Środowisko nadmiaru informacji i ekonomia uwagi

Sytuacja nadmiaru (nie tylko internetowych) zasobów informacyjnych ma istotne konsekwen-cje dla kształtu instytucji przetwarzających i udostępniających informację, także tych, które realizują to w tradycyjny, analogowy i kontrolowany sposób. Konkurencyjność zasobów internetowych nie przejawia się tym, że są one staranniej dobrane lub bardziej wartościowe poznawczo. Wręcz przeciwnie, swoboda tworzenia treści w Internecie skutkuje zasobami wątpliwej wartości, trudnymi do weryfikacji lub niewiarygodnymi. Jednakże zarówno dla szerszej publiczności, jak i bardziej świadomych odbiorców specjalizujących się w dystrybu-cji informadystrybu-cji Internet z jego nowymi kanałami komunikadystrybu-cji jest odbierany jako konkuren-cyjne medium i zasób zdolny do zastępowania dawnych sposobów komunikacji społecznej.

341The Digital Universe of Opportunities: Rich Data and the Increasing Value of the Internet of Things. IDC, 2014. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://www.emc.com/leadership/digital-universe/

2014iview/executive-summary.htm

Tradycyjne instytucje informacyjne zagrożone są więc dezintermediacją, czyli usunięciem z łańcucha pośredników w komunikacji społecznej, także w obszarze treści kulturowych.

Jednym z pierwszych badaczy, który zwrócił uwagę na pozamerytoryczne (niezwiązane z wartością, autentycznością lub relewantnością informacji), a ściślej – ekonomiczne uwarun-kowania użytuwarun-kowania informacji, był amerykański ekonomista i socjolog Herbert A. Simon.

Jego analizy zawarte w dziele „Designing organizations in information-rich world” stały się podstawą teorii zwanej ekonomią uwagi (attention economy), to właśnie bowiem uwagę użytkowników Simon uznał za deficytowe dobro w świecie nadmiaru informacji:

[...]w świecie przesyconym informacją, jej bogactwo oznacza niedostatek czegoś jesz-cze: tego, co informacja pochłania. To, co pochłania informacja, jest raczej oczywiste:

zabiera uwagę jej odbiorców. Dlatego bogactwo informacji skutkuje niedostatkiem uwa-gi i potrzebą efektywnego jej dzielenia pomiędzy wieloma źródłami informacji, które mogą ją angażować³⁴².

Według antropologii Simona człowiek ma określone, ograniczone możliwