67 Konkurencyjność polskich producentówżywności i jej determinanty(3)

4

Konkurencyjność polskich producentów

żywności i jej determinanty

(3)

INSTYTUT EKONOMIKI ROLNICTWA I GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY

Pantone 348C;

Pantone 382C;

Pantone 108 C.

MONOGRAFIE PROGRAMU WIELOLETNIEGO

67

ISBN 978-83-7658-709-7

WARSZAWA 2017

MONOGRAFIE PROGRAMU WIELOLETNIEGO NR 67

Konkurencyjność polskich producentów żywności i jej determinanty (3)

Konkurencyjność polskich producentów żywności i jej determinanty (3)

Warszawa 2017 Redakcja naukowa dr Iwona Szczepaniak

Autorzy:

dr Łukasz Ambroziak mgr Małgorzata Bułkowska dr Katarzyna Kosior prof. dr hab. Henryk Runowski dr Iwona Szczepaniak mgr Mirosława Tereszczuk dr hab. Ludwik Wicki, prof. SGGW

ROLNICTWO POLSKIE I UE 2020+

WYZWANIA, SZANSE, ZAGROŻENIA, PROPOZYCJE

Prof. dr hab. Henryk Runowski i dr hab. Ludwik Wicki, prof. SGGW są pracownikami Szkoáy Gáównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.

Pozostali Autorzy publikacji są pracownikami Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ĩywnoĞciowej – PaĔstwowego Instytutu Badawczego.

PracĊ zrealizowano w ramach tematu

Ewolucja i perspektywy rynków rolno-spoĪywczych

w zadaniu KonkurencyjnoĞü polskich producentów ĪywnoĞci i jej determinanty.

Celem pracy jest ocena konkurencyjnoĞci polskich producentów ĪywnoĞci i jej wybranych determinant.

Recenzenci:

dr hab. Krzysztof Firlej, prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie dr hab. Karolina Pawlak, prof. Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu

Opracowanie komputerowe Anna Staszczak

Korekta

Barbara Pawáowska

Redakcja techniczna Leszek ĝlipski

Projekt okáadki Leszek ĝlipski

ISBN 978-83-7658-709-7

DOI: 10.30858/pw/9788376587097

Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki ĩywnoĞciowej – PaĔstwowy Instytut Badawczy

ul. ĝwiĊtokrzyska 20, 00-002 Warszawa tel.: (22) 50 54 444

faks: (22) 50 54 757 e-mail: dw@ierigz.waw.pl http://www.ierigz.waw.pl



Spis treści



Wstęp ... 7 dr Iwona Szczepaniak

1. Wpływ uwarunkowań makroekonomicznych, politycznych i społecznych na konkurencyjność sektora żywnościowego w Polsce

w kontekście procesów globalnych ... 9 dr Katarzyna Kosior

 :SURZDG]HQLH

 *áyZQHF]\QQLNLZSá\ZDMąFHQDNRQNXUHQF\MQRĞüJRVSRGDUNL

]SHUVSHNW\Z\NRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHM

 *OREDOL]DFMDLQWHJUDFMDLGH]LQWHJUDFMD"'\QDPLND]PLDQZRWRF]HQLX

PLĊG]\QDURGRZ\P

 .UDMRZHXZDUXQNRZDQLDNRQNXUHQF\MQRĞFLVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

 3RGVXPRZDQLH

2. Przewagi komparatywne w polskim handlu produktami rolno-spożywczymi .... 45 dr Iwona Szczepaniak

 :SURZDG]HQLH

 8ZDJLPHWRG\F]QH

 :\QLNLKDQGOX]DJUDQLF]QHJRSURGXNWDPLUROQRVSRĪ\ZF]\PL3ROVNL

QDZ\EUDQ\FKU\QNDFK

 2FHQDSU]HZDJNRPSDUDW\ZQ\FKZKDQGOXSURGXNWDPLUROQRVSRĪ\ZF]\PL

3ROVNLQDZ\EUDQ\FKU\QNDFK

 3RGVXPRZDQLH

3. Ceny relatywne w polskim eksporcie produktów rolno-spożywczych

do krajów Unii Europejskiej ... 81 dr Łukasz Ambroziak

 :SURZDG]HQLH

 .RQFHSFMD]DVWRVRZDQLDZDUWRĞFLMHGQRVWNRZ\FKZEDGDQLDFKMDNRĞFL

SURGXNWyZ

 0HWRGDEDGDQLD

 $QDOL]DFHQUHODW\ZQ\FKZSROVNLPHNVSRUFLHGR8QLL(XURSHMVNLHM

 3RGVXPRZDQLH



4. Umowy o wolnym handlu UE z Ukrainą, Gruzją i Mołdawią

a konkurencyjność polskich producentów żywności ... 107 mgr Małgorzata Bułkowska

 :SURZDG]HQLH

 +DQGHOUROQRVSRĪ\ZF]\3ROVNL]8NUDLQą0RáGDZLąL*UX]Mą

 %DULHU\ZKDQGOX8QLL(XURSHMVNLHM8NUDLQ\*UX]MLL0RáGDZLL

 :Sá\ZXPyZQDNRQNXUHQF\MQRĞüSROVNLFKSURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFL

 3RGVXPRZDQLH

5. Działalność promocyjna jako czynnik konkurencyjności

polskich producentów żywności ... 132 mgr Mirosława Tereszczuk

 :SURZDG]HQLH

 ']LDáDQLDSURPRF\MQHLFKIXQNFMH]QDF]HQLHRUD]FHOH

 :\EUDQHLQVWUXPHQW\SURPRFMLLLFKRGG]LDá\ZDQLHQDRGELRUFyZ

 3URPRFMDSURGXNWyZUROQRVSRĪ\ZF]\FKD:VSyOQD3ROLW\ND5ROQD

 ']LDáDQLDSURPRF\MQHLLQIRUPDF\MQHZVSLHUDMąFHSROVNLFK

SURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFL

 3RGVXPRZDQLH

6. Postęp biologiczny w rolnictwie i jego wpływ na konkurencyjność

producentów rolnych ... 152 prof. dr hab. Henryk Runowski, dr hab. Ludwik Wicki, prof. SGGW

 :SURZDG]HQLH

 8ZDUXQNRZDQLDZ]URVWX]DSRWU]HERZDQLDQDĪ\ZQRĞüLSRNU\FLD

SRWU]HEĪ\ZQRĞFLRZ\FK

 3RVWĊSELRORJLF]Q\±XMĊFLHWHRUHW\F]QH

 3RVWĊSELRORJLF]Q\ZSURGXNFMLURĞOLQQHM

 3RVWĊSELRORJLF]Q\ZSURGXNFML]ZLHU]ĊFHM

 3RGVXPRZDQLH

Zakończenie ... 198 dr Iwona Szczepaniak

Literatura ... 202

 



