Ś. p. Bogdan Treter

Ś. p. Bogdan Treter

Ochrona Zabytków 1/1, 46-47

P o d c z a s p o w s ta n ia w W a r s z a w ie śp. J e r z y C h y c z e w s k i z o s ta ł w y w ie ­ z io n y d n ia 10. V III. 1944 r. do O ś w ię ­ c im ia , a n a s tę p n ie do in n y c h o b o z ó w . O b ó z w S c h o r tz in g e n b y ł z a k o ń c z e ­ n iem J eg o m ę c z e ń s k ie j d rogi. Z m arł d n ia 18 p a ź d z ie r n ik a 1944 г., co s tw ie r d z a o d n a le z io n a w ty m o b o z ie p rzez P. C. K. lis ta z m a r ły c h P o la ­ k ó w . O k o lic z n o ś c i śm ie rc i n ie zn a n e . S łu ż b a k o n s e r w a to r s k a tr a c i w N im je d n e g o z n a jle p ie j z a p o w ia d a ją c y c h się i n a jb a r d z ie j id e o w y c h p r a c o w ­ n ik ó w . A . C. ś P. J A N R U T K O W S K I. J e d n ą z w ie lu str a t, ja k ie p o n io sła P o ls k a w c z a s ie o sta tn ie j w o jn y , b y ła ś m ie rć w y b itn e g o k o n se r w a to r a P ro f. J a n a R u tk o w s k ie g o , k tó r e g o N ie m c y w y s ie d lili z c a łą ro d z in ą z p o s ia d ło ­ śc i w M ię d z y c h o d z ie k o lo P o z n a n ia . C h o r y o r g a n izm n ie w y tr z y m a ł tu ­ ła c z k i, k tó r ą w c ię ż k ic h w a r u n k a c h m u s iu ł o d b y ć do W a r sz a w y . N a s k u ­ tek z w ią z a n y c h z ty m p r z ejść P ro f. R u tk o w s k i z m a rł w sz p ita lu C z e r w o ­ n ego K rz y ża w W a r sz a w ie w roku 1940, o to c z o n y o p ie k ą r o d z in y i k o le ­ g ó w . ś p . P rof. Jan R u tk o w s k i n a le ż a ł do n a j w y b itn ie js z y c h n a s z y c h k o n ­ s e r w a to r ó w d z ie ł sz tu k i. U r o d z o n y w P o z n a ń s k im w ro k u 1884, p o s k o ń ­ c z e n iu s z k ó ł śr e d n ich i m a la r s k ic h w k ra ju , d a lsz e stu d iu o d b y ł w N ie m ­ c ze ch w A k a d e m ii S z tu k P ię k n y c h w Berlinie', j u ż w ó w c z a s z a in te r e s o ­ w a ł się stu d ia m i k o n se r w a to r s k im i i u k o ń c z y ł s tu d ia w n a jle p sz e j w ó w ­ c z a s p r a c o w n i k o n se r w a to r s k ie j prof. H au sera. D a ls z e s tu d ia k o n ty n u o w a ł w P a r y ż u , g d z ie d la g r u n to w n e g o z a ­ p o z n a n ia się z te c h n ik a m i sta r y c h m is tr z ó w w y k o n a ł w ie le k o p ii w ta m ­ te js z y c h m u z e a c h . Po p o w r o c ie do k r a ju w łą c z n o ś c i ze śp. P ro f. D r . B a- to w s k im p r a c u je ja k o k o n se r w a to r d la g a le r ii R a c z y ń s k ic h w R o g a lin ie . K ie d y w p ie r w s z y c h la t a c h w o ln e j P o ls k i z a c z ę ły n a p ły w a ć r e w in d y k o ­ w a n e d z ie ła sz tu k i n a Z am ek K r ó le w ­ sk i w W a r sz a w ie , ja k o p r a w d z iw y p a tr io ta o d d a je s w o ją w ie d z ę i p r a c ę n a u s łu g i k r a ju . Z o sta je k ie r o w n ik ie m P a ń s tw o w e j P r a c o w n i K o n se r w a to r ­ sk ie j p r z y D y r e k c j i P a ń s tw o w y c h Z b io ró w S z tu k i n a Z am k u K r ó le w ­ sk im w W a r sz a w ie , p o w o ła n y n a to s ta n o w is k o p r z ez M in is te r s tw o W. R. i O. P. W s z y s tk ie o b r a z y g a le r ii Z am ­ ku K r ó le w s k ie g o , g a le r ii S ta n is ła w a A u g u s ta w Ł a z ie n k a c h , g a le r ii w W i­ la n o w ie p r z e c h o d z ą p r z e z J e g o p ie ­ c z o ło w itą , o p a r tą na g łę b o k ie j w ie ­ d z y i d o ś w ia d c z e n iu o p ie k ę . P ró cz teg o p r z e p r o w a d z a k o n s e r w a c ję o b r a ­ zu M atki B o sk iej w C z ę s to c h o w ie , M atk i B o sk ie j K o d e ń sk ie j i O str o ­ b r a m sk ie j w W iln ie. W y b itn e te p r a ­ ce z je d n a ły M u w ie lk ie i z a s łu ż o n e u z ą a n ie . P r a c o w n ia p o d J e g o k ie r u n ­ k iem w y k o n a ła c a ły sz e r e g p ra c k o n ­ se r w a to r s k ic h o b r a z ó w c e c h o w y c h sz tu k i g o t y c k ie j z w ią z a n y c h z wry - s ta w ą z o r g a n iz o w a n ą p r z ez T ow \ O p ie k i n ad Z a b y tk a m i P rz es zło śc i wr W a r sz a w ie . O sta tn ią w ie lk ą p r a ­ cą k o n s e r w a to r s k ą śp. P rof. J a n a R u t­ k o w s k ie g o b y ła k o n s e r w a c ja o łta rz a M a ria ck ie g o w K r a k o w ie , p o d c z a s k tó r ej o d k r y to p r z e m a lo w a n e tła na p ła s k o r z e ź b a c h . I d e o w y s to s u n e k do p r a c y , w y b it n e c e c h y ch a r a k te r u oraz g łę b o k a , o p a r ta na d o ś w ia d c z e n iu w ie d z a z je d n a ły śp. P ro f. Janow u R u t­ k o w sk ie m u p o w s z e c h n e u z n a n ie i s z a ­ c u n e k . C z eś ć J eg o p a m ię c if

