Acta Eruditorum […] Calendis Decembris, Anno M DC LXXXIII, N.XII

X l i . 5 9

A C T A

e r u d i t o r u m

p u b lic a ta L ip fia

Calendis Dccembris^ Anno M DC LXXXIIT.

J A C O B I G R O N O V I I EXERCITATIONES academicA , de pernicie & cafu Juda τ χ

L u g d u n i Batavorum, apud D a n ie le m aGaesbecck,

16 8 3, in 4 .

P LrditiiTimi mortalium Judaitnfcucisfiiriurn interitum a Nfat- thasoeap. X X V II, vcriii 5 , & P etroap u d Lucam in A & is c a p .I, verfu ig, verbis nequaquam obfcuris expofitum , variis o pin io­

nibus in di veriaspartes fle& cre, & h ifto rix tam clara: tenebras offundere, traditionemque tam adultam de fufpendio 8c α υθ εντία impugnatum ire ftuduerunt, qui interpretandis facris litteris ope­

ra m luam addixere. U tigiturtrognofcatui^quid ab ipio usque A p o - fto lo ru m tempore obfervatum de ultim o proditoris cafu fit ab aliis, (Im u l autem intelligatur, quid ftatuendum d e e o fit; m u n erisfu ipar­

tes ie im pleturum exiftimavit, nec exquifitam fuam eruditionem im p a re m huic argumento penitisfime exigendo Sciententiis aliorum exam in an d is efle oftcnditdo&isfim us \\xjacobm Grmovius, editis ex­

ercitation ib u s academicarum praeleftionum in ufumconfcriptis,qui­

bus te n e b n e o iu m , ut ait, Judat laqueum omnibus palam oitentarc ftuduit, o p in io n e s interpretationesque aliorum omnes candide in medium a ttu lit, & acriter exam inavit, monftravitque qua in parte illi videantur ab v e ra orbitadeflexiffe, ac denique fubjecit, quid /Ibi videatur de fano r e ito q u e fenfu verborum Graecorum a M attJia:o&

Luca hic a d d i t o r u m e Gentilium libris & debere elucidari &

TC&ius poffe c\uam ex o m n ib u s Chriftianorum evanidis con jefturis, egregio hoc documento p ro b a v it; oftendens,& tempus & ipiam per-

Amo i6gj, J 1 1 nicien»

niciem Tjudae, quae fub variis d o d o ru m hominum con\c&urj s h a & e - nus flu d u a v e ru n t, clare ab ipiis Evangeliffis effe indicata.

Prim um qui in volverit Judae laqueo fibi vitam finientishiilo- ria m ,& am b a g io fis fid isq u e narrationibus incruftarit, PAPI&M n 0 _ m in at, feriptorem teflc Eufcbio futilisfim u m , cujus fabulationes de inflato Juda: corpore & plusquam hydropico ejus tumore,(^u0 f a_

d u m , ut ciim via, per quam facilc agi plauflrum pO tcr^ipfum non caperet, obtritus a curtru fceleftus fuerit eiusc^ue vifcera excuffa) ajj O ecum enio & T h eo p h ylad o interpolatas, ab h is, cpii Graccorum, com mentarios iri Catenam Patrum contexuere, ifti innexas fuifle ait·, a quibus acceptam fabulam latius difleminarmt B aro n iu s, Pererius

& a li i, falfts & p ro riu s commcntitias neque inter fc coharrentes nar­

rationes de fupplicio Juda: com m enti: interiora etiam ejas icrutati, n o n eo anim o venditum ab eo proditumque Servatorem fingentes u t occideretur, fed quod fperaret manibus & vinculis hoiUum {k- pius cluforum cum elapfurum efle, (eque divina fua vi erepturum Q u o d com m entum T h eo p h ylad o & Theophani C eram eo plaeuiflc affirmat : quorum alter addiderit, Judam C hrifto fupervixifle, & ia praedio poft lon gos demum cruciatus periifle. Q uarum fabula, ru m futilitatem a u d o r veris rationibus & iufpicionum fomnia idoneis argum entis difeusfit: red io ra fecutum pronuncians vete­

rem Interpretem E van geliflaru m , qui laqueo fufpenfum Judam ef- fufis vifeeribiu medium crepuijfeCmpCer\t. Q uod licet om nis retro antiquitaspcrfuafum habuit,libi difcedendum tamen abeo exiliim,·?.

v it avoru m noftrorum sta s, com m itti hac ratione Evangeliftas verita, fi alter fufpendio,alter praecipitiojudam periifle narraflet,ac propterea laqueo gulam fregiffe proditorem fibi amplius perfuaderi non eft pafla. D e eo quidem jam Erafm um fubdubitafle a n d o r p a ^ in di­

cat, quod nempe vultus in terram dejedus (nam fic interpretatur

Trfjm φόμ&ρον) non convcniat geflui ejus,qui lagueo fsaccs c o n - fh in x it fibi. Sed adverfus hunc,eosque qui eum fecuci, fu fp e n fu m vel fe ipfum praecipitem egifl’e ,v e la b aliis dejedum e/Ie,ex iftis Lucae verbis colligu n t, & mirificos cafus fiippomint, ilhd lo q u e n d i genus a u d o r exp licat: eaqveoccafion e dum privat* ftran g u latio m s ex­

emplum e Petronio recitat, locum ejus emendat in ca p ite 54, pro vu l­

gato· femicir£linflanti ad parietem [pendam junxeram , legendum ccnfcns: fm icM tio infiitjtm ac farjtfi fandam j un^ram.

Veteribus

Veteribus feriptoribus confutandis, qui a Papia indu& i (quem iu feb iu s, C afa u b o n u s, & H alicixius notavere) pro vera Judae m o rte fabulas dederant, ncc in iacrislitteris ncc in antiquitate quidquara prjefidii in v e n ie n tes, capite fecundo & tertio defun& us,quinto & fe- x to 1 S A A C I C A S A V B O N I fententiam e x am in at, qui ut Matthceunsc p ro d ito ris in frangenda laqueo gula conlilium exponentem Lucac f a & i fcelerati exitum funeftum horrendum que narranti conciliaret*

^ u dam ilrangulatione vitam fib i erepturum, laqueum collo aptans teon, feque im pellentem,ut eo facilius fjauces elideret ,fra fto laquee»

jn faciem cecidifle,& fix o truncove acuto illifum ventre rupto inte»

ftin a ciludiile, vel divina fic adgubernante ultione corporis fisfio-

nem,quod vis q uadam peculiaris & extraordinaria intus operaretur, paiTum efle tradidit: quod probarunt Belgae B ibliorum interpretes, C aiixtu s,G erb ardu s, Dietericus & alii. D A N . H E IN S II opinio­

nem , Ja c . L y d io prae exteris probatam, ex ingenti mccrore anim i con»

tra€to m orbo & fpiritus anguftia, αγχόνη feu angina Judaeis fam i­

lia r i m orbo,qui fauces, five /iimtnas gulae gutturisque partes, cutn anxietate maxima praecludit,ftrangulatum quafi Judam interii (Te a r­

bitrati, capite feptimo & o ilavo excutit. H V G O N E M G R O T I V M Heinfianam fententiam interpolantem , & gravisfim um confcientix exulceratae tormentum inopinato cafu exitium Judae attulifle afle- rentem,capite nono notat, C L A V D IV M S A L M A SlV M com m im - fcentern M a ttjm diiienfum a Luca, quorum is fufpcndio, hic praeci­

p itio Judam periifie tradiderit, capite decimo refellit. JO . P R I -

C/El conieduram , Vosfio admodum probatam, qua du&us nullum m o rtis genus a Matthaeo indicari credidit, fed anim ifaitem dolorem e x p rim i, quem praecipitium voluntarium fuerit fecuturn, incertum q u o te m p o re , capkibusX I,X II,Χ ίΙΙ & X IV elevat. JO . L I G H T - P O O T I d e n iq u e com m entum , quo perfuadere is conatus c ii credu­

lis, ra p tu m a diabolo in fublime proditorem ftranguJatum ac prae­

cipitem d atu m fu iile , ita ut terrae alliilis ifte rumperetur m edius, ef­

funderentur i lia, Sc tam horrendo exitu egrederetur qui in ipfo ha­

bitaverat d^m on ? cap ite X V exagitat.