Wstęp



3U]HND]XMHP\GR3DĔVWZDUąNWU]HFLąPRQRJUDILĊRSUDFRZDQąZUDPDFK

]DGDQLDEDGDZF]HJRÄ.RQNXUHQF\MQRĞüSROVNLFKSURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFLLMHM

GHWHUPLQDQW\´=DGDQLHWREĊGąFF]ĊĞFLąWHPDWXEDGDZF]HJRÄ(ZROXFMDLSHU

VSHNW\Z\U\QNyZUROQRVSRĪ\ZF]\FK´UHDOL]RZDQHMHVWZ,QVW\WXFLH(NRQRPLNL

5ROQLFWZD L *RVSRGDUNL ĩ\ZQRĞFLRZHM ± 3DĔVWZRZ\P ,QVW\WXFLH %DGDZF]\P

,(5L*ĩ3,% Z UDPDFK 3URJUDPX :LHOROHWQLHJR Ä5ROQLFWZR SROVNLH L 8(

 :\]ZDQLD V]DQVH ]DJURĪHQLD SURSR]\FMH´ %DGDQLD REMĊWH W\P 3UR

JUDPHPEĊGąNRQW\QXRZDQHGRURNXZáąF]QLH

=DGDQLHÄ.RQNXUHQF\MQRĞüSROVNLFKSURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFLLMHMGHWHU

PLQDQW\´MHVWNRQW\QXDFMą]DGDQLDÄ2FHQD]PLDQNRQNXUHQF\MQRĞFLSROVNLFKSUR

GXFHQWyZĪ\ZQRĞFLQD:VSyOQ\P5\QNX(XURSHMVNLPLQDU\QNDFKLQQ\FKNUD

MyZ´ RUD] ]DGDQLD Ä0RQLWRULQJ VWDQX NRQNXUHQF\MQRĞFL SROVNLFK SURGXFHQWyZ

Ī\ZQRĞFL´UHDOL]RZDQ\FK Z ,(5L*ĩ3,% Z UDPDFK 3URJUDPyZ :LHOROHWQLFK

ZODWDFKRUD]^

3U]HREUDĪHQLD]DFKRG]ąFHQDU\QNXĞZLDWRZ\PZW\PSU]HGHZV]\VWNLP

UR]ZyMSURFHVyZJOREDOL]DFMLLQWHJUDFMLLOLEHUDOL]DFMLJRVSRGDUHNRWZDUFLHQRZ\FK

U\QNyZRUD]LQWHQV\ILNDFMDKDQGOXĞZLDWRZHJRVSRZRGRZDá\]PLDQĊFKDUDNWHUX

LQWHQV\ZQRĞFLL]DVLĊJXNRQNXUHQFML5\ZDOL]DFMDQLHPDMXĪZ\áąF]QLHFKDUDN

WHUXNUDMRZHJRDOHFRUD]F]ĊĞFLHMRGE\ZDVLĊZZ\PLDU]HPLĊG]\QDURGRZ\P

3RV]F]HJyOQHSRGPLRW\NRQNXUXMą]DUyZQR]NUDMRZ\PLMDNL]]DJUDQLF]Q\PL

MHGQRVWNDPL6SHF\ILNDXZDUXQNRZDĔU\QNRZ\FKSRZRGXMHĪHQDZHWSRGPLRW\

NWyUHQLHXF]HVWQLF]ąDNW\ZQLHZSURFHVLHLQWHUQDFMRQDOL]DFMLW]QQLHUHDOL]XMą

ĪDGQHJRURG]DMXG]LDáDOQRĞFLJRVSRGDUF]HM]DJUDQLFą]PXV]RQHVąNRQNXURZDü

]]DJUDQLF]Q\PLNRQNXUHQWDPL']LHMHVLĊWDNGODWHJRĪHNUDMRZ\U\QHNMHVW

U\QNLHPRWZDUW\PQDNWyU\PNUDMRZLSURGXFHQFLZVSyáLVWQLHMą]SURGXFHQWDPL

]LQQ\FKNUDMyZ1DSR]LRPLHPLNURLPH]RHNRQRPLF]Q\PR]QDF]DWRPRĪOL

ZRĞü]GRE\ZDQLDQRZ\FKU\QNyZ]E\WXLG\QDPLF]QHJRUR]ZRMXKDQGOX]DJUD

QLF]QHJRDZHIHNFLHRJyOQHJRUR]ZRMXHNRQRPLF]QHJRSU]HGVLĊELRUVWZLVHN

WRUyZ = GUXJLHM MHGQDN VWURQ\ PLĊG]\QDURGRZ\ Z\PLDU NRQNXUHQFML VSUDZLD

ĪH SRGPLRW\ VWDMą ZREHF EDUG]R ZLHOX QRZ\FK Z\]ZDĔ D ZDUXQNL Z MDNLFK

IXQNFMRQXMąVąFRUD]WUXGQLHMV]H

1LQLHMV]DPRQRJUDILDVWDQRZLSUyEĊZLHORDVSHNWRZHJRVSRMU]HQLDQD]DJDG

QLHQLHNRQNXUHQF\MQRĞFLSROVNLFKSURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFL6NáDGDVLĊ]V]HĞFLX



:V]\VWNLHPRQRJUDILHRSXEOLNRZDQHZUDPDFKZ\PLHQLRQ\FK]DGDĔ]3URJUDPyZ:LHOR

OHWQLFKVąGRVWĊSQHQDVWURQLHLQWHUQHWRZHM,(5L*ĩ3,%KWWSVZZZLHULJ]ZDZSO



UR]G]LDáyZ : SLHUZV]\P ] QLFK DXWRU dr Katarzyna Kosior VFKDUDNWHU\]R

ZDQRQDMZDĪQLHMV]HXZDUXQNRZDQLDRFKDUDNWHU]HHNRQRPLF]Q\PSROLW\F]Q\P

LVSRáHF]Q\PNWyUHRGG]LDáXMąQDJRVSRGDUNĊĪ\ZQRĞFLRZąZ3ROVFHVWDUDMąF

VLĊZVND]DüJáyZQHZ\]ZDQLDRUD]]DUyZQRWHF]\QQLNLNWyUHPDMąSR]\W\ZQ\

ZSá\ZQDNRQNXUHQF\MQRĞüMDNLWHNWyUHPRJąKDPRZDüGDOV]\Z]URVWNRQNX

UHQF\MQRĞFLSROVNLHJRVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

'UXJLUR]G]LDáDXWRUdr Iwona Szczepaniak]DZLHUDDQDOL]ĊSU]HZDJ

NRPSDUDW\ZQ\FKZSROVNLPKDQGOXUROQRVSRĪ\ZF]\PQDZ\EUDQ\FKU\QNDFK

QDU\QNXĞZLDWRZ\PU\QNXSDĔVWZ8(L8(RUD]U\QNXNUDMyZVSR]D8(

:\QLNL SU]HSURZDG]RQHJR UDFKXQNX PRĪQD WUDNWRZDü MDNR SU]\EOLĪRQą RFHQĊ

]GROQRĞFLVHNWRUDGRNRQNXURZDQLDQDU\QNXPLĊG]\QDURGRZ\PDMHGQRF]HĞQLH

SRGVWDZĊGRRFHQ\MHJRPLĊG]\QDURGRZHMSR]\FMLNRQNXUHQF\MQHM:EDGDQLX

Z\NRU]\VWDQRZVNDĨQLNUHODW\ZQHMSU]HZDJLZKDQGOX57$

:WU]HFLPUR]G]LDOHDXWRUdr Łukasz AmbroziakVWDUDQRVLĊRGSRZLHG]LHü

QD S\WDQLH F]\ PLĊG]\QDURGRZD NRQNXUHQF\MQRĞü SROVNLHJR VHNWRUD UROQR

VSRĪ\ZF]HJRZSDĔVWZDFK8QLL(XURSHMVNLHMRSLHUDáDVLĊGRW\FKF]DVEDUG]LHM

QDQLĪV]\FKNRV]WDFKSURGXNFMLNWyUHXPRĪOLZLDá\RIHURZDQLHQLĪV]\FKFHQ

SURGXNWyZF]\QDSR]DFHQRZ\FKLQVWUXPHQWDFKNRQNXURZDQLDZW\PQDV]H

URNRUR]XPLDQHMMDNRĞFLSURGXNWyZ1DSRWU]HE\EDGDQLD]DVWRVRZDQRMHGQą

]PHWRGEDGDQLDNRQNXUHQF\MQRĞFLFHQRZRMDNRĞFLRZHMWMZVNDĨQLNFHQUHOD

W\ZQ\FKZHNVSRUFLH5&

5R]G]LDá F]ZDUW\ DXWRU mgr Małgorzata Bułkowska RGQRVL VLĊ GR ]H

ZQĊWU]Q\FKGHWHUPLQDQWNRQNXUHQF\MQRĞFL-HJRFHOHPE\áDSUyEDRFHQ\ZSá\ZX

]DZDUFLDSU]H]8QLĊ(XURSHMVNąXPyZ'&)7$Deep and Comprehensive Free Trade Agreement ± 3RUR]XPLHQLH R SRJáĊELRQHM L FDáRĞFLRZHM VWUHILH ZROQHJR

KDQGOX]8NUDLQą0RáGDZLąL*UX]MąQDKDQGHOUROQRVSRĪ\ZF]\3ROVNLZW\P

QDNRQNXUHQF\MQRĞüSROVNLFKSURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFLQDW\FKU\QNDFK

:UR]G]LDOHSLąW\PDXWRUmgr Mirosława Tereszczuk]ZUyFRQR]NROHL

XZDJĊQDMHGHQ]ZHZQĊWU]Q\FKF]\QQLNyZNRQNXUHQF\MQRĞFLDPLDQRZLFLHG]LD

áDQLDSURPRF\MQHSURZDG]RQHZREV]DU]HJRVSRGDUNLĪ\ZQRĞFLRZHM]DUyZQRWH

UHDOL]RZDQHSU]H]SRGPLRW\VHNWRUDMDNLWHZUDPDFK:VSyOQHM3ROLW\NL5ROQHM

5R]G]LDáV]yVW\DXWRU]\prof. dr hab. Henryk Runowski dr hab. Ludwik Wicki prof. SGGWSU]HGVWDZLDSRJáĊELRQąDQDOL]ĊSRVWĊSXELRORJLF]QHJRZURO

QLFWZLHZSURGXNFMLURĞOLQQHML]ZLHU]ĊFHMDWDNĪHSUyEĊRFHQ\PRĪOLZRĞFLNUHR

ZDQLDGRGDWNRZ\FKSU]HZDJNRQNXUHQF\MQ\FKSURGXFHQWyZUROQ\FKZ]ZLą]NX

]ZSURZDG]DQLHPSRVWĊSXELRORJLF]QHJR  



1. Wpływ uwarunkowań makroekonomicznych, politycznych i społecznych na konkurencyjność sektora żywnościowego w Polsce

w kontekście procesów globalnych



1.1. Wprowadzenie

*ZDáWRZQ\SRVWĊSWHFKQRORJLF]Q\]PLDQ\GHPRJUDILF]QH]PLDQ\NOLPDWX

]PLHQLDMąFH VLĊ Z]RUFH NRQVXPSFML L RF]HNLZDQLD NRQVXPHQWyZ WZRU]ą QRZH

UDP\UR]ZRMXJRVSRGDUNLĪ\ZQRĞFLRZHMQDĞZLHFLH=MHGQHMVWURQ\Z]ZLą]NX

]URVQąFąOLF]EąOXGQRĞFLQDĞZLHFLHSRMDZLDVLĊSUHVMDQD]ZLĊNV]DQLHSURGXN

W\ZQRĞFLRUD]ZLHONRĞFLSURGXNFMLUROQHMLDUW\NXáyZVSRĪ\ZF]\FK=GUXJLHM

VWURQ\URVQąRF]HNLZDQLDGRW\F]ąFHMDNRĞFLĪ\ZQRĞFLMHMEH]SLHF]HĔVWZDLSU]HM

U]\VWRĞFLIXQNFMRQRZDQLDáDĔFXFKyZĪ\ZQRĞFLRZ\FK:NUDMDFKQDMEDUG]LHM

UR]ZLQLĊW\FK PRĪQD PyZLü R NV]WDáWRZDQLXVLĊQRZHJR SDUDG\JPDWX UR]ZRMX

JRVSRGDUNLĪ\ZQRĞFLRZHMED]XMąFHJRQDEDUG]LHMQLĪNLHG\NROZLHNZSU]HV]áR

ĞFLUR]ZLQLĊWHMĞZLDGRPRĞFLNRQVXPHQFNLHM2F]HNXMHVLĊĪHVHNWRUĪ\ZQR

ĞFLRZ\EĊG]LHGRVWDUF]DüSURGXNW\NWyUHQLHW\ONR]DVSRNRMąSRWU]HE\IL]MR

ORJLF]QHNRQVXPHQWyZDOHUyZQLHĪEĊGąSR]\W\ZQLHZSá\ZDüQDLFK]GURZLH

']LĊNLSRZV]HFKQHPXGRVWĊSRZLGR,QWHUQHWXLPDVRZHMNRPXQLNDFMLZVNDOL

JOREDOQHMWUHQG\Ī\ZQRĞFLRZHUR]SU]HVWU]HQLDMąVLĊREHFQLHEDUG]RV]\ENRGHF\

GXMąFQLHMHGQRNURWQLHRNLHUXQNDFKLSHUVSHNW\ZDFKUR]ZRMXNRQNUHWQ\FKEUDQĪ

LSRGPLRWyZVHNWRUDUROQRVSRĪ\ZF]HJR

'\QDPLNDSURFHVyZ JOREDOL]DFMLSURZDG]L ] MHGQHMVWURQ\GRURVQąFHM

ZVSyá]DOHĪQRĞFLJRVSRGDUHNĪ\ZQRĞFLRZ\FKSRV]F]HJyOQ\FKSDĔVWZ]GUXJLHM

ZVND]XMHQRZHNLHUXQNLLPRĪOLZRĞFLUR]ZRMXUROQLFWZDLFDáHJRáDĔFXFKDĪ\Z

QRĞFLRZHJR'RĞZLDGF]HQLDJOREDOQHJRNU\]\VXILQDQVRZHJRODW

DZV]F]HJyOQRĞFLQHJDW\ZQHVNXWNLJRVSRGDUF]HVSRáHF]QHLSROLW\F]QHGXĪHM

]PLHQQRĞFLFHQDUW\NXáyZUROQ\FK]PLHQLá\SRGHMĞFLHGHF\GHQWyZGRJRVSR

GDUNLĪ\ZQRĞFLRZHMLSROLW\NLUROQHM0RĪQDPyZLüRZLĊNV]HMQLĪSRSU]HGQLR

ĞZLDGRPRĞFLZDJLUROQLFWZDLĪ\ZQRĞFLZDJHQG]LHUR]ZRMRZHMDWDNĪHRZLĊN

V]HMĞZLDGRPRĞFLSRWU]HE\LQZHVWRZDQLDZWHQUHODW\ZQLHVáDELHMUR]ZLQLĊW\

VHNWRUJRVSRGDUNL^,QZHVW\FMDPLZVHNWRUUROQRVSRĪ\ZF]\ZFRUD]ZLĊNV]\P

VWRSQLX ]DLQWHUHVRZDQH Vą UyZQLHĪ SRGPLRW\ JRVSRGDUF]H ] VHNWRUyZ L EUDQĪ

QRZRF]HVQ\FKWHFKQRORJLLLQIRUPDF\MQRNRPXQLNDF\MQ\FKNWyUHGRWąGQLHE\á\

NRMDU]RQH DQL ] UROQLFWZHP DQL ] SU]HP\VáHP VSRĪ\ZF]\P : QDMEDUG]LHM



$.RZDOVNL Rolnictwo wobec wyzwań globalizacji >Z@ ,6]F]HSDQLDN L .)LUOHM UHG

Przemysł spożywczy – makrootoczenie, inwestycje, ekspansja zagraniczna:\GDZQLFWZR)XQ

GDFMD8QLZHUV\WHWX(NRQRPLF]QHJRZ.UDNRZLH,(5L*ĩ3,%.UDNyZ±:DUV]DZDV



]DDZDQVRZDQ\FKJRVSRGDUF]RLWHFKQRORJLF]QLHSDĔVWZDFKĞZLDWDSU]\JRWR

Z\ZDQHVąREHFQLHVWUDWHJLHF\IU\]DFMLUROQLFWZDLáDĔFXFKyZĪ\ZQRĞFLRZ\FK

NWyUHPDMąSURZDG]LüGRZLĊNV]HMSURGXNW\ZQRĞFLZW\PVHNWRU]HEH]JHQHUR

ZDQLDQHJDW\ZQ\FKNRQVHNZHQFMLGODĞURGRZLVNDQDWXUDOQHJR

:]ZLą]NX]QRZ\PLZ\]ZDQLDPLLG\QDPLF]Q\PL]PLDQDPLZĞURGRZL

VNX]HZQĊWU]Q\PFRUD]ZLĊNV]HJR]QDF]HQLDQDELHUDMąS\WDQLDRF]\QQLNLNWyUH

GHF\GRZDüEĊGąRSR]\FMLL]GROQRĞFLNRQNXUHQF\MQHMSROVNLHMJRVSRGDUNLĪ\Z

QRĞFLRZHMZSU]\V]áRĞFL2VWDWQLHGHNDG\XSá\ZDMąFHSRG]QDNLHPWUDQVIRUPD

FMLJRVSRGDUF]HMLLQWHJUDFML]8(VWZRU]\á\RGSRZLHGQLHZDUXQNLGODG\QD

PLF]QHJRUR]ZRMXVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJRZ3ROVFH:áąF]HQLHUROQLFWZDGR

PHFKDQL]PyZ:VSyOQHM3ROLW\NL5ROQHM8(GRSURZDG]LáRGRSU]\VSLHV]HQLD

SURFHVyZPRGHUQL]DFMLJRVSRGDUVWZUROQ\FKLSRSUDZ\V\WXDFMLGRFKRGRZHM

SROVNLFKUROQLNyZ^6WRVXQNRZRZROQHWHPSRSU]HREUDĪHĔVWUXNWXUDOQ\FKPLPR

ZV]\VWNRRJUDQLF]DáRSHUVSHNW\Z\Z]PDFQLDQLDSRWHQFMDáXNRQNXUHQF\MQHJR

UROQLFWZD^ = GUXJLHM VWURQ\ NOXF]RZ\ Z áDĔFXFKX Ī\ZQRĞFLRZ\P SU]HP\Vá

VSRĪ\ZF]\VWDáVLĊMHGQ\P]QDMV]\EFLHMUR]ZLMDMąF\FKVLĊVHNWRUyZSROVNLHM

JRVSRGDUNL:UH]XOWDFLH3ROVND]QDOD]áDVLĊQDSLHUZV]\PPLHMVFXQDOLĞFLH

JáyZQ\FK SURGXFHQWyZ Ī\ZQRĞFL Z NUDMDFK 8( NUDMDFK NWyUH SU]\VWąSLá\

GR8(SRURNXLQDV]yVW\PPLHMVFXZĞUyGSDĔVWZ8(SR1LHPF]HFK

:áRV]HFK)UDQFML:LHONLHM%U\WDQLLL+LV]SDQLL^:RNUHVLHRGGR

URNXHNVSRUWĪ\ZQRĞFL]ZLĊNV]\áVLĊF]WHURNURWQLH±GRPOG86'DLPSRUW

SU]HV]áRWU]\NURWQLHGRPOG86'FRR]QDF]DáRĪHVHNWRUUROQRVSRĪ\ZF]\

E\áZW\PRNUHVLHMHGQ\P]QLHZLHOXVHNWRUyZSROVNLHMJRVSRGDUNLRGRGDWQLP

VDOG]LHZ\PLDQ\KDQGORZHM^&RUD]F]ĊĞFLHMSRMDZLDMąVLĊMHGQDNZąWSOLZRĞFLF]\

GRW\FKF]DVRZHVWUDWHJLHUR]ZRMXSR]ZROąSROVNLHPXVHNWRURZLUROQRVSRĪ\ZF]HPX

XWU]\PDüGREUąSR]\FMĊNRQNXUHQF\MQąQDU\QNDFKPLĊG]\QDURGRZ\FKZĞUHG

QLP L GáXĪV]\P KRU\]RQFLH F]DVRZ\P :LHOH ZVND]XMH QD WR ĪH Z NROHMQ\FK

ODWDFKURODQLHNWyU\FKF]\QQLNyZNWyUHMHV]F]HQLHGDZQRSR]\W\ZQLHRGG]LD

á\ZDá\QDRVLąJDQHZ\QLNLLSR]\FMĊNRQNXUHQF\MQąVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

