Renata Stasiak-Betlejewska
Streszczenie: Problemy przedsiębiorstw branży obuwniczej koncentrują się głównie wokół problemów natury produkcyjnej oraz determinantów rozwoju przedsiębiorstw w warunkach wzmożonej konkurencji. W artykule zaprezentowano wyniki badań zreal-izowanych w wybranych przedsiębiorstwach branży obuwniczej województwa śląskiego, które należą do czołówki lokalnych producentów.
Słowa kluczowe: branża obuwnicza, produkcja, determinanty rozwoju
Wprowadzenie
Małe i średnie przedsiębiorstwa w rozwoju swoich planów napotykają ciągle wiele barier na swojej drodze, takich jak: wysokie podatki, wysokooprocentowane kredyty czy bardzo wysoka konkurencja. Natomiast czynnikami, które uniemożli-wiają rozwinięcie się przedsiębiorstwa, są między innymi zbyt mały własny kapitał lub jego brak, niskie kwalifikacje kadry kierowniczej czy też biurokracja.
Przedsiębiorstwo, które chce się utrzymać na rynku i prężnie rozwijać, musi wdrożyć czynniki istotne dla strategii przedsiębiorstwa oraz być konkurencyjne.
Na konkurencyjność przedsiębiorstwa wpływają takie czynniki, jak: elastyczność przedsiębiorstwa, niskie koszty produkcji, dbanie o dobro klienta oraz ciągła po-prawa jakości produktów czy usług.
Wymienione czynniki są bardzo ważne dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Kierownicy małych i średnich przedsiębiorstw powinni pamiętać o dobrym trakto-waniu podwładnych, nagradzaniu za dobre wyniki w pracy. Ważne jest wysyłanie pracowników na szkolenia, aby ich wiedza na temat zarządzania finansami, marke-tingu i technologii była uzupełniana. Kolejnym ważnym czynnikiem jest wiedza na temat klienta. Wiedza o kliencie stanowi ważne źródło informacji innowacji.
Czynniki determinujące sprawność zarządzania zespołami pracowniczymi dzielimy na determinanty egzogeniczne i determinanty endogeniczne (tab. 1).
Problemy przedsiębiorstw wynikają z niedopasowania przedsiębiorstwa do wymagań rynkowych w obrębie determinantów klasyfikowanych w dwóch obsza-rach: obszarze dotyczącym człowieka w organizacji oraz obszarze związanym z organizacją. Te oto obszary są przedmiotem analizy w poniższym opracowaniu.
Tabela 1. Czynniki determinujące sprawność zarządzania zespołami pracowniczymi Determinanty egzogeniczne Determinanty endogeniczne 1. Czynniki ekonomiczne (ogólna
kondycja systemu gospodarczego, w jakim działa organizacja).
2. Sytuacja na rynku (pozycja firmy, konkurencja).
3. Czynniki polityczno-prawne (państwo-we regulacje działalności gospodarczej).
1. Struktura organizacyjna.
2. Kultura i klimat organizacji.
3. Potencjał pracowniczy, czyli kompeten-cje i kwalifikakompeten-cje.
4. Zarządzanie konfliktem przez kadrę kierowniczą.
5. Zarządzanie zmianą.
6. Style kierowania.
Źródło: J. Adamczyk, P. Bartkowiak, Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Wyd. Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004, s. 48
1. Charakterystyka obiektów badawczych
Wybrane do badań przedsiębiorstwa zajmują się produkcją obuwia na terenie województwa śląskiego. Są to przedsiębiorstwa produkujące między innymi obu-wie damskie, buty robocze, kalosze deszczowe oraz obuobu-wie ogrodowe. Opisane poniżej zakłady zostały wybrane z kilku powodów. Po pierwsze, istnieją na rynku od co najmniej 10 lat. Po drugie, posiadają najnowocześniejsze maszyny do projek-towania i produkcji obuwia. Po trzecie, do produkcji obuwia używają tylko najlep-szych materiałów, sprowadzanych przeważnie z Włoch. Scharakteryzowane poni-żej przedsiębiorstwa są najbardziej znanymi przedsiębiorstwami zajmującymi się produkcją obuwia na terenie województwa śląskiego. Wybrane przedsiębiorstwa cieszą się bardzo dobrą opinią wśród klientów. Są rozpoznawalne dzięki wysokiej jakości obuwia.
