Olga Ławińska
Streszczenie: Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza infrastruktury technicznej jako determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw. Opracowanie rozpoczynają teoretyczne rozważania na temat inwestycji infrastrukturalnych jako czynnika rozwoju lokalnego. W dalszej części artykułu przedstawione zostały wyniki badań empirycznych.
Autorka zwraca szczególną uwagę na takie aspekty, jak warunki prowadzenia działalności gospodarczej oraz lokalny rozwój gospodarczy.
Słowa kluczowe: infrastruktura techniczna, gmina, rozwój lokalny, przedsiębiorstwa
Wprowadzenie
Definicje infrastruktury podkreślają, że jest to system, bez którego istnienia nie jest możliwe tworzenie, rozwój czy prawidłowe funkcjonowanie całej gospodarki, jakiegoś jej fragmentu lub części systemu społecznego lub technicznego. Bez wąt-pliwości można stwierdzić, iż infrastruktura ułatwia, a wręcz warunkuje prawidło-we funkcjonowanie procesów produkcyjnych i jednocześnie wyznacza możliwości zaspokojenia potrzeb ludności. Urządzenia infrastrukturalne zlokalizowane na da-nym obszarze mogą być czynnikiem lokalizacji inwestycji komercyjnych, a także mogą być istotną przesłanką przy podejmowaniu decyzji odnośnie do miejsca za-mieszkania czy miejsca pracy. Stąd wniosek, iż rozwój każdej gminy w długim okresie nie jest możliwy bez rozwoju infrastruktury. Rozwój infrastruktury z kolei możliwy jest dzięki inwestycjom infrastrukturalnym realizowanym w większości przypadków z inicjatywy władz lokalnych oraz finansowanym ze środków pu-blicznych lub pupu-blicznych i prywatnych.
1. Inwestycje infrastrukturalne jako czynnik rozwoju gminy
W teorii ekonomii infrastrukturze przypisuje się na ogół rolę jednego z najistot-niejszych uwarunkowań wzrostu i rozwoju. Pod koniec lat 80. XX wieku w Sta-nach Zjednoczonych zapoczątkowano debatę na temat roli infrastruktury we wzro-ście gospodarczym. Ashauer uznał, iż tzw. „rdzenna infrastruktura” przyczynia się do wzrostu produktywności. Miał na myśli autostrady, transport masowy, lotniska,
urządzenia związane z elektrycznością, dostarczaniem gazu, wody oraz odprowa-dzaniem ścieków.1
Analizując w dalszej części niniejszego opracowania związki między infrastruk-turą a wzrostem i rozwojem, przyjęto tradycyjny punkt widzenia na interpretację pojęć wzrostu i rozwoju gospodarczego. Zgodnie z tym podejściem wzrost gospo-darczy obejmuje zmiany o charakterze ilościowym w gospodarce, których synte-tycznym wyrazem są zmiany wielkości produktu krajowego brutto. Z kolei rozwój ekonomiczny, nazywany też niekiedy społeczno-ekonomicznym, to kombinacja zmian ilościowych i jakościowych uznawanych za pożądane, przy czym zmiany te trudno sprowadzić jedynie do przeobrażeń gospodarczych. Szczególna rola zmian jakościowych w procesach rozwoju, a zarazem jego wielowymiarowy charakter powodują, że jest on znacznie trudniejszy do skwantyfikowania niż wzrost gospo-darczy, a co za tym idzie - o wiele bardziej złożone jest jednoznaczne określenie skali dokonujących się zmian rozwojowych.2
W literaturze, według najprostszego ujęcia, wzrost gospodarczy to proces po-większania się produkcji z roku na rok. Statystycznie wzrost gospodarczy wyraża-ny jest poprzez przyrost produktu krajowego brutto (PKB)3 w określonym czasie, najczęściej w ciągu jednego roku. Wzrost gospodarczy wyraża więc krótkookreso-we zmiany ilościokrótkookreso-we, w odróżnieniu od rozwoju gospodarczego (ekonomicznego), który z kolei obejmuje przemiany jakościowe w gospodarce i których zaobserwo-wanie wymaga dłuższego okresu.4 W. Balicki z kolei odnosi się do wzrostu gospo-darczego w następujący sposób: „jeżeli dochód narodowy lub produkt społeczny w roku tn jest większy niż w roku t1, w okresie t1...tn dokonał się wzrost gospodar-czy”5.
W literaturze w odniesieniu do rozwoju gminy wykorzystuje się pojęcie rozwo-ju lokalnego. Jednak brak jest zgodności wśród autorów co do jednolitego określe-nia pojęcia lokalny rozwój gospodarczy. Można przedstawić kilka definicji:
– Rozwój lokalny to zharmonizowane i systematyczne działanie społeczności, władzy publicznej oraz pozostałych podmiotów funkcjonujących w danej jed-nostce terytorialnej, zmierzające do kreowania nowych oraz poprawy istnieją-cych walorów użytkowych, tworzenia korzystnych warunków dla gospodarki oraz zapewnienia ładu przestrzennego i ekologicznego.6
1 J. Girard, H. Gruber, Ch. Hurst, Increasing public investment in Europe, Some practical considera-tions, European Economic Review 1995, 39, s. 731-732.
2 M. Ratajczak, Infrastruktura w gospodarce rynkowej, Wyd. AE w Poznaniu, Poznań 1999, s. 39.
3 Czasami jako miarę wzrostu gospodarczego stosuje się produkt narodowy brutto (PNB). W teorii wzrostu gospodarczego, częściej niż wskaźnik wzrostu, wykorzystuje się tempo wzrostu. Tempo wzrostu gospodarczego to stosunek przyrostu produktu narodowego do poziomu tego produktu, czę-sto też tempo wzrostu wyraża się w procentach. Por. R. Milewski (red.), Podstawy ekonomii, Wyd.
Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 497.
4 E. Cyrson (red.), Kompendium wiedzy o gospodarce, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Poznań 2000, s. 75.
5 W. Balicki, Makroekonomia, Wyd. „AND ...” s.c., Poznań 1995, s. 107.
6 R. Brol, Rozwój lokalny - nowa logika rozwoju gospodarczego, [w:] M. Obrębalski, Gospodarka lo-kalna w teorii i praktyce, Prace Naukowe nr 785, Wyd. AE im. O. Langego, Wrocław 1998, s. 11-14.
– Rozwój lokalny to kompleks przeobrażeń jakościowych, dotyczących danego obszaru w zakresie poziomu życia ludzi tu mieszkających i warunków funk-cjonowania organizmów gospodarczych tu zlokalizowanych.7
– Rozwój społeczno-gospodarczy to proces pozytywnych przemian, wzrostu ściowego i zmian jakościowych. Rozwój lokalny oznacza odniesienie tego ilo-ściowego i jakoilo-ściowego procesu do wymiaru lokalnego jednostki terytorialnej oraz społeczności lokalnej, z uwzględnieniem właściwych dla tego poziomu organizacji życia społecznego, priorytetów i preferencji oraz uznawanych sys-temów wartości. Każda jednostka terytorialna uznana za terytorialny system społeczny realizuje podstawowy swój cel, którym jest rozwój lokalny. Przez rozwój terytorialnego systemu społecznego (rozwój lokalny) rozumieć można kompleks przeobrażeń jakościowych, dotyczących danego obszaru, a odnoszą-cych się do poziomu życia ludności oraz warunków funkcjonowania podmio-tów gospodarczych.8
– Rozwój lokalny polega w istocie na tworzeniu nowych wartości. Treścią roz-woju lokalnego jest rozwój gospodarczy, obejmujący korzystne zmiany ilo-ściowe i przemiany jakościowo-strukturalne oraz poprawę warunków życia ludności. Stąd wywodzi się główny cel rozwoju lokalnego - zapewnienie dosta-tecznej liczby miejsc pracy i dochodów z tytułu zatrudnienia, gwarantujących długoterminowe bezpieczeństwo finansowe i socjalne ludności, czyli wzrost zamożności społeczeństwa.9
– Lokalny rozwój gospodarczy oznacza dla danego obszaru wzrost dochodów firm i ludności przy jednoczesnym wzroście zatrudnienia. W praktyce oznacza to rozwój istniejących firm oraz ciągłe powstawanie nowych, a także przycho-dzenie większych i mniejszych inwestorów z zewnątrz.10
– Lokalny rozwój gospodarczy odnosi się do strategii i programów umożliwiają-cych gminie skuteczne przystosowywanie się do zmian gospodarczych poprzez poprawę własnej konkurencyjności w najważniejszych dziedzinach związa-nych z produkcją, takich jak: zasoby ludzkie, telekomunikacja, technika, kapi-tał oraz infrastruktura.11
7 A. Jewtuchowicz, Terytorium i współczesne dylematy jego rozwoju, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2005, s. 58-59.