WDNLFKMDNPLQQLVNLHNRV]W\SUDF\EĊG]LHPDOHü=PLHQLDMąVLĊERZLHPQLH



:5HPELV]Identyfikacja procesów wzrostowych w sektorze rolno-spożywczymVHULDÄ0RQR

JUDILH3URJUDPX:LHOROHWQLHJR´QU,(5L*ĩ3,%:DUV]DZDV

$6LNRUVNDUHGKierunki przeobrażeń strukturalnych oraz uwarunkowania rozwoju rol- nictwa i obszarów wiejskich VHULD Ä0RQRJUDILH 3URJUDPX :LHOROHWQLHJR ´ QU 

,(5L*ĩ3,%:DUV]DZDV

-'URĪGĪ 50URF]HN 07HUHV]F]XN Rozwój przemysłu spożywczego w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej>Z@50URF]HNUHGPrzemiany strukturalne przemysłu spożyw- czego w Polsce i UE na tle wybranych elementów otoczenia zewnętrznegoVHULDÄ0RQRJUDILH

3URJUDPX:LHOROHWQLHJR´QU,(5L*ĩ3,%:DUV]DZDV

=REUR]G]LDáV



W\ONRV]HUV]HXZDUXQNRZDQLD]ZLą]DQH]IXQNFMRQRZDQLHPPLĊG]\QDURGRZ\FK

UHĪLPyZ KDQGORZ\FK DOH UyZQLHĪ RJyOQH SRGHMĞFLD GR EXGRZDQLD SU]HZDJ

NRQNXUHQF\MQ\FKZ]ZLą]NX]SRVWĊSXMąFąZVNDOLJOREDOQHMGLJLWDOL]DFMąLWHFKQR

ORJL]DFMąĪ\FLDJRVSRGDUF]HJRLVSRáHF]QHJR

&HOHPUR]G]LDáXMHVWSU]\EOLĪHQLHG\QDPLNL]PLDQZRWRF]HQLXPLĊG]\QD

URGRZ\PRUD]QDNUHĞOHQLHRJyOQ\FKUDPLXZDUXQNRZDĔRFKDUDNWHU]HHNRQR

PLF]Q\PSROLW\F]Q\PLVSRáHF]Q\PRGG]LDáXMąF\FKQDJRVSRGDUNĊĪ\ZQR

ĞFLRZąZ3ROVFH]]DPLDUHPZVND]DQLDJáyZQ\FKZ\]ZDĔLW\FKF]\QQLNyZ

NWyUHPDMąSR]\W\ZQ\ZSá\ZQDNRQNXUHQF\MQRĞüRUD]W\FKNWyUHPRJąKDPR

ZDüGDOV]\UR]ZyMLZ]URVWNRQNXUHQF\MQRĞFLSROVNLHJRVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

.RQNXUHQF\MQRĞüPRĪQDUR]XPLHüLRFHQLDü]UyĪQ\FKSHUVSHNW\ZRUD]

]]DVWRVRZDQLHPUyĪQ\FKXMĊü^:UR]G]LDOHXZDJDVNRQFHQWURZDQD]RVWDQLHQD

RFHQLHSHUVSHNW\ZUR]ZRMXSRWHQFMDáXNRQNXUHQF\MQHJRVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

Z3ROVFH=DVWRVRZDQDPHWRGRORJLDQDZLą]XMHGRSHUVSHNW\Z\NRQNXUHQF\MQRĞFL

V\VWHPRZHMsystemic competitivenessNWyUDSR]ZDODQDVWRVXQNRZRV]HURNą

LSU]HNURMRZąRFHQĊUyĪQ\FKF]\QQLNyZZSá\ZDMąF\FKQDLRNUHĞODMąF\FK]GRO

QRĞü NRQNXUHQF\MQą JRVSRGDUNL QDURGRZHM MHM VHNWRUyZ L SU]HGVLĊELRUVWZ

5R]ZDĪDQLDGRW\F]\üEĊGąGZyFKNOXF]RZ\FKRJQLZáDĔFXFKDĪ\ZQRĞFLRZHJR±

UROQLFWZDLSU]HP\VáXVSRĪ\ZF]HJR6WUXNWXUDUR]G]LDáXMHVWQDVWĊSXMąFDZGUX

JLHMMHJRF]ĊĞFL]DSUH]HQWRZDQH]RVWDQąJáyZQHGHWHUPLQDQW\NRQNXUHQF\MQRĞFL

]SHUVSHNW\Z\NRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHMWU]HFLDF]ĊĞüREHMPRZDüEĊG]LH

PLĊG]\QDURGRZHXZDUXQNRZDQLDNRQNXUHQF\MQRĞFLZF]ZDUWHMF]ĊĞFL]QDMG]LHVLĊ

ZáDĞFLZDDQDOL]DSRWHQFMDáXNRQNXUHQF\MQHJRSROVNLHJRVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR

XSRU]ąGNRZDQD ]JRGQLH ] SRGHMĞFLHP V\VWHPRZ\P UR]G]LDá ]DNRĔF]\ SRGVX

PRZDQLHZUD]]ZQLRVNDPL



1.2. Główne czynniki wpływające na konkurencyjność gospodarki z perspektywy konkurencyjności systemowej

3RGHMĞFLHV\VWHPRZHGREDGDQLDNRQNXUHQF\MQRĞFL]DSURSRQRZDOLZSR

áRZLHODWXELHJáHJRZLHNXHNRQRPLĞFL1LHPLHFNLHJR,QVW\WXWX3ROLW\NL5R]

ZRMX±.(VVHULLQ^$QDOL]\V\WXDFMLPLĊG]\QDURGRZHMRUD]IXQNFMRQRZDQLD

SU]HGVLĊELRUVWZ QD U\QNDFK PLĊG]\QDURGRZ\FK Z ZDUXQNDFK V]\ENLFK ]PLDQ

WHFKQRORJLF]Q\FKLRUJDQL]DF\MQ\FKGRSURZDG]Lá\DXWRUyZWHJRSRGHMĞFLDGR

SU]HNRQDQLDĪHNOXF]RZHGODEXGRZDQLDV\VWHPRZHMVWUXNWXUDOQHMNRQNXUHQ

F\MQRĞFLJRVSRGDUHNVąG]LDáDQLDSRGHMPRZDQHQDZV]\VWNLFKSR]LRPDFKRUJD



,ELGV

.(VVHULLQSystemic competitiveness: new governance patterns for industrial development

*',)UDQN&DVV/RQGRQ



QL]XMąF\FKLVWUXNWXU\]XMąF\FKĪ\FLHVSRáHF]QRSROLW\F]QHLJRVSRGDUF]HZSDĔ

VWZLH .RQNXUHQF\MQRĞü QLH MHVW ]MDZLVNLHP NWyUH SRMDZLD VLĊ DXWRPDW\F]QLH

LVDPRU]XWQLH±MDNRQSHIHNW]PLDQZ\áąF]QLHZĞURGRZLVNXPDNURHNRQR

PLF]Q\P F]\ WHĪ HIHNW SU]HGVLĊELRUF]RĞFL QD SR]LRPLH PLNURHNRQRPLF]Q\P

-HVWWRUDF]HMHIHNW]áRĪRQ\FKLG\QDPLF]Q\FKLQWHUDNFMLPLĊG]\U]ąGHPILUPDPL

LQVW\WXFMDPL SRĞUHGQLF]ąF\PL L ]GROQRĞFLDPL RUJDQL]DF\MQ\PL VSRáHF]HĔVWZD

.RQNXUHQF\MQRĞüJRVSRGDUNL]JRGQLH]W\PSRGHMĞFLHPRSLHUDVLĊZLĊF]DUyZQR

QD XNLHUXQNRZDQ\FK RUD] Z]DMHPQLH SRZLą]DQ\FK G]LDáDQLDFK QD F]WHUHFK

SR]LRPDFK±PHWDPDNURPH]RLPLNURMDNLQDZLHORZ\PLDURZ\PLDQJDĪX

MąF\PQDMZDĪQLHMV]HJUXS\SRGPLRWyZSURFHVLHNRQWUROLLVWHURZDQLDUR]ZRMHP

ZRSDUFLXRNRQNXUHQFMĊGLDORJLZVSyOQHSRGHMPRZDQLHGHF\]ML^

3HáQLHMV]H]UR]XPLHQLHNRQNXUHQF\MQRĞFLLSHUVSHNW\ZMHMUR]ZRMXZ\PDJD

ZLĊFZSLHUZV]\PU]ĊG]LHXZ]JOĊGQLHQLDUyĪQ\FKF]\QQLNyZRFKDUDNWHU]H

SU]\F]\QRZ\PNWyUHXORNRZDQHVąQDSR]LRPDFKPHWDPDNURPH]RLPLNUR

5yZQRF]HĞQLH ZREHF SU]\VSLHV]DMąF\FK SURFHVyZ JOREDOL]DFML QLH]EĊGQH MHVW

XZ]JOĊGQLHQLH]PLDQZRWRF]HQLXPLĊG]\QDURGRZ\PNWyUHQLHW\ONRZSá\ZDMą

QDRJyOQHZDUXQNLNRQNXUHQFMLDOHUyZQRF]HĞQLHRNUHĞODMąZDJĊLUROĊSRV]F]HJyO

Q\FK F]\QQLNyZ XORNRZDQ\FK QD F]WHUHFK SR]LRPDFK NRQNXUHQF\MQRĞFL V\VWH

PRZHM&HOHPG]LDáDĔZWDN]áRĪRQ\PĞURGRZLVNXPLĊG]\QDURGRZ\PLNUDMRZ\P

SRZLQQRE\üSU]HNV]WDáFDQLHSU]HZDJNRPSDUDW\ZQ\FKZSU]HZDJLNRQNXUHQ

F\MQH^ Z RSDUFLX R G]LDáDQLD SURZDG]ąFH GR Z]URVWX SURGXNW\ZQRĞFL F]\QQL

NyZSURGXNFML3URGXNW\ZQRĞüEDUG]RF]ĊVWRZ\NRU]\VW\ZDQDMHVWZDQDOL]DFK

HNRQRPLF]Q\FKMDNRMHGHQ]QDMZDĪQLHMV]\FKPLHUQLNyZNRQNXUHQF\MQRĞFL5yZ

QLHĪZXMĊFLXV\VWHPRZ\PZ]URVWOXEVSDGHNNRQNXUHQF\MQRĞFLZLą]DQ\MHVW]H

Z]URVWHPOXEVSDGNLHPSURGXNW\ZQRĞFLPLHU]RQHMQDMF]ĊĞFLHM]DSRPRFą3.%

QDPLHV]NDĔFDSURGXNW\ZQRĞFLąSUDF\F]\WHFKQLF]QąZ\GDMQRĞFLąGHILQLR

ZDQąSU]H]SURGXNW\ZQRĞüZLHORF]\QQLNRZą$XWRU]\SRGHMĞFLDV\VWHPRZHJR



,ELGV

,ELGV

3RMĊFLH SU]HZDJL NRPSDUDW\ZQHM GRW\F]\ V\WXDFML Z NWyUHM SRGPLRW\ SU]HGVLĊELRUVWZD

VHNWRU\JRVSRGDUNLVąZVWDQLHZ\WZDU]DüGDQHGREUDSRQLĪV]\PNRV]FLHZ]JOĊGQ\PQLĪ

SRGPLRW\]QLPLNRQNXUXMąFH-DNRWDNDSU]HZDJDNRPSDUDW\ZQDPRĪHGHF\GRZDüRSRVLD

GDQLXSU]HZDJNRQNXUHQF\MQ\FKħUyGáHPSU]HZDJNRQNXUHQF\MQ\FKPRJąE\üMHGQDNUyZ

QLHĪLQQHF]\QQLNLLXZDUXQNRZDQLD]ZLą]DQH]IXQNFMRQRZDQLHPGDQHJRSRGPLRWXZRWR

F]HQLXVSRáHF]QRJRVSRGDUF]\PPLQGRVWĊSGRZ\NZDOLILNRZDQHMVLá\URERF]HMVSUDZQRĞü

RUJDQL]DF\MQD SU]HGVLĊELRUVWZD Z\VRND MDNRĞü SURGXNFML XPLHMĊWQRĞü ]DU]ąG]DQLD ZLHG]ą

L LQQRZDFMDPL F]\ XPLHMĊWQRĞü EXGRZDQLD UHODFML ] RWRF]HQLHP 2 ]PLHQLDMąF\FK VLĊ ĨUy

GáDFKSU]HZDJNRQNXUHQF\MQ\FKZĞZLHFLHQRZRF]HVQ\FKWHFKQRORJLLSLV]ąPLQ0(3RUWHU

L-(+HSSHOPDQQHow smart, connected products are transforming competitionÄ+DUYDUG

%XVLQHVV5HYLHZ´YROV



ZVZRMHMSUDF\]URNXDWDNĪHZNROHMQ\FKRSUDFRZDQLDFK^SU]HGVWDZLOL

JáyZQHF]\QQLNLQDNDĪG\P]Z\RGUĊEQLRQ\FKSR]LRPyZNWyUHPRĪQDáąF]\ü

]HZ]URVWHPEąGĨ]HVSDGNLHPSURGXNW\ZQRĞFLD]DWHPL]H]PLDQDPLNRQNX

UHQF\MQRĞFL:XSURV]F]RQHMZHUVMLSR]LRP\NRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHMRUD]

MHMJáyZQHGHWHUPLQDQW\]DSUH]HQWRZDQH]RVWDá\QDU\VXQNX

5\VXQHN3R]LRP\NRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHMZZDUXQNDFKJOREDOL]DFML





































Źródło: opracowanie własne na podstawie K. Esser i in., Systemic competitiveness: new gov- ernance patterns for industrial development, GDI/Frank Cass, London 1996; D. Messner, The Network Society: Economic Development and International Competitiveness as Problems of Social Governance, Routledge, 2013; J. Meyer-Stamer, Systemic Competitiveness, http://www.meyer-stamer.de/systemic.html.



