3. Rynek miĊsa drobiowego
3.2. MiĊdzynarodowe obroty miĊsem drobiowym
ĝwiatowy rynek miĊsa drobiowego zdominowany jest przez niewielką grupĊ krajów, a do miĊdzynarodowych obrotów trafia relatywnie maáy odsetek globalnej produkcji. W latach 2000-2002 byáo to Ğrednio ok. 13%, w latach 2005-2007 ok. 14%, a w okresie 2013-2015 niespeána 12%. Do obniĪenia udzia-áu handlu zagranicznego w Ğwiatowej produkcji drobiu w duĪym stopniu przy-czyniáy siĊ silne szoki cenowe, jakie wystąpiáy na globalnym rynku ĪywnoĞcio-wym w latach 2008-2011.
17 Od 2012 roku kontyngent ten nie jest juĪ dzielony miĊdzy poszczególnych eksporterów (przypis autora).
NiezaleĪnie jednak od bieĪącej koniunktury na rynku, przewaĪająca czĊĞü Ğwiatowej produkcji miĊsa drobiowego jest przeznaczana na zaspokajanie we-wnĊtrznego popytu krajów, w których zostaáo wytworzone.
Tabela 3.4. Handel zagraniczny miĊsem drobiowym (tys. ton) Kraje
ĝrednio w okresie % Ğwiatowych obrotów Dynamika 2013-15/
Arabia Saudyjska 329 461 936 4,0 4,6 7,4 284,5
Meksyk 383 580 880 4,6 5,8 6,9 229,8
* USA, Brazylia, Chiny, UE ħródáo: na podstawie danych FAO.
Wyáączając wzajemne obroty miĊdzy paĔstwami Unii Europejskiej, naj-wiĊkszym Ğwiatowym eksporterem miĊsa drobiowego staáa siĊ Brazylia, która zastąpiáa Stany Zjednoczone na pozycji Ğwiatowego lidera w handlu tym miĊsem.
Eksport brazylijski zwiĊkszyá siĊ w badanym okresie ponad trzykrotnie, podczas gdy amerykaĔski „tylko” o ok. 35%. Udziaá USA w globalnym handlu tym miĊ-sem zmniejszyá siĊ z ponad 31% do 30,5%, a Brazylii zwiĊkszyá z 14,4% do 31,5%. Unia Europejska jako ugrupowanie pozostaje eksporterem netto, z ponad 10-procentowym udziaáem w globalnych obrotach. Jednak nadwyĪka unijnego eksportu nad importem zmniejszyáa siĊ o 15%. NastĊpne miejsca na Ğwiatowej liĞcie eksporterów zajmują Chiny i Tajlandia. Udziaá Tajlandii w globalnym rynku
tego miĊsa zwiĊkszyá siĊ o 0,9 punktu procentowego i wynosi obecnie 6,1%, a Chin zmniejszyá o 6 punktów procentowych do poziomu 7,6%. Rozwój eksportu miĊsa drobiowego przez gáównych Ğwiatowych eksporterów prezentuje rys. 3.3.
Rysunek 3.3. Rozwój handlu drobiem u gáównych eksporterów (tys. ton)
ħródáo: na podstawie danych FAO.
àączny wywóz miĊsa drobiowego z krajów bĊdących jego najwiĊkszymi eksporterami zwiĊkszyá siĊ w badanym okresie o 64,3%, a wiĊc znacząco szyb-ciej niĪ obroty Ğwiatowe, które wzrosáy o 39,1%. Udziaá tych krajów w globalnym rynku wzrósá z ok. 75% w latach 2000-2002 do 88,5% w latach 2013-2015. NiezaleĪnie wiĊc od zmian pozycji poszczególnych krajów na liĞcie Ğwiatowych eksporterów miĊsa drobiowego, postĊpowaá proces koncentracji wy-wozu w grupie tradycyjnych eksporterów tego miĊsa. Mimo Īe w wyniku kryzysu na globalnym rynku w latach 2005-2007 proces ten zostaá zahamowany, a udziaá tych krajów zmniejszyá siĊ przejĞciowo do 70,7%, to jednak ich obroty stanowiáy w caáym badanym okresie zdecydowaną wiĊkszoĞü globalnego eksportu.
Gáówni eksporterzy miĊsa drobiowego, poza wysyákami na najwiĊksze Ğwiatowe rynki zbytu, starają siĊ dywersyfikowaü kierunki swego handlu, rozsze-rzając udziaá rynków regionalnych. Jednak tradycyjni globalni importerzy, tacy jak Japonia, Arabia Saudyjska, Chiny, Unia Europejska, Meksyk, RPA czy Rosja, mają nadal przewaĪający udziaá w eksporcie miĊsa drobiowego z Brazylii, Sta-nów Zjednoczonych i Tajlandii. StrukturĊ tych obrotów pokazują tabele 3.5-3.7.