Przedsiębiorstwo „Demar” posiada ponad trzydziestoletnie doświadczenie w produkcji różnego rodzaju obuwia, m.in.: kaloszy, śniegowców, obuwia domo-wego, gospodarczego i specjalistycznego. W zakładzie produkcyjnym, mieszczą-cym się we Mstowie koło Częstochowy, produkowanych jest rocznie około 2 mln par butów. Przedsiębiorstwo od kilu lat, co rok, nagradzane jest w konkursach między innymi: Gazele Biznesu oraz Wehikuły Czasu 2007 - ranking najzdrow-szych przedsiębiorstw. W celu poprawy jakości wyrobów przedsiębiorstwo wdro-żyło system zarządzania jakością zgodny z normą PN-EN ISO 9001:2001, po czym system ten utrzymuje i doskonali. Dzięki wyżej wymienionemu systemowi przed-siębiorstwo zaopatruje się w surowce u kwalifikowanych dostawców, którzy są okresowo oceniani, w obszarze surowców strategicznych przedsiębiorstwo posiada dostawców alternatywnych.
Historia przedsiębiorstwa „Lizard” rozpoczyna się w 1965 roku, kiedy to jej właściciel otwiera niewielki zakład rzemieślniczy, produkujący ręcznie obuwie damskie. W 1990 roku zakład przeniesiony zostaje do nowej, istniejącej do dziś siedziby. Od tego też momentu przedsiębiorstwo otrzymuje nazwę „Lizard” oraz nierozerwalnie z nią związany, charakterystyczny, zastrzeżony znak firmowy. Na-zwa ta towarzyszy wyrobom tego przedsiębiorstwa od 14 lat. Przedsiębiorstwo
„Lizard” posiada ugruntowaną pozycję na rynku polskim, dzięki której od kilku lat rozwijany jest eksport obuwia na rynki Europy Wschodniej (Rosja, Ukraina,
Biało-ruś, Litwa, Łotwa, Estonia), Środkowej (Czechy, Słowacja, Węgry) i Zachodniej (Niemcy, Wielka Brytania).
Przedsiębiorstwo „Lim” powstało w 1980 roku w Częstochowie. Jest członkiem ogólnoeuropejskiego zrzeszenia dostawców i detalistów GARANT SCHUH + MODE. Oferowane przez nich obuwie wykonane jest z najwyższej jakości skór, w różnorodnej gamie kolorów, o wysokich walorach użytkowych i estetycznych.
Przedsiębiorstwo ,,Lim’’ zajmuje się eksportem obuwia do takich krajów, jak np.:
Niemcy, Dania, Szwecja, Estonia, Łotwa, Rosja, Białoruś, Czechy, Włochy itp.
Badania zostały przeprowadzone za pomocą kwestionariusza ankiety w maju 2008 roku na terenie trzech przedsiębiorstw produkujących obuwie (zlokalizowa-nych w Częstochowie i okolicach) w celu uzyskania informacji o stopniu wykorzy-stania zasad współczesnego zarządzania w polskiej praktyce. Badaniami zostali ob-jęci pracodawcy oraz pracownicy przedsiębiorstwa. Łącznie przebadano trzydzieści osób, w tym trzech pracodawców, trzech kierowników oraz dwudziestu czterech pracowników fizycznych. Badane osoby charakteryzuje przedział wieko-wy od 30 do 65 lat. Respondenci zostali poinformowani zarówno o kwestiach technicznych dotyczących kwestionariusza ankiety, jak również o pełnej anoni-mowości badań oraz ich znaczeniu, prosząc o udzielenie odpowiedzi zgodnych ze stanem rzeczywistym i stanowiących wyraz osobistych opinii i poglądów.
