Mateusz Łastowiecki
Archeologiczne badania naziemne na
reliktach przyczółka mostu
zachodniego (tzw. "poznańskiego")
na Ostrowie Lednickim - Rybitwy
stan. 12
Studia Lednickie 4, 247-260
STUDIA LEDNICKIE IV Poznań — Lednica 19%
M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K l M u zeu m P ierw szy ch P iastów na Lednicy
ARCHEOLOGICZNE BADANIA NAZIEMNE NA RELIKTACH PRZYCZÓŁKA MOSTU ZACHODNIEGO
(TZW. „POZNAŃSKIEGO”) NA OSTROWIE LEDNICKIM — RYBITWY STAN. 12.
W roku 1990 zespól płetw onurków U M K w T oruniu rozpoczął badania podw odne m ostu „poznańskiego” , łączącego O strów L ednicki z zachodnim b rzeg iem jezio ra. S ą one kontynuacją bad ań z lat 1 9 6 0 - 1961.
W roku 1992, po w ytyczeniu przez p łetw onurków osi m ostu, rozpoczęto prace w ykopaliskow e na przyczółku. Prace te prow adzono w latach 1 9 9 2 - 1994.
P rzy czó łek zlokalizow any został we w si R ybitw y, 100 m na płn. od drogi p ro w a dzącej do jezio ra, n a w schodnim skraju osady w czesnośredniow iecznej określonej ja k o R ybitw y st. 12.
Pierw szy w ykop o w ym iarach 1 6 x 2 m oddalony był o 20 m od dzisiejszego brzegu jezio ra, a je g o strop zalegał 1 m po n ad p o ziom em lustra w ody (niski poziom w ody — sierpień 1992 r.). W w ykopie 1 nie stw ierdzono w ystępow ania w arstw y kulturow ej. B ezpośrednio pod 10 cm łąk o w ą d a rn ią zalegał zielonkaw y ił z dużym i soczew skam i piasku, b ędący pierw otnym dnem je z io ra . W w arstw ie iłu znaleziono pojedyńcze przedm ioty now ożytne (kaw ałki okuć żelaznych, cegieł, ułam ki w spół czesnych naczyń g linianych i m etalow ych). B rak w w ykopie 1 w arstw y kulturow ej spow odow any je s t przypuszczalnie ciągłym w ym yw aniem przez w odę (przy silnych w iatrach) p rzy b rzeżn eg o odcinka łąki.
W ykop 2 o w ym iarach 20 x 5 - 8 m w ytyczono bliżej je z io ra , o d d alony byf od linii w ody o 5 m, a jeg o strop zalegał 0,5 m p o nad lustrem w ody. W w ykopie 2 stw ierdzono w ystępow anie n astępujących w arstw kulturow ych:
1. D no je z io ra utw orzone zostało z zielonkaw ego iłu. Z alega on p oziom o na 2 m odcinku zachodnim , natom iast w e w schodniej części w ykopu op ad a o 0,5 m na długości 3 m. W calcu nie stw ierdzono resztek pali w ystępują natom iast ich negatyw y. Na ćw iartce С i D w ykopu 2 zlokalizow ano negatyw y 7 w iązek pali (po 2 - 3 pali w w iąz ce) z resztkam i kory na obw odzie. N egatyw y zag łęb io n e były 70 cm w calcu (podobną głębokość w bijania p ali stw ierdzono przy p rzy czó łk ach m ostu gnieźnieńskiego). O d słonięto dw ie linie negatyw ów b iegnące po osi w sch.-zach. W iązki pali na tej osi w ystąpiły co 2 m, n atom iast odległość m iędzy liniam i płn. i płd. w ynosi 5 m. W
y-248 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K f
R yc. 1. R ybitw y, stan. 12. R ozm ieszczen ie w ykopów
T ab ela I R ybitw y st. 12. Przy czó łek m ostu „p o zn ań sk ieg o ”
Z estaw ien ie ilo śc io w e ułam k ów naczyń_________________________________
