P. 'Erane. Bartius ad­

ditus

n E R U D I T O R U M

ditm <*ft,a l a erita s & indefeffus in his tra& andis ftudiis anim us; a quo n o n r e f i d u a m m o d o M sji partem & Junii Adta nobis p ro m ittim u s, ve­

rum to tiu s Sem eftris a Bollando ,H enfchenio, & i p fo a d o rn a ti grande

S u p p l e m e n t u m , egregiis eruditionis m onum entis i n f i r u d u m, ex»

fp c f ta r e jufll fum us; niJ d u b itan tes, fi vitam D ivina co n ceflerit gratia*

e u n d e m in habitum reliquorum etiam fex m enfium A ita Sandiorum ip fu m ac Socium e/Te compofituros.

N O V U S 1 S M A E L , C U J U S M A N U S

c o n t r a o m n e s & o m n i u m m a n u s c o n t r a e u m j f i v e T . D A N 1EL V A P E B RQ C Η I U S 'jefu ita om nes

oppugnans, orbi expefitus p e r D .J u - f i u m Camum,

Auguftae Vindelicorum, 168$, in 8.

S A t y r a m, iub Dialogi forma ad o rn atam, libellus hic c o n tin e t adver- lu s je fu ita s , infidos, ut A uftor a it, reliquorum O rd in u m fo c io s, &

ex ifto ru m O rdine prx caereris, contra fuperftitem A fto ru m , quae m o­

d o e n a r r a v im u s, collc&oremDanielem Papebroehium . N am cum ab iitis jAnfctiism im Lovanit recrudefccre paifim jacilaretur; hic autem in C om ­

m e n t a t i o n i b u s fuis ad Acta, palfim reliquos O rdines, B cnedidinos p u ­ ta , A u g u ft in ia n o s >Franciicanos,M inim os, D om inicanos,& cum pri­

m is C a r m e lit a s, eorumque auctores, perftrinxiile, certe an tiq u ita ti e o ru m m in u s fa v ere videretur, calumniis hanc toti gregi illatam inju­

ria m c o n f u t a n d a m cenfuit, qui fub J u ftiC m i nomine libellum hunc evulgavit- F acetu s inprim is Sc lepidus in Papebrochium videri v o lu it, in. p r a :m iila T o m o I I I M aji Patriarcharum H ierofoiym itanorum H i- fto riaC h ro n o io g ica P arergo VII. n. jji.i j 5. p. ;o . feribentem : BolUn- Aum motu omnino proprio, imlefieque nonnihil ferente Henfi henio, ac joco po~

tms fu m ferio, S. jacebum Eremitam in PaU/lina, qui featlo VI 'ϋ’χ η , Cur- mehtis Accenfuijft; quod is nullos ifto tempore Carm elitas extitiife fta- tuetet. Igitur in jocos hosj-quos e feriis Bollandi verbis confinxiiTe Papebrochium Satyrae au& or pcriuafus eft, quindecim ep ig ra m m a ti- bus ludendum l\bi duxit, C arm eli tarum Ordinis an tiq u ita tem in d u b i­

um vocari *gerrime ferens.

B 3 VA’

MENSIS JANUARII MDC LXXXIIL n

de rebus Naturalibus ac Medicis, quarum 'm Seri-

p tu r is S A eris f i t m entio·, com m en tariu s■, Mccesfit ejusdem Tbyhologia b tfio ru Tasfionis j E S U

CH R l S t J.

Helmftadii, 16%z. in 4.

UT nulla philofophiaefanioris pars e ft, q u a non p e rito Sacrarum U- terarum in te rp re ti g en u in u m earundem fenfum eruere v o le n ti in- ferviatj ita fcien tiam re ru m n atu ra liu m , n o n ta n tu m hiftoriae crea­

tionis declarandae m u ltu m lucis -afferre, ied aliis quoque locis facris explicandis prodeffe infigniter, praeter prancrftum Vulleftum in libro fingulart de Sura Vhilofophia,Guilielmum Ader in Enarrationibus de ^rotis & morbis in Έν ange lio Tolofie im preffis, "job annem de Mey in commentariis phy fu is Me- diobmgi anno 16$t p ublicatis, Thom. Bartbolinum de Morbis (u t vocat) bibli- c is,3c alios in vulgus eru ditorum n o to s , nuper in com m entario quem diximus oftendete aggreffus eftD . Valent. Hem. Voglerus > in Academia Julia non ita pridem Artis medica Profejfor claris fimus. Ediderat ipfe ante hos n o- ve m annos Ftyfiologiamhifiori* pasfionis Je s U CHRISTI, quam commen­