5.

g łę b ie n ia w ie d z y k o n se r w a to r s k ie j o d ­ b y ł d w ie p o d ró ż e d o W ło ch i F ra n c ji. P ra c ę k o n se r w a to r s k ą r o z p o c z ą ł od p la n o w e g o r e je str o w a n ia z n a c z n ie j­ s z y c h z a b y tk ó w i o d p o w ię k s z e n ia m a te r ia łó w in w e n t a r y z a c y j n y c h , g r o ­ m a d z ą c z d ję ć p o m ia r o w y c h 1328, k lis z w ła s n y c h 2809, k a r to tek z m a te ­ ria ła m i o p is o w y m i i ilu s tr a c y jn y m i 588. N a teren ie K ra k o w a g łó w n y n a c isk śp. B. T r e te ra sz e d ł w k ie r u n k u p o d ­ n ie sie n ia w y g lą d u e s te ty c z n e g o u lic i d o m ó w i w y d o b y c ia u k r y ty c h fr a g ­ m e n tó w z a b y tk o w y c h , z w ła s z c z a p o r ­ ta li. Z w a ż n ie js z y c h p r a c k o n s e r w a ­ to r sk ic h , w y k o n a n y c h p od n a d zo rem śp . B. T retera w K ra k o w ie, w y m ie ­ n ia m y ; z a s a d n ic z e o d r e sta u r o w a n ie g o ty c k ie g o k o śc io ła B o ż eg o Chała na K a zim ierzu , r esta u ra c ję W ie ż y w ik a - r y js k ie j i k r y p t y r o m a ń sk iej św . L e o ­ nard a w k a te d r z e na W a w e lu , r es ta u ­ rację p ó ź n o b a r o k o w e g o k o ś c io ła P i­ ja r ó w , b u d o w ę n o w ej w ik a r ó w k i m a ­ ria c k ie j, n ie lic z ą c rob ót d r o b n ie j­ s z y c h n a d u p o r z ą d k o w a n ie m w ie lu u lic i o to c z e n ia b u d o w li z a b y t k o ­ w y ch .* J e śli id z ie o d z ia ła ln o ś ć k o n ­ se r w a to r s k ą i s p o łe c z n ą śp. B. T r e ­ tera na teren ie w oj. k r a k o w sk ie g o , to p ie r w s z e m iejs ce z a jm o w a ła u n iego o ch ro n a k ra jo b ra zu i p r z y r o d y w łą c z ­ n o ś c i z z a b y tk a m i o r a z o c h r o n a ro­ d z im e j tw ó r c z o śc i lu d o w e j i c e c h re­ g io n a ln y c h w s p ó łc z e s n e g o b u d o w n ic ­ tw a d r e w n ia n e g o . A k cję o c h r o n y s w o j s z c z y z n y , r a cjo n a ln ie u jętą p rzez śp . B. T retera , w y p a d a u z n a ć za p io ­ n iersk ą . Z w a ż n ie js z y c h robót p r z e p r o w a ­ d z o n y c h w w oj. k r a k o w sk im pod k ie r o w n ic tw e m śp. B. 'Frétera, w y m ie ­ n ić trzeb a ; r es ta u ra c ję baszty' z a m ­ k o w e j z XIV w. w W ie licz ce , zam k u ren es. w N . S ą c z u , za m k u renes. w N ie p o ło m ic a c h , k o ś c io ła g o t y c k ie ­ go w F r y d m a n ie , k o ś c io ła d r e w n ia n e ­ go w D ę b n ie n a P o d h a lu .