Wiedza badanych respondentów dotycząca jakości jest dobra. Z udzielanych odpowiedzi można wywnioskować, że wszystkie badane osoby zdają sobie sprawę, że jakość jest bardzo ważnym czynnikiem w produkcji obuwia. Z przeprowadzo-nych ankiet wynika, że przedsiębiorstwa nie zatrudniają więcej niż 50 osób, a więc można ich zaliczyć do małych przedsiębiorstw. W każdym z przedsiębiorstw znaj-duje się dyrektor, przynajmniej 3 kierowników i około 40 pracowników fizycz-nych. Poniżej przedstawiono strukturę grupy respondentów pod kątem ilości zatrudnianych pracowników (rys. 1). Istotne dla analizy grupy respondentów są również dane dotyczące kadry zarządzającej. W większości badanych przypadków są to mężczyźni z wykształceniem ekonomicznym, w wieku od 30 do 65 lat, zaj-mujący stanowiska kierownicze od co najmniej 5 lat. Pozostały procent stanowią kobiety z wykształceniem wyższym ekonomicznym w przedziale wiekowym od 30 do 50 lat.
3 dyrektorów 9 kierowników
120 pracowników fizycznych
Rys. 1. Struktura respondentów pod względem ilości oraz struktury zatrudnionych pracowników
Źródło: Opracowanie własne
2. Struktura analizowanych problemów w świetle uzyskanych wyników Ankietowani pracownicy przedsiębiorstwa „Lim” na pytanie o to, co jest naj-ważniejszym problemem w działalności ich przedsiębiorstwa, odpowiedzieli (rys.
2): najważniejsza jest jakość (50%), następnie koszty (30%), w dalszej kolejności bezpieczeństwo pracy (10%), czas realizacji (10%). Na to samo pytanie (rys. 3) ankietowani z przedsiębiorstwa „Demar” odpowiedzieli, że jakość jest najważniej-sza (60%). Na kolejnym miejscu znalazła się odpowiedź - koszty (30%). Następ-nie 10% respondentów uważa, że bezpieczeństwo pracy jest najistotNastęp-niejszym pro-blemem w przedsiębiorstwie. Czas realizacji nie uzyskał żadnej odpowiedzi.
Respondenci z przedsiębiorstwa „Lizard” również uważają, że jakość jest najważ-niejsza (40%), następnie koszty (30%), a 20% respondentów wskazało na bezpie-czeństwo pracy. Najmniej istotnym zagadnieniem, według 10% respondentów oka-zał się czas realizacji (rys. 4).
Rys. 2. Opinie respondentów z przedsiębiorstwa „Lim” dotyczące najważniejszych problemów w ich przedsiębiorstwie Źródło: Opracowanie własne
Rys. 3. Opinie respondentów z przedsiębiorstwa „Demar” dotyczące najważniejszych problemów w ich przedsiębiorstwie
Źródło: Opracowanie własne
Rys. 4. Opinie respondentów z przedsiębiorstwa „Lizard” dotyczące najważniejszych problemów w ich przedsiębiorstwie
Źródło: Opracowanie własne
W dalszej części badań, w poszczególnych przedsiębiorstwach, zidentyfikowa-no czynniki mające wpływ na rozwój przedsiębiorstwa. W przedsiębiorstwie
„Lim” 50% ankietowanych uważa, że technologia jest najważniejszym elementem determinujących rozwój działalności ich przedsiębiorstwa. Na kolejnych miejscach znalazły się: innowacyjność produktu (30%), dobro klienta (20%). Natomiast współpraca z kooperantami oraz samodzielność pracowników nie zdobyła żadnych odpowiedzi. Na pytanie dotyczące, który z czynników wpływa na rozwój przedsię-biorstwa, ankietowani z przedsiębiorstwa „Demar” odpowiedzieli, że rozwój tech-nologii (60%) jest bardzo ważny dla rozwoju przedsiębiorstwa. Według opinii re-spondentów do ważnych czynników warunkujących rozwój przedsiębiorstwa należą: innowacyjność produktu (20%), dobro klienta (10%), samodzielność i od-powiedzialność pracowników (7%), współpraca z kooperantami (3%). Pracownicy przedsiębiorstwa „Lizard” uważają, że na rozwój przedsiębiorstwa mają wpływ:
innowacyjność produktu (40%), rozwój technologii (30%), dobro klienta (20%), samodzielność pracowników (20%).