tario huic iterum fubjungere haeredibus V iri jam beati placuit, N ifi ipfe m o rte fuiffet praeventus, haud dubie m ajorem limam operi adhibuif- fet fu o ; in terim m ulta in eo o c c u rru n t, qua: curiofum Sacrarum h ifto - riarum ftudiofum obleftare aut erudire poffunt. Loca q u x phyfica:

do&rinae o p e d ilu cid an tn r, aut rerum naturalium m entionem folum fa c iu n t, u t in hiftoria creatio n is a M ofe deferipta fadhim ; aut de/cri- ptiones earu n d em c o n tin e n t, quales apud Jobum , X X X IX .X L.X L Lcap.

potiifim um le g u n tu r 5 aut res fu p ra, vel contra natura; vires, faftas m em orant , ad quam claffem pertin en t m iracula a DEO aut fa n d is viris p a t r a t a , q u o ru m o m nium catalogum in fine operis leges c o n - fignatum. Q u o d deinde res medicas attinet, co refert n o n ta n tu m qux ad m orbos in facro codice nominatos, ac ad eorundem cu ratio n em p ertinen t; v eru m etiam ea, quae generationis au t n u iritio n is men­

tionem in jic iu n t; u t de co nceptu, uteri geftatione & p a r tu , cum qua:

alibi,tum quae praeeipue in hiftoria A b ra h a m i, If a a c i, & Jac o b i, Jo- hannis

14 MENSIS JANUARII M DC LXXXHI.

V A L E N T I N I H E N R I C I V O G L E R l

ftannisitem Baptiftae & CHRISTI m em orantur. M u lta etiam de va­

riis generis m o rb is ac aegrotantibus, leprofis, gonorrhaeis,coecis,furdis, m u tis, c l a w d i s& modis curandi holce differit. Ubi tam en το θ-κοί) in m o rb is d i£ tis, nec non diicrimen eorum qui per m ira c u lu m , ac qui p e r v ir e s naturae aut artis opera lanati' fu n t, obfervare & a n n o ta re n o n n e g le x it . I n l‘h]fiol>,gi.i hiflori<e pasfionis JESU CHRISTI d eclarat acer­

rim u m Chrifti angorem a n im i, quem in h o rto , antequam c a p e re tu r, fe n fit deinde iudorem ejus fanguineum ,fpineam co ron am ,aceti felle&

v in im y rrh a conditi p o tu m ,fo lis eclipfin, fitim in cruce p e n d e n tis, acetum & hyiTopum potui d a ta m , clamorem C h n fti m o rie n tis, m o r- tem repentinam iU ico fecutam r terrae motum ingentem rupes d iru m ­ pentem , ex latere m ortui perfoflo profluentes h u m o res, co nd ituram demum co rp o ris monumento inferendi; quam p ro lix iu s, aliorum fen- tentiis in m edium ,allatis, defcribit„

f h i l o s o p h i a v e t u s e t N O V A A D ufum Schok accommodata &c. Editio altera.

multo■aftffiorv

P aririis,iffgr.in i2.& N orin b erg^ 16S2- in 4-

O Pus h o c ,cujus prior editio Pariffis itidem prodiit an n o 1678, UJu- itriilim o D om ino Jacobo Nicolao C olb ert Archiepifcopo C artha- g i n e n i l , R othom agenfi Goadjutori& c. a Bibliopola in epiftola dedica- t o r i a v e lu ti A u ilo ri nuncupatum ,Philoiophiam tum Scholafticam tum exp erim e n ta le m hodiernam utiliter conjungit ,,eleganterque ac perfpi- cue ex p licat.D iftriB utum eft juxta pofteriorem editionem in fex to m o s ; primus L o g ic a m , a lte r M etaphyficam r tertius philofophiam M o ra le m , quartus P h yficx p a rte m prim am generalem , quintus Phyficse partem fe­

cundam, de c o rp o rib u s vii a: & fenfus expertibus, fextus partem Phyfi- c* tertiam de c o rp o re a n im a to continet.. Prior editio q u atu o r tom is iftaom niacom nlecSitur: nam i n fecundo philofophiaM oralis & M e ta - phyfica ,in quarto partes Phyficae tum de viventibus tum de rebus vitae expertibusconjunda’ fu n t.In te rc e d ir nihilominus in te r u tram que edi­

tionem ha\K\cve difcrjn· , ^ ; [Urn quoad ordinem partiu m , tu m q u o a d res ipfas ptopofitas.In priore ed itio n e Logicam philofophia M o r a l i s fta- tim /equitur >inpofterioriLogicsM ctaphyficam m o x fu b jicerc placuit,