Momenta ig it u r om nium fententiarum de fuprem isjudxpoft- qaam examinaifet, & Cevere caftigaiTct, eos etiam qui amplexi iftas fuerunt non tenori in g e n io quam verborum acerbitate perftrin-

T 1 1 % xifietj

ETITO ITONUM. '$t

xifler, (N ic o la o Heinfio. aliud quafi agens admodum iniquus,' e ju s -’

quc fidem in enotandis variantibus leftionibu? adhibitam p f c [c . van s) ipfe quid de interitu Judae ientiat tandem exponit. E ^ cu n i ante dc vocibus Α7πί.γγβ<&ζ & 7τςψη ys'ii <&£, e quibus folis re(^ „ in tclle& is verum genus morris Judae in telligen du m , accurate ruiflet, & e plurim is Graecorum Icriptorum locis probaiTet, qU£ Vc_

ra eorum efiet fign ificatio , nec unquam ΰ π ΰ γ χ ίβ ζ a d h ib e r i,^

cum violentia extrinfecus in. collo adhibita q u x circuitu laquei iftU(j anguftet, exprimenda eft*, ac v ix feriptorem Graecum alicujus aufto, riratis efie, qui non co verbo ita utatur, exemplis H e ro d o ti, T h u cy.

didis, iE lian i, A rriani,A rtem idori, Ariftophanis, Theocriti, E pigram ­ m atariorum , X enophontis, P o lyb ii, Appiani, L u c iam ,H ely ch ii , E u - ftathii, & H ippocratis probaiTet, aliaque alibi non o b via, nec ulli in ­ terpretum antea obfervata, e Graeca litteratura attuliilet; tandem c o l­

ligit, nequaquam angina, moerore, aliove m orbo, fed reste fu?, manu coJlo injecta infelicem fpiritum exciufiife ftrangulatum que periiffc perditisfim um m o rtaliu m : poft mortem vero non iepultum fuifie5 (neque enim ifto tem pore amplius cadaver abjicere aut infepultum relinquere fibi religion i duxiiTe Ju da:o s,q u o d non licebat dum cafta religione M ofaicas leges obfervabant) ied in notam omnibus & defti- natam cadaveribus & belluinis purgamentis voraginem ac Geen- n am Trf^vij abjeftum fuifle : qui locus tesqui inftar Gum

«flet horridus,em inentibus hic illic rupibus, iftis im paftum infelix cadaver ruptum fuiffe & vifcera effudifle. prorfus loco tali afpero ad id deftinato, nt fic fquallor cadaverum dum projiciebantur colli, forum citiu s exficcaretur & interiret, quam fi integra alibi in plan3 sb jefta lente putrefeerent. N u lla v i haec extorqueri,fed ijionte /qm

ceniet ex verbis, quibus illam hiftoriam nobis prodidit Sanflus Spi- ritus,fim plicisfim is & liq u id isfim is maximeque propriis, quibus v im inferre & co n ied u raru m fulpicionum que iom niis in direrfSs p arte s ca rapere nefas exiftim at: vanum etiam componendorum E v a n g e - liftarum ftudium ceniet,in re de qua nunquam in partes a b ie ru n t;

cum Matthaeus de m orte, Lucas de tempore poft mortem, & even tu cadaveris laq u eo alligati, poftea demti abj edique & in d e diffisfi»,

nasationem. inftituennt,

J . COM-

e r u d i t o r u m * _η

^ C O M M E L I N I C A T A L O G U S PLAM *

tArum indigenarum HolUndU^ui pr&mijfk Lamb. Bidloot disfirtatio de Re Herbaria'.

' Amftelodami, apud Heinricum & viduam T h eo d . Boom, i685?in 12*

E X Anglia menfe hujus anniM a\o Botanicum exim ium repraefenta- viinus Jul/. Rajum, cum novam plantarum methodum in publicum evulgaffet. Nunc ex H ollandia exhibemus virum 8c ipfom rei herba­

ria; ad ftiiporan nsque deditum J , Commelimm ,Senatorem A m ftelo- dameniium ampliiTimum, cujus Catalogus plantarum in H ollan d ia nuncnafcentium ,hoc ipio anno a Lamberto B id lo o , Pharmacopoeo A m ftelo d a m en ii, fuit editus. Libellus, (i molem contem pleris,valde eft exigu u s·, fed fi laborem ip tot agris,nem oribus*dum etis, coWibus- lu to rib u sq u e perreptandis, plantisque exinde colligendis adhibitum , fatis grandis atque op erofu s; nec plantarum tantum catalogum fed arbores etiam , fata, & quidquid ex terrae Hollandicae exfurgit gremio, complexus. Plantas vero indigenas dum nuncupat au d o r , non eas tantum, quas fupra hom inum memoriam inH ollandia fuapte iponte crefcunt, fed & quae ex aliis in eam delataeoris coelo & fo lo H o l­

la n d ia : asfuefadlae,& civitate quafi ejus funt dona tx, exhibet;& quidem ordinealph abeticodi{pofitaj,n eclatinetan tum a CaJj>aro & Johanne B Λ tibini* fratribus,aliisque dariffim is Botanicis, quorum feries cum c o n t r a d o i u m nominum explicatione diiTertationiEditoris fubjicitur,

fed & B elgice a Belgis duobus Remberto Dodonao & Matthia Lobelio

d e n o m in a ta s . ExpreiTa etiam funt nativitatis loca nominibus propri­

is, q u ib u s g a u d e n t ,urbes puta Hollandiae, pagi, villae, fluvii & canalei, ut adeo a b iis q u oq u e, qui linguam latinam in Batavia haud callent, &

W b a ru m t a m e n diligentiflim ifunt colledores, inveftigari oftendique aliande a d v e n ie n tib u s poffint.

Ufum lib elii huju s ulteriorem fufe jam didus Bidloo indifferta- tione ptKlitminari exp o iu it;atq u e ea pariter, quae a Medico quodam in feripto invc&ivo cu m co n tra Botanicenomnem ,tum contra indigena­

rum plantarutn proflantia m a fe aflertam protulerat, parti m experien- aacerta,partimaUorum p o p u lo ru m atque audorum teilirr.oniis c o n -

T t t 5 fu ta vit,

futavit. A tq u e u ti Botanices patronum fe femel eft profeffus itanon

ai) iis tan tum , qui reje&is Botanica; iacris, Chytniae apotheofin q u a n - d am affin gu n t, fe facit fcgregem , fed & illos, qui totum Medicin;E ne­

go tiu m ad norm am M atheleosfe inftituerc atque abfolvete glorian­

tu r, iatyrico file perfricat: pftcnditque prieterea,Neotericos nihiV aliud quam veterum cnim ben,dogm ata vidclicet de at ornis, motut materta f rtmj,fermenta tione, diflhlutiom ( f cencretione, recoxiffe. Patrocina_

tur poftea E m p iricis, fed ratione utentibus,H vppocratique fimilibus q u i divinos aphorism os fuos ex tabulis aegrotantium eucharifticij concinnafietraditur. Q uanquam autem non approbat Bidioo^qui

«xC h ym ia,B o tan icain fu perh abita, deam quafi faciunt , eam tamen E hytologicis disquifitionibusnon m in u s, quam Metallurgias & mi*

neralium anatomise ceniet neceflariam, quippe cujas fme adm iniculo plantarum deftillatio,deco& io, extradlioque non poiTit fieri. Q uar

& a lia p o ftq « a m fu fe a c doc^e pro Botanica herbisque indigenis edifle- r.uitBidloo, d e re d e inftituendoitudio Phytolpgico nonnulla addicit, Exiftim at autem Botanicorum prifeorum & cojetaneorum figuras du iigenter examinandas, aneaedemfint, quibus nos utim ur? nec tantum cadicum , folioru m , ca u liu m ,flo ru m , feminumque figuras indagan­

das, fed & palati narium que examini offerendas. H oc excipere debe- feC h y m ica m analyfin,unde luculenter patere ppifit, nura eodem ex proceiTu fuccedant eadem ; dein difeernenda legitim a a fp u riis,& tuin con ip icu u m fpre, num re d e Botanicorum m entem ,titulos, vocumque fignificationes perceperim us; quin & appariturum , Auftoresquos·, dam m inus dextram tribuum diftributionem confecifie. Prxmidx

h uicdisqu ifition i ufum m edicum tanquam coronam atque coroni­

dem im ponendum : hunc enim, fi contrarium teftetur fucceillim, do - cum ento fore,aut errafle anteceilores noftros,aut nos no iatisliomoge- lieam inveftigaffe plantam , Q uod ignota attinet,haec primum, quan­

tu m ex figura extern a,o d o re& lap o re conjicere lic e a t, adchflem a ii- cujusgeneris referenda,ignisque examini deftinanda, unde cui fp e c ie i propiu s unaquaeque herba accedat, m anifeftum fit /urorum. D e fi­

n it tandem in lau d eftu d iib o tan ici, cumque circitabis m ille an n o s parum vel nihil lum inisallatum ei fu e rit, (qupd& B o ta n ic is objecit H elm on tiu sjidvel m axim e nunc temporis excolendum exo rn an d u m -

«jue efle contendit, laudatque tum C oufujes S en atu m q u e A m fte.'

/

Jot/anienfiuni, q u i u fu i m edico,exoticorum que cu ltu ra te r tu m ip a - fiolifliroiim deftinariit,tum Coma elirnm i r p rim i s Ipedatiffmaum, q u i n o n n o tas tantum collegit herbas, fed & j ab aliis nullibi & nunquam re p e rta sH o lla n d ia plantas nota ND. d iffin d a s, detexit, longeque p lu res h o c opufculo jam fub prelo iudante congcfijt, aiiquando

S i ip fas luci exponendas.

