ĝwiatowa produkcja wieprzowiny

Rynek wieprzowiny jest najwaĪniejszym segmentem rynku miĊsa, choü jego znaczenie w ciągu ostatnich dwudziestu lat zmniejszyáo siĊ na korzyĞü drobiu.

W latach 1995-1999 wieprzowina stanowiáa 45% Ğwiatowej produkcji trzech naj-waĪniejszych rodzajów miĊsa (wieprzowina, woáowina i drób), woáowina 29%, a drób 26%. W 2015 r. wieprzowina stanowiáa 43% produkcji miĊsa, woáowina 23%, a drób 34%. Spadek udziaáu wieprzowiny byá co prawda nieco mniejszy niĪ woáowiny, ale i tak dynamika wzrostu produkcji miĊsa drobiowego jest na tyle wy-soka, Īe w najbliĪszych latach wieprzowina moĪe straciü pierwszoplanową pozy-cjĊ. W 2015 r. Ğwiatowa produkcja woáowiny wyniosáa 60,0 mln ton i byáa o 16%

wiĊksza niĪ Ğrednioroczna produkcja w latach 1995-1999. Produkcja wieprzowiny wyniosáa 110,4 mln ton, a drobiu 87,6 mln ton⁹. W stosunku do Ğredniej rocznej z lat 1995-1999 produkcja wieprzowiny wzrosáa o 40%, a drobiu o 92%. W związ-ku z tym ocenia siĊ, Īe w 2030 r. wieprzowina moĪe stanowiü 36% rynzwiąz-ku miĊsa, drób 39%, woáowina 21%, a pozostaáe 4% baranina [Wayne 2010].

W ostatnich dwudziestu latach wzrost produkcji wieprzowiny, wiĊkszy od Ğredniego w Ğwiecie, wystąpiá prawie we wszystkich krajach naleĪących do grupy dziesiĊciu najwiĊkszych producentów, z wyjątkiem Unii Europejskiej, Japonii

9 W niniejszym rozdziale posáuĪono siĊ danymi USDA/FAS. Wedáug FAO produkcja woáo-winy w 2015 r. wyniosáa 67,6 mln ton, wieprzowoáo-winy 117,2 mln ton, a drobiu 114,8 mln ton.

RóĪnice wynikają z tego, Īe dane USDA nie uwzglĊdniają wszystkich krajów. Na przykáad w przypadku wieprzowiny nie uwzglĊdnione są kraje, takie jak Albania, Armenia, Kongo (Brazzaville), Gabon, Gruzja, Jamajka, Korea Pán., Kirgistan, Moádowa, Szwajcaria, Trinidad i Tobago. NajwiĊksza róĪnica wystĊpuje w przypadku drobiu, gdyĪ dane USDA nie uwzglĊd-niają nie tylko niektórych krajów, ale takĪe miĊsa indyków, kaczek itp. Są to jedynie brojlery kurze (bez kurzych áap).

i Stanów Zjednoczonych. W Unii Europejskiej produkcja trzody w 2015 r. byáa odpowiednio o 0,4% mniejsza od Ğredniej rocznej produkcji w latach 1995- -1999. W Japonii byáa taka sama, jak dwadzieĞcia lat wczeĞniej. W Stanach Zjed-noczonych byáa ona wprawdzie wiĊksza o 35,4%, ale stopa jej wzrostu byáa o pra-wie 5 pkt. proc. mniejsza niĪ Ğrednia w Ğpra-wiecie. W Unii Europejskiej spadek pro-dukcji wynikaá z jej spadku w UE-13, gdyĪ w krajach UE-15 miaá miejsce 17%

wzrost. W Japonii duĪym problemem byáy wysokie koszty produkcji związane gáównie z ograniczeniami Ğrodowiskowymi.

Tabela 2.5. ĝwiatowa produkcja wieprzowiny w wadze poubojowej

Kraje

Produkcja wieprzowiny w wadze poubojowej, w mln ton

Zmiany produkcji wieprzowiny ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych Foreign Agricultural Service United States Department of Agriculture.

WielkoĞü produkcji wieprzowiny zaleĪy od liczby ubijanej trzody oraz jej przeciĊtnej wagi. PrzeciĊtna waga roĞnie szybciej niĪ uboje wyraĪone w sztukach i w coraz wiĊkszym stopniu wpáywa na wielkoĞü produkcji. Ma to związek z po-stĊpem genetycznym, choü nie zawsze. W ostatnich dwudziestu latach najwiĊkszy postĊp w wydajnoĞci pogáowia dokonaá siĊ w Rosji, Brazylii, Kanadzie i w USA.