technolo-całkow icie o b taczane
silnie całk o w icie o btaczane
w arstw y
. giczne górą
ob taczane ceg lasto szare stalow oszare stalo w o szare
p o lerow ane toczo n e n I n 1 5 32 146 73 85 342 la % 0,3 1,46 9,9 42,9 21,3 24,8 100 Ib n 9 66 206 210 179 61 731 % 1,2 9,1 28,1 28,7 24,5 8,3 100 Ic n 87 743 464 315 349 30 1988 % 4,3 37,3 23,3 15,8 17,5 1,5 100 Ic/II n 236 7 40 162 167 80 7 1392 % 16,9 53,2 11,6 4 , 9 5,7 0,5 100 II n 96 249 16 20 7 — 433 % 2 2,2 67,8 3,6 4,6 1,6 — 100 Ila-c n 93 89 — — — 182 % 51,1 48,9 ■— — — — 100 n 5 22 1937 880 858 688 183 5068
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 249
Ryc. 4. R ybitw y stan. 12. W y bran e zabytki z w arstw I-szych (1, 2, 10). Ic/II (4, 5, 6, 8, 11, 12, 13), 11 (7, 9): 1-o k u cie sreb rn e, 2 -p ierścio n ek z brązu, 3 -sre b m a zau sznica, 4, 5, 6 -k ó łk a z dru tu brązow ego,
7-p o ło w a pacio rk a sz k la n e g o (n ieb iesk i), 8 -o kucie z brązu. 9 -g w ó źd ź z ołow iu, 10-żelazny g ro t strzały,
T a b e la 2 R y b itw y st. 12
P rz y cz ó łe k m o stu „p o z n ań sk ie g o ” Z e sta w ie n ie form n aczyń
^ s f o r m y naczy ń w arstw y 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 I n la % - - — - - 10,01 - - - - -2 20,0 20,02 10,0 — 20,02 20,02 100,010 i 1 5,2 - — - 10,52 5,21 - - - 5,21 3 15,8 2 10,5 4 21,1 — 4 21,1 5,21 -19 100,0 ; 1 0,9 9 8,8 - 0,91 18 17,7 20 19,7 -2 1,9 2 1,9 6 5,9 7 6,9 5 4,9 12 11,7 -4 3,9 12 11,7 3 2,9 102 100,0 i c / u % -14 16,3 7 8,1 — 1112,8 29 33,7 1 1,1 1,11 5 5,8 2 2,3 1 1,1 I1,1 89,3 1 1,1 22,3 1 1.1 22,3 86 100,0 n n % — 5 15,6 4 12,5 -5 5,6 6 18,8 1 3,1 - 3,11 3,11 3,11 3,11 6 18,8 - - 3,11 — 32 100,0 Tł n Ila -C % 2 10,6 36,87 1 5,3 1 5,3 4 21,0 21,04 100,019 n 4 35 12 2 40 61 2 3 8 10 12 11 32 2 10 17 7 268
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 251
R yc. 5. R y b itw y stan. 12. W y b ran e zabytki z w arstw y II. R ys. M . Ł om nicki
znaczona przez negatyw y pali oś je s t p rzypuszczalnie osią m ostu „poznańskiego” . Pale m ostow e w yciągane byty w różnym czasie. W ypełniskiem niektórych negatyw ów je s t to rf z pojedynczym i skorupam i w czesnośredniow iecznym i, co m oże przem aw iać za w yciągnięciem pali bezpośrednio po zniszczeniu m ostu, w kilku p rzypadkach stw ier dzono n a to m iast negatyw y w ypełnione piaskiem i pojedyńczym i skorupam i stalow o- szarym i, co w skazyw ałoby, że pale usuniąto dopiero w średniow ieczu.
2. N ad calcem zalegała w arstw a torfu o m iąższości od 1 do 10 cm , określona jak o w arstw a П. W arstw y II opadają w kierunku jeziora, a w yklinow ują się przy ścianie zachodniej wykopu. Na ćw iartce С i płn części ćw. D m iąższość w arstw II je s t o 20 - 40 cm w iększa niż na pozostałej pow ierzchni w ykopu II. N a tej linii zaobserw ow ano też 4 negatyw y po w iązkach pali, co w skazyw ałoby, że w yw yższenie pow stało podczas użytkow ania m ostu, którego pale zatrzym yw ały różne odpady niesione przez wodę.