OBSERVATIO RARA

circa aquam R hodani, Jac.Spon Med. D . LugdJ

O lUritur inter medices, in qu it Plinius, cujus generis aqiu fint « -

ttlijfmz. Stagnantes pigras que merito damnant, utiliores que profluunt exiftimantes: curfiu enim percujfuque ipfo extenuari atque proficere. H in c m agnorum & rapidorum fluminum aqua falubris effe debet, fi praefertim multum limi non vehat fecum. Parthorum Reges, inquit idem Plinius, ex Choafpe & Eufco tantum bibunt. Indo­

rum R eguli ex folo Gange. Tot populi varii, tot varias potant aquas, fo n ta n a s, pu teales, nivales, pluviales, flu viatiles, necefiitate &

com moditate potius c o a d i, quam fanitate. In ultim o m eo per G alliam itinere, Arelate pertranfiens, qua: eft urbs antiqua ad R h o ­ danum fua in paluftri folo ,obfervaYi fontes nullos effe, faltem qu o­

ru m aqua potabilis & laudabilis foret, nec pariter pu teos; attam en ip fo s aquam limpidiffimam & optimam bibere. Q u an am illa fo r e t aqua mquiflvi. Eandem retulere m ih i, q u a m a n ia noftra p r o lu it : ^t quo pad o refervaretur,addidere. E x medio R h o d a n i fiu e n te accip itu r,& domum affertur, ubi in cellis vinariis reconditur jn t r a m axim as figulinas u rn as, in quibus fubfidcntia omnis per ali­

q u o t feptim an asau t menfes deponi permittitur, antequam potetur.

Hinc p u r a & optim a aqua habetur,quae non folum per plures men­

fes,fed p e r an nos plures,im o per feculum integrum incorrupta con- fervatur. R e p e rta : funt enim aliquot u rna aqua illa plena, in do­

mus alicujus ru d e rib u s, quae a centum fere annis jacebat. Q uod fi a . qua haec-R.h0(Ja n j h o c quo dixim us m odo depurata, in navibus fu - pra mare transferatur, incorrupta permanet,modo /It ilia in figu lum urnis refervata·. a lio q u in fi in doliis ligneis, corrumpitur ,Sc dein exe­

d o ahquo tempore iterum depuratur, & potabilis ut antea evadit.

ERUDITORUM. m

Ergo illa corruptio a lign o putredini potius apto,quAmvafa

q u o d in nautarum gratiam notandum . Etenim noti eft fortc j|]3 proprietas optim am & incorruptam aquam'praebendi Rhodano fo li trib u en d a: fiquidem & in O ccitania qui circa fluviolum ViioUrle ha bitant,idem de i pf i u s a qu a decantant, nec dubito m agnoru^

fertim fluminum aquas id proflare, ve Juri Rhenum & Danubium, fi todem m odo recondantur. Q uod P h y iicis& cu rio fis prp-ponendutn cen fu i, non tantum u t theoricam<\uaeftionetn,fedetiarn ut in ufu^

revocetu r in.iis lo cis,u b i laudabiles alias aqua: non habentur. Ita apud Lugdunenfes n o ftro s,q u i puteales aquas non om nino limpi.

das ac puras b ibunt, Arelatenfium jam non invidebo Jym pham , ubi m agnas· mihi fingi urnas curavero. A dfunt enim nobis Rhodanus drntie pr<erapido fluens, Ararque dubitans qus fuos curf,u agat. IJle purus & lim pid u s, ifte impurus & lim ofus,unde potui minus co m ­ m odus. Sequana tamen Lutetiam intcrfecans, lim o turgid\ot cfl.

potatur tamen & fana putatur poft integram defaecationem. PUt.

gans eft praecipue advenis ob exiguum falem ex lim o & recremen- tiis variis ab illa convectatis. Plin: Aquam quam optimam, aeri βηηί- hmam efle oportet, hoc eft,tenuem & q u am m in im u m fecundis quali- jatib u s dotatam , in fipid am , inodoram ac pellucidam .

HISTOIRE DU CALVINISME E T CELLE DU Vapifine mifes en parallele , ou Apologie pour les Re -

form ateurs,pour la re fo rm a tio n i pour les reformez,diT>ifee en quatre parties ^ contre un libelle in titule / ’ bifieire du

Calloinifnte p er Mr+Maimbourg.

live

Hifloria Calvinifmi & Papifmi paraZ/e/a,

vel

A pologia Reform antium , Reformationis,& Reformato­

rum, in quatuor partes divifa. Adverfus libellmn cui T i ­ tulus e ft: Hi/loria Calvinifmi Dn*Aiaimburgu*

Roterodam i 1683. in 4, & 1 %.

ap u d jA rn , Leers.

Prodit

P ^{(R o cik} jam p o ft illo s, qui M aimburgianam C alvinifm l hiftoriam

& a nobis in fuperiorum mcnfium a d is relati fun t, is cujus fpem illa fecerunt; juftar, ut dici io le t , armatura: bellator,ar- g u m e n to ru m phalan ge& add efend en d um ,6c ad im p ugn an d um in ~ it r u d u s . Prius operis parte prima, alterum fecunda pracftandum fum fit* N o s de prima nunc agemus, dilata "in meniem iequentem a lte ra . In prafarione Gallum fe profitetur a u to r , fed extra p a ­ tria m viventem : neque tamen fatis tutum putavit, ut nomen ederet,

R e g is longas manus, & iras veritus. Has ab advcrfa: partis fcripto- rib u s incendi queritur, dum non folum Reform atis veteribus rebel­

lion es & bella civilia immerito imputent ; ied & A pologiftas recen­

tes magna: advcrfus Regem infolentia:, per calum niam a ccu fen t, &

ignobili cautela efficiant, ut fum m o rigore adverfus autpres & edi­

tores defcnfionum procedatur. Sc tamen libere ait & fincere fa d u ­

r u m ,

u t veritas contra objediones falfiffimas afferatur

nec Spongi

cau tela u fu ru m , qui in hiftoria Genevenfi ad patronos quosdam in a u la R egia refpexerit, omiiiis,quibus offendi illi viderentur pojfie. A n ­ tequam vero in aciem d efcen d a t, cb ara d e r em ing-cnii M aim .burgia- ni praemittit; venalcm quc&.aula: mancipatum f t y l u m, tum ex hoc, quem refutandum deftinat, lib ro ,& Concwmbus /ejus Antijanfenifii- cU \ tum ex aliis feriptis prolixe a rg u it: eoque non m irandum elTe dicit,quod in Reform atos, quorum interitum ab aula decretum e fleiciat, tatr. acriter invehatur, q u i eodem adulandi ftudio regia, m ca iiia m inquseftione de regalibus, utut juftiorem,tam en contra ordi­

n is fui iacramentum adverfus Pontificem defenderit, <Sc cenfuram ejus,

at q u e ejectionem ex Societate infolenter fpreveritju t jam Abbatis aut

Domi v i titu lo tumidus, per vicos Parifienfes biga feratur, quos antea p edibu s triverit.

P q if haec & alia etiam acriora, Parte T.UbrJ. Cap. i. (compel­

latione ie m p e r per m odum epiftola: ad amicum quendam dired a)

Zvinglium a .M a im b u r g ii convitiis liberatum it: militem fuiffe ne­

gat; ignatio Lt ojola}Dotnivico, & Francifco longe fandiorem fla tui t: ne­

que Pelagianifmum lap e re, quod dc Ethnicis quibusdam ob virtutes jncoelum receptis fcripferit, cum exiisdem virtutibus conjcdaflet, extraordinariaDei g r a tia ,n e c nifi perChriftum ,adialutem eosperve- jiifle. Ad fummum

in f a d o erraffe,aut exemplo Clementis Ale-

Anno i6$j. V u u xaudri-

E R U D IT O R U M * 5ΐτ

xandrini & Epiphaniι, eadem & duriora tradentium ·, nulla P elagiae

Jm e ie o s contagione, qua; om nia viribus humanis tribuat, quam que Sch olaftici & Jefuitae renovarint. His G uil. Poftelli immanes erro­

res objicit, quem p ro fo cio inter fundatores agnoverint. C ^ ,2(Litc_

ra to s, qai fuperata Sorbonica Theologi λ barbarie, Sacrarum Wrarum ftudia fub Franci/co I R ege reduxerint, intorque eos Guilitimilm BrijfonctHm Epifcopum Meldenfem , & Jacobum Fabrum Sapulcnfetn

defendit, hu^usepe m em orabilem & fawStum obitum ex Huberti j

Leodio refert. Cttp.j. Petri Vermilii, vu lgo Martyrii d i d i , caufam agit, nec in doctrina de Coena vacillaffe, aut Lutbcro confenfifle con.

cedit. N egat etiam uxorem ejus m onialem fuiffe·, nec referre, fi fu­

erit. E x Hieronymo enim , fervido licet & hyperbclico caelibatus prae­

cone, cor,flare, licuiftc velatis virginibus, fi voluiffent, nubere. M a ­ trim onia Sacerdotum defendit, & impuritatem coelibatus infedatur.