Przedmiotem analizy prezentowanych przedsiębiorstw były również czynniki dotyczące procesów produkcyjnych. Z analizy wyników badania wynika, że w przedsiębiorstwie „Lim” na równym poziomie postrzegany jest system ujawnia-nia problemów i stosowanie niezawodnej technologii (30%), natomiast dla 20%
ankietowanych pracowników duże znaczenie posiada przerwanie produkcji po wy-kryciu problemu jakościowego, a także kontrola wizualna. Pracownicy przedsię-biorstwa „Demar” uważają, że przerwanie produkcji, kontrola wizualna oraz nie-zawodna technologia są najważniejszymi czynnikami w procesie produkcji obuwia (30%), natomiast tylko 10% respondentów uważa, że system ujawniania proble-mów jest najmniej skutecznym czynnikiem. Pracownicy „Lizardu” uważają, że najważniejszym czynnikiem w procesie produkcji jest niezawodna technologia (40%). Dla 30% respondentów stosowanie kontroli wizualnej ma istotne znaczenie, ciągły system ujawniania problemów (20%), a tylko 10% respondentów sądzi, że
Element najważniejszy
przerwanie produkcji jest ważne w procesie produkcyjnym (rys. 7). Pracownicy przedsiębiorstwa „Lim” na pytanie dotyczące najważniejszych czynników w roz-wiązywaniu problemów występujących w przedsiębiorstwie, odpowiedzieli, że najważniejszymi elementami są tutaj: szkolenie pracowników, działania korygują-ce oraz zatrzymanie prokorygują-cesu (30%), natomiast działania zapobiegawcze znalazły się na kolejnym miejscu (10%). W razie wystąpienia problemu z dostawcami 40%
ankietowanych odpowiedziało, że negocjuje warunki umowy. Według 30% re-spondentów chwilowo współpracuje z innymi, 20% - zrezygnowałoby ze współ-pracy, a 10% - wysłałoby swojego pracownika do dostawcy. Pracownicy przedsię-biorstwa „Demar” na to samo pytanie odpowiedzieli, że najważniejsze przy rozwiązywaniu problemów są szkolenia pracowników (50%), a 20% badanych uważa, że działania korygujące oraz działania zapobiegawcze, a 10% responden-tów sądzi, że zatrzymanie procesu jest najważniejsze przy rozwiązywaniu proble-mów. W przypadku problemów z dostawcami 40% ankietowanych negocjuje wa-runki umowy, po 20% uzyskały odpowiedzi, że chwilowo współpracują z innymi oraz wysyłają do nich swojego pracownika. W przedsiębiorstwie „Lizard” były podobne odpowiedzi na to pytanie. Blisko 30% ankietowanych uważa, że działania korygujące i zapobiegawcze są najważniejsze przy rozwiązywaniu problemów, po (20%) dostały odpowiedzi szkolenie pracowników oraz zatrzymanie procesu.
Respondenci z przedsiębiorstwa „Lim”, pytani o czynniki wpływające na jakość obuwia w przedsiębiorstwie odpowiedzieli, że sytuacja na rynku (50%) jest bardzo ważnym czynnikiem, natomiast dla 40% respondentów - potencjał pracowniczy, według 10% respondentów - czynniki ekonomiczne mają wpływ na jakość obuwia.