Sp. Tnż. B. T r eter p r o w a d z ił p rzez w s z y s t k ie la ta d z ie n n ik k o n s e r w a to r ­ sk i, n o tu ją c w n im w s z y s t k ie w a ż ­ n ie js z e c z y n n o ś c i i k o n tr o lę robót, s p r a w o z d a n ia z w y j a z d ó w , u w a g i te c h n ic z n e o raz k r e ś lą c w n im p la n y i r y s u n k i z a b y tk ó w d o tą d n ie p u b li­ k o w a n y c h , co w r a z z je g o o p isa m i c z y n i z d z ie n n ik a źró d ło p ie r w s z o ­ r zę d n ej w a r to śc i d la in w e n ta r y z a to r a i k o n se r w a to r a . P o p o w r o c ie w 1940 r. z R u m u n ii c z u w a k o n s p ir a c y jn ie n a d p r a c a m i i p r o je k ta m i k o n s e r w a to r s k im i i u ­ tr z y m u ję k o n ta k t z a r c h ite k ta m i c z y n ­ n y m i n a ty m p o lu . W c z a s ie o k u p a c ji p o d ją ł w r a z z in ż. W . G r u sz c z y ń s k im p r a c ę n a d p r o je k te m u p o r z ą d k o w a ­ n ia R y n k u G ł. w K r a k o w ie i p r z y le ­ g ły c h p la c ó w , d a ją c w y r a z s w y m n a j­ g łę b s z y m d ą ż e n io m i j a k b y w ie ń c z ą c n im sw ą o p ie k ę n ad p ię k n e m u m iło ­ w a n e g o m ia s ta . R o z leg ła p r a c a k o n ­ s e r w a to r s k a p r z e s ło n iła d z ia ła ln o ś ć a r t y s t y c z n ą śp. inż. B. T retera , k tó r y b y ł u ta le n to w a n y m g r a fik ie m , a r c h i­ te k tem i p r o je k to d a w c ą tk a n in , s t a ­ ją c się tw ó r c z y m k o n ty n u a to r e m idei .S ta n isła w a W itk ie w ic z a na ty m p olu .

P o w y z w o le n iu K r a k o w a śp . T reter z o sta ł w lu ty m 1945 r. m ia n o w a n y n a c z e ln ik ie m W y d z . K u ltu r y i S ztu k i p r z y U r z ę d z ie W oj. K ra k o w sk im , o b e jm u ją c za ra zem z p o w ro te m fu n k ­ c ję k o n se rw a to ra . U s tą p ił ze s t a n o w i­ sk a n a c z e ln ik a w sie r p n iu 1945 r., b y s ię w y łą c z n ie p o ś w ię c ić p r a c y k o n ­ s e r w a to r s k ie j, lecz. p r z e d w cz e sn a śm ie r ć w d n iu 12. X I. 1945 r., nie p o ­ z w o liła m u na r e a liz a c ję je g o z a m ie ­ rzeń. N ie z m ie r n ie p r a c o w ity , p o s ia d a ją c y w ie lk ą k u ltu r ę a r t y s t y c z n ą i ro zleg łą w ie d z ę, s u b t e ln y a r ty s ta , s k ro m n y i c ic h y w ż y c iu c o d z ie n n y m , o d d a n y b e z r e s z ty u m iło w a n e j p r a c y , n a leża ł do n a jle p s z y c h k o n se r w a to r ó w p o l­ sk ic h . J. L.