Cap.4. diflenfum, qui objicitur, inter Zuinglium & Calvinum , b fu n ­ dam ento R eligion is fuiffe negat. Expendit divinam providen­

tiam , qua fiat, ut diflenfiones etiam inter orthodoxos inveniantur;

cx quorum tamen cenfu Socinianos , novos Arrianos, Anabaptiflas,

& omnes fanaticorum fe d a s excludit. Eidem provid en tis divina:

tribu it, quod pauci e le d i, in purioribus etiam coetibus, multitudine reproborum circum dentur, & fub illa aliq u an d o , praefertim in per- fecutionibus, (per quas non femper, nec foli electi abripiantur,) lateant. Q uod vero ex Proteftantium Ecclefiis multa: fedae hetero- doxa: prodierunt, id veritatis indicium efie; neque aliter a d u m in E c- clefia prim itiva. H ujus enim fata cum Proteftantium Eccleliarum ftatu optim e com parari pofle : five fimplicitatem & humilitatem d o cen tiu m ; five fchifmata inter fideles, (qualia Corinthi fuiiTe ex P a u li & Clementis epiftolis conftet;) five hasrefium multitudinem; five diaboli m achinationes & hoftium f<evitiam fpedem us, Concordi­

am ita q u e & quietem externam non efle argumentum versEcckfw e, neque (Cup.y.) unionem tantopere a Rom anenfibusja&ram

v in ­ c u lo niti, nifi fola primatus Pontificii agnitione. 5 ic receptos o lim Abyjfinos & M aronitas, non corredis erroribu?, quos ab Eutychianis L· Monothelitishanikos nororie retinuerint. Obj icit d e in d e acerri­

mas mter R em an o -C ath o lico s diflenfiones, de im m aculata concepti 0-

r>($.yirg’nisj de au%ilw g ra tit, dum Molinifia A s/n in tan on m , Ja rfe-

itifijt GomariftArtmftntentiam t meant ; item de juribiu Epifcoporuw, de difciplina morum ,· & de infallibili tute Pontificii , a Clero Gallicano negata: u n d e fequatur, extra concilium , adeoque jam intra annos cen tu m , fp iritu i erroris expofitam fuifle ecclefiam. Ita intra caflra

& v a llu m Pontificia: unionis, imaginaria: & hypocritica:, pugnari n o n m itius, quam inter Proteiiantes, nifi quod hi ieparata q a afi ca~

β ι-a habeant. Uniri tamen hos fub uno capite C h rifto , & judice Scri­

p tu ra , in fundamentis doctrinas; fed difceptantes in Ecclefia R o m a­

n a , nec fub his principiis inter fe u n iri, & folo primatus utcunque a g n iti nexu ad externam pacem obtinendam Pontifici adha:reicere„

N e c audere, aut auiiirum Papam controverfias, quantum cunque graves decidere, nec obiequium inventurum efle: fic enim conde­

mnatos licct, EfcobarU, Le/fu & CaramuelU libros,nihilom inus mane»

re, & reje&a dogm ata vigere. Cap. 6. fanaticorum originem Prote- ftantium d o & rin so b je & a m , in adverfarios retorquet : ab illis enita v ifio n e s & apparitiones ad tuendos errores expeti, curioie indagari, fub levi pnetextu probari. In vita M onaftica atram bilem five melancholiam frequenter gign i, & ad vifiones eliciendas foveri: apud Proteftantes helleborum vifionariis proponi. N ec novum Enthu- fiafmi malum effe. Ad Hieronymum provocat, tam doctum & acrem viru m , qui tamen in vita Hilarionii & Pauli Erem itarum ea fcripfe- jic ,q u a : infulfiifim a SanUorum Legenda ineptiis vincant. N ihil ab»

fu rd iu s efle apparitionibus Therefi£,Carmelimrum r c formatricis, quas ta m en Arn Aldus Andilhtu Gallice vertere fuftinuerit. Fuifle longe a n te reform ationis tempora Francifcanosfpirituales , decretis Pontifi­

c iis v ix coercitos; fuifle Flagellantes,Begardos,Turlupinos^\\osc^\.\e'.

Jobannem Parmenfem aeterni Evangelii venditatorem , feculo 13 v i.

xifle n ec m u lto poft Chrifiianum Rofacrucium , cujus dogmata in libro cu i n o m e n F w i n e u n t c hoc feculo refufeitata fuerunt, Fa­

naticis acce n fcn d o scd a m efle Theologi# Myfttc* feriptores, Schonovi- umyTmleruni., Rusbrod>ium,&c. ncc Luthcranii annumerandum au- torem Theologi* Germanica, Libertinifm i, ut putat, femina continen­

tem : imo a L u th ero rejedtum fuifle Lojum (\utndam,/lfjtuerpi£ poft- ca combufturn. P ro Enthufiaftis etiam habet in Belgio plurim os ante Lutherum, Coppinum , ^mntimm, a lio s: fed & M onachorum quorundam fundatores 5 tum S.Brigittan, & Catharinom Senenfem.

Vnu 2 Tandem

ERUDITORUM* ^

Tandem "e tiam 19 Avianum, praeter vere Sandorum exerrmium jr£

orb e ,u t ait, vagantem , & fe fid is m iraculis oftentantem, vehem en­

te r invehitur. Cap. 7 . Marotum inter D o d o re s reformatos non a - gn ofcit,n ec pfalm os in Proteftantium gratiam aut uiiim,fed ut Poe­

ta m , in aula Franciici I R egis , com pofuifle feribit r hosque ptiuj a C atholicis,quam a Reform aris cantatos, im o cenfura probatos, fc cum privilegio R egio editos aliquando fuiffe. M a io ti mores tvoi\

defendit, negat tam en iMumo'o adulterium GeneVac fuftibus ccefum.

O bjicit cantiones ineptas, aut profanorum carminum tonis accom.

m odatas; Pfalterium L atin u m Breviarii ex con upta G ra e a verfione translatum , & Antonii Godavii paraphrafin a fenfa Spiritu s Sandi m ultis locis recedentem. Cap. S. p ro Beza acriter pugnat,excuiato inprim is carm ine Ju v e n ili, quod M aim burgius Bezee ofyecit, Flori·

mundi Remondi calum niam item u s. Cap.p. retorfionis loco turpis- fimos Aretini & Jobannis Cafe libros oppon it; tum qua: Cajifix v . g-

ThomasSancJbez, & ex veteribus , Burchardtu Wormaticnfis , aliiaue fcripferint, led uh orren da. Im puros vero C leri mores exautoribus ante reform ationem , Sc ex ipfius M aim burgii de declinatione Imperii , teftim onio taxat. Cap. 10. Anne Burgti M artyrium ex T h u an o , &

aliis argumentis: defendit. D igreditur inde Cap. 11 usque ad 1 4 , ut evincat veros Chrifti M artyres tum ob d o d rin am & pietatem; tum o b conftantiam , tolerantiam ,u t & ‘ num eri, fexusque & aetatis refpe- d u fuifle, qui ob religionem Reform atam & Lutheranam mortem oppetierint. N e c gloriam hanc Lutheranis denegandam ; pnfios e-

nim efle ob fidei capita, quae cum Reform atis com m unia habuerint:

nec leviores errores a Deo M artyribus imputari., Certe S. Cypria -

num non fraudari M artyris titu lo , liccc a Stepbano Pontifice crcom- jmunicatum. E xagitat Martyres Jefuitartan} praeiertim nx Angiia. &c

C h in a , allegatis contra eos am oribus Ronuinenfibus; notat etiam

Georgium Cappadocem , quem in Papatu , A n gli praferrm devote c o - Juerint, A rianum fuifle. Periecutionem in Gallia / fe r io r i fecvilo exercitam fum m a crudelitatis, & E e d e fia m Romanam m axim ae im ­ pietatis a c c u f it ; & T ragicos eafiis funeflasqueper/equentium m o r­

tes,multis exem plis confirmat., Cap. ij. Calvini A p o io g ia m facit:

& eum M aim burgius putida quaedam , a celcbe rrim is tam en adverfae f a t t is autoribus h u cu sq u e’ confidenter ofajeda, o m ife r it , ad excu-

iandairij,

Gndam, iju x C a lv in o imputatur, animi & ftyli vehementiam re ip o n - d e t, p ro te rvia adverfariorum irritatum fuifle; D eum vero hanc ejus1 u t & L u th e r i vehem entiam in bonos ufus Ecclefiae vertiffe : m ulta tam en exaggerata autaffida. Denique ejus feculi Sifcholaru m mo­

rem h u n c fuifle, & ex libris confrovertentium apparere, ut acribus d ifte riis fe mutuo inceilerint: nec parcere fibi invicem hodie R o -

m ano-C athoiicos; imo Am aldtm omnes m ortales eonvitiandi a rte (uperare. O biter n o ta t, C alvinum ferius ad reform ationis n ego­

tium acceififfej nec inter prim os reform atores numerandum efle.

Cap.i6. ridiculum efle ait, quod M aim burgius objiciat,Calvinum non fuifle Theo/ogum: aliter judicare peritiores ex R om ana Ecclefia. E x - fcriptnm fuiffe a Salmerone , laudatum a Stnpletor.o, Pasquierio,aWls.