8 J.J. Parysek, Podstawy gospodarki lokalnej, Wyd. UAM w Poznaniu, Poznań 1997, s. 22. Por.
J. Kot, Zarządzanie rozwojem gmin a praktyka planowania strategicznego, Wyd. Uniwersytetu Łódz-kiego, Łódź 2003, s. 10, a także L. Wojtasiewicz, Ekonomiczne uwarunkowania rozwoju lokalnego, [w:] Rozwój lokalny i lokalna gospodarka przestrzenna, red. J.J. Parysek, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań 1996, s. 100, Zob. M. Ziółkowski, M. Goleń, Zarządzanie strategiczne rozwojem lokalnym, [w:] Zarządzanie gospodarką i finansami gminy, red. H. Sochacka-Krysiak, Wyd. SGH, Warszawa 2003, s. 45.
9 E. Wojciechowski, Zarządzanie w samorządzie terytorialnym, Wyd. Difin, Warszawa 2003, s. 191-192.
10 R. Kamiński, Stymulowanie rozwoju gospodarczego, Wyd. FRDL, Warszawa 2003, s. 5. Por.
E. Bończak-Kucharczyk, L. Cousins, K. Herbst, M. Steward, Lokalne strategie rozwoju gospodarcze-go, Poradnik dla gmin i liderów lokalnych, Wyd. Brytyjski Fundusz Know-How Fundusz Współpra-cy, Warszawa 1996, s. 13.
11 N.L. Berman, Strategiczne planowanie rozwoju gospodarczego, Wyd. Municipium, Warszawa 2000, s. 8.
– Lokalny rozwój gospodarczy to proces, dzięki któremu samorząd podnosi ja-kość życia swoich mieszkańców, tworząc przez to nową społeczność i pobu-dzając postęp gospodarczy. Samorząd osiąga ten cel przez: wspieranie sektora prywatnego ze względu na jego podstawową rolę w budowaniu postępu go-spodarczego, efektywne wykorzystywanie lokalnych zasobów, promowanie nowych miejsc pracy, efektywne zarządzanie dochodami publicznymi.12
– Rozwój lokalny rozumiany jest jako działania podejmowane z woli lokalnych aktorów na podstawie refleksji dotyczącej waloryzacji miejscowych zasobów, uwzględniającej specyfikę terytorialną. Inaczej mówiąc, rozwój lokalny ozna-cza - bazujący na zasobach endogenicznych - „oddolny” (bottom-up) sposób generowania dynamiki rozwoju, wykorzystujący cały wewnętrzny potencjał rozwojowy w różnej skali przestrzennej, obejmującej zbiorowości terytorialne charakteryzujące się pewną spójnością. Rozwój lokalny to postawy i zachowania oznaczające gotowość do wzięcia w swoje ręce odpowiedzialności za swój los.13 Mechanizmy rozwoju lokalnego (gminy) wyjaśnia, zdaniem E. Wojciechow-skiego, teoria bazy ekonomicznej, która wyodrębnia aspekty miastotwórcze (egzo-geniczne) i funkcje obsługowe (endo(egzo-geniczne). Funkcje egzogeniczne decydują o rozwoju miasta (gminy). W przypadku funkcji obsługowych istotną rolę przypi-suje się infrastrukturze, która może pobudzać rozwój, a niedostatki w jej zakresie stają się hamulcem. Potwierdzeniem takiej tezy są publikacje M. Sadowy14, która udowodniła, że stopień wyposażenia w infrastrukturę jest jednym z najistotniej-szych czynników rozwoju lokalnego.15