%UD]\OLD &KLQ\ 86$ 8( 7DMODQGLD
Tabela 3.5. Gáówne kierunki eksportu miĊsa drobiowego z Brazylii w okresie 2009-2013
KurczĊta Indyki
Gáówni odbiorcy % Gáówni odbiorcy %
Arabia Saudyjska 16,1 RPA 16,4
Japonia 11,0 Benin 13,8
Chiny 14,0 UE 13,8
UE 9,9 Angola 11,7
Zjednoczone Emiraty Arab. 6,1 Rosja 9,0
Kuwejt 5,0 Chiny 2,6
RPA 5,2 Arabia Saudyjska 1,6
Wenezuela 4,9 Razem 68,9
Irak 3,6
Rosja 2,6
Razem 78,4
ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych FAO.
Tabela 3.6. Gáówne kierunki eksportu miĊsa drobiowego z USA w okresie 2009-2013
KurczĊta Indyki
Gáówni odbiorcy % Gáówni odbiorcy %
Chiny 22,7 Meksyk 54,9
Rosja 12,4 Chiny 20,1
Meksyk 12,2 Dominikana 2,1
UE 4,4 Panama 1,5
Angola 3,8 Kanada 1,4
Kuba 3,6 Rosja 1,4
Kanada 3,5 Kuba 1,3
Irak 2,8 Gwatemala 1,2
Wietnam 2,2 Filipiny 1,1
Korea 2,0 RPA 0,9
Razem 69,6 Razem 85,9
ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych FAO.
Tabela 3.7. Gáówne kierunki eksportu miĊsa drobiowego z Tajlandii w okresie 2009-2013
KurczĊta Kaczki
Gáówni odbiorcy % Gáówni odbiorcy %
UE 44,1 Chiny 40,0
Japonia 41,4 Wietnam 30,0
Singapur 2,5 UE 12,0
Chiny 2,3 Razem 82,0
Korea 2,0
Razem 92,3
ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych FAO.
ĝwiatowy import miĊsa drobiowego ksztaátuje siĊ nieco inaczej, niĪ wyni-kaáoby to z analizy potencjaáu handlowego. NajwiĊkszym importerem tego miĊsa w latach 2013-2015 staáy siĊ Chiny. Ich udziaá w globalnym rynku obniĪyá siĊ wprawdzie do 13,2% wobec 20,5% w latach 2000-2002, ale wolumen importu o 588 tys. ton przewyĪsza przywóz drugiego najwiĊkszego importera, tj. Japonii.
Trzecią pozycjĊ zajmuje Arabia Saudyjska, czwartą Meksyk. Unia plasuje siĊ do-piero na piątym miejscu wĞród Ğwiatowych importerów miĊsa drobiowego.
Rosja traci znaczenie jako waĪny kiedyĞ rynek zbytu drobiu. Jeszcze na początku badanego okresu import Rosji stanowiá ok. 14% globalnych obrotów, co dawaáo jej drugą po Chinach pozycjĊ na liĞcie Ğwiatowych importerów miĊsa drobiowego. W latach 2013-2015 udziaá Rosji spadá do zaledwie 3,5%, a zakupy na globalnym rynku zmniejszyáy siĊ do 450 tys. ton wobec ok. 1,3 mln ton w latach 2005-2007.
RównieĪ udziaá Japonii w globalnych obrotach miĊsem drobiowym byá na początku badanego okresu wyĪszy i wynosiá ok. 10%. W latach 2013-2015 zmniejszyá siĊ do 8,6%. Jednak wolumen importu byá o 262 tys. ton wiĊkszy.
Unia Europejska jako ugrupowanie miaáa w latach 2000-2002 ok. cztero-procentowy udziaá w Ğwiatowym imporcie miĊsa drobiowego. W badanym okresie ugrupowanie to wykazywaáo niemal trzykrotny przyrost wolumenu im-portu tego miĊsa, a jego udziaá w globalnym rynku zwiĊkszyá siĊ o 2,3 punktu procentowego. Znaczący przyrost importu miĊsa drobiowego zanotowaáy teĪ RPA, Arabia Saudyjska oraz Meksyk.
àączny przywóz miĊsa drobiowego do krajów bĊdących jego najwiĊk-szymi importerami zwiĊkszyá siĊ w badanym okresie o ponad 31%, ale ich udziaá w Ğwiatowych obrotach tym miĊsem zmniejszyá siĊ z ok. 60% w latach 2000-2002 do 51,2% w latach 2013-2015. Odwrotnie wiĊc niĪ to miaáo miejsce w przypadku Ğwiatowego eksportu, globalny import miĊsa drobiowego ulegá w badanym okresie rozproszeniu, a najwiĊksi nabywcy tego miĊsa na Ğwiato-wym rynku angaĪowali niewiele ponad poáowĊ globalnego importu.
Prowadzi to do wniosku, Īe konkurencja miĊdzy relatywnie niewielką liczbą Ğwiatowych eksporterów miĊsa drobiowego rozgrywa siĊ na coraz szer-szym obszarze geograficznym i obejmuje coraz wiĊkszą liczbĊ indywidualnych rynków zbytu o mniejszej skali obrotów. Fakt ten niewątpliwie utrudnia konku-rowanie o nabywców miĊsa drobiowego w miĊdzynarodowym handlu. Z drugiej jednak strony pozwala Ğwiatowym dostawcom wykorzystywaü regionalne prefe-rencje odbiorców i poszukiwaü niszowego popytu, aby dostosowaü do niego wáasną ofertĊ eksportową. Rozwój importu miĊsa drobiowego przez jego czoáo-wych Ğwiatoczoáo-wych importerów prezentuje rys. 3.4.