3LHUZV]\PNOXF]RZ\PGODNRQNXUHQF\MQRĞFLSR]LRPHPMHVWSR]LRPPHWD

8ZDUXQNRZDQLDQDW\PSR]LRPLHREHMPXMąF]\QQLNLVSRáHF]QRNXOWXURZHRUD]

QRUP\ L ZDUWRĞFL NWyUH VWHUXMą SRGVWDZRZ\PL Z\ERUDPL VSRáHF]Q\PL RUD]

ZSá\ZDMą QD V\VWHP RUJDQL]DFML SROLW\F]QRJRVSRGDUF]HM Z GDQ\P SDĔVWZLH^

&]\QQLNL WH NV]WDáWXMą WDN IXQGDPHQWDOQH GOD NRQNXUHQF\MQRĞFL JRVSRGDUNL MHM

VHNWRUyZRUD]SU]HGVLĊELRUVWZREV]DU\MDNSRGHMĞFLHGRSU]HGVLĊELRUF]RĞFLSR

]LRPNDSLWDáXVSRáHF]QHJR]GROQRĞüGRZVSyáSUDF\LZ]DMHPQHJRXF]HQLDVLĊ

JRWRZRĞüGRG]LHOHQLDVLĊZLHG]ąSRVWU]HJDQLHRVLąJQLĊüLQQ\FKRWZDUWRĞüQD

]PLDQ\ L LQQRZDFMH .V]WDáWRZDQ\ SU]H] F]\QQLNL WHJR SR]LRPX V\VWHP SROL

W\F]Q\LJRVSRGDUF]\PRĪHE\üWHĪDOERRWZDUW\L]RULHQWRZDQ\QDNRQNXUHQ



'0HVVQHUThe Network Society: Economic Development and International Competitive- ness as Problems of Social Governance 5RXWOHGJH  -0H\HU6WDPHU Systemic Com- petitivenessKWWSZZZPH\HUVWDPHUGHV\VWHPLFKWPOGRVWĊS

'0HVVQHUThe Network Society«RSFLWV

Metapoziom

F]\QQLNLVSRáHF]QRNXOWXURZHQRUP\LZDUWRĞFLV\VWHPSROLW\F]QRJRVSRGDUF]\

Poziom makro

XZDUXQNRZDQLDPDNURHNRQRPLF]QHLQVW\WXFMHSROLW\F]QHLSUDZQH

Poziom mezo

SROLW\NLGRW\F]ąFHVHNWRUyZLREV]DUyZ

Poziom mikro

DORNDFMD]DVREyZ

o t o c z e n i e

m i ę d z y n a r o d o w e



FMĊ]DUyZQRPLĊG]\ILUPDPLMDNLPLĊG]\XJUXSRZDQLDPLSROLW\F]Q\PLDOER

]DPNQLĊW\QDVWDZLRQ\QDNOLHQWHOL]PLSURWHNFMRQL]PZPLĊG]\QDURGRZ\FK

UHODFMDFKJRVSRGDUF]\FK &]\QQLNL WHJR SR]LRPX GHF\GXMą WDNĪH RW\P F]\

SRGPLRW\ SRVLDGDMą XPLHMĊWQRĞü WZRU]HQLD VWUDWHJLL L SROLW\N Z W\P WDNĪH

XPLHMĊWQRĞü GREUHJR U]ąG]HQLD .RQNXUHQF\MQRĞü PLĊG]\QDURGRZD SRMDZLD VLĊ

W\ONRZW\FKVSRáHF]HĔVWZDFKNWyUHSROLW\NĊQDU]HF]NRQNXUHQF\MQRĞFLRSLH

UDMąQDWUZDá\PNRQVHQVXVLHRUD]ZVSyOQLHZ\SUDFRZDQ\FKLGRSDVRZDQ\FK

GRSRWU]HEVWUDWHJLDFK^

:GDOV]HMNROHMQRĞFLQDNRQNXUHQF\MQRĞüZSá\ZDMąF]\QQLNLQDSR]LRPLH

PDNUR±XZDUXQNRZDQLD PDNURHNRQRPLF]QHSROLW\F]QHLSUDZQH:ĞUyGNOX

F]RZ\FKSROLW\NQDW\PSR]LRPLHZ\PLHQLüQDOHĪ\SROLW\NĊEXGĪHWRZąILVNDOQą

SLHQLĊĪQą ZDOXWRZą KDQGORZą RUD] SROLW\NĊ RFKURQ\ NRQNXUHQFML .OXF]RZD

GODXWU]\PDQLDLZ]URVWXNRQNXUHQF\MQRĞFLJRVSRGDUNLMHMVHNWRUyZLSU]HGVLĊ

ELRUVWZSR]RVWDMHVWDELOQRĞüPDNURHNRQRPLF]QDR]QDF]DMąFDXWU]\P\ZDQLH

LQIODFMLGHILF\WXEXGĪHWRZHJRNXUVXZ\PLDQ\ZDOXWL]DGáXĪHQLDSXEOLF]QHJR

Z UDPDFK NWyU\PL PRĪQD ]DU]ąG]Dü^ 2ERN VWDELOQHM SROLW\NL PDNURHNRQR

PLF]QHMIXQGDPHQWDOQH]QDF]HQLHGODNRQNXUHQF\MQRĞFLPDVWDELOQRĞüLQVW\WXFML

SROLW\F]Q\FK ]DXIDQLH GR SDĔVWZD L MHJR DJHQG RUD] HIHNW\ZQ\ V\VWHP HJ]H

NZRZDQLDSUDZDPLQDQW\PRQRSRORZHJR/LF]QHEDGDQLDZVND]XMąQDEDUG]R

PRFQą ]DOHĪQRĞü PLĊG]\ VWDELOQ\PL L HIHNW\ZQ\PL LQVW\WXFMDPL D Z]URVWHP

SURGXNW\ZQRĞFL L NRQNXUHQF\MQRĞFL JRVSRGDUHN QDURGRZ\FK^ 6WDELOQH PDNUR

RWRF]HQLHWZRU]\EH]SLHF]QHUDP\GODLQZHVW\FMLL]DFKĊFDGRSRGHMPRZDQLD

QRZ\FKLQLFMDW\ZUR]ZRMRZ\FK5yZQLHZDĪQD±RERNVWDELOQRĞFL±MHVWMDNRĞü

UHJXODFMLLRJyOQ\FKSROLW\NSDĔVWZD

6WDELOQRĞüQDSR]LRPLHPDNURMHVWNRQLHF]Q\PZDUXQNLHPUR]ZRMXNRQ

NXUHQF\MQRĞFLMHGQDNQLHZ\VWDUF]DMąF\P5yZQLHLVWRWQHVąRGSRZLHGQLR]DSUR

MHNWRZDQHSROLW\NLQDSR]LRPLHPH]R3ROLW\NLLG]LDáDQLDXORNRZDQHQDW\P

SR]LRPLHGHG\NRZDQHVąNRQNUHWQ\PVHNWRURPREV]DURPIXQNFMRQRZDQLDSDĔ

VWZDF]\WHĪ]DJDGQLHQLRPVSRáHF]QRJRVSRGDUF]\P,FKSRMDZLHQLHVLĊMHVW

QDMF]ĊĞFLHMHIHNWHPUHDNFMLSDĔVWZDQDSUREOHP\VWDáHMOXEF]DVRZHM]DZRGQR

ĞFLU\QNXZRNUHĞORQ\FKREV]DUDFK&KRG]LWXRWDNLHSROLW\NLMDNPLQSROLW\ND



.(VVHULLQSystemic competitiveness«RSFLWV

'0HVVQHUThe Network Society«RSFLWV

02OVRQ16DUQD$96ZDP\Governance and growth: A simple hypothesis explaining cross-country differences in productivity growthÄ3XEOLF&KRLFH´WQUV

'5RGULN$6XEUDPDQLDQ)7UHEELInstitutions rule: the primacy of institutions over geog- raphy and integration in economic developmentÄ-RXUQDORI(FRQRPLF*URZWK´WQU

V'$FHPRJOX6-RKQVRQ-$5RELQVRQInstitutions as a fundamental cause of long-run growth >Z@ 3$JKLRQ L 61'XUODXI UHG Handbook of Economic Growth 1

(OVHYLHUV



SU]HP\VáRZDUHJLRQDOQDZ]DNUHVLHLQIUDVWUXNWXU\ĞURGRZLVNRZDHGXNDF\MQD

EDGDĔLUR]ZRMXWHFKQRORJLF]QD^'XĪH]QDF]HQLHGODUR]ZRMXNRQNXUHQF\M

QRĞFLPDWHĪSROLW\NDKDQGORZDZREHFSR]RVWDá\FKSDUWQHUyZSURZDG]ąFDGR

RJUDQLF]HQLDRFKURQ\U\QNXZHZQĊWU]QHJRSU]HGLPSRUWHP:WDNLPRWRF]HQLX

SRGPLRW\ JRVSRGDUF]H RWU]\PXMą MDVQH V\JQDá\ ZVND]XMąFH QD NRQLHF]QRĞü

]EOLĪDQLDVLĊGRPLĊG]\QDURGRZ\FKSR]LRPyZZ\GDMQRĞFL:SU]\SDGNXDQDOL]

NRQNXUHQF\MQRĞFLVHNWRUD UROQRVSRĪ\ZF]HJRNOXF]RZH MHVWXZ]JOĊGQLHQLHGR

GDWNRZRSROLW\NLUROQHM]HZ]JOĊGXQDMHMEH]SRĞUHGQLHRGG]LDá\ZDQLHQDVHNWRU

2VWDWHF]QHZ\QLNLZ]DNUHVLHNRQNXUHQF\MQRĞFL]DOHĪąRG]DFKRZDĔLG]LD

áDĔSRGHMPRZDQ\FKSU]H]SU]HGVLĊELRUVWZDLLQQHSRGPLRW\QDSR]LRPLHPLNUR

,VWRWQHZW\PNRQWHNĞFLHVąSRSUDZDZ]DNUHVLHZ\NRU]\VW\ZDQLDSRVLDGDQ\FK

]DVREyZ XPLHMĊWQRĞFL PHQHGĪHUVNLH SU]\MĊWH VWUDWHJLH EL]QHVRZH HODVW\F]QH

UHDJRZDQLHQD]PLDQ\]DU]ąG]DQLHLQQRZDFMDPLUHVSRQV\ZQRĞüUR]ZLQLĊWH

VLHFLZVSyáSUDF\IRUPDOQHLQLHIRUPDOQHDOLDQVHLLQQHSRZLą]DQLDPLĊG]\

ILUPDPLQSZIRUPLHNODVWUyZLQWHUDNFMHPLĊG]\GRVWDZFDPLSURGXFHQWDPL

LNOLHQWDPL^:\SRVDĪHQLHJRVSRGDUNLF]\GDQHJRVHNWRUDZ]DVRE\RRNUHĞOR

Q\FK ZáDĞFLZRĞFLDFK Z\QLND ]DUyZQR ] XZDUXQNRZDĔ QDWXUDOQ\FK SRáRĪHQLD

NUDMX GRVWĊSX GR VXURZFyZ L LQQ\FK ]DVREyZ QDWXUDOQ\FK F]\ F]\QQLNyZ

GHPRJUDILF]Q\FK MDN L XZDUXQNRZDĔ V\VWHPRZ\FK EĊGąF\FK HIHNWHP IXQN

FMRQRZDQLDMHGQRVWHNLJUXSVSRáHF]Q\FKZRNUHĞORQ\FKNRQWHNVWDFKVSRáHF]QR

NXOWXURZ\FKJRVSRGDUF]\FKLSROLW\F]Q\FK:GRELHJRVSRGDUNLRSDUWHMQD

ZLHG]\LLQQRZDFMDFKNZDOLILNDFMHVLá\URERF]HMRUD]NRPSHWHQFMHRVyE]DU]ąG]D

MąF\FKSU]HGVLĊELRUVWZDPLZW\PSU]\JRWRZDQLHGR]DU]ąG]DQLDLQQRZDFMDPL

X]QDZDQHVą]DMHGQH]SRGVWDZRZ\FKF]\QQLNyZGHWHUPLQXMąF\FKNRQNXUHQ

F\MQRĞüSU]HGVLĊELRUVWZ 2GSRZLHGQLH Z\NV]WDáFHQLH LSU]\JRWRZDQLH ]DVR

EyZOXG]NLFKZSá\ZDWHĪQDSR]RVWDáHXZDUXQNRZDQLDNRQNXUHQF\MQRĞFLQD

SR]LRPLHPLNUR

3RZ\ĪV]\ SU]HJOąG SRND]XMH ĪH F]\QQLNL ]QDMGXMąFH VLĊ QD SRV]F]HJyO

Q\FKSR]LRPDFKSU]HQLNDMąVLĊRGG]LDáXMąFQDFDá\NRPSOHNVUHODFMLLLQWHUDNFML

NV]WDáWXMąF\FKSRWHQFMDáNRQNXUHQF\MQ\JRVSRGDUHNVHNWRUyZLSU]HGVLĊELRUVWZ

'RGDWNRZR QD ZLHOH ] QLFK ZSá\Z PDMą V]HUV]H SURFHV\ PLĊG]\QDURGRZH

]ZLą]DQH]SRVWĊSXMąFąJOREDOL]DFMąLURVQąFąZVSyá]DOHĪQRĞFLąSDĔVWZLJRVSR

GDUHN:UH]XOWDFLHDQDOL]\NRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHMSR]RVWDMąGXĪ\PZ\