Scholafticarum nugarum parum expertum fuifle fa te tu r; fed has a

cordatis Pontificiis ipfis im probari,quos allegat,& barbariem feculi ante reform ationem libere deferibit. Cap. i j . Angulare efle ait>

Sc imperitiae adferibendum, quod M aim burgius C alvin o Lutherum quoad eruditionem praeferat: fuifle utrique fua don a; fedLutherum omnium confenfu in commentationibus S.Scriptura; a C alvin o vin ­ ci, & hunc ad miraculum literatum fuifle. Poftea Petri V aldi lau­

des ex ipfo M aim burgio repetit; nec pudere debere C alvin u m aut Lutherum , fi quid ex eo aliisque hauferint, dum m odo (ut confidit,) v e ra & pia fint: nova enim non affecta ile. Inde ad dogm ata quae­

dam aflerenda progreditur, v.g.de Ubero arbitrio, dc gratia efficaci, de jn flificatione perfidem, dejufiitia imputata, de meritis operum, de vir- tute Sacramentorum, de fiducia, dc poffifolim e implendi legem d iv i- }!.-im ,de utilitate votorum : in quibus omnibus fententiam R eform a­

to ru m fpeciofe proponit, & reprehendi eam non polle exiftimat.

Cap. iS. ea refpondet,in quibus Lutherum C alvino juflius,five ac­

curatius errafle, feribit M aimburgius : hanc ejus phrafin exagitat autor,dein ;id allegatos errores,quosLutheranis dogmatibus gravio- resxftimat M a im b u rg iu s, fpecialia regerit & exhypothefibus R efo r­

matorum e x p lic a t: v .g . de dubitatione, cum fide fivefidu cia conjun- ttayde gratia, an a m itti non p o fit ? an Dem Pater filium von fem per generet? aa Fi/iia ep n tia m fu a m

habeat a Patre ,,nec Spiritus S*

fuam a Patre & j:j[ie ? a 11 Pater fiolus fit Deusperfe ipfum ? an Chri - f.u s dubitaverit de anim afaltite ? Cap. /f. imputatum C alv in o do-

ν ’ u u 3 gm#

E R U D I T O R U M . 5i£

gma,

D eu s hom ines ad damnationem Citaverit, «Λνκ&ηί* ' a c . cufat; refert differentiam fupmlapfanorum & i»fraldpjhnor Hm^ni.c,ue tam en concedit priores illos ftatuere, quod Deus homines ad da­

m nationem creaverit, aut, non praevifo crimine,·damnaverit. Calvi­

nu m dicit non habuifTe opinionem fupralapfariorum , & a paucjs hanc teneri: m inim e vero etiam ex hac doctrina ie q u iq u o d Maim.

burgius inferat, nempe ideam de Deo in iq u a m , m ulco m inus At\a.

ifmum i q u ip p e q u i ex Votvge alii&, q u am ex conceptu nimias ievetu tatis divinae orjatur. Fatetur tamen fupralapfariorum fententiara, incom m odam efle, &re6H us, adhaereri Augnflrno, quod & Calvinus fecerit, praecipuique ex Scholafticis Scotiu,Thojn.it, & alii quos citat, quosque M aim burgius incaute cum C alvino damnet, Su b ju n git q u xd am de corporis C hrifti in S.Coenapraefenria, quam dicit ip iri- tualem effe, fed nihilom inus realem , ob communicationem omnis virtu tis carnis C hrifti per fidem. Cap.zo. cerem onias p cclefia:lVo- mati^5<luas extollit, & reform atum cultum fine fucco & unctione, fceleti inftar, ficcam & inform em effe M aim burgius d i c i t , minime ad venim pietatem conducere, fed hypocritis latibulum praebere fta- tuit. Im probat tam en, quod alicubi inter Proteftantes ^Britanniam in telligit) ob quosdam ritus turbie excitentur, nec infirmis ex utra­

q u e parte parcatur.M yfticas quasdam rituum in R om .Ecclefia figni­

ficationes ex autoribus ritualium affert, easque vel ineptas, vel quo­

niam populo ignotae funt, in fru du o fas effe docet. Cdp.zi. in ftatu Ecclefiae perfediffim o & optim o, qui tempore Chrifti & Apoftolo- ru m , & pau lo poft fu it, nihil ex lucco & u n d io n e , quam Maimbur*

gjus tantopere ceLebrat, reperiri ferib it, add ud is teftimoniis ab a J . verfae partis autoribus. O riginem potius rituum in quibusdam Jif djifm o , plerisque vero Paganifmo deberi contendit, inter alia ex col­

latione apotheofeum cum canomzationibus , Penatium aJjonimque

Semideorum cum S an d is, eorum que im aginibus & cultu. D enique aperte adverfari Chriftianae religioni,quod ju go Judaicorum rituum » fa n d is de caufis populo illi a D eo im p o fito , per Chn/lum U b erata, fub aliud n o n m inus grave redigatur, & cultus CAriftianus fu n p li- citate & puritate fua coe]eih',quem fperamus, proxime a c c e d e n s , ex­

ternis pompis & ritibus in Papatu oneratus, iilius diifim iU m us redda- sur. Praeferri igitur meritQ debere ficcwn & fceleto fim ilem , fed

. pitim

pium &c p u m m ^ rfo rm a to ru m coetum,fucculentx &c fece »iu n d i il~

lilx. R o m a n o ru m Ecdefiae.

Partis prima Seclio five liberfecundus hiftoricuS eft, & exponit, qu o­

m o d o n o n in G allia tantum, (d e qua fere unice agit M airr.burgius,) f e d & a lib i ad reformationem perventum fit. Cap. i. Tigurini ienatus a6ta referuntur & probanturjquia religionis cura adM agiftratUm per­

tin e a t, isque con/ilio facerdotum & d oclorum , plusquam tfoo.adhibi- t o , tempore etiam ultraCexennium induito, optim o ordine & tircum·*

fpccix procellen t: optatque ut ubique eo m odo agi pofuiiTet. Cap. 2·.

prolixe agitur de reform atione Genevcnfi, & quaedam referuntur, qua»

(u t in prafatione a u tto r jam monueratjcertis ex caufis in r.uper a V .C*

Jac.Spor.io edita Genevenimm hiftoria omifla fu e ra n t: inter haec atrocis de C le ri vitiis & de fraudibus in reliquiis fupponendis, aut m i­

raculis effingendis. M ulta habet de Farclli , Fromentii & Vireti j q u i p rim i .religionem reform atam , ( Lutherana tunc vocabatur) Genevse praedicarunt, zelo, eorum queperfecutionibus: populi vero excefliis turbulentius aliquando agen tis, libertate publica, & EerrtAtium , urbis protcctorum , autom ate exeuiat, Cap.3. hiftoriam reform ationis in

Scotia a prardicatione & martyrio Patncii Hamilionii , qui in A cade­

mia Marpurgetifi Lutheranx doclrinse principia haiiferat, inchoat, &

notatisquae M aim b urgiu sfalfo,utait,& ad invidiam Scotorum corfi- m em orat, usque ad mortem R e g is matris MaruLetharinga deducit:

poftquam totum regnum Papism um excuilit, nulla violentia, fed o - m nium ordinum confenfn:fola regina,fruftra,ut ait,& nullo jure obni- tenre.EXC ufat aute plebem,quod perfecutionibus ab initio irritata,fefti- n a n tiu s in quibusdam locis ad diruenda monafteria progreffa fit .Cap.4 Maria Stuaru , quam ut Sanftam & martyrem mire extollit M aim - bu rgiu Sj& r alii exearundem partium feriptoribus,mores corrupti/fi­

mos eu m in m odum exponit, ut appareat, quicquid ei mali contigit, tionC alviniTm o,fedipfiusculpsc efle tribuendum. Cap.j. dereform a- tioncin A ntii* a g it, Burnctumfecutus contra Samierum,yacm nihil nifi calumnias & m endacia compilafle notat. Inprimis obfervat,tjuod doftrmaJTic/fyfnunquam planecxtinfta fuerit in Anglia/edadLuthe- ri usq; tempora clam d u ra v e rit: idqueprobatexpoenis, qua: plurim is obillam doftt\nam> affictis tamen erroribus, irrogat* fuerint.. D ein

Hcnrici FIU gefta accura te enarrat, & Maimburgii T h eologiam no-

ERUDITORUM . ·■#}

m , quod C ath olicu m illum manfiffe ftatuat, qui Pontifici obfeq u iu m d e n eg ave rit: unde exem plum oftendatur, falvareligiouel>ont:i^ t l .im autoritatem fubruendi. Prom oviffe vero H enricum reformationis Ci­

p u s, etiam per vifitationem & dcftruitioncm monafteriorum, cum im m ania religioforum fcelera deprehendiffet, & monachorum poten­

tiam debilitare vellet; dein permitia plebi ledione B ib lio ru m ; dectc.

tisetiam fynodicis, per qux multa dogm ata Pontificia correcta aut fuspenia fuerunt: faventibus reform ationi Tboma Crammcro ArchL Ep.Cantuarienfi, & Tboma Cromvvello, R e g i a Secretis, poitea Effexio C om ite.N ond iffitetur tamenCapJ ,L u theri iententiam tunc inAnglia receptam ,fed ZuinglUmm a Petro Martyre p o ilea ,fu b E d u a rd o VI introductam fuifle. R egis hujushiitoriam , atque abfolutje fub illo re­

form ationis recenfet, notatqtre,omnia fine ca:de & fanguine peradla fuiffe, confentientibus aut diffim ulantibusEpifcopis. Cap. 7> ina[j . ditam Mariae Regina: crudelitatem in Proteftantes, optime licct deipfi m eritos, etiam marito Philippo Htjj>amaritm Rege & Reginaldo Polo Cardinale Pontificis Legato non fatis probanti, exercitam deferibit, adminiftris potiffim um Gardinero Winccftrtcnft & Bomcro Londi- mnfi Epifcopis. Crammeri m artyrium refert, & ut rejecta,quam fpc veniae ei extorferant,palinodia, dextram fuam , Sca:vola: exem plo,ro­

g o im pofitus, prius ipfe combuflerit. D ein qua: m ortua Ma­

ria Elifabetha ad perficiendam reform ationem placide & fine fan­

gu in e peregit, indecjuediverfum utriusq; religionis genium explicat.