0 quoniam ;

MENSIS JANUARII M. DC LXXXHU 15

quoniam utriusque eadem pene eft fubje&a m ateries, dum circa gene­

rales quasdam notiones am ba indefinite verfantur. Pbyfica p rio r edi­

tio o rd in e d o ftrin a prius de anim atis, poft de inanim atis a g it ;po fterio r oppofita naturae m ethodo explicatis vita: expertibus viventia trad it.

M u l t a d o d r in a ex priftinis fedibus in alias re p o fita ; inprim is quae in Phyfica e ra n t, de m ateria p rim a ,fo rm is fu b lla n tia lib u s ,q u a n tita te , in fin ito , tem pore, lo c o , m o tu univerfim fp e d ato , in M etaphyftcam re - je d a fpeculationes. Multae plenius d enu o ex p o fita , quanquam &: in prio re editione le g a n tu r , q u a in pofteriore om iifa funr, aliqua ftudio, quasdam n egligentia typographorum . Infignes acceffiones fadse fun t M etaphyfica, de Deo ut infinite&immenfo: PhilofopYuje M o ralis articu­

lis de Libertate·, 'Religione, lege divina: Phyficae capitibus de natura co r­

poris; de caulis extrinfecis gravium defcenfum efficere potentibus ex D . P e rra u lt; de m otu gravium juxta num erorum im parium progreffum accelerato ·, de experim entis circa aerem ex D. M ario tte; de firm itate &

ficcitate-, devi elaftic a; de m undo·, de m aculis Solaribus e:: D. Picarci;

d e L u n a m o tu ( u b id e novis Cyclis a Casfmo excogitatis, quibus tem - p o ra lo n g e facilius & a c c u ra tiu s, quam hadenus c o n tig it, d ig erun tu r, item de eclipfium Solarium & L unarium obfervatione & utilitate ex ead em )d e m otu L u n a circa pro p riu m axem ex ejusdemCalfini In fti- tu tio n ib u s Seienicis nondum editis; de fo n tiu m origine; de T h e rm is , d e a ftu m aris, de te rris , falibus, lap id ib u s, m etallis; d ep lan tarum ve­

g etatio n e & n u tritio n e , de ftru d u ra & ufu c e re b ri, de inceffii an im a­

liu m ex M alpighio & P errau lt; de t a d u , guftatu , aure, o c u l o , fapo- rib u s , o d o rib u s; de lum ine & coloribus ex M ariotte & B o y le; de vocis o rg a n is & m echanica eorundem ftru d u ra ex D. Perrault; de diaphrag- m atee x e o d e m ;d e ftru d u ra & m o tu cordis;de hepate, hepaticis rem e­

diis & a f f e dibus; defanguinis per renes p erco latio n e, de /aflguinis a n a - lyfi m ech an ica ex obfervationibus m icrofcopicis a Lovvenhock f a f t i s ; de infeftis & c. In teg ra capita acceiferunt parti fecunda Phyficae; de Anis Gnomonica principiis·, de plantarum analjfi & viribus. P a r ti v e ro t e r t i a ; de nova ra tio n e explicandi motus nuifculorum ; de v o la tu & n a ta tu ; dc

m o t u anim alium n a tu ra li, de qualitatibus t a d i l i b u s, de tubo o p tic o , dem icrofcopio, de varia animalium re fp ira tio n e juxta diverfos aeris flatus ,<k arteriarum ftru d u ra & pulfu, de p e r tu r b a to cordis & fangui­

nis m o tu,item febribus, de prima a lim e n to ru m p ra p a ra tio n e . Colo­

phonis loco eft <jx Boyle Appendix dc P hosphoris. LA

„16 E R U D I T O R U M