252 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K I
Zaw artość w arstw II stanow iły wióry drew niane, gałęzie, kaw ałki zaostrzonych pali, płaty kory itp. O bok odpadów drew na znaleziono tu pojedyncze ułam ki naczyń i kości zw ierzęcych. Z innych zabytków w ym ienić należy fragm ent srebrnej zausz nicy, grot strzały z zadzioram i, ciężarek ołowiany, noże żelazne, czerpak drew nia ny z ornam entow aną rączką (ornam ent na śladuje układ piór ptaka), pałkę ciesielską, dzw on koła oraz nieokreślone przedm ioty i narzędzia drew niane, (ryc. 4)
Z espół ceram iki z w arstw II a-c (182 ułam ki) zaw iera 51,1% ułam ków naczyń górą obtaczanych, w śród których przew a żają naczynia dw ustożkow ate z lejkow ato odchylonym brzegiem i ornam entow anym brzuścem . W śród naczyń całkow icie ob taczanych (48,9% ) dom inują naczynia z silnie w ychylonym i brzegam i i bania stym i lub esow atym i brzuścam i, chara kterystyczne dla poz iom u ЗА z O strow a L ednickiego (M. Ł astow iecki 1898) dato w anego na 2-gą połow ę X w ieku. U dział naczyń g órą obtaczanych w w arstw ach II ulega zm niejszeniu do 22,2% , w śród na czyń całkow icie obtaczanych w ystępują podobne form y co w w arstw ach II a-c. O dsetek naczyń górą obtaczanych w w arstw ach II zbliżony je s t do odsetka obserw ow anego na innych w ykopach O L w w arstw ach datow anych na 1 poł. XI w ieku. Podobnie datow ać m ożna inne zabytki z w arstw II (srebrna zausznica o cechach charakterystycznych dla 1 poł. X I w ieku — H. K ocka-K ren z 1994 r., grot z zadzioram i — A. N adolski 1968). W arstw y II z przyczółka m ostu „poznańskiego” zw iązane z budow ą i użytkow aniem m ostu datow ać zatem m ożna na 2-gą poł. X i 1 poł. XI wieku.
Po południow ej stronie m ostu w zagłębieniu stropu w arstw y II w ystąpiły liczne przedm ioty m etalow e (160 szt. drobnych — 1 x 1 cm , o w adze od 0 , 2 - 0 , 9 gram a — blaszek i w ytopków ołow ianych — ryc. 5, 60 ułam ków naczyń i tygiełków p o krytych od w ew nątrz i przy w ylew ie kolorow ym osadem m etalu — najczęściej — brązu oraz zniszczone fragm enty ozdób srebrnych, m iedzianych, ołow ianych — ryc. 6. P rzedm ioty te zalegają na stropie w arstw y II, w piasku w ypełniającym jej zagłębienia. Z ostały tu przypuszczalnie przyniesione przez w odę, z w yższych partii brzegu. W y stępujące w piasku liczne w ęg le drzew ne w skazyw ałyby, że pochodzić one m ogą ze spalonej pracow ni złotniczej, która przypuszczalnie znajdow ała się w pobliżu m ostu. W celu w yjaśnienia tego przypuszczenia w roku 1994 założono 5 w ykopów o p ow ie rzchni od 5 do 25 m2, zlokalizow anych na przedłużeniu ćw . D w ykopu II (z odpadam i p rodukcyjnym i). W w ykopie III (5 X 10m) zlokalizow anym po zachodniej stronie ćw.
Ryc. 6. R ybitw y, stan. 12. B laszki o łow iane z w arstw y Ic/II. Rys. M . Ł om nicki
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 253
Ryc. 7. R ybitw y, stan. 12. Frag m en ty naczyń glin ian y ch z o sad em m etalu . R y s. M . Ł om nicki
D, n ie stw ierdzono w ystępow ania w arstw y kulturow ej — je s t to o b sz ar w ym yw any przez w odę jezio ra. W w ykopach IV - VI zlokalizow anych na w yższej terasie, w arstw y w czesnośredniow ieczne zostały zniszczone podczas w zn o szen ia zabudow ań dw orskich i p óźniejszych prac niw elacyjnych. Jedynie w w ykopie V II (5 x 2,5m ) założonym na północ od osi m ostu na obszarze w zm iankow anej osady stw ierdzono w ystępow anie w arstw y kulturow ej oraz w ydzielono frag m en t półziem ianki i palenisko.
B rak zabytków m etalow ych nie p o zw ala lokalizow ać tu pracow ni. U łam ki naczyń z w ym ienionych obiektów charakterystyczne są dla 2 poł. X i 1 poł. X I w ieku. O sad a zatem żyła w okresie użytkow ania m ostu „poznańskiego” .