Tandem etiam Eboracenfis DuciJfji declarationem, quam Maitnbur- gius hiftoria: fua» adjecit, nihil fani continere, & verifim ile videri ait, eam, illius poenituiffe, cum biduo poft moreretur, Cap.g.dt-

du citu r, m otuum caufam in Belgio m inim e C alvin ifm o tribui potu-

ifle : fed eos ex rationibus politicis, ob violata provinciarum privile­

gia excitatos fu iffe, culpa Granvellani po tiffim u m ; quod probat ex autore G allo Proteflantibus minime am ico, & clerico, m inom erv

LeLabottreur , in Addit, ad memorialia Micbael.Caflfln.nii. N o t a t

etiam ex Meterano , ab anno 1522 usqueadtum ultuni bell icum A n n o

1567, m agnam jam copiam Reform atorum in Belgio fu ifle , & plu s-

quam quinquaginta hom inum m illia religionis cauia p et v a ria fup-

pliciorum genera periifle. R eligio n is itaque initium n o n a libero

exercitio, fed a profefilo n e, licet inter per/ecutiones, num erandum

fi!e: fccus fi fiat,C hriftianifm i principium in ieculum quartum col­

locan du m fo re. E x eadem ratione Cap.9 probat, minime verum

e f l e ,

q u o d adveriarius tradat, violentis modis reform atam dcdhinam

in G a llia ftabilitam fu ifle; cum ne unicum quidem exemplum affer­

ri p o flu ,q u o d aliquis ad religionem hanc amplectendam m etu mor- cjs , au t alia vi, quali Rom ana Ecclefia utitur, coa&us fu erit: n eqye an tean nu m iyio arma fumta,cum tamen abanno i52iLutheri d o d rin a in Galliam delata plurimos feftatores jam inveniffet,& multi o b e a m ad fupplicia raperentur, ut adeo in fanguine M artyrum ad veteris Ecclefia: exemplum Proteftantium religio ilabilita fu e rit; & anno ijjp ante bellum poftea exortum jam plusquam 2000 coetuum nu­

merarentur, ita ut etiam fynodo N ationali Lutetiae celebrata con- fc/iio fidei confcribcretur, qua adhuc Reform ati utuntur. Caeterun»

r e g u l a m ,

q u ®d fine perrniifione publica Evangelium praedicari n o a

d e b e a t, repugnare juri d ivin o , & exemplo A p o ito lico : nemini e- n im id prohiberi pofl'e,qui morte luere veritatis praedicationem velit.

D ein Cap.io usque ad 21 fiv e ultim um , prolixe o ften d itu r, quam in - jufle & fu b d o le bellorum civilium , per annos 4 0 in Gallia geftorum*

calamitas Reform atis tribuatur; cum vel ex feriptoribus R om an a­

rum partium conftet,caufas bellorum iftorum v e lo m n e s,v e l faltem praecipuas & plurim as,politicas fuifle; Lig& potiffim um , cui Gatho- Jicx&c fa n d x nomen fecerant, quam que ne Maimburgius quidem nunc, cum viftrix pars Borbonia regno potiatur, probare audeat, im ­ putandas. Notanda eft fingularis & nova, ex feriptore quodam iu- perio ris sevi eruta nomenclatura vocabuli Hugonotorum, qua: ab [{lig o n e Capeto deducitur, quod hujus pofteri Borbonii adverius G u ifio ru m C aroli M . genus ja&antium practenfiones, a Reform atis defenfi fu e rin t. Obfervari etiam meretur, quod Cap. i j . cx hiftoria E cclefiailica Reform atorum , & ex Synodorum decretis allegat, im ­ probatam fu ifle plebis licentiam , quae imagines fine M agiftratus autoritate p e r tum ultum fuftulerit. Videatur etiam Cap. 17 , ubi

difputatur n u m om n ia bella religionis caufa fufcepta, injuita fin t;&

quatenus liceat p ro C hriftian is populis alienat ditionis, injuita per- fecutione oppreills, a rm a fumerc_..

ERUDITORUM, 5x9

Amo C O N .

CONTROVERSES F A M ILIE R E s, QU

les Erreurs de la religion P+Rt ( f c.

id eft,

Controverfe familiares, five errores Religionis

p rx te n fx Reform atae, re fu ta ti e x S c rip tu ra ,C o n c iliis

&. P a trib u s.

Lutetiae Anno i68j in ix ♦ apud Ant. Dezallier.

A Utor, P ro vin cia li Je fu i turum in A quitania, in approbatione ti- uilo libri fu b ju n & a, dicitur Johannes Leonhardw de F en is, ex Soc.Jefu. U titur form a D iaiogiftica, & m agno cum rig0ie, ag j r>

ut R eform atos haerefeos & impietatis reos fiftat. Itaqueparte p ri­

m a, rap .t ufque a d $ vitam aeternam illis abjudicat, quod non fer_

vent mandata D ei, & fervari pofie negent; quod fidem & confcien- tiam fuam , neque ex verbis, neque ex fenfu five confequentia Sacra Scripturas firm are p o ifin t; quod plane careant Scriptura, quia tefti- m onium Eccleiias rejiciant; quod contraria Scriptura doceant; quod eam corruperint & Verfiones m utaverint. Cap.6 & 7 M iniftros fi- VcPaftores illorum n o n a D eo, fed a D iabolo miffos contendit, Cap.$t jj,io dogmata quaedam aggreditur, q u a Deo & rationi adverfari &

per quae ad omnia vitia homines im pelli, ab operibus vero bonis,vir­

ginitate praefertim, removeri ait. Cap. n . Faeminis honeftis deferen­

dum effe R eform atorum ccetum fuadet, tum ob alias caufas, tum o b hanc, quod m atrim onia ob adulterium diffolvenda ftatuam, &

fic in maritorum poteftate fit, commiffo cum aliquo fcorto crimi­

ne, conjugii vincula quoties velint rumpere. Cap. 12 narraris, quae Lutherus & alii Philippo Haffia P rincipi circa admittendam pellicem olim fuaferint, Polygam iam a Reform atis probari non veretur af- ierere. Cap y P a fto re s , quique eos fequantur, ftatuit effe haereticos, quia Eccleiiam , quae tempore reform ationis vera fueric, d eferu crin t.

Caji.14 reJata Synodi Dordracen& autoritate,a Reformatis a g n ita ,fe -

qui dicit, E ccle fia R o m an o .Catholicae judicium lon pe m a g is a gn o -

fcendum fuiile. A pplicat hoc Cap. / j ad Concilium T rid en tin u m .

Cap.16 (S 17 Loca C a lv in i in plurim is articulis a d d u c it, in quibus fa ­

teatur,

teatur, Eccleftse prioru m feculorum ad Gregorium usque M agnum >

doctores eadem ftatuifle,qua:Rom ano-Catholici fta tu a n t,& fic fe ' m etipfum fuosque fedatores innovationis reos faciat. Cap. 18 refert»

Bezam in colloquio Pojflaceno negafle praefentiam Chrifti in S.coena, ean d em tamen affirmari, aut /altem non improbari decreto Synodi C a ren t onenfis anno 1631: ex qua contrarietate manifeftum fit, apud R eform atos non efle fidem C hriftianam , quia fermo eorum non fit,.

e it , eft, non, non.

P a rte II Cap.i certitudini falutis,quam Reform ati fibi promit­

tunt, contradicit, quia non habeant fidem, nec fccuri efle poifint de perfeverantia, nec iin tin E cclefia. Cap.2 tutius efle ait m ajorem nu­

m e ru m ^ nom en Catholicum fequi.inprim is quod Reform ati fate­

antur, falvari etiam pofle homines inEcclefia Catholica. C ap.3 & 4 prolixus eft, ut Reform atos extraEcclefiam ejiciat, quia fuifle Eccle- fiam oporteat ante Reform ationem , nili Chrifto contradicere velint, in v id a m & perpetuam ecclefiam promittenti. Illam ipiam autem efle,quam Reformati deferuerint; quo argum ento multos converibs efle jaciat. Addit & alia A tvifibilitate ecclefia,de n ovitatefchifm atis, de moribus Lutheri, C alvini,Bez£ ex acerrimis eorum in fe& atorib u sd e- futnta. Addit non pauca de diflenfu inter Proteftantes, qui fe in vi­

cem hserefeos accufent. Dein ad firmandos articulos controverios pergit, agitque c a p .j feq q. de im aginibus, de invocatione S a n iia - rum & Angelorum , de reliquiis, de feflis,& zjuflificatione, de remiJJione peccatorum , m eritis 0* libertate a r b itr ii, de purgatione, de fa tis fa - tlio n e & indulgentiis,fcconfeflione, de votis & caelibatu: om nia, qua p o te ft, ut orthodoxa & fancia adftruens.