Wśród autorów literatury przedmiotu istnieje zgodna akceptacja idei, iż infra-struktura jest warunkiem koniecznym wzrostu i rozwoju. Literatura na temat eko-nomii rozwoju uznaje inwestycje publiczne za kluczowe, gdyż uważa je za siłę na-pędową inwestycji prywatnych, które z kolei pobudzają wzrost gospodarczy.16 Minimalne wyposażenie infrastrukturalne jest więc niezbędne, aby możliwe było lokalizacyjne i lokacyjne wykorzystanie jakiegoś obszaru. Proces reprodukcji roz-szerzonej, a więc wzrostu gospodarczego, jest możliwy dzięki zwiększeniu z okre-su na okres ilości środków produkcji w gospodarce. Podstawą tego proceokre-su jest akumulacja, a przeważająca jej część przeznaczana jest na inwestycje. M. Kalecki stwierdził, że tempo wzrostu dochodu narodowego jest tym wyższe, im większa jest stopa inwestycji i współczynnik usprawnień organizacyjno-technicznych, a tym niższe, im większa jest kapitałochłonność i współczynnik starzenia się apara-tu wytwórczego.17
12 D.C. Wagner (red.), Strategie rozwoju gospodarczego miast i gmin, Przykłady dobrych rozwiązań, Wyd. Municipium, Warszawa 1999, s. 7.
13 H. Brandenburg, Zarządzanie lokalnymi projektami rozwojowymi, Wyd. AE im. K. Adamieckiego, Katowice 2003, s. 14-15.
14 Szerzej na ten temat patrz: M. Sadowy, Infrastruktura komunalna jako czynnik rozwoju miast pol-skich, Wyd. SGPiS, Warszawa 1988.
15 E. Wojciechowski, Zarządzanie ..., s. 190-191.
16 P.K. Narayan: Do public investments crowd out private investments? Fresh evidence from Fiji, Journal of Policy Modeling 2004 26, s. 747-748.
17 Szerzej na ten temat patrz m.in.: S. Marciniak (red.), Makro- i mikroekonomia: podstawowe pro-blemy, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 312-313.
Również K. Pająk wskazuje na infrastrukturę jako istotny element rozwoju lo-kalnego. Według tego autora, podstawą funkcjonowania i rozwoju gminy są urzą-dzenia infrastrukturalne. Są one niezbędne dla świadczenia usług publicznych dla ludności, a także warunkują podejmowanie wszelkiej działalności gospodarczej.
Jednocześnie problematyka wyposażenia infrastrukturalnego jest skomplikowana, gdyż łączy w sobie znajomość zagadnień technicznych, finansów, ekonomiki i elementów zarządzania.18
D. Stawasz wyjaśnia zależności pomiędzy infrastrukturą a rozwojem regionu, bazując na teorii efektów zewnętrznych19 i wskazując infrastrukturę jako źródło licznych korzyści zewnętrznych. Według tej autorki, zależność między rozwojem i rozmieszczeniem infrastruktury a rozwojem i rozmieszczeniem różnych form go-spodarowania nie jest jednostronna, lecz występuje w tym zakresie sprzężenie zwrotne. Regiony o rozwiniętej infrastrukturze są postrzegane jako miejsca ko-rzystne dla lokalizacji działalności gospodarczej – uzyskują zatem przewagę kon-kurencyjną nad uboższymi w tym zakresie obszarami. Przewaga ta może być roz-patrywana nie tylko w układzie regionalnym, ale także światowym, globalnym, jeżeli na rozwój infrastruktury spojrzymy w aspekcie ułatwień mobilności ludzi, informacji, kapitału i towarów. Stąd niedostatki infrastruktury mogą przyczyniać się do marginalizacji obszaru.20
Wspomniane wyżej sprzężenie zwrotne związane jest z koniecznością odnawia-nia istniejących oraz budowaodnawia-nia nowych urządzeń infrastrukturalnych. Użytkowni-cy infrastruktury poprzez własne deUżytkowni-cyzje mogą wpływać na inicjowanie zmian w zakresie istniejących na danym obszarze systemów infrastrukturalnych. W skraj-nych przypadkach podmioty gospodarcze mogą zmieniać swoją lokalizację, co w konsekwencji może zahamować rozwój regionu lub spowodować jego regres.