Stopa wzrostu przeciĊtnej produkcji przypadającej na 1 sztukĊ uboju w 2015 r.

w stosunku do Ğredniej z lat 1955-1999 wyniosáa w tych krajach odpowiednio 34%, 20%, 18% i 13%, co w przypadku Rosji moĪe siĊ takĪe áączyü z wysokim importem trzody Īywej, w tym macior. Stany Zjednoczone pomimo mniejszego wzrostu wydajnoĞci i tak pozostaáy liderem w tym zakresie, choü przewaga wydaj-noĞci miĊdzy nimi a np. Brazylią istotnie siĊ zmniejszyáa.

Rysunek 2.4. Produkcja wieprzowiny przypadająca na 1 sztukĊ ubijanej trzody (kg)

ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych Foreign Agricultural Service United States Department of Agriculture.

W krajach, w których zaznaczyá siĊ postĊp w wydajnoĞci produkcji wcze-Ğniej nastąpiáy przeksztaácenia strukturalne caáego sektora. Wzrósá udziaá ferm przemysáowych. Kraje, takie jak Brazylia i Rosja, rozwój produkcji oparáy takĪe o importowany materiaá genetyczny. W ostatnich latach 89% brazylijskiej produk-cji wieprzowiny pochodziáo z ferm przemysáowych, a w Rosji ok. 80%. W Stanach Zjednoczonych postĊp w tym zakresie trwa od kilkudziesiĊciu lat. W 2012 r. 60%

pogáowia trzody znajdowaáo siĊ w fermach o liczebnoĞci ponad 50 tys. sztuk po-gáowia, a wiĊc o skali niespotykanej w innych krajach Ğwiata. W Chinach, a takĪe w Unii Europejskiej postĊp w wydajnoĞci byá relatywnie maáy, co w obu przypad-kach wynikaáo z duĪej liczby stosunkowo maáych producentów.

Co prawda w Chinach w ostatnich kilkunastu latach ma miejsce proces industrializacji chowu trzody, ale udziaá maáych gospodarstw jest stale wysoki.

W 2010 r. 96% gospodarstw posiadaáo trzodĊ w stadach o liczebnoĞci 1-49 sztuk, a tylko 0,5% gospodarstw w stadach wiĊkszych niĪ 500 sztuk. JednakĪe pogáowie pochodzące z tych najwiĊkszych gospodarstw stanowiáo 47% ogól-nego pogáowia, a pochodzące z gospodarstw najmniejszych 29%. Jak wiĊc wi-daü postĊp w zakresie koncentracji podmiotów pogáowia jest maáy, ale w zakresie koncentracji pogáowia zdecydowanie wiĊkszy. DuĪe gospodarstwa komercyjne coraz bardziej marginalizują produkcjĊ pochodzącą z maáych go-spodarstw rodzinnych.

W Unii Europejskiej w 2010 r. byáo 94% gospodarstw posiadających o 1 do 49 sztuk trzody, ale w gospodarstwach tych znajdowaáo siĊ tylko 5%

pogáowia. Okoáo 88% pogáowia znajdowaáo siĊ natomiast w gospodarstwach posiadających ponad 400 sztuk trzody.













    

ĞZLDW &KLQ\ 86$ %UD]\OLD 5RVMD 8(

Rysunek 2.5. Struktura gospodarstw i pogáowia trzody w Chinach wedáug skali chowu (%)

ħródáo: [Xiangping Jia i in. 2014].

ĝwiatowa produkcja wieprzowiny jest bardzo skoncentrowana pod wzglĊdem geograficznym. W dodatku geograficzna struktura produkcji jest wzglĊdnie trwaáa. W ostatnich dwudziestu latach zmiany polegaáy jedynie na umacnianiu roli producentów, takich jak Chiny, Brazylia i Rosja. Udziaá Stanów Zjednoczonych i Unii Europejskiej ulegá natomiast niewielkiemu zmniejszeniu, choü i tak oba te obszary pozostaáy najwiĊkszymi, obok Chin, Ğwiatowymi pro-ducentami wieprzowiny.

W 2015 r. chiĔska produkcja wieprzowiny stanowiáa prawie 50% produk-cji Ğwiatowej, a wraz z UE-28 i USA byáo to 80,6%. PiĊciu najwiĊkszych pro-ducentów wieprzowiny (powyĪsza trójka oraz Brazylia i Rosja) produkowaáo áącznie (w 2015 r.) 86,2%, a dziesiĊciu najwiĊkszych producentów 95%. Kon-centracja produkcji jest nieco mniejsza niĪ pogáowia trzody, co jest pochodną zróĪnicowanej wydajnoĞci pogáowia.