P a rte IIIC a p .i, 2, j·, fententias Rom anenfium , de Euchariflia, tran sfu bfldtitiation e, & M iJJa folitis argumentationibus defendit.

Cap. 4 t r a d a t de ufu lirg m Latinjt in Sacris,& de lellicn e Biblica,quam non vetari a it. CaP -S propugnat communionem fub una·, C ap.6 ,tra- ditionem; Crfp- 7 prim atu m P etri, t f neceffimem capitis v ifib ilis , &

Autoritatis d e fin itiv a , quam ab ipfis Reform atis contra Independentes a fleri dkit. D e n iq u e ad d id a quaedam pneientiac rea li, & trans- fubftantiationi po tiiiirn u m oppofita, reiponfiones/iibne$it.

An in toto Vioc lib r o , praeter illa,quae inter tot /criptores polem i- cos per fefqui feculum ventilata funt» novum & fingulare aliquid

X x x z quod

ERUDITORUM. 551

quod refutationem m ereatur,propofituin fit,expendent, 0 p e„

rjepretiiim eife putaverint. N obis librum non examinantibus ied pervolventibus,cum trita & fepiifim e vulgata occurrerent, fUmrna capita excerpfifle & indicaffefufficiens vifum eft. De exemplis vero novarum in Gal/ia converiionum , Sc de con viclion c miniftrorum reformatorum, a controvertiflis, quos vocant, in provinciis & civiti.

tibus conftitutis, pra:fentes rei tcftes'\udicare poterunt.

J O H A N N IS C A R A M U E L , EPISCO PI

V tg lelta n en fis ,C om itiiZem id<& ( f c .L e p to ta to s ,L a tin e S u b ­ tili/fim u s , d e n o v a D ia le S Io M etaphyfica,

V ig le v a n i A n n o i< 58 i- in fol*

I ^Nter variaferipta, quibus jam dudum A utor inclaruit, hoc eft unum e prim isfim ul & poftrem is,fi ad diverfa,quibus delnreatum,coi\- feriptum , & evulgatum e ft, tempora refpiciamus. Librum enim hunc, quem (p ag 2) ante quadraginta aut plures annos conceperat, edidit dem um }p o ilq u a m ja m (pag.3 7 ) a quinquaginta annis velplu ­ ribus p ro fejfu i fu era t Theologiam i hactenus nimirum haefitans con- fcientia novitatis & metu Cenforum ; & adhuc tim ide audax aut au- d atter tim idus(j>ag.6) quando cum evulgavit. Continet autem il­

le novam Dialectum M etaphyficam aut Scholafticam (p a g . 2) qua conceptus am bigui & obfcuri M etaphyficorum & Theologorum Scholafticorum, inprimis Thomae A quin atis, diftinde ac perfpicue proferti & intelligi poiiint. N o v a in hunc finem nomina & verba in DiiTertatione prim a M etaiogica form antur & exponuntur; in fe- eunda Philofophica & tertia Theologica variis quueftionibus appli­

can tu r ; quae eft totius hujus Operis οδ ο νομ ία . Verbum, ifyfo l 0 , gicorum , eft vel fub ftantivum ,veladjedivum . Utrumque s/femitur, fed diverfim ode tradatu r. Verbum enim fubftantivom (Sum ) di- ftin gu itu r a novis quinque Verbis, Sam -Sem , Sym ,Sow , Sam, it a , u t illud nihil denotet aliud, quam •jaEficgenerice, hrec/pci/ice: Sam ·,h a ­ bere clTentiam; Sem , habere exiftentiam ; Sym , habere jetem itatem fim ultaneam ; Sam ,h abere actum phy f; cu m ; S m , habere aliq u am durationem. N e vero quis tertium ( Sym) cum v u lg a to C o n ju n fti- vo (S m ) confundat, feribitur illud per y; quem admodum quintum

(Sum)

(S m ) co n )u g a tin -,fu s}fu t , ut a vulgato {fum , es, efi) Jiitin gui p o ifit.

D einde q u in q u e illa n ova Verba inflc&untlir per om nes m o d o s, ita ut in in fin itiv o ( quifrequentiifim ein exemplis occurrit,) iam habeat fa r e ; fem fe r e ; fym fy r e ; fom fo re ·, fum fu r e ; imo vero conjugantut

e tia m paiHve,fed tantum in tertia p erfo n a fetu r,h abetu r effentia -,feturi, h a b e tu r exiften tia;^/w , habetur aeternitasi!muItanea;_/W»>·, habetur a£Vusphy/icus; fu tu r,habetur aliqua duratio. C um autem haec ip * Ca verba (iam ,fem , fym , fom, fum) non fignificent a&ivo-tranfitive, huic defeituiconiiiltum fu it per alia quinque verba derivativa: Samo ( a hm ,)Jem e,(a fem ,) fym o (a iym ^jfomo (a iom ,)fu m o (a fum ,) quae iignificant ad ive ac tranfitive, dare aut communicare ejfentiam , exi*

flentiam & c . E t ficut per imitationem vulgati verbi fubftantivl (fum) form atafunt quinque illa fam , fcm ,fym ,fom , fum ,ut pcrfcctos cilendi m odos exprimant t ita ad imitationem horum ipforum alia q u in q u e nova verba finguntur: fa im ,fe im , fy m , fo im , Ju im ; quibus m o d i efiendi imperfefti,videlicet eflentia aut exiftentia imperfecta & c . defignentur. In verbis Adjectivis haeret circa participia; quae funt vel ufitata vel nova. Ab ufitatis deducuntur Abitracta n o v a : ab a- m aturus, am aturitas; ab amandus, am anditas. N o v a derivantur ip fa a tertia perfona pluralis numeri in ornnibus temporibus Indica­

tiv i & C onjun& iviM odi ·, ab Amant, A m an s, Am atusj ab Am abant, A m abam , Amabat tu ; ab Amaverunt, A m averuns, A m averutus ■, ab A m abunt, Amabuns, Am abutm ; ab Am ent, Amens, A m euu j ab A - ln a re n t, 4 m arens, Am aret us; ab Am aviflent, Am avijfens, A m avijfe- it t i; ab A m averint, A m averin s, A m averitus. E t ne quis forte con­

q u e ri pol fit de inopia novorum hujusmodi Participiorum , feorfum

q u o q u e

deducuntur contrafta a contractis Praeteritis & futuris: Am a-

runs & A m a n tiu s ab A m aru n t; Am arans & Am aratus ab Amaranf;

A m arins & A m a ri tus ab A m ariht; Amaffens & Amaffctus ab Am af- fent. H a c Participia ita fe habere putat hX 3 XQxpag. 2 j,u t tam etfi fm - fliciter n ccejja rta nonfint, ad magnum tamen Metapbyficu diale il i ^ ten ­

dorem & ornatum conducant,fi tUti aliquando utam ur. Q uod ur fa ­ cilius credatur, n o n profana, fed iacra exem plap a g. 36 adducuntur.

Quando enim M attb . caf 1. v . ip, Vulgatus le g it: Jofcph autem, V ir ejus,cum ejfet \uftus & n o llet& c . & Arias M ontanus,per p articip ia;

Jofeyh autem, Y « ejus, ju ilu s exifien stfn on volens·, Dialedtus M eta-

Χ χ χ 5 p^y-

E R U D IT O R U M . 533

phyfica d icit: Jofeph autem , Vir ejus, effens juftus & Kon v e Uens, Q u a n d o ibid.cap. 2 . v.g. Vulgatus fcribit: Q ui cum audiiffent ^ eg em , abieru n t; & Arias M ontanus, per participium: Illi autem audien­

tes R egem , profecti fu n t; Dialectus Metaphyfica vertit·, m , autem audivijjentes R egem , profeiti funt. Q uando Joh. u[t%

Vulgatus habet: funt autem & alia multa, q u z fecit J e fu s^ u sfifc ^ banturperiingula, nec ipfum arbitror m undum capere poffe eos, qui firibendiiu nt, l i b r o s & Avias M ontanus per participium : funt au,

tem & alia m ulta, quacunque fecit Jefus, quae fi fcribantnr ad unum, nec ipfum arbitror m undum capere poffe firiptos Jibros; Diale&us Mctaphyfica interpretatu r; funt autem & alia multa,quarcunque fecit ipfe Jefus, qusfifcriberentur fingillatim, ipfum arbitror m undum non polle capere libros fcnberctos. Longe vero major ufus tribuitur n o ­ vis verbis: Sam, fem, fym etc. N am haec aptantur vexatiifimis quaeftionibus,e.c. an Materia Prima habeat Sare (eflentlam?) \ w f i r e (exiftentiam?) An m undus, fi ab aeterno fuiiTet a Deo produ&us, habuiifet Syre (aeternitatem fimultaneam?) An entia rationis ha­

beant Saire (eflentiam imperfeitam?) &c. Ubi non negam us, fi ad res ipias reipiciamus, non pauca notatu digna pro iis qui his ftu - diis delc&antur, inprimis indiifertatione tertia, quae Theologica dici­

tu r, ingeniofe im m ifeeri; an vero novis hifce vocabulis tanta infit vis, ut quod putat A utor, nuda veritas,omni am biguitate exclufa, fta- tim concipi poiTlt,judicet,qui velit: quem adm odum nonnoftruirij fed Pontificii,Humani Erdemanni, perfonati Scriptoris, judicium ex ore Viri,quem vocat, Eximii eft in JntiCaramuele pag. 16, Cammuelem habere ingenium ut otto, eloquentiam u t quinque, judicium ut duo,