T rudno dokładnie ustalić czas działalności dom niem anej pracow ni złotniczej. U łam ki n aczyń-„tygli” p o ch o d zą z naczyń całk o w icie obtaczanych o grubych ściankach na
254 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K l
T ab ela 3 Z estaw ien ie inw en tarza zabytków ze stan o w isk a R y b itw y 12
przy czó łek m ostu „p o zn ań sk ieg o ”
przedm iot w -w a Lia
2 poł. X w. w -w a II 1 pol. X I w. w -w a Ic/II XIw . w -w a Ic X V w. w -w a Ib X V I - X IX w. n sierpy żelazne — — 2 1 — 3 dzw on koła 1 — — — — 1 pałki ciesielskie — — 1 — — 1 dłu ta żelazne — — — — 1 1 inne _ _ 1 — — I noże żelazne — 1 2 — — 3 o sełki k am ienne 1 — — 1 _ 2 ok u cia w iader — — — — 2 2
czerpaki drew n ian e 2 _ — — — 2
szy d ła kościane 1 1 2 1 — 4
p rzęśliki gliniane — 1 — 1 — 2
ły żw y kościane — — — 2 3 5
kulki d rew niane — 1 — — — 1
rączki drew niane 11 3 1 2 — 17
prażn ica gliniana — 1 — — — 1
groty strzał — — — 1 — 1 o b u w ie skórzane 2 2 — 1 — 5 sprzączki żelazne — — — 1 — 1 p ierścionki — 1 2 1 — 4 paciorki — 1 1 — — 2 k o lczyk-zausznica — 1 — — — 1 inne — — 2 — — 2
ciężarki o łow iane — 1 1 — — 2
n ieo kreślone
p rzedm ioty żelazne - - 4 2 3 9
n ieo kreślone p rzed m io ty z ołow iu - 6 18 2 - 26 p ó łprodukty z o ło w iu — 36 126 12 — 174 p ółp ro d u kty z metali k o lorow ych — 12 14 3 2 31 ty g le gliniane — 27 23 — — 50 skorupy z osadem m etalu - 21 41 4 - 66 n 18 115 241 35 II 420
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 255
2 5 6 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K l 3. R y b it w y , st a n . 12 . W y b ó r c e ra m ik i n a c z y n io w e j z warstwy II . Rys . M . Ł o m n ic k i
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 257 w szystkich w ystępują poziom e bruzdy, w skazyw ałoby to na m ożliw ość d atow ania ich na w iek XI.
Z aleganie w arstw y le II (z odpadam i p rodukcyjnym i) b ezpośrednio nad II, a pod zalew ow ym piaskiem Ic, w ystępujące w niej, zbliżone do w arstw y II proporcje udziału naczyń górą (16,9% ) i całkow icie obtaczanych (53,2% ) p o zw alają d ato w ać fu n k cjo now anie dom niem anej pracow ni złotniczej w okresie u ży tk o w an ia m ostu „poznańskie go” w 2 poł. X i 1 poł. X I wieku.
P odobnie datow ana je s t też w stępnie w schodnia część osady przym ostow ej (wyk. V II). Przypuszczać zatem należy, że osada z p raco w n ią zniszczone zostały ró w n o cześnie z m ostem zachodnim w 1 poł. X I w ieku.
W arstw y Ic/II p rzy k ry te były szarym zalew ow ym p iask iem , k tórego o sad zan ie się zw iązane je s t p rz y p u szc zaln ie z w yso k im p o zio m em w ody w je z io rz e w y stęp u jący m w X III w ieku, a zao bserw ow anym także p rzy badaniu m ostu „g n ieźn ień sk ieg o (M. Ł asto w ieck i, 1993, s. 133)
Z w arstw y Ic (piasku) w ydobyto 1988 ułam ków naczyń, w śród których w ydzielono 37,3% fragm entów pochodzących z naczyń całkow icie obtaczanych oraz 56,9 z naczyń ceglasto-szarych i stalow o szarych. W śród naczyń stalow o szarych duży je s t odsetek (17,5) naczyń polerow anych. P olerow anie upow szechnia się w w ieku X V (J. K ruppe), co w skazuje, że ponow ne użytkow anie brzegu je z io ra przy p ad a dopiero na w iek XV. W w arstw ie Ic obok ceram iki znaleziono fragm enty narzędzi ro lniczych (sierpów , osełek, kosy) oraz srebrną tarczkę (okucie) z w ytłaczanym ornam entem lilii i p ier ścionek brązow y zdobiony ukośnym i n acięciam i z oczkiem po w stały m przez h aczy kow ate zagięcie ram ion.