]ZDQLHPEDGDZF]\P:FLąĪMHGQDNSRGHMĞFLHV\VWHPRZHEąGĨVWUXNWXUDOQHGR

NRQNXUHQF\MQRĞFL FLHV]\ VLĊ VSRU\P ]DLQWHUHVRZDQLHP L SRSDUFLHP F]RáRZ\FK

HNRQRPLVWyZ L LQVW\WXFML PLĊG]\QDURGRZ\FK 7ZRU]RQH REHFQLH JOREDOQH UDQ



-0H\HU6WDPHUSystemic CompetitivenessRSFLW

,ELG



NLQJLNRQNXUHQF\MQRĞFLJRVSRGDUHNED]XMąQDRJyOQ\PSRGHMĞFLXV\VWHPRZ\P

3RMDZLDMąVLĊWHĪQRZHSURSR]\FMHXSRU]ąGNRZDQLDF]\QQLNyZV\VWHPRZ\FK

NV]WDáWXMąF\FKNRQNXUHQF\MQRĞüZVSyáF]HVQ\FKJRVSRGDUHN-HGQą]QLFKMHVW

SURSR]\FMD 03HQHGHUD NWyU\ RGZRáXMH VLĊ GR PHWDIRU\ ÄJyU\ ORGRZHM´ DE\

SRGNUHĞOLü ĪH QD NRQNXUHQF\MQRĞü ZSá\ZDMą L GHILQLXMą Mą ]DUyZQR F]\QQLNL

áDWZHGR]DREVHUZRZDQLDMDNLF]\QQLNLPQLHMZLGRF]QHXNU\WHSRGWDIOąZRG\

DZLĊFWUXGQLHMV]HGRREVHUZDFMLLPLHU]HQLD^1LHZąWSOLZą]DOHWąSRGHMĞFLD

V\VWHPRZHJRMHVWMHGQDNIDNWĪHSU]\MĊWHUDP\DQDOLW\F]QHPRJąSRU]ąGNRZDü

DQDOL]\NRQNXUHQF\MQRĞFL]DUyZQRFDáHMJRVSRGDUNLMHMVHNWRUyZMDNLSU]HG

VLĊELRUVWZ&RUyZQLHLVWRWQHSR]ZDODMąUyZQLHĪQDSU]HNURMRZąRFHQĊSHUVSHNW\Z

UR]ZRMXSRWHQFMDáXNRQNXUHQF\MQHJR:NROHMQ\FKF]ĊĞFLDFKRSUDFRZDQLDSRGHM

ĞFLHV\VWHPRZHZ\NRU]\VWDQH]RVWDQLHGRRFHQ\SRWHQFMDáXNRQNXUHQF\MQHJR

SROVNLHJRVHNWRUDĪ\ZQRĞFLRZHJR3RDQDOL]LHJáyZQ\FKF]\QQLNyZL]PLDQ

Z RWRF]HQLX PLĊG]\QDURGRZ\P NRQNXUHQF\MQRĞü SROVNLHJR VHNWRUD Ī\ZQRĞFLR

ZHJRUR]SDWU\ZDQDEĊG]LHSU]H]SU\]PDWJáyZQ\FKF]\QQLNyZXORNRZDQ\FKQD

ZZF]WHUHFKSR]LRPDFKNRQNXUHQF\MQRĞFLV\VWHPRZHM



1.3. Globalizacja, integracja i dezintegracja? Dynamika zmian w otoczeniu międzynarodowym

2WRF]HQLH PLĊG]\QDURGRZH L WHQGHQFMH Z JRVSRGDUFH ĞZLDWRZHM PDMą

IXQGDPHQWDOQH ]QDF]HQLH GOD SHUVSHNW\Z UR]ZRMX UROQLFWZD L FDáHJR VHNWRUD

UROQRVSRĪ\ZF]HJR^*OREDOL]DFMDL]ZLą]DQD]QLąOLEHUDOL]DFMDZ\PLDQ\KDQG

ORZHM SURGXNWDPL UROQRVSRĪ\ZF]\PL E\á\ Z RVWDWQLFK GZyFK GHNDGDFK QLH

ZąWSOLZLH QDMZDĪQLHMV]\PL SURFHVDPL ZSá\ZDMąF\PL QD ĞZLDWRZą JRVSRGDUNĊ

Ī\ZQRĞFLRZą:LFKZ\QLNXZQLHNWyU\FKSDĔVWZDFKGRV]áRGRSU]\VSLHV]RQHM

NRQFHQWUDFMLSURGXNFMLKDQGOXLNDSLWDáXLZUH]XOWDFLHGRSRSUDZ\HNRQRPLF]

QHM HIHNW\ZQRĞFL VHNWRUyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK 3DĔVWZD UR]ZLQLĊWH NWyUH MHV]F]H

ZSLHUZV]\FKGHNDGDFKSRZRMHQQ\FKSR]RVWDZDá\LPSRUWHUDPLQHWWRĪ\ZQRĞFL

Vą REHFQLH JáyZQ\PL HNVSRUWHUDPL SURGXNWyZ UROQRVSRĪ\ZF]\FK QD ĞZLHFLH

1DWRPLDVWNUDMHUR]ZLMDMąFHVLĊLQDMPQLHMUR]ZLQLĊWHRGQRWRZXMąVWDá\LSRJáĊ

ELDMąF\ VLĊ GHILF\W Z KDQGOX UROQRVSRĪ\ZF]\P^ -HVW WR HIHNW RGG]LDá\ZDQLD

ZLHOXF]\QQLNyZ±ZĞUyGQDMZDĪQLHMV]\FKZ\PLHQLüQDOHĪ\URVQąFHSRWU]HE\



03HQHGHUCompetitiveness and industrial policy: from rationalities of failure towards the ability to evolveÄ&DPEULGJH-RXUQDORI(FRQRPLFV´WQUV

%1RVHFND*'\ERZVNLGlobalne megatrendy a wzrost gospodarczy i rozwój oparty na wiedzy – sektor żywnościowyVHULDÄ0RQRJUDILH3URJUDPX:LHOROHWQLHJR´QU

,(5L*ĩ3,%:DUV]DZD

$-DPERU6%DEXCompetitiveness of global agriculture: Policy lessons for food security

6SULQJHU,QWHUQDWLRQDO3XEOLVKLQJ6ZLW]HUODQGV



Ī\ZQRĞFLRZHOXGQRĞFLNUDMyZ UR]ZLMDMąF\FK VLĊ Z\QLNDMąFH] Z\VRNLHMG\QD

PLNL SU]\URVWX QDWXUDOQHJR RUD] URVQąFHJR SR]LRPX GRFKRGyZ RJUDQLF]RQH

]DVRE\LPRĪOLZRĞFLSURGXNF\MQHLFKJRVSRGDUHNĪ\ZQRĞFLRZ\FKDWDNĪHRJUD

QLF]RQH PRĪOLZRĞFL NRQNXURZDQLD ] EDUG]LHM GRWRZDQ\PL VHNWRUDPL UROQ\PL

NUDMyZUR]ZLQLĊW\FK

ĝZLDWRZ\ KDQGHO SURGXNWDPL UROQRVSRĪ\ZF]\PL RG GáXĪV]HJR F]DVX

UR]ZLMDVLĊG\QDPLF]QLH2EHFQLHKDQGHOUROQRVSRĪ\ZF]\VWDQRZLRNRáR

ĞZLDWRZHJRKDQGOXWRZDUDPL0LĊG]\QDURGRZ\NU\]\VILQDQVRZ\ODW

GRSURZDG]Lá GR VSDGNX ZLHONRĞFL L ZDUWRĞFL REURWyZ KDQGORZ\FK SURGXNWDPL

UROQRVSRĪ\ZF]\PLZURNXMHGQDNMXĪZURNXQDVWąSLáRSU]H]Z\FLĊ

ĪHQLHV\PSWRPyZNU\]\VXLQDWOHSR]RVWDá\FKJUXSSURGXNWyZRGQRWRZDQRVWR

VXQNRZR Z\VRNą G\QDPLNĊ Z]URVWX REURWyZ KDQGOX UROQRVSRĪ\ZF]HJR Z\

NUHV  :  URNX RVLąJQĊá\ RQH UHNRUGRZą ZDUWRĞü  POG 86'

6DPHNVSRUWUROQRVSRĪ\ZF]\W\ONRZRNUHVLHRGGRURNXZ]UyVá

DĪRĝUHGQLRURF]QLHHNVSRUWSURGXNWyZUROQRVSRĪ\ZF]\FKUyVáRSR

QDG^:HGáXJUyĪQ\FKV]DFXQNyZJOREDOQ\SRS\WQDĪ\ZQRĞüPDQDGDO

Z]UDVWDü^3URJQR]\21=ZVND]XMąĪHGRURNXOLF]EDOXGQRĞFLĞZLDWD

Z]URĞQLHGRPOGRVyEFRZ\PDJDüEĊG]LH]DUyZQR]ZLĊNV]HQLDSR]LRPX

SURGXNFML Z VHNWRU]H MDN L GDOV]HM LQWHQV\ILNDFML Z\PLDQ\ KDQGORZHM SUR

GXNWDPLUROQRVSRĪ\ZF]\PL

 +DQGHOUROQRVSRĪ\ZF]\SR]RVWDMHZ\VRFHVNRQFHQWURZDQ\7\ONRQDGZyFK

JUDF]\±8QLĊ(XURSHMVNąL6WDQ\=MHGQRF]RQH±SU]\SDGDQLHPDOSRáRZDZDU

WRĞFLJOREDOQHJRKDQGOXSURGXNWDPLUROQRVSRĪ\ZF]\PLáąF]QLHGOD8(L86$±

 ZDUWRĞFL HNVSRUWX L  ZDUWRĞFL LPSRUWX ] XZ]JOĊGQLHQLHP KDQGOX

ZHZQąWU]XQLMQHJR^8QLD(XURSHMVNDL86$]DMPXMąUyZQLHĪNOXF]RZąSR]\FMĊ

Z JOREDOQ\FK áDĔFXFKDFK ZDUWRĞFL *9& Z VHNWRU]H UROQRVSRĪ\ZF]\P FR

F]ĊĞFLRZRZ\QLND]GRPLQDFMLDPHU\NDĔVNLFKLHXURSHMVNLFKNRUSRUDFMLWUDQV

QDURGRZ\FK Z SU]HP\ĞOH VSRĪ\ZF]\P RUD] LQWHQV\ZQHM Z\PLDQ\ Z UDPDFK

VLHFLVSyáHN]DOHĪQ\FK.ROHMQ\PLJáyZQ\PLHNVSRUWHUDPLSURGXNWyZUROQR



World Trade Statistical Review :RUOG 7UDGH 2UJDQL]DWLRQ  KWWSVZZZZWRRUJ

HQJOLVKUHVBHVWDWLVBHZWVBHZWVBHSGI

'7LOPDQLLQGlobal food demand and the sustainable intensification of agriculture

3URFHHGLQJV RI WKH 1DWLRQDO $FDGHP\ RI 6FLHQFHV  QU  V 

1$OH[DQGUDWRV-%UXLQVPDWorld agriculture towards 2030/2050: the 2012 revision5RPH

)$2(6$:RUNLQJSDSHUQU

World Trade Statistical… RS FLW V . 8G]LDá 8( Z ĞZLDWRZ\P HNVSRUFLH UROQR

VSRĪ\ZF]\P ] XZ]JOĊGQLHQLHP HNVSRUWX ZHZQąWU]XQLMQHJR Z\QLyVá Z  URNX 

EH]HNVSRUWXZHZQąWU]XQLMQHJR:W\PVDP\PURNX86$PLDá\XG]LDáXZĞZLD

WRZ\PHNVSRUFLHUROQRVSRĪ\ZF]\P2GSRZLHGQLHZDUWRĞFLGODLPSRUWXZ\QLRVá\L

GOD8(RUD]GOD86$



VSRĪ\ZF]\FKVą%UD]\OLDXG]LDáXZHNVSRUFLHĞZLDWRZ\PZURNX

&KLQ\.DQDGD,QGRQH]MD$UJHQW\QD7DMODQGLD

$XVWUDOLDL,QGLH^



:\NUHVĝZLDWRZ\KDQGHOWRZDUDPLZSRG]LDOHQDJáyZQHJUXS\SURGXNWyZ

ZODWDFKLQGHNV 



 Źródło: opracowanie na podstawie WTO Trade Review Statistics 2017.