Podmioty gospodarcze działające na danym terytorium oczekują bowiem wsparcia ze strony władz lokalnych - wymuszają postęp w zakresie infrastrukturalnym.21
Występowanie efektów zewnętrznych związane jest z istnieniem na danym te-renie różnych form działalności i różnych jednostek gospodarczych. Jednak naj-bardziej typowe jest ono dla infrastruktury, która z samego założenia tworzona jest dla innych użytkowników, czyli w celu, aby odbiorcy usług infrastrukturalnych mogli uzyskać z tego tytułu określone korzyści. Sytuacja taka byłaby jednak moż-liwa wówczas, kiedy rozwój infrastruktury w sposób trwały wyprzedziłby rozwój pozostałych dziedzin działalności na danym terenie.
18 K. Pająk, Rola samorządu terytorialnego w kształtowaniu rozwoju lokalnego, Wyd. AE w Pozna-niu, Poznań 2005, s. 150.
19 Definicję pojęcia efekt zewnętrzny zawiera rozdział I niniejszej rozprawy. Teoria efektów ze-wnętrznych jest szeroko omawiana w literaturze: por. T. Markowski, Zarządzanie rozwojem miast, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 1999.
20 D. Stawasz, Infrastruktura jako czynnik warunkujący rozwój regionu, [w:] Ekonomiczno-organizacyjne uwarunkowania rozwoju regionu - teoria i praktyka, red. D. Stawasz, Wyd. Uniwersy-tetu Łódzkiego, Łódź 2004, s. 237.
21 Tamże, s. 238.
Efekty zewnętrzne związane są ściśle z funkcją lokalizacji, bowiem powstają na określonym terenie, na skutek określonego poziomu zagospodarowania tegoż tere-nu. Korzyści będą rosły w miarę wzrostu przestrzennej koncentracji działalności gospodarczej i społecznej. Oznacza to, że im większa jest jednostka osadnicza, tym wzrasta możliwość wystąpienia oraz skala wspomnianych efektów zewnętrznych.
Czynnikiem przyciągającym jest wyposażenie w różnorodne urządzenia i obiekty infrastruktury, nawet mimo wyczerpywania się możliwości świadczenia usług.
Jednocześnie jednak w miarę wzrostu wielkości gminy rosną niedogodności, takie jak: hałas, zatłoczenie ulic, zanieczyszczenie środowiska. O występowaniu korzy-ści można mówić dopiero wówczas, kiedy po zbilansowaniu okażą się one większe od niedogodności. Wynika stąd, iż występowanie efektów zewnętrznych związa-nych z wyposażeniem danego terenu w urządzenia i obiekty infrastruktury, jest zjawiskiem obiektywnym. Efekty te są zróżnicowane w poszczególnych jednost-kach osadniczych i mają charakter lokalny.22
Zarządzanie w gminie winno sprowadzać się do podejmowania decyzji odnoszących się do gospodarowania majątkiem rzeczowym i finansowym tak, aby stwarzać lokalnej społeczności jak najlepsze warunki bytowe, a podmiotom gospo-darczym oferować zagospodarowaną przestrzeń, będącą źródłem korzyści ze-wnętrznych, co w praktyce oznacza podnoszenie poziomu konkurencyjności dane-go obszaru. Budowa systemu infrastruktury jest procesem ciągłym. Inwestycje zakończone podnoszą sprawność tegoż systemu w krótkim i średnim okresach. Za-chowania przestrzenne użytkowników oraz ich indywidualne decyzje, związane z użytkowaniem infrastruktury, wymuszają konieczność prowadzenia kolejnych inwestycji. Tak jak nie istnieje stan docelowy rozwoju, a każdy stan osiągnięty ma charakter przejściowy, tak procesu tworzenia infrastruktury nigdy nie można uznać za zakończony. Ewoluuje on bowiem wraz z rozwojem danego obszaru (prze-strzennym, ludnościowym), potrzebami jego użytkowników, postępem techniczno--technologicznym oraz zmieniającymi się warunkami w otoczeniu, wyznaczający-mi możliwości osiągnięcia i utrzymania przewag konkurencyjnych.23
Równocześnie nierzadko w analizach pojawia się problem kierunku zależności pomiędzy infrastrukturą a wzrostem i rozwojem. Teoretycy poszukują odpowiedzi na pytanie, czy zmiany zachodzące w infrastrukturze są przyczyną zmian w sferze wzrostu i rozwoju (to przyrost infrastruktury wywołuje wzrost PKB) czy też to w konsekwencji wzrostu i rozwoju następują zmiany w infrastrukturze (to wzrost PKB powoduje konieczność zmian w sferze infrastruktury).
