Ewolucja Ğwiatowych cen mleka oraz jego przetworów

Po dekadzie bardzo niskich cen przetworów mlecznych³² nastąpiá okres ich dynamicznego wzrostu. Ceny transakcyjne uzyskiwane w Ğwiatowym eks-porcie wzrosáy z 360 USD/t ekwiwalentu mleka surowego w 2000 r. do 729 USD/t w 2013 r. W latach 2014-2015 ceny te spadáy o 38% do 454 USD/t. Tym samym byáy one tylko o 26% wyĪsze niĪ w 2000 r. Wysokiej dynamice towa-rzyszyá znaczny poziom zmiennoĞci cen. NajwiĊkszą zmiennoĞcią charaktery-zowaáy siĊ ceny masáa. W latach 2000-2015 wskaĨnik zmiennoĞci jego cen wy-nosiá od 27,6% w USA do 41,6% w portach Europy Zachodniej. WskaĨnik zmiennoĞci cen odtáuszczonego mleka w proszku w tym okresie wahaá siĊ od 25,8% na gieádzie Chicago do 28,9% na gieádzie Fonterry. Mniej wahaáy siĊ ce-ny sera cheddar, którego wskaĨnik zmiennoĞci wynosiá od 18,1% na gieádzie Chicago do 22,9% na gieádzie Fonterry (tabela 4.3).

Tabela 4.3. WskaĨniki zmiennoĞci cen przetworów mlecznych (%)

Okres Masáo OMP Ser cheddar

Europa* Oceania** Europa* Oceania** Oceania** USA***

2000-2004 14,2 13,5 22,2 21,9 16,7 20,0 2005-2009 35,1 27,1 27,0 30,6 22,2 15,6 2010-2015 14,4 12,3 19,5 21,2 7,3 13,4 2000-2015 41,6 37,1 26,3 28,9 22,9 18,1

* porty Europy Zachodniej, ** gieáda Fonterry, *** gieáda Chicago

ħródáo: obliczenia wáasne na podstawie danych CLALL.IT dotyczących cen produktów mle-czarskich (http://www.clal.it/en/?section=riepilogo#).

Rysunek 4.16. Ceny eksportowe i importowe (USD/t ekwiwalentu mleka)

* szacunek

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie bazy danych FAO.

32 W latach 1990-1999 indeks Ğwiatowych cen przetworów mlecznych wahaá siĊ w granicach 75,8-112,6 punktów. Oznacza to, Īe w tym czasie ceny te byáy od 24% niĪsze do 12,6% wyĪ-sze od Ğrednich cen z lat 2002-2004.

\ [^[

5ð 













               

HNVSRUW LPSRUW ZLHORELPSRUW

ĝwiatowe ceny przetworów mlecznych najniĪszy poziom w latach 2000- -2015 osiągnĊáy w 2001 r., kiedy byáy o ponad 19% niĪsze niĪ Ğrednio w latach 2002-2004, które FAO uznaáo za okres bazowy, sáuĪący porównaniom zmian cen ĪywnoĞci, w tym przetworów mlecznych. Dynamiczny wzrost trwaáych przetworów mlecznych, dominujących w handlu miĊdzynarodowym, rozpocząá siĊ w 2002 r. Początkowo wpáynĊáy na to pozytywne efekty podpisania Porozu-mieĔ GATT-WTO, które doprowadziáy do ograniczenia protekcjonizmu, przede wszystkim w Unii Europejskiej i USA oraz liberalizacji handlu miĊdzynarodo-wego³³. W latach nastĊpnych o wzroĞcie cen decydowaá przede wszystkim ro-snący popyt krajów rozwijających siĊ. NajwyĪszy poziom ceny przetworów mlecznych osiągnĊáy w latach 2006-2007, 2009-2010 i 2013-2014, kiedy indeks cen Ğwiatowych wynosiá od 219 do 243 punktów. Po dynamicznych wzrostach nastĊpowaáy spadki cen, dostosowujące podaĪ do obniĪonego popytu, z których najgáĊbsze wystąpiáy w 2008 r. oraz w 2015 r. (rysunek 4.16).

Zmiany cen poszczególnych przetworów byáy zróĪnicowane (rysunek 4.17). Najbardziej, bo o 134% w latach 2000-2015 wzrosáy ceny masáa, które w rekordowym 2011 i 2013 r. przekraczaáy znacząco 5000 USD/t. Aprecjacja EUR w stosunku do USD spowodowaáa, Īe wzrost cen masáa wyraĪonych w EUR wyniósá niespeána 94%. Warto teĪ dodaü, Īe ceny masáa aĪ do roku 2009 byáy niĪsze od cen proszków mlecznych o 5-37%. Proporcje cen masáa i prosz-ków mlecznych zmieniáy siĊ dopiero w 2010 r. W latach 2010-2015 ceny masáa przewyĪszaáy ceny PMP oraz OMP o 8,5-66%. Przyczyną byá rosnący popyt zarówno w krajach rozwijających siĊ, jak i rozwiniĊtych gospodarczo, na co pewien wpáyw wywaráa takĪe zmiana wizerunku masáa, które coraz czĊĞciej jest postrzegane, jako mniej szkodliwe dla zdrowia niĪ táuszcze trans zawarte w margarynach³⁴. Znacznie mniej, bo o 39-41% wzrosáy w analizowanym czasie ceny serów oraz peánego mleka w proszku. W 2015 r. ceny sera cheddar w No-wej Zelandii wyniosáy 3550 USD/t, a peánego mleka w proszku 3050 USD/t.