 5DP\ GOD ZLHORVWURQQHJR KDQGOX UROQRVSRĪ\ZF]HJR RNUHĞOD 3RUR]X

PLHQLHZVSUDZLH5ROQLFWZD5XQG\8UXJZDMVNLHM:72NWyUHSU]\MĊWH]RVWDáR

ZURNX3RPLPRZáąF]HQLDUROQLFWZDGRG\VF\SOLQ\:72VNDOD]DNáyFHĔ

ZKDQGOXUROQRVSRĪ\ZF]\PZFLąĪMHVWEDUG]RZ\VRND±LFKĨUyGáHPVą]DUyZQR

Z\VRNLHVWDZNLFHOQHVXEV\GLDUROQLF]HMDNLZ]UDVWDMąFDNRQFHQWUDFMDU\QNRZD

:\UDĨQD GRPLQDFMD SDĔVWZ QDMERJDWV]\FK Z KDQGOX SURGXNWDPL UROQR

VSRĪ\ZF]\PL L V]HU]HM Z KDQGOX PLĊG]\QDURGRZ\P MHVW MHGQ\P ] JáyZQ\FK

ĨUyGHáQDUDVWDMąFHM IDOLNU\W\NLJOREDOL]DFML JRVSRGDUF]HM &KRü JOREDOL]DFMD

SR]ZROLáDQDZ\MĞFLHZLHOXPLOLRQyZOXG]L]ELHG\WRUyZQRF]HĞQLH]ZLĊNV]\áD

QLHUyZQRĞFLLSRG]LDá\VSRáHF]QHSU]HELHJDMąFHQDUyĪQ\FKLQDFKRG]ąF\FKQD

VLHELH SáDV]F]\]QDFK ± PLĊG]\ NDSLWDáHP L SUDFą UHJLRQDPL L SU]HP\VáDPL

SRVLDGDMąF\PL SU]HZDJL NRPSDUDW\ZQH RUD] W\PL NWyUH Vą LFK SR]EDZLRQH

NRUSRUDFMDPL WUDQVQDURGRZ\PL L ORNDOQ\PL SURGXFHQWDPL SUDFRZQLNDPL

Z\NZDOLILNRZDQ\PL L QLHZ\NZDOLILNRZDQ\PL SUDFRZQLNDPL PRELOQ\PL



,ELG

75 100 125 150 175 200

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Produkty rolno-spożywcze Produkty przemysłowe Paliwa i surowce kopalne



ZW\PLPLJUDQWDPLLPLHMVFRZąOXGQRĞFLąPLĊG]\HOLWDPLL]Z\Ná\PLOXGĨPL^

3RG]LDá\LQDSLĊFLDWHV]F]HJyOQLHGRWNOLZLHRGF]XZDQHVąZRNUHVDFKNU\]\VyZ

LVSRZROQLHĔJRVSRGDUF]\FK:F]DVLHRVWDWQLHJRJOREDOQHJRNU\]\VXILQDQVR

ZHJR L Z\VRNLHM IOXNWXDFML FHQ DUW\NXáyZ Ī\ZQRĞFLRZ\FK SU]H] ZLHOH NUDMyZ

SU]HWRF]\áDVLĊIDODSURWHVWyZVSRáHF]Q\FKNWyUHSU]\F]\QLá\VLĊGRGHVWDELOL]D

FMLLZ]PRFQLHQLDVLáSROLW\F]Q\FKRSRZLDGDMąF\FKVLĊ]DRGJUDG]DQLHPVLĊRG

ĞZLDWDLSURWHNFMRQL]PHPJRVSRGDUF]\P

2EVHUZRZDQDREHFQLHLQDUDVWDMąFDZVNDOLJOREDOQHMIDODQRZ\FKUXFKyZ

QDFMRQDOLVW\F]Q\FKQLHVLHZLHOH]DJURĪHĔGODPLĊG]\QDURGRZHJRáDGXJRVSR

GDUF]HJR L SROLW\F]QHJR^ 7UXGQRĞFL Z SRJRG]HQLX LQWHUHVyZ QDURGRZ\FK

LXVWDOHQLX]DVDGEDUG]LHMVSUDZLHGOLZHMZ\PLDQ\KDQGORZHMPLĊG]\SDĔVWZDPL

F]áRQNRZVNLPL :72 GRSURZDG]Lá\ de facto GR ILDVND UXQG\ UR]ZRMRZHM

]$G'DXK\]DSRF]ąWNRZDQHMZURNX^1DNRQIHUHQFMLPLQLVWHULDOQHM:72

Z 1DLUREL Z JUXGQLX  URNX SRGMĊWD ]RVWDáD GHF\]MD R RGHMĞFLX RG ]DVDG\

ÄQLFQLHMHVWX]JRGQLRQHGRSyNLZV]\VWNRQLHMHVWX]JRGQLRQH´single under- taking3U]\MĊWRĪHFHOHPQLHEĊG]LHGąĪHQLHGRSRUR]XPLHQLDNWyUHREHMPLH

ZV]\VWNLHSDĔVWZDF]áRQNRZVNLH:]DPLDQ]DGHNODURZDQRGąĪHQLHGR]DZLH

UDQLDZLHOXLQQ\FKPQLHMV]\FKSRUR]XPLHĔOLEHUDOL]XMąF\FKKDQGHOUROQ\PLĊG]\

F]áRQNDPL:723U]HMĞFLHRGV\VWHPXZLHORVWURQQHJRGRV\VWHPXSOXULODWHUDO

QHJR^ZLVWRFLHR]QDF]DĪHZ\QHJRFMRZDQLHLVWRWQHJRSRUR]XPLHQLD:72

ZVSUDZLHUROQLFWZDQLHEĊG]LHPRĪOLZHZQDMEOLĪV]HMSU]\V]áRĞFL^=DZLHUDQH

UHJLRQDOQHLPHJDUHJLRQDOQHSRUR]XPLHQLDKDQGORZHQLH]DZLHUDMą]RERZLą]DĔ

RGQRV]ąF\FKVLĊGRNUDMRZ\FKV\VWHPyZZVSDUFLDGODUROQLFWZD:W\PPRPHQ

FLHQLHW\ONRNUDMHUR]ZLQLĊWHDOHUyZQLHĪZFRUD]ZLĊNV]\PVWRSQLXJRVSRGDUNL

ZVFKRG]ąFHUHDOL]XMąUR]EXGRZDQHSURJUDP\VXEV\GLRZDQLDSURGXFHQWyZUROQ\FK

6\VWHPSOXULODWHUDOQ\ PRĪHZLĊFSURZDG]LüGRQRZ\FKZDUXQNyZZ\PLDQ\

KDQGORZHMZVHNWRU]HUROQRVSRĪ\ZF]\PZW\PWDNĪHGRRJUDQLF]HĔZGRVWĊ

SLHGRQLHNWyU\FKU\QNyZ



'5RGULNPopulism and the Economics of GlobalizationÄ1DWLRQDO %XUHDXRI(FRQRPLF

5HVHDUFK´QU

*:.RáRGNR$..RĨPLĔVNLNowy pragmatyzm kontra nowy nacjonalizm3UyV]\ĔVNL

L6ND:DUV]DZD

$0DUWLQ%0HUFXULRDoha dead and buried in Nairobi: lessons for the WTOÄ-RXUQDO

RI,QWHUQDWLRQDO7UDGH/DZDQG3ROLF\´WQUV

3RUR]XPLHQLDSOXULODWHUDOQHVąGRSXV]F]DOQąIRUPąOLEHUDOL]DFMLKDQGOXPLĊG]\QDURGRZHJR

PLĊG]\F]áRQNDPL:722EHMPXMąPQLHMV]HJUXS\SDĔVWZNWyUHáąF]ąZVSyOQHLQWHUHV\  LZVSyOQHSRGHMĞFLHGRNZHVWLLKDQGORZ\FK3DĔVWZDGHF\GXMąVLĊQDZ]DMHPQąOLEHUDOL]DFMĊ

REURWyZKDQGORZ\FKSU]HGHZV]\VWNLPZW\FKVHNWRUDFKNWyUHQLHVąGODQLFKZUDĪOLZH

-6FRWWThe future of agricultural trade governance in the World Trade OrganizationÄ,QWHU

QDWLRQDO$IIDLUV´WQUV



1RZHQDFMRQDOL]P\LQLHFKĊüGRLQWHJUDFMLJRVSRGDUF]HMZLGRF]QHVąUyZ

QLHĪQDSR]LRPLHHXURSHMVNLP.U\]\VVWUHI\HXURSUREOHPRJURPQHJRLURVQą

FHJR]DGáXĪHQLDSXEOLF]QHJRQLHNWyU\FKSDĔVWZF]áRQNRZVNLFK8(NU\]\VLPL

JUDF\MQ\ L XFKRGĨF]\ Z]URVW SRSDUFLD GOD UDG\NDOQ\FK UXFKyZ QDURGRZ\FK

VSU]\MDá\ZRVWDWQLFKODWDFKSURFHVRPGH]LQWHJUDFMLZ(XURSLH-HGQ\P]RVWDW

QLFKLQDMEDUG]LHMEU]HPLHQQ\FKZVNXWNDFKSU]HMDZyZPDOHMąFHJRSRSDUFLDGOD

LGHL LQWHJUDFML HXURSHMVNLHM MHVW GHF\]MD :LHONLHM %U\WDQLL R Z\VWąSLHQLX ] 8(

:LHOND%U\WDQLDMHVWMHGQ\P]JáyZQ\FKLPSRUWHUyZQHWWRĪ\ZQRĞFLZUDPDFK

8(RUD]MHGQ\P]JáyZQ\FKSáDWQLNyZQHWWRGREXGĪHWX8(ZW\PGREXGĪHWX

:VSyOQHM3ROLW\NL5ROQHM:35%UH[LWPRĪHZLĊFZLVWRWQ\PVWRSQLXZSá\Qąü

QDSR]\FMĊNRQNXUHQF\MQąXQLMQ\FKZW\PSROVNLFK SURGXFHQWyZĪ\ZQRĞFL

-HGQ\P ] SRZDĪQLH UR]ZDĪDQ\FK VFHQDULXV]\ MHVW RUJDQL]DFMD KDQGOX PLĊG]\

:LHONą%U\WDQLąD8(QDRJyOQ\FK]DVDGDFK:72NWyUDRJUDQLF]\GRVWĊSGR

U\QNX EU\W\MVNLHJR SURGXFHQWRP ] NUDMyZ 8( 3UDZGRSRGREQH MHVW UyZQLHĪ

RJUDQLF]HQLHZ\GDWNyZQD:35ZW\P Z\GDWNyZQDSáDWQRĞFLEH]SRĞUHGQLH

NWyUHREHFQLHVąZDĪQ\PĨUyGáHPGRFKRGyZUROQLF]\FKZ8(8WU]\PXMąFHVLĊ

UyĪQLFH]GDĔPLĊG]\SDĔVWZDPLF]áRQNRZVNLPL8(FRGRSU]\V]áRĞFLLQWHJUDFML

HXURSHMVNLHMZVND]XMąĪHGDOV]HSRJáĊELDQLHLQWHJUDFMLen blocMHVWPDáRSUDZGR

SRGREQH 3RG NRQLHF ZU]HĞQLD  URNX SUH]\GHQW )UDQFML (0DFURQ SU]HG

VWDZLá SURMHNW UHNRQVWUXNFML 8( ± ZVND]Dá Z QLP QD PRĪOLZRĞü UyĪQLFRZDQLD

WHPSDLQWHJUDFMLSRV]F]HJyOQ\FKSDĔVWZWMĞFLĞOHMV]HJRLQWHJURZDQLDVLĊSDĔVWZ

NWyUHáąF]ąZVSyOQHDPELFMH^&KRüZ]DSRZLHG]LDFKF]RáRZ\FKSROLW\NyZ

HXURSHMVNLFKQLHPDV\JQDáyZZVND]XMąF\FKQDFKĊüGHPRQWDĪXZVSyOQHMSROL

W\NLZG]LHG]LQLHUROQLFWZDSRJáĊELDQLHLQWHJUDFMLZLQQ\FKREV]DUDFKRUD]SR

GHMPRZDQLHQRZ\FKLQLFMDW\ZLQWHJUDF\MQ\FKZUDPDFKPQLHMV]\FKJUXSPRĪH

GRSURZDG]LüGRQRZHMNRQILJXUDFMLVLáHNRQRPLF]Q\FKVSRáHF]Q\FKLSROLW\F]

Q\FKRGG]LDáXMąF\FKQDSR]\FMĊLSRWHQFMDáNRQNXUHQF\MQ\SRV]F]HJyOQ\FKSDĔVWZ

F]áRQNRZVNLFK8QLL(XURSHMVNLHM

3URFHV\GH]LQWHJUDFMLZ8(SR]RVWDMąEDUG]RQLHNRU]\VWQ\P]MDZLVNLHP

UyZQLHĪZNRQWHNĞFLHQRZ\FKXZDUXQNRZDĔ]ZLą]DQ\FK]SRVWĊSHPUHZROXFML

WHFKQRORJLF]QHMLUR]ZRMHPQRZ\FKWHFKQRORJLLLQIRUPDF\MQRNRPXQLNDF\MQ\FK

3RPLPRVSRáHF]Q\FKSURWHVWyZL]PLDQSROLW\F]Q\FKZZLHOXSDĔVWZDFKĞZLDWD

JOREDOL]DFMDQLHW\ONRQDGDOSRVWĊSXMHDOHGRGDWNRZRSU]\VSLHV]DĝZLDWZNUDF]D

ZQRZąHUĊJOREDOL]DFMLF\IURZHMNWyUDPRĪHZVSRVyEIXQGDPHQWDOQ\]PLHQLü



(0DFURQ Initiative for Europe. A sovereign, united, democratic Europe  6HSWHPEHU

KWWSZZZHO\VHHIUDVVHWV,QLWLDWLYHIRU(XURSHDVRYHUHLJQXQLWHGGHPRFUDWLF(XURSH

(PPDQXHO0DFURQSGI



IXQNFMRQRZDQLHSRV]F]HJyOQ\FKVHNWRUyZSU]HP\VáyZF]\EUDQĪ^Z\NUHV

:VND]XMH VLĊ ĪH GDQH F\IURZH VWDQą VLĊ QRZ\P NOXF]RZ\P ]DVREHP HNRQR

PLF]Q\PRSRWHQFMDOQLHGXĪ\P]QDF]HQLXGODZ]URVWXSURGXNW\ZQRĞFLLZ]URVWX

JRVSRGDUF]HJRQDĞZLHFLH^



:\NUHV1RZDHUDJOREDOL]DFMLF\IURZHM±SU]HSá\ZGDQ\FKLNRPXQLNDFML

ZVNDOLJOREDOQHMZODWDFK

Z\NRU]\VWDQLHáąF]\V]HURNRSDVPRZ\FKZW\VLąFDFKJLJDELWyZQDVHNXQGĊ

Źródło: opracowanie na podstawie J. Manyika i in., Digital globalization: The new era of  global flows, McKinsey Global Institute, 2016.