Warto przy okazji zwrócić uwagę na teorie wzrostu ednogenicznego, czyli ta-kie, które starają się tłumaczyć zjawisko wzrostu poprzez integralne elementy mo-delu i zachodzące między nimi związki. Wśród modeli wzrostu endogenicznego wyróżnić można grupę czy też obszar badań odwołujący się do roli inwestycji
22 M. Sadowy, Zarządzanie funkcjonowaniem i rozwojem infrastruktury komunalnej, [w:] Zarządza-nie gospodarką i finansami gminy, red. H. Sochacka-Krysiak, Wyd. SGH, Warszawa 2003, s. 89-90.
23 J. Kot, D. Stawasz, Strategiczne kierunki inwestycji infrastrukturalnych w Łodzi, [w:] Zarządzanie rozwojem lokalnym, red. J. Rutkowski, D. Stawasz, Fundacja Współczesne Zarządzanie, Białystok 2005, s. 66-68.
blicznych, utożsamianych z rozwojem infrastruktury, jako szczególnego źródła ko-rzyści dla sektora prywatnego.
Zdaniem R.J. Barro, autora najbardziej znanego z modeli wzrostu endogenicz-nego uwzględniającego publiczne inwestycje infrastrukturalne, przedsiębiorstwa prywatne, zwiększając swoją aktywność, powiększają zarazem swoje potrzeby związane z usługami, których źródłem jest infrastruktura. Jednakże publiczny cha-rakter znacznej części tych usług, a zarazem związane z nimi efekty zewnętrzne powodują, że firmy prywatne nie są w zasadzie skłonne do realizowania wydatków na infrastrukturę jako inwestycji prywatnych. Dlatego przedsięwzięcia te muszą być dokonywane na drodze publicznej.24
Podsumowując rozważania na temat związków między wzrostem i rozwojem gospodarczym a infrastrukturą, nie ulega wątpliwości, iż infrastruktura jest nie-zbędna do tego, by procesy wzrostu i rozwoju w ogóle mogły zachodzić. Nie ozna-cza to jednak, że możliwe jest traktowanie infrastruktury i ponoszonych na jej roz-wój nakładów ze środków publicznych jako czynników wystarczających do wywołania i utrzymania procesów wzrostowych czy nawet jako czynników gwa-rantujących wywołanie aktywności sektora prywatnego. Nie jest także możliwe jednoznaczne określenie kierunku przyczynowości w relacji wzrost - infrastruktu-ra. Występuje w tym przypadku współzależność. Z badań ekonomistów specjalizu-jących się w problematyce infrastrukturalnej oraz tych, którzy zajmują się teorią wzrostu, wynika, że zwłaszcza długookresowe niedostatki infrastruktury i jej usług osłabiają lub w skrajnym przypadku wręcz mogą uniemożliwiać uzyskanie pozy-tywnych efektów wzrostu i rozwoju.25
Reasumując, inwestycje dotyczące infrastruktury technicznej, będące przedmio-tem niniejszej pracy, mogą w różnorodny sposób sprzyjać rozwojowi gospodar-czemu:
1) poprzez poprawę infrastruktury materialnej jest możliwe bardziej efektywne i przewidywalne prowadzenie działalności gospodarczej; zmniejszające się w konsekwencji koszty transakcyjne prowadzą do wzrostu produktywności, 2) inwestycje w infrastrukturę techniczną tworzą nowe miejsca pracy w
budownic-twie; miejsca te są jednak tylko przejściowym bodźcem dla gospodarki,
3) dzięki inwestycjom infrastrukturalnym możliwe jest zwiększenie dobrobytu społecznego poprzez ich pośredni wpływ na poprawę zdrowotności, bezpie-czeństwa, wygody społeczeństwa oraz ogólnej atmosfery społecznej,
4) kompleks inwestycji infrastrukturalnych o charakterze technicznym może po-prawić morale społeczeństwa i stworzyć klimat zachęcający do podejmowania inwestycji.26
24 R.J. Barro, Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth, Journal of Political Economy 1990, 98, nr 5, s. S103-S125, przytoczone za M. Ratajczak, Infrastruktura ..., s. 75.