Produkcja wieprzowiny w Unii Europejskiej

Rozwój produkcji wieprzowiny w Unii Europejskiej byá w ostatnich dwu-dziestu latach zróĪnicowany regionalnie. W dwóch krajach, a wiĊc w Niem-czech i w Hiszpanii produkcja ta byáa wiĊksza od Ğredniej rocznej z lat 1995- -1999 odpowiednio o 48% i 56%. W trzech nastĊpnych krajach, tj. w Belgii, we Wáoszech i w Danii, produkcja trzody wzrosáa w tym okresie w znacznie mniej-szym stopniu, bo o 9%, 6% i 3%. W wymienionych krajach, poza Belgią, wzro-stowi produkcji wieprzowiny towarzyszyá wzrost pogáowia trzody, ale jedynie w Hiszpanii takĪe wzrost pogáowia macior. Z kolei w Belgii wzrost produkcji miaá miejsce w sytuacji gáĊbokiego spadku pogáowia macior.



Tabela 2.6. Produkcja wieprzowiny w UE-28 oraz jej zmiany Kraje

Produkcja wieprzowiny w wadze poubojowej w tys. ton

Zmiany produkcji ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych Eurostatu.

W piĊciu krajach, z dziesiĊciu najwiĊkszych unijnych producentów, pro-dukcja wieprzowiny obniĪyáa siĊ, przy czym w Polsce, w Wielkiej Brytanii i na WĊgrzech jej spadek byá relatywnie maáy w stosunku do spadku pogáowia ma-cior, co jest dowodem na to, Īe produkcja w tych krajach oparta jest miĊdzy in-nymi o import Īywych ĞwiĔ, gáównie prosiąt i warchlaków.

W ostatnich dwudziestu latach nastąpiáy zmiany w strukturze geograficznej produkcji. Wzrósá udziaá krajów, takich jak Niemcy, Hiszpania, Belgia, Wáochy i Dania, a zmalaá udziaá Francji, Polski, Holandii i Wielkiej Brytanii. DuĪy wzrost produkcji w krajach, które umocniáy swoją pozycje wpáynąá takĪe na zwiĊkszenie koncentracji unijnej produkcji wieprzowiny. Udziaá trzech najwiĊkszych produ-centów wzrósá w ciągu dwudziestu lat z 36% do 50%, udziaá piĊciu produprodu-centów z 51% do 65%, a dziesiĊciu z 75% do 88%. Zmarginalizowaáo to grupĊ krajów znajdujących siĊ poza dziesiątką najwiĊkszych producentów.

W Unii Europejskiej coraz bardziej widoczna staje siĊ specjalizacja pro-dukcji trzody. Niektóre kraje stają siĊ producentami oraz eksporterami prosiąt i warchlaków. Inne specjalizują siĊ natomiast w ich tuczu. W krajach, takich jak Niemcy, Wielka Brytania, Belgia, Wáochy, a takĪe Polska produkcja przypadają-ca na 1 sztukĊ trzody jest o ok. 60% wyĪsza od produkcji przypadającej na 1 sztukĊ pogáowia w Danii czy w Holandii, co jest pochodną obrotów handlu zagranicznego trzodą Īywą. W krajach importujących prosiĊta czy warchlaki pro-dukcja przypadająca na 1 sztukĊ pogáowia jest zazwyczaj wyĪsza niĪ by to wyni-kaáo z liczebnoĞci pogáowia. W krajach eksportujących prosiĊta i warchlaki sytu-acja jest odwrotna.

ĝwiadczą o tym teĪ zmiany, jakie dokonaáy siĊ w badanym okresie w iloĞci produkcji przypadającej na 1 sztukĊ pogáowia trzody czy pogáowia macior.

W ostatnim dwudziestoleciu najwiĊkszy wzrost produkcji przypadającej na 1 sztukĊ trzody ujawniá siĊ w Wielkiej Brytanii i w Polsce (po ok. 63 kg wagi po-ubojowej). Nieco mniejszy byá w Niemczech (45 kg) oraz w Belgii i na WĊgrzech (po 34 kg). We wszystkich tych krajach jeszcze wiĊkszy byá wzrost produkcji przypadającej na 1 maciorĊ. Wynosiá on 126 kg w Niemczech, 105 kg w Belgii, 86 kg w Polsce i 68 kg w Wielkiej Brytanii. Tymczasem w Holandii wzrost pro-dukcji przypadającej na jedną sztukĊ trzody lub na jedną maciorĊ byá bardzo ma-áy, a w Danii nastąpiá niewielki spadek tak produkcji przypadającej na jedną sztu-kĊ trzody, jak i na jedną maciorĊ.