T I B E R E , D I S C O U R S P O L I T I ^ U e s

f a r Tacite du Sieur de la Motte JoJfeyal

d? A ro n fel\

hoc eft

Tiberius feuD ifcuriusPolitici in Tacitum D o m in i

dc la Mothe JoiTeval d Aronfel

Amftelod, typis Elzeverianis Anno in 4 ·

Tacitr

r Aciti graviffimi annalium conditoris ranta femper autoritas a- p u d eruditos & exiftimatio f u it, ut veterum icriptorum nemo iit, in q u o vel enarrando vel interpretando to t literarum notitia il- luftres viri fuerint occupati. Ex omnibus tamen illis, qui ejus libris

o p e r a r o

impenderunt, vix duos invenias, qui eodem confilio d u fti

(in t,a u t idem commentandi genus elegerint. Cujus rei rationem D n . de la Mothe in priefatione Tiberi© fuo praefixa prolixius evolvit, ac inde quid a ie in novoifthoc opere poft to t in Tacitum commen­

tarios prseftitum fit, ediderit. Selegit autem ipie iolos iex priores annalium libros ©bfervationibus politicis illuftrandos, & a Rom ano- rumMonarcha tertio,cujus ifti vitam deicribunt,tradatui nom en im - pofuit. Inftituti ratio & rerum , qua; traduntur ordo, haud parum convenit cum methodo, qua antehac PiusMutius confiderationes fu - p e r T a c itu m Italicas confcripfit. Nim irum in capita divifum opus p rim o fubinde loco textum Taciti latinum, qui didum aliquod au t fa ih im ad vitae civilis inilitutionem pertinens receniet, pro titulo ex­

hibet. Quae poftmodum in argumentum quodvispropoiitum Au­

to r diiTcrir,ea magnam partem ejusdem Taciti funt, e feriptis ipfius pasfim colle& a, ac continuo orationis curfu ita apte co n n e x a,u t Tacitus’;velut lui ipfius interpres producatur. Sub cujusque capitis finem recentioris hiftoriae exempla conferuntur, quo loco A utor inprimis Ludovici XI, quem Galliae Tiberium vocat, resgeftas& im ­ perandi arcana examinat. Placuit autem patrio fermone agere, ac p ro in d e gallicis literis mandare, quoecunque Tacitus latine dixit. Ubi p otuiifet quidem autor operaTriumvitorum fuse nationis uti, vide­

licet R udolphi leM aitre, Dominorum deChamoallon & Ablancour, nifi ipie m entem potius Taciti, quam verba exprimere iluduiflet. Hinc varias etiam lediones ac interpretum controverlias fere femper praeteriif, iis iolis quandoque, fed breviter annotatis, quae ienfum a- hquem in te g ru m pervertere videbantur. Omni enim ftudio ad id unice

(nec fane perdidit operam ,) ut ideam boni princi­

pis ex «s

quae in Tiberio,etiam quum malus autore Se­

jano eflet, laudem m erebantur.

ERUDITORUM, 53y

FRANC

FRANC ZTPMl , IN ALMA UNIVERSITATE

ΙοΎ> A n ie n fiM e d ic M e e n t.(f A n ato n tU ta m fin e ^quam cutn βκ~>

g u in is ejfufioneiAcl n orm am m agnt Btlfii Profejfforisfiun- d a m e n ta M edicina Phypco-Anatom ica.

Bruxellis ap./£gid. t Sarilcvens 1683, in 8.

I Mdefcffo non minus Chym icorum qu^m. A natom icorum atqua Phyiiologorum labore atque ftudio cum hoc, quod colim us, fccu- lo adeo mirabilis Medicina contigerit M etataorphofis, u t multa, quondam pro veris habita, nunc ridicula evaferint, ac de quibus An­

tiquitas nequidem iomniavit, in lucem hadenus prodierint: A utor, non ingratas L e d o n futuras fibi perfuadens has Inftitutiones M edi­

cas, eas publico deftinavit, velut tales, quas novis Anatomi* inventis ac Philofophiae modernae a te fint adaptata:, ac phaenomenorum mul­

torum , fecundum Neotericorum plerorumque hypothelm mecha­

nicam, explanatione exornata’, omisfis, aut adj minimum rejedis iis, quae Medicinam obnubilant ac tyrones confundunt. Partium,qui­

bus om nem abfolvit tradationem , conftituit fex, quarum prima de M edicina in genere agit,reliquae Phyfiologiam,Hygieinem,Pathologi- am , Semioticam & Therapeuticam exponunt, fatis quidem accurate,

& fecundum m ethodum Praeceptis ejusmodi adaequatam. Inter a- lia, ubi Ladis naturam ac produdionem inveiligat, quamvis hujus m ateriam, ieu chylum per arterias mammis adduci fuftineri queat, d u d u i tam en thoracico hineque ad mammas derivatis furculis idem m unus deferendum cile per autopfiam evincere iatagit,qua in canicu.' lis ladantibus ramos ladeos ex cyfterna lumbari ac d u d u thoracico ad m am m asdiftribui,aliquando advertit, illo ic. m odo, quem pro invifibilibus alias ladeorum & lymphaticorum ramulis pervelligan- dis ac deprehendendis fibi peculiarem, ex admirandis iftismagni Bil- fii Secretis, in iola Lovanisnfi llniverfitate aflervatis , & i Serenisil- m o Parmarum Principe tunc temporis Flandriae acBraiijjtix G u b e r­

natore fibi concedis, posfideat. Ubi in parte Therifleutica, in d i­

catorum a tq u e Rem ediorum , v. g. purgantium, /iieforiferorum, ve­

nae Sedionis,cucurbitularum &c. ufu difierit,illorum x tio lo g ia s feu agendi rationes mechanice fatis explicat, Illud n ihilo m in us m irori

c o g i -

cogimur, curB ilfii illius, cujusAnatomiae cruentx aeque ac n o n cru- tn tx Fundam enta fua fe Fuperinftruxiile atterit, inventorum & para­

d o x o ru m , v.g.de labyrintlio d u d u sro riferi, m otu lymphae feu roris a ce n tro ad peripheriam, de dudibu sM ofch ad R en es, nullam fe­

cerit m entionem ; vaiorum La&eorum ufum juxta Afellium & Pec- cpietium adrniierit&e.

OBSERVATIO CI RCA LONGITUDINES

locorum q u o ru n d a m in Tab. Geogmphicis n o n f a t i s accurate d eterm in a ta s. E x T ra n sa ttio m b u s Philofophtcis < 4 n -

g lic a n is n.143 excerpta.

O llantopere non raro in defignanda locorum longitudine Geo- graphi a ventate aberrent, id & olim pluribus exemplis com ­ probatum , & nova nuper obfervatione in Infula S,Laurentii patefa­

ctum fuit. Solet huic Infulae com m uniter 75· xquatoris gradus tri­

b u i; in tabulis etiam antiquioribus ipfa fere a 78 gradu incipit & in 88 usque porrigitur. Majorem tamen hanc latitudinem vera effe quidam Dn.Heathcot,Anglus, Chirurgus navis onerariae in illas re­

giones euntis,occafione Eclipfeos Lunaris, quas d.19 Aug. 1681 acci­

dit, detexit: legitnrque ejus dem onftratio in Transadionibus Philo- iophicisLondinenfibus,poftquam fuerat Societati Regia: a ClariiH- m o Mathematico Dn. Flamftedio communicata. Quieverat nim i­

ru m navis in finu quodam auftrali Infulae S. Laurentii, ad eam par­

tem , quxLufitanis Terra dei Gada dicitur. Illic difpofitis in litto re m athem aticis inftrumentis, adhibito etiam vice horologii pendulo, cu ju s vibratio una minuto fccundo vefpondebat, coepit ediplin lau­

d a tu s D n .H ea th c o t obfervare. Etfimulac animadvertit extremam co rp o ris lunaris fuperficiem umbra tegi, ad metiendum Procyonis altitudinem ipfe fe paravit,datis interim amico hispartibus, ut vi­

brationes p enduli accuratenumeraret,qua: inter initium eclipfeos &

tempus x i f z altitudinis ftellae fierent. Diftantiam Procyonis ab ho­

rizonte invenit 25 °» 3°5 Vibrationes autem penduli fuerunt 140, quod eft zo'/ tem poris. Poflero die altitudinem Solis m eridio­

nalem meiiens, loci latitudinem reperit e/Iejp°, 20'. E quibus o- mnibus den^ue co llegit, tempus obfervatae ftellse fuifle horam ma-

Anno /iij, Y yy tutinam

E R U D I T O R U M » «7