B rzeg je z io ra (w sąsiedztw ie daw nego m ostu) został w X V w ieku w ybrukow any dw om a poziom am i dużych kam ieni (średnicy ok. 30 cm ). U tw ardzenie d o jśc ia do je z io ra łączyć przypuszczalnie należy z budow ą dw oru i budynków g o spodarczych na w ysokiej terasie nadjeziornej, które w zm ienionej form ie funkcjonują do dziś.
Bruk przykryw a w arstw a ilastej próchnicy, utw orzonej podczas długotrw ałego usta bilizow anego poziom u w ody w jezio rze, który m iał przypuszczalnie m iejsce po XV w ieku. W w arstw ie tej określonej ja k o w arstw a Ib znaleziono 731 ułam ków naczyń, dom inują tu n aczynia stalow o szare (53,2% , duży je s t też o dsetek naczyń ceg lasto szarych (28,1% ), n aczynia ceglaste toczone stanow ią 8,3% zespołu. P rzew ag a naczyń stalow o szarych, w ystępow anie naczyń toczonych pozw ala przypuszczać, że w arstw a I b n arastała od w ieku XVI.
Próchnica przykryta je s t drugim p oziom em zalew ow ego piasku, który łączy ć należy z w ysokim poziom em w ody w ystępującym w X IX w ieku, na co w skazyw ałaby zaledw ie 5-cio cm w arstw a darni utw orzona nad piaskiem oraz p ojedyncze ułam ki naczyń no w ożytnych i w spółczesnych znalezione w w arstw ie Ib i w piasku.
D otyczczasow e w yniki b ad ań p rzy czó łk a m ostu „poznańskiego” w skazują, że m ost zbudow ano w 2 poł. X w ieku, a zniszczony został około połow y w ieku XI. T akie datow anie m ostu p o tw ierd zają także w stępne w yniki analizy dendrochronologicznej drew na (inform acja ustna dr. M. K rąpca — próbki d rew na są w trakcie o p raco w y wania). N a okres ten należy także datow ać w schodnią część rozległej osady ze śladam i pracow ni złotniczej i garncarskiej. P onow ne użytkow anie tego od cin k a je z io ra w ystą piło dopiero w w ieku X V i trw a do dziś.
258 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K I
A R C H E O L O G IC Z N E B A D A N IA N A Z IE M N E 259
L IT E R A T U R A
A n d e r s z o w a K. , Ł o m n i c k i J., N o w a k A. , S z e n i c o w a W ., 1963, S praw o zd an ie z p rac badaw c zy ch n a O stro w ie L ednickim w 1961 r., S pA r 15, s. 2 1 8 - 2 3
К ó ć c k a - K r e n z H., 1993, B iżu teria p ółn o cn o-zach o d n io sło w iań sk a w e w czesnym śred n io w ieczu , Poznań. Ł a s t o w i e c k i M ., 1989, S traty g rafia i ch ro n o lo g ia O strow a Lednickiego, SL 1, s. 1 7 - 6 7 .
— 1993, S p raw ozdanie z b adań w yk o p alisk o w y ch p rzy czó łk a w czesn o śred n io w ieczn eg o m ostu w schodniego (tzw . gnieźn ień sk ieg o ) na O stro w ie L ednickim , gm . Ł ubow o, w oj. pozn ańsk ie, stan. 2 W S A 2, s. 133 — 154.
N a d o l s k i A ., 1968, W czesnośredniow ieczne m ilitaria z Jeziora L ednickiego, S M 5, s. 7 - 18.
A R C H Ä O L O G IS C H E B O D E N U N T E R S U C H U N G E N D E R R E L IK T E E IN E S G IE B E L S D E R W E S T B R Ü C K E IN O S T R Ó W L E D N IC K I-R Y B IT W Y Fst. 12
Z u s a m m e n f a s s u n g
In den Jahren 1 9 9 2 - 1 9 9 4 w urden arch äologische B o denuntersuchungen d er R elik te eines G iebels der W estb rü ck e (sog. P o sen er B rücke), w elche O strów L ednicki m it dem w estlich en S e e u fe r verb in d et, d u rch g eführt. D ie G rab u n g sfläch en w urd en in d er V erlän g eru n g d er von T au ch ern b estim m ten B rü ck en ach se loka lisiert.