Czynniki polityczno-prawne nie uzyskały żadnej odpowiedzi. Respondenci z przedsiębiorstwa „Demar” odpowiedzieli, że czynniki ekonomiczne są najważ-niejszym czynnikiem wpływającym na jakość obuwia (50%), dla 20% responden-tów duże znaczenie ma potencjał pracowniczy, jak również sytuacja na rynku, a tylko 10% respondentów uważa, że czynniki polityczno-prawne mają wpływ na jakość. Pracownicy przedsiębiorstwa „Lizard” uważają, że czynnikiem, który wpływa na jakość, są czynniki ekonomiczne (40%), według 30% respondentów - potencjał pracowniczy, dla 20% respondentów - sytuacja na rynku, natomiast 10%
respondentów stwierdziło, że są to czynniki polityczno-prawne.
Pracownicy ,,Limu’’ na pytanie o czynniki determinujące w świetle makroskali odpowiedzieli, że ustawy i przepisy, gusta konsumentów oraz poziom inflacji są najważniejszymi czynnikami (po 30%). Najmniej istotnym czynnikiem, według 10% respondentów, okazała się ochrona środowiska. Respondenci z przedsiębior-stwa ,,Demar’’ na pytanie o czynniki determinujące w świetle makroskali uważają, że najważniejszym czynnikiem są gusta konsumentów (40%), według 30% respon-dentów - ustawy i przepisy, a dla 20% responrespon-dentów - poziom inflacji. Natomiast dla 10% respondentów najmniej istotnym czynnikiem jest ochrona środowiska. Re-spondenci z przedsiębiorstwa ,,Lizard’’ uważają, że najważniejszym czynnikiem determinującym w świetle makroskali są gusta konsumentów (40%). Natomiast 30% respondentów uważa, że poziom inflacji, według 20% respondentów - ochro-na środowiska, a tylko 10% respondentów uważa, że są to ustawy i przepisy.
Podsumowanie
W artykule dokonano analizy części wyników badania dotyczącego problemów zidentyfikowanych przez przedsiębiorstwa branży obuwniczej działających w ob-szarze województwa śląskiego.
W wyniku badań zidentyfikowano główne problemy przedsiębiorstw, na któ-rych producenci obuwia powinni skoncentrować swoją uwagę, kreując strategię rozwoju na przedmiotowym rynku: system kontroli (który ujawnia problemy po-wstające w procesach produkcyjnych), związane z tym działania korygujące, jak również stosowanie niezawodnej technologii oraz szkolenie pracowników.
Biorąc pod uwagę coraz trudniejszą sytuację finansową producentów obuwia, powodowaną między innymi pogłębiającym się aktualnie kryzysem finansowym, przedsiębiorstwa powinny skoncentrować swoją uwagę na zastosowaniu zasad domu produkcyjnego Toyoty, które między innymi umożliwiają racjonalne roz-wiązania dopasowujące działania systemu produkcyjnego do popytu rynkowego.
Wyrazem wdrożonych zasad Toyoty jest między innymi system ciągłego ujawnia-nia problemów, który kształtuje również działaujawnia-nia zarówno korygujące, jak i pre-wencyjne.
Literatura
1. Adamczyk J., Bartkowiak P., Determinanty rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw, Wyd.
Naukowo-Techniczne, Warszawa 2004.
2. Borkowski S., Quantification Elements of House of Toyota System Production by Steel Works Workers, [w:] Quality and Processes, Improvement 2007, edition and scientific elaboration, S. Borkowski, K. Szołtysek, Publ. House of Polytech. Univ., Saint Petersburg 2007.
3. Otola I., Skowron-Grabowska B., Determinanty zarządzania i rozwoju przedsiębiorstw, Często-chowa 2006.