25 M. Ratajczak, Infrastruktura ..., s. 76.
26 H. Janowska, Strategie finansowania gminnych inwestycji infrastrukturalnych, Wyd. Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2003, s. 11-12.
2. Gminna infrastruktura techniczna jako czynnik rozwoju lokalnych przedsiębiorstw – wyniki badań
Obszar badawczy niniejszego opracowania obejmuje 57 gmin należących przed reformą administracyjną z 1999 roku do województwa częstochowskiego. Z badań wyłączono Częstochowę - gminę będącą jednocześnie powiatem grodzkim. Wy-kluczenie Częstochowy spośród jednostek badawczych wynika z faktu, iż przez wiele lat miasto to było siedzibą władz wojewódzkich, a zatem pełniło odmienne funkcje od pozostałych badanych gmin. Ponadto liczba mieszkańców, terytorium, zagospodarowanie, wielkość dochodów i wydatków budżetowych (w tym wydat-ków inwestycyjnych) Częstochowy różnią się istotnie od innych gmin dawnego województwa częstochowskiego. W konsekwencji, włączenie tej jednostki do ba-dań mogłoby spowodować błędne wnioskowanie dla całej zbiorowości.
Analiza zgromadzonych danych empirycznych została przeprowadzona od-dzielnie dla dwóch grup jednostek badawczych:
– I grupa badawcza - gminy miejskie i miejsko-wiejskie, – II grupa badawcza - gminy wiejskie.
Badania empiryczne metodą wywiadu przy użyciu kwestionariusza przeprowa-dzono i zakończono w 2006 roku. Kwestionariusz wywiadu skierowany był do władz badanych gmin i dotyczył zarządzania inwestycjami w zakresie infrastruktu-ry technicznej w latach 1995-2005. Udział gmin, któinfrastruktu-rych władze wyraziły zgodę na przeprowadzenie badań wynosi 80,7% ogólnej liczby gmin położonych na ob-szarze byłego województwa częstochowskiego (przy czym: gmin miejskich i miej-sko-wiejskich: 81,25%, a gmin wiejskich: 80,5%).
Wyposażenie gminy w infrastrukturę techniczną można oceniać z różnych punktów widzenia. Dlatego zapytano respondentów, w jakim stopniu stan infra-struktury odpowiada potrzebom przedsiębiorców. Uzyskane odpowiedzi przedsta-wiono w tabelach 1 i 2.
Tabela 1. Stopień wyposażenia w infrastrukturę techniczną w zakresie wpływu na warunki prowadzenia działalności gospodarczej w badanych gminach miejskich i miejsko-wiejskich na koniec 2005 roku (liczba odpowiedzi w %) Obiekt/urządzenie
Stopień wyposażenia brak bardzo
niski niski średni dobry bardzo dobry
sieć wodociągowa - - - 7,7 38,5 53,8
sieć kanalizacyjna - 7,7 7,7 30,8 46,1 7,7
oczyszczalnie ścieków - - 7,7 15,4 53,8 23,1
sieć gazowa 53,8 - 15,4 15,4 7,7 7,7
wysypiska odpadów 46,1 - - 15,4 30,8 7,7
drogi - - - 61,5 30,8 7,7
sieć elektryczna - - - 23,1 46,1 30,8
Źródło: Opracowanie własne
W gminach miejskich i miejsko-wiejskich respondenci ocenili, iż na koniec
W gminach miejskich i miejsko-wiejskich respondenci ocenili, iż na koniec