W äh ren d d er B odenu n tersu ch u n g en w urden k ein e B rü ck en p fäh le, so n d e rn n u r ih re N eg ativ e freigelegt. Es w urden N egative von 7 Pfahlbündeln (je 2 - 3 Pfähle zusam m en, m it R in d en resten a m U m fang) freigelegt. Sie bild eten 2 ca. 5 m v o n ein an d er e n tfern te Linien und v erliefen in V erlän g eru n g d e r b estim m ten Brük- k enachse. E s e rla u b t zu verm u ten , d a ß d ie herau sg ezo g en en Pfah le B rü ck en p fäh le w aren . D ie P fah ln eg ativ e w urden in d er S ch ich t П, besteh en d aus T o rf u nd H o lzabfällen, bem erkt. In d ie se r S ch ich t w u rd en zah lreich e am H als und vö llig ab g edrehte T o n g efäß sch erb en freigelegt. V o n a n d eren F un d en sind: F ra g m e n t e in es Sil bero h rrin g es, eisern e P feilsp itze, B leig ew ich t, h ö lzern e S ch ö pfkelle, h ö lzern e S ch eib en g lo ck e zu nennen. D iese F u nde lassen d ie Sch ich t II a u f d ie 2. H älfte des 10. und 1. H älfte d es 1 1. Jh. zu d atieren. S olch ein e Datierung b estätigen auch E rg ebnisse d en d ro lo g isch er A n alysen d e r freig eleg ten Pfah lteile, d ie d a s D atum des B au m fällen s a u f die Jah re 9 6 0 - 9 7 0 bestim m en lassen. G enauso ist die Zeit des B rü cken b au s und — unktio n ieru n g zu datieren.
U b e r d e r E in fah rt a u f d ie B rücke ex istierte in d iese r Z eit e in e Siedlung, in d e r u.a. ein e G o ld sch m iede w erkstatt tätig w ar, w eil in d er B rück en n äh e 6 0 Sch m elztieg elfrag m en te m it B un tm etallab lag eru n g en an den W änden, 160 kleine B leibleche (G ew icht: 0 , 2 - 0 , 9 g), F ragm ente des Silber-, K upfer- und B leisch m u ck s gefunden sind.
D ie B rü ck e w u rd e w ah rsch ein lich im 2. V iertel d es 11. Jh. zerstört; e s feh lt an Spuren ih res späteren W iederaufbaus. E rst im 15. Jh. w u rd e an d iese r S telle d er Z u g an g zum See m it S te in e n befestig t, w as m it dem Bau ein es H o fes am See zu verb in d en w äre.
A B B IL D U N G E N
A b b . 1. R y b itw y , Fst. 12. L a g e p la n der G rab u n g sfläch en
A bb. 2. R y b itw y , Fst. 12. Plan S ch ich t Ila m it ß rü ck e n p fa h ln e g a tiv e n
A b b . 3. R y b itw y , Fst. 12. G ra b u n g sfläch e II, V iertel D, N o rd w an d p ro fil. 1 — R asen , 2 — Sand, 3 — v ersa n d te H u m u serd e, 4 — T o rf m it S an d lin sen , 5 — T o rf, 6 — L eh m , 7 — T o n b o d e n (g e w ach sen er B o d en ), 8 — H olz, 9 — S tein , 10 — B ran d reste
A b b . 4. R y bitw y, Fst. 12. F u n d e aus S ch ich t I (1 ,2,1 0 ), Ic/II (4 ,5 ,6,8 ,1 1 ,1 2 ,1 3 ), II (7,9): 1 — S il
berbeschlag, 2 — B ro n zerin g , 3 — S ilbero h rrin g , 4 , 5, 6 — R in g e n aus B ro n zedraht, 7 — H älfte e in e r G lasperle (b lau ), 8 — B ro n zeb esch lag , 9 — B leinag el, 10 — eisern e P fe ilsp itz e, 11 — O rn a m e n tb e sc h la g aus B lei, 12. 13 — „S c h m e lz stü c k e ” au s Blei (gez. W . K ujaw a)
2 6 0 M A T E U S Z Ł A S T O W IE C K l
A bb. 5. R y b itw y , Fst. 12. F unde aus d e r S c h ich t II (gez. M . Ł om nicki)
A bb. 6. R ybitw y, Fst. 12. B leiblech e aus d er S c h ich t Ic/II (gez. M . Ł o m nicki)
A bb. 7. R y b itw y , Fst. 12. T o n g efäß sch erb en m it M etallab iag eru n g en (gez. M . Ł o m n ick i)
A bb. 8. R ybitw y, Fst. 12. T o n g e fäß sc h e rb en aus d er S c h ich t Ha (gez. M . Ł o m n ick i)
A bb. 9. R y b itw y , Fst. 12. T o n g efäß sch erb en aus d e r S c h ich t II (gez. M . Ł o m n ick i)