2EHFQ\ PRPHQW F\IURZHJR SU]HáRPX digital disruption RNUHĞODQ\ MHVW

FRUD]F]ĊĞFLHMPLDQHPF]ZDUWHMUHZROXFMLSU]HP\VáRZHMIndustry 4.0-HMSRG

VWDZą Vą ]DDZDQVRZDQD DQDOLW\ND ED]XMąFD QD ZLHONLFK ]ELRUDFK GDQ\FK Big Data^,QWHUQHW5]HF]\Internet of Things^Z\WZDU]DQLHSU]\URVWRZHadditive



.&XNLHU 90D\HU6FKRHQEHUJHU The rise of big data: How it's changing the way we think about the worldÄ)RUHLJQ$IIDLUV´YROV(%U\QMROIVVRQ$0F$IHH

The second machine age: Work, progress, and prosperity in a time of brilliant technologies

::1RUWRQ &RPSDQ\

-0DQ\LNDLLQDigital globalization: The new era of global flows0F.LQVH\*OREDO,QVWL

WXWH

7HUPLQWHQXĪ\ZDQ\MHVWGRRNUHĞOHQLDROEU]\PLFKL]UyĪQLFRZDQ\FK]ELRUyZGDQ\FKF\

IURZ\FKXVWUXNWXU\]RZDQ\FKLQLHXVWUXNWXU\]RZDQ\FKNWyUHJHQHURZDQHVąQLHXVWDQQLH

]GXĪąSUĊGNRĞFLąLGODNWyU\FKWUDG\F\MQHUHODF\MQHED]\GDQ\FKLWUDG\F\MQHWHFKQLNLSU]H

WZDU]DQLDLDQDOL]\QLHVąZ\VWDUF]DMąFH:\NRU]\VWDQLHZLHONLFK]ELRUyZGDQ\FKGRRGNU\ZD

QLDQRZ\FK]DOHĪQRĞFLL]GRE\ZDQLDZLHG]\Z\PDJD]DVWRVRZDQLDQLHUHODF\MQ\FKED]GDQ\FK

L]DDZDQVRZDQ\FKQDU]ĊG]LDQDOLW\F]Q\FKZW\PDOJRU\WPyZPDV]\QRZHJRXF]HQLDVLĊ

,QWHUQHW 5]HF]\ MHVW MHGQ\P ] NOXF]RZ\FK ĨUyGHá WZRU]HQLD ZLHONLFK ]ELRUyZ GDQ\FK

2]QDF]DV\VWHPSRáąF]RQ\FKLQWHOLJHQWQ\FKXU]ąG]HĔF]XMQLNyZLVHQVRUyZNRPXQLNXMąF\FK

VLĊ]HVREą]DSRPRFą,QWHUQHWX

4,7 6,7 11,1 18,8 30,1 46,2

69,5

100,8

146,7 211,3

0 50 100 150 200 250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

między regionami w ramach regionów



manufacturing^DXWRPDW\]DFMDLV]WXF]QDLQWHOLJHQFMD^1LHVSRW\NDQ\GRWąG

G\QDPL]P ]PLDQ ]ZLą]DQ\FK ] UHZROXFMą WHFKQRORJLF]QąL F\IU\]DFMą ]PLHQLD

ZDJĊ F]\QQLNyZ GHF\GXMąF\FK R SU]HZDJDFK NRQNXUHQF\MQ\FK : SU]\SDGNX

JRVSRGDUNL Ī\ZQRĞFLRZHM PRĪQD PyZLü R GZyFK QDMZDĪQLHMV]\FK WUHQGDFK

]ZLą]DQ\FK]UR]ZRMHPQRZRF]HVQ\FKWHFKQRORJLL±UROQLFWZLHRSDUW\PQDGD

Q\FK Z\NRU]\VWXMąF\P PLQ GURQ\ L ,QWHUQHW 5]HF]\ GR SRSUDZ\ Z ]DNUHVLH

Z\NRU]\VWDQLD F]\QQLNyZ SURGXNFML EDUG]LHM ]DDZDQVRZDQHM ZHUVML UROQLFWZD

SUHF\]\MQHJRRUD]RF\IU\]DFMLSU]HP\VáXVSRĪ\ZF]HJRSROHJDMąFHMPLQQD

Z\NRU]\VWDQLX DQDOLW\NL ZLHONLFK ]ELRUyZ GDQ\FK GR RSW\PDOL]DFML SURFHVyZ

]DU]ąG]DQLDSURGXNFMąLáDĔFXFKHPGRVWDZUR]ZRMXQRZ\FKSURGXNWyZF]\SR

SUDZ\G]LDáDĔZREV]DU]HPDUNHWLQJXLNRPXQLNDFML]NOLHQWHP=PLDQ\WHSUR

ZDG]ą GR FRUD] RVWU]HMV]HM NRQNXUHQFML QLH W\ONR Z UDPDFK SRV]F]HJyOQ\FK

VHNWRUyZLSU]HP\VáyZDOHUyZQLHĪSRPLĊG]\QLPL'RFKRG]LGR]DFLHUDQLDVLĊ

JUDQLFPLĊG]\EUDQĪDPL±MXĪREHFQLHWUDG\F\MQHSU]HGVLĊELRUVWZDVWDZLDMąF]RáD

ILUPRPNWyU\FKQLJG\ZF]HĞQLHMQLHSRVWU]HJDá\MDNRNRQNXUHQFML^0RĪQD]DNáD

GDüĪHUyZQLHĪáDĔFXFKĪ\ZQRĞFLRZ\EĊG]LHSRGOHJDáLVWRWQ\PSU]HREUDĪHQLHP

ZQDMEOLĪV]\FKODWDFKZ]ZLą]NX]SRVWĊSXMąF\PSURFHVHPJOREDOL]DFMLF\IURZHM^

,QWHQV\ILNDFMD SU]HSá\ZyZ NRPXQLNDF\MQ\FK SURZDG]L GR VNUyFHQLD G\VWDQVX

PLĊG]\SRV]F]HJyOQ\PLRJQLZDPLáDĔFXFKD:VSRVyEZ\UDĨQ\VWDZLDWHĪNRQ

VXPHQWDLMHJRSUHIHUHQFMHZFHQWUXPXZDJL2EHFQLHWUHQG\LQRZRĞFLQDU\QNX

Ī\ZQRĞFLRZ\P UR]SU]HVWU]HQLDMąVLĊ EDUG]RV]\ENR .RQVXPHQFLRF]HNXMą MXĪ

QLHW\ONRĪ\ZQRĞFLREDUG]RZ\VRNLHMMDNRĞFLRNUHĞORQ\FKZDORUDFKSUR]GUR

ZRWQ\FKRUD]GRVWDUF]RQHMZPRĪOLZLHQDMZ\JRGQLHMV]\VSRVyE1DMEDUG]LHM

]DDQJDĪRZDQLNRQVXPHQFLFKFąUyZQLHĪPLHüZSá\ZQDSURMHNWRZDQLHVNáDGX

Z\EUDQ\FKSURGXNWyZĪ\ZQRĞFLRZ\FKDWDNĪHLFKRSDNRZDĔ

1RZH XZDUXQNRZDQLD Z\PXV]DMą SU]\MPRZDQLH LQQRZDF\MQ\FK PRGHOL

EL]QHVRZ\FKLQRZ\FKPHWRGG]LDáDQLDPDMąF\FKQDFHOXXWU]\PDQLHSR]\FMLQD

U\QNX L Z]URVW SRWHQFMDáX NRQNXUHQF\MQHJR : ZDUXQNDFK Z\NáDGQLF]HJR SR

VWĊSXWHFKQRORJLF]QHJRNRQNXUHQF\MQRĞüPRĪHUR]ZLMDüVLĊQLHOLQLRZRDVNRNRZR



:\WZDU]DQLHSU]\URVWRZH]QDQHEDUG]LHMSRGSRMĊFLHPGUXNX'R]QDF]DSURFHVWZRU]H

QLDRELHNWyZIL]\F]Q\FKSU]\SRPRF\JUDILNL'LRSURJUDPRZDQLDNRPSXWHURZHJRZVSLHUD

MąFHJRSURFHVSURMHNWRZDQLD0RĪOLZH]DVWRVRZDQLDGRW\F]ąUyZQLHĪĪ\ZQRĞFLJG\ZGUX

NDUFH]DPLDVWWXV]XXPLHV]F]RQH]RVWDQąWDNLHVNáDGQLNLMDNFXNLHUVNURELDF]\ELDáND

0*RHQDJDLLQOps 4.0: Fueling the next 20 percent productivity rise with digital ana- lytics$SULOKWWSVZZZPFNLQVH\FRPEXVLQHVVIXQFWLRQVRSHUDWLRQVRXULQVLJKWVRSV

IXHOLQJWKHQH[WSHUFHQWSURGXFWLYLW\ULVHZLWKGLJLWDODQDO\WLFV

9$WOXUL0'LHW]1+HQNHCompeting in a world of sectors without borders0F.LQVH\

4XDUWHUO\-XO\

3U]\NáDGHPWDNLHM]PLDQ\PRĪHE\ü]DNXSQDU\QNXDPHU\NDĔVNLPVLHFLVNOHSyZVSRĪ\Z

F]\FK:KROH)RRGVZURNXSU]H]ILUPĊ$PD]RQG]LDáDMąFąRGODW]SRZRG]HQLHPZEUDQĪ\

LQWHUQHWRZHM



71GORYX L $0DULXVVHQ ZVND]XMą ĪH ZDĪQ\P ĨUyGáHP SU]HZDJL NRQNXUHQ

F\MQHMEĊG]LHXPLHMĊWQRĞüSRNRQDQLDNRQNXUHQFMLDOERSRSU]H]SRPLQLĊFLHQLH

NWyU\FKHWDSyZQDĞFLHĪFHUR]ZRMXNWyUąPXVLHOLSU]HMĞüOLGHU]\DOERSRSU]H]

SU]\MĊFLH QRZ\FK NRQFHSFML UR]ZRMX L GRNRQDQLH Z\UDĨQHJR VNRNX GR SU]RGX

competitive leapfrogging^6]\ENDUHDNFMDQDSRWU]HE\U\QNXQLHMHVWMXĪZ\

VWDUF]DMąF\P ĨUyGáHP SU]HZDJL ± ZGRELHQLHRJUDQLF]RQHJRGRVWĊSXGR LQIRU

PDFMLVWUDWHJLHNRQNXUHQF\MQHOLGHUyZVąSRZLHODQHLV]\ENRWUDFąQDZDUWRĞFL

3UREOHPHPPRĪHE\üMHGQDNREHFQDGRPLQDFMDQDU\QNXNLONXJLJDQWyZWHFK

QRORJLLF\IURZ\FKNWyU]\NRQWUROXMą]GHF\GRZDQąZLĊNV]RĞüJOREDOQ\FK SU]H

Sá\ZyZGDQ\FKLLQIRUPDFML

:VSyOQRWDPLĊG]\QDURGRZDQLH]GRáDáDGRWąGZáąF]\üNZHVWLLF\IU\]DFML

GR PLĊG]\QDURGRZHJR UHĪLPX UHJXODF\MQHJR FKRü VDP WHPDW GLJLWDOL]DFML

LKDQGOXHOHNWURQLF]QHJRMHVWSU]HGPLRWHPG\VNXVMLQDUyĪQ\FKIRUDFKPLQQD

IRUXP :72 0RĪQD PLHü REDZ\ F]\ Z V\WXDFML REHFQHJR NU\]\VX LQVW\WXFML

PLĊG]\QDURGRZ\FKWDNLUHĪLP]RVWDQLHZ\SUDFRZDQ\ZQDMEOLĪV]HMSU]\V]áRĞFL

']LDáDQLD UHJXODF\MQH GRW\F]ąFH SU]HSá\ZX GDQ\FK F\IURZ\FK L LFK Z\NRU]\

VW\ZDQLDSRGHMPXMH8(GRW\F]ąRQHMHGQROLWHJRU\QNXF\IURZHJR%LRUąFSRG

XZDJĊ WHQGHQFMH GH]LQWHJUDF\MQH Z 8( D SU]HGH ZV]\VWNLP SRQDGUHJLRQDOQ\

Z\PLDUUHZROXFMLF\IURZHMQLHMHVWMDVQHGRMDNLHJRVWRSQLDLQLFMDW\ZDWDSR

SUDZL SR]\FMĊ L SRWHQFMDá NRQNXUHQF\MQ\ SU]HGVLĊELRUFyZ Z (XURSLH 1LH MHVW

WHĪMDVQHZMDNLVSRVyEREHFQDIDODJOREDOL]DFMLF\IURZHMZSá\QLHQDSRG]LDá\

L QLHUyZQRĞFL NWyUH ZF]HĞQLHM QDURVá\ Z Z\QLNX JOREDOL]DFML RSDUWHM QD SU]H

Sá\ZLHWRZDUyZXVáXJLNDSLWDáX7HPSRSU]HPLDQQDU]XFDQ\FKSU]H]SURFHV\

JOREDOL]DFMLSR]RVWDQLHMHGQDN]DZV]HV]\EV]HQLĪG]LDáDQLDUHJXODF\MQH.OXF]RZD

]DWHPGODJRVSRGDUHNVHNWRUyZLSU]HGVLĊELRUVWZEĊG]LHRGSRZLHGQLRZF]HVQD

DGDSWDFMDGRQRZ\FKZ\]ZDĔLZDUXQNyZNRQNXUHQFML



1.4. Krajowe uwarunkowania konkurencyjności sektora żywnościowego

1.4.1.Wartości i czynniki społeczno-kulturowe

: RFHQDFK SRWHQFMDáX NRQNXUHQF\MQHJR GRNRQ\ZDQ\FK ] SHUVSHNW\Z\

NRQNXUHQF\MQRĞFL V\VWHPRZHM XZ]JOĊGQLDQH Vą F]\QQLNL VSRáHF]QRNXOWXURZH

RUD] XZDUXQNRZDQLD ]ZLą]DQH ] GRPLQXMąF\PL Z VSRáHF]HĔVWZLH QRUPDPL

LZDUWRĞFLDPL-DNZVND]XMHRGZRáDQLHGRPHWDIRU\JyU\ORGRZHMVąWRF]ĊVWR



71GORYX$0DULXVVHQFrom Competitive Agility to Competitive Leapfrogging: Responding to the Fast Pace of Change >Z@ /0&DUPR )DULQKD --0)HUUHLUD +/DZWRQ 6PLWK