Rysunek 3.4. Rozwój handlu drobiem u gáównych eksporterów (tys. ton)
ħródáo: na podstawie danych FAO.
Z dotychczasowych wywodów wynika jeszcze jeden waĪny wniosek. Ten mianowicie, Īe Ğwiatowy eksport miĊsa drobiowego w grupie czoáowych ekspor-terów w badanym okresie rozwijaá siĊ wolniej niĪ globalny potencjaá handlowy.
WskaĨniki wzrostu obu tych kategorii ksztaátowaáy siĊ na poziomie odpowiednio:
164% i 176%. W grupie gáównych importerów szybciej zwiĊkszaá siĊ deficyt po-daĪy miĊsa drobiowego (137%) niĪ efektywny popyt, odzwierciedlany przez za-kupy dokonywane na Ğwiatowym rynku (131%). MoĪna wiĊc wnioskowaü, Īe przyczyną wolniejszego rozwoju globalnego handlu nie byá wzrost samowystar-czalnoĞci w produkcji w krajach importujących, ale bariery wystĊpujące w miĊ-dzynarodowym handlu. Bariery takie mogą wynikaü zarówno z poziomu cen, jak i z protekcjonizmu, tj. z ochrony dostĊpu do rynku wewnĊtrznego stosowanego w wielu krajach. Przyczyną mogą teĪ byü wzglĊdy zdrowotne i weterynaryjno- -sanitarne18. W niektórych krajach importujących miĊso drobiowe, np. w Meksy-ku, Rosji czy Kanadzie, a takĪe w Unii Europejskiej, znaczenie ma poziom sta-wek celnych chroniący przed nadmiernym przywozem towaru z zagranicy.
Z porównania wielkoĞci potencjaáu handlowego i rzeczywistych obrotów miĊsem drobiowym w analizowanych krajach wynika teĪ, iĪ rozwija siĊ zjawisko tzw. handlu wewnątrzsektorowego19. Handel taki opiera siĊ na wykorzystywaniu
18 W analizowanym okresie powtarzaáy siĊ w wielu regionach Ğwiata ogniska chorób, szczególnie tzw. ptasiej grypy. Wywaráo to znaczący wpáyw na miĊdzynarodowy handel miĊsem drobiowym ze wzglĊdu na zakazy importu z zakaĪonych obszarów wprowadzane przez kraje importujące drób. Przykáadem kraju dotkniĊtego tym zjawiskiem mogą byü Tajlandia czy Stany Zjednoczone.
19 Jest to sytuacja, w której dany kraj wystĊpuje na rynku Ğwiatowym jednoczeĞnie jako eks-porter i imeks-porter miĊsa drobiowego.
&KLQ\ -DSRQLD $UDELD6DXG 0HNV\N 5RVMD 8(
róĪnic asortymentowych globalnej oferty handlowej, a takĪe róĪnic dotyczących gustów i preferencji konsumentów w poszczególnych krajach. DuĪe znaczenie takiego handlu jest szczególnie charakterystyczne dla paĔstw UE oraz Chin.
Tabela 3.8. Udziaá eksportu i importu w produkcji i konsumpcji miĊsa drobiowego (%) Eksporterzy
Eksport w % produkcji
Importerzy
Import w % konsumpcji 1995-
-1997 2005-
-2007 2013-
-2015 1995-
-1997 2005-
-2007 2013- -2015
USA 15,8 13,1 19,2 Chiny 15,5 3,5 8,7
Brazylia 13,1 27,8 32,4 Japonia 42,9 54,4 43,0 UE 10,0 7,7 10,0 Arabia Saud. 80,2 83,2 56,9
Chiny 3,7 2,1 5,3 Meksyk 13,7 18,7 22,9
Tajlandia 20,4 43,1 54,6 UE 3,5 7,0 6,4
Argentyna 1,4 10,8 18,3 Rosja 66,0 49,0 10,5
RPA 9,8 19,4 21,8
Kanada 6,0 10,5 17,5
ħródáo: na podstawie danych FAO.
Znaczenie obrotów handlu zagranicznego miĊsem drobiowym dla po-szczególnych eksporterów i importerów moĪna teĪ mierzyü udziaáem eksportu w produkcji lub importu w konsumpcji tego miĊsa w danym kraju. Są to wskaĨ-niki weryfikujące poprzednio zaprezentowane parametry pod kątem charakteru handlu zagranicznego, a wiĊc informujące, czy jest to handel uzupeániający, czy teĪ ma podstawowe znaczenie dla zaopatrzenia rynku wewnĊtrznego lub zago-spodarowania wytworzonej podaĪy. Poziom takich mierników przedstawiony zostaá w tabeli 3.8.