Warto zwróciü przy tym uwagĊ, Īe przy znacznie mniejszych wahaniach cen

33 Porozumienie GATT-WTO doprowadziáo do ograniczenia wielkoĞci subsydiowanego eks-portu w latach 1995-2000 o 21%, a wydatków budĪetowych na subsydia eksportowe o 36%, w stosunku do okresu bazowego. Subsydiowanie producentów rolnych mających wpáyw na wielkoĞü produkcji zmniejszono o 20%. ZwiĊkszono takĪe dostĊp do rynków poprzez zmniej-szenie taryf celnych Ğrednio o 36%, ustalenie kontyngentów minimalnego dostĊpu, w ramach których eksport odbywa siĊ na warunkach preferencyjnych, przy zakazie stosowanie poza taryfowych Ğrodków ochronnych (opáaty wyrównawcze, iloĞciowe ograniczenia importu, ce-ny minimalne, uznaniowe licencjonowanie importu, porozumienia o dobrowolce-nym ograni-czaniu eksportu do danego kraju. Ponadto, porozumienie GATT reguluje stosowanie Ğrodków sanitarnych i fitosanitarnych. [Food Outlook 2015].

34 Np. USA wprowadziáy zakaz stosowania táuszczów trans w Īywieniu ludzi od 2017 r., a w Unii Europejskiej rozwaĪa siĊ taką moĪliwoĞü.

w kolejnych latach brak jest wyraĨnego trendu dáugookresowego cen serów. Na-tomiast w przypadku peánego mleka w proszku (PMP) zarysowaá siĊ sáaby trend wzrostowy, zgodnie z funkcją potĊgową. Zadecydowaá o tym przede wszystkim rosnący import Chin zuĪywających coraz wiĊcej mieszanek mlecznych dla dzieci.

Najmniej, bo tylko o 10,4% do 2003 USD/t przy relatywnie mniejszych wahaniach wzrosáy ceny chudego mleka w proszku (OMP). Po uwzglĊdnieniu zmian kursów walutowych i aprecjacji EUR w stosunku do USD ceny OMP wy-raĪone w EUR w 2015 r. byáy nawet niĪsze o prawie 10% niĪ w 2000 r. Przy-czyną byáa rosnąca produkcja i podaĪ tego produktu w krajach rozwijających siĊ oraz zmniejszenie popytu gáównie w Chinach.

Rysunek 4.17. ĝwiatowe ceny produktów mleczarskich

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie danych CLALL.IT dotyczących cen produktów mleczarskich (http://www.clal.it/en/?section=riepilogo#).

NajwyĪsze ceny w eksporcie osiągali eksporterzy europejscy zdominowani przez kraje UE-28 (rysunek 4.18), które miaáy prawie 56% udziaá w wolumenie eksportu Ğwiatowego w latach 2013-2015, z tego 76% odbywaáo siĊ miĊdzy kra-jami czáonkowskimi a udziaá serów w eksporcie byá najwyĪszy (48-50%).

\ [

ĝwiatowe ceny 1 kg masáa (85

Ceny 1 kg sera cheddar Nowa Zelandia

VHU\(85 VHU\86' /LQLRZ\VHU\(85

NajniĪszy poziom cen uzyskiwanych w eksporcie przez Stany Zjednoczone Ameryki uwarunkowany byá strukturą eksportu, w której dominowaáo chude mleko w proszku (ponad 40% wartoĞci). Nie bez znaczenia byáo takĪe relatywnie wysokie wsparcie sektora mleczarskiego (porównaj przypis 8). WyĪsze ceny transakcyjne uzyskiwane w Nowej Zelandii niĪ w USA mają uzasadnienie w tym, Īe przedmiotem eksportu tego kraju byáo przede wszystkim peáne mleko w prosz-ku (42-50% wartoĞci) oraz masáo (17-21%) osiągające wyĪsze ceny niĪ OMP.

Rysunek 4.18. Ceny eksportowe (USD/t ekwiwalentu mleka surowego)

ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie bazy danych FAO.

Podsumowując zmiany cen, naleĪy stwierdziü, Īe:

x W latach 2000-2015 nastąpiá znaczący wzrost cen przetworów mlecznych w obrotach miĊdzynarodowych. JednoczeĞnie zdecydowanie zwiĊkszyáy siĊ ich wahania.

x Wzrost cen masáa znacząco wyprzedziá pozostaáe trwaáe przetwory mleczne.

W ostatnich latach ceny masáa przekroczyáy ceny serów, które naleĪą do naj-droĪszych przetworów ze wzglĊdu na wysokie zuĪycie mleka do ich produkcji.

















(XURSD ĝZLDW 2FHDQLD

$PHU\ND3áQ

4.2. Tendencje rozwojowe krajowego rynku w latach 2000-2015