L6%DJFKL6HQUHGHandbook of Research on Global Competitive Advantage through Inno- vation and Entrepreneurship,QIRUPDWLRQ6FLHQFH5HIHUHQFH,*,*OREDO



F]\QQLNLPQLHMRF]\ZLVWHLZLGRF]QHMHGQDNRIXQGDPHQWDOQ\P]QDF]HQLXGOD

SHUVSHNW\Z UR]ZRMX NRQNXUHQF\MQRĞFL :DUWR SRGNUHĞOLü ĪH F]\QQLNL WH MDNR

]QDMGXMąFHVLĊXVDP\FKSRGVWDZNRQNXUHQF\MQRĞFLSRGOHJDMąQDMZROQLHMV]\P

]PLDQRP^=QDMGXMąVLĊWHĪSR]D]DVLĊJLHPEH]SRĞUHGQLHJRRGG]LDá\ZDQLDSROL

W\NLF]\G]LDáDĔLQWHUZHQF\MQ\FKSDĔVWZDFKRü]GDQLHPQLHNWyU\FKEDGDF]\

PRĪQDQDQLHZSá\ZDüSRSU]H]Z\WUZDáąUHIRUPĊLQVW\WXFMRQDOQąZGáXJLHMSHU

VSHNW\ZLHF]DVX^

0RĪQD]DNáDGDüĪHQDREHFQąNRQNXUHQF\MQRĞüSROVNLHJRVHNWRUDĪ\ZQR

ĞFLRZHJRZSá\ZPLDáRZLHOHUHJXáZ]RUFyZSRVWĊSRZDQLDLSRVWDZZ\QLNDMą

F\FK]]DNRU]HQLRQ\FKZSROVNLPVSRáHF]HĔVWZLHQRUPLZDUWRĞFL:NRQWHNĞFLH

SU]HGVWDZLRQ\FKZ\ĪHMWUHQGyZZJRVSRGDUFHĞZLDWRZHMV]F]HJyOQąXZDJĊ

ZDUWRSRĞZLĊFLüRJyOQHMJRWRZRĞFLGRNRPXQLNDFMLLZVSyáSUDF\8PLHMĊWQRĞü

ZVSyáSUDF\LUR]ZLMDQLDVSUDZQHMVLHFLNRQWDNWyZVSRáHF]Q\FKQDUyĪQ\FKSR

]LRPDFKRGGDZQDX]QDZDQDMHVW]DMHGHQ]NOXF]RZ\FKF]\QQLNyZGHF\GXMą

F\FK R SU]HZDJDFK NRQNXUHQF\MQ\FK^ : GRELH VSRáHF]HĔVWZD VLHFLRZHJR

SU]HSá\Z\LQIRUPDFMLNRPXQLNDFMDLZVSyáSUDFDQDELHUDMąGRGDWNRZHJR]QD

F]HQLD±ZFRUD]ZLĊNV]\PVWRSQLXSU]HSá\Z\WHRUJDQL]XMąLZDUXQNXMą]DUyZQR

NRQVXPSFMĊMDNLSURGXNFMĊ^

*RWRZRĞü GR NRPXQLNDFML L ZVSyáSUDF\ MHVW MHGQ\P ] SRGVWDZRZ\FK

VNáDGQLNyZNDSLWDáXVSRáHF]QHJR1DMHMSR]LRPZSá\ZDMą]DUyZQRMDNRĞüLJĊ

VWRĞüLVWQLHMąF\FKZLĊ]LVSRáHF]Q\FKMDNL]DXIDQLH-DNZVND]XMH36]WRPSND

Z\VRNLSR]LRPNDSLWDáXVSRáHF]QHJRVSU]\MDQLHW\ONRNRRSHUDFMLDOHUyZQLHĪ

LQQRZDF\MQRĞFL MDNR HIHNW GREUHM NRPXQLNDFML L GRVWĊSQRĞFL GR LQIRUPDFML

HIHNW\ZQRĞFLG]LDáDQLD MDNR HIHNWSR]\W\ZQHM U\ZDOL]DFMLL NRQNXUHQF\MQRĞFL

PLQSRSU]H]REQLĪHQLHNRV]WyZWUDQVDNF\MQ\FKL]HZQĊWU]Q\FKGRGDWNRZ\FK

REFLąĪHĔ G]LDáDOQRĞFL Z UH]XOWDFLH RGIRUPDOL]RZDQLD UHODFML^ 6HNWRU Ī\ZQR

ĞFLRZ\ MHVW V]F]HJyOQ\P VHNWRUHP JRVSRGDUNL ]H Z]JOĊGXQDEDUG]R UR]EXGR

ZDQ\NRPSOHNVUHODFMLSU]HELHJDMąF\FKSLRQRZRLSR]LRPRSRPLĊG]\UyĪQ\PL

SRGPLRWDPL]DDQJDĪRZDQ\PLZZLHOHID]SURGXNFMLLG\VWU\EXFMLRGPRPHQWX

Z\WZRU]HQLDVXURZFyZGRGRVWDUF]HQLDJRWRZHMĪ\ZQRĞFLNRQVXPHQWRP5ROD

NDSLWDáXVSRáHF]QHJRZVSyáSUDF\L]DXIDQLDZWDNLPNRPSOHNVLHMHVWZLĊFWUXGQD



'0HVVQHUThe Network Society«RSFLW

03HQHGHUCompetitiveness and industrial policy«RSFLW

1D WHQ Z\PLDU NRQNXUHQF\MQRĞFL V]F]HJyOQą XZDJĊ ]ZUDFD 0LFKDHO 3RUWHU 0(3RUWHU

Clusters and the new economics of competition%RVWRQ+DUYDUG%XVLQHVV5HYLHZ

WQU

0&DVWHOOVThe rise of the network society: The information age: Economy, society, and cultureW:LOH\ %ODFNZHOO

36]WRPSND Kapitał społeczny. Teoria przestrzeni międzyludzkiej :\GDZQLFWZR =QDN

.UDNyZV



GRSU]HFHQLHQLD,VWRWQDGODSRSUDZ\HIHNW\ZQRĞFLG]LDáDQLDLNRQNXUHQF\MQRĞFL

MHVW ]DUyZQR ZVSyáSUDFD L LQWHJUDFMD SR]LRPD PLQ PLĊG]\ JRVSRGDUVWZDPL

UROQ\PL Z\WZDU]DMąF\PL WHQ VDP SURGXNW OXE JUXSĊ SURGXNWyZ V]F]HJyOQLH

ZUHJLRQDFKRUR]GUREQLRQHMVWUXNWXU]HDJUDUQHMMDNLLQWHJUDFMDSLRQRZDSROH

JDMąFDQDZVSyáSUDF\MHGQRVWHN]UyĪQ\FKRJQLZáDĔFXFKDGRVWDZOXEQDáąF]H

QLX ZV]\VWNLFK RJQLZ SURFHVX SURGXNF\MQHJR RG SROD GR VWRáX Z MHGQ\P

SU]HGVLĊELRUVWZLH:VSyáSUDFDL]DXIDQLHVąSRGVWDZRZ\PLZDUWRĞFLDPLUyZQLHĪ

]SXQNWXZLG]HQLD]DSHZQLDQLDEH]SLHF]HĔVWZDĪ\ZQRĞFLLZ\VRNLHMMDNRĞFL

SURGXNWyZUROQRVSRĪ\ZF]\FK

%DGDQLD SU]HSURZDG]DQH SU]H] PLĊG]\QDURGRZH LQVW\WXFMH EDGDZF]H

ZVND]XMąĪH3ROVNDQDOHĪ\GRNUDMyZRVWRVXQNRZRQLVNLPSR]LRPLHNDSLWDáX

VSRáHF]QHJR L ]DXIDQLD : UDQNLQJX ,QVW\WXWX /HJDWXP ]  URNX RFHQLDMą

F\PSR]LRPGREURE\WXQDSRGVWDZLHUyĪQ\FKZVNDĨQLNyZ3ROVND]QDOD]áDVLĊ

GRSLHURQD SR]\FML QD NUDMyZRFHQLDQ\FKSRG Z]JOĊGHP Z\SRVDĪHQLD

ZNDSLWDáVSRáHF]Q\^&KRü3RODF\ZLHU]ąZVHQVZVSyáSUDF\]LQQ\PLOXGĨPL

UyZQRF]HĞQLHSR]RVWDMąVFHSW\F]QLZRFHQLHVNXWHF]QRĞFLZVSyOQHJRG]LDáDQLD

SU]\UR]ZLą]\ZDQLXSUREOHPyZVZRMHJRĞURGRZLVND:LĊNV]RĞü3RODNyZQLH

MHVW WHĪ VNáRQQD DQJDĪRZDü VLĊ ZVSyOQLH ] LQQ\PL Z G]LDáDOQRĞü JRVSRGDUF]ą

LVSRáHF]Qą^3RWHQFMDáNDSLWDáXVSRáHF]QHJRZ\GDMHVLĊMHV]F]HQLĪV]\ZSU]\

SDGNX PLHV]NDĔFyZ ZVL Ī\MąF\FK Z URG]LQDFK XWU]\PXMąF\FK VLĊ ] UROQLFWZD

5ROQLNyZLF]áRQNyZURG]LQUROQLF]\FKFHFKXMHSRQDGSU]HFLĊWQDQLHXIQRĞüZREHF

OXG]L ± SU]HNRQDQLH ĪH Z VWRVXQNDFK ] LQQ\PL WU]HED E\ü EDUG]R RVWURĪQ\P

ZURNXZ\UDĪDáRDĪUHVSRQGHQWyZ]WHMJUXS\^2VRE\]URG]LQURO

QLF]\FKFHFKRZDáUyZQLHĪZLĊNV]\NRQVHUZDW\]P1D S\WDQLDRQDMZDĪQLHMV]H

ZDUWRĞFL Z LFK Ī\FLX ]GHF\GRZDQD ZLĊNV]RĞü ZVND]\ZDáD QDGZLH ZDUWRĞFL ±

V]F]ĊĞFLHURG]LQQHLGREUH]GURZLH:DUWRĞFLREDUG]LHMZVSyOQRWRZ\PLJRVSR

GDUF]\P FKDUDNWHU]H RWU]\P\ZDá\ ]QDF]QLH PQLHMV]ą LORĞü ZVND]DĔ SRP\ĞO

QRĞüRMF]\]Q\GREURE\WLERJDFWZRZ\NV]WDáFHQLHVXNFHVSUDFD]DZRGRZD^

6WRVXQNRZRQLVNLSR]LRPNDSLWDáXVSRáHF]QHJRZUROQLFWZLHSRWZLHUG]DMą

EDGDQLDSRĞZLĊFRQH]U]HV]DQLXVLĊUROQLNyZRUD]IXQNFMRQRZDQLXJUXSSURGX

FHQWyZUROQ\FKZ3ROVFH3ROVF\SURGXFHQFLUROQLQLHFKĊWQLHLZRJUDQLF]RQ\P

VWRSQLXSRGHMPXMąࡥZVSyOQHG]LDáDQLDQDU\QNX^&KRüWHPSRLQWHJUDFMLSR]LRPHM



Legatum Prosperity IndexKWWSZZZSURVSHULW\FRP

Gotowość do współpracy.RPXQLNDW]EDGDĔ&%26QU:DUV]DZDOXW\

Wieś polska – charakterystyka ludności rolniczej.RPXQLNDW]EDGDĔ&%26%6

:DUV]DZDSDĨG]LHUQLN

,ELG

33UXVCzynniki hamujące chęć organizowania się rolników w grupy producentów rolnych

>Z@6=DZLV]DUHGPerspektywy rozwoju grup producentów rolnych – szanse i zagrożenia

:\GDZQLFWZD8F]HOQLDQH8QLZHUV\WHWX7HFKQRORJLF]QR3U]\URGQLF]HJR%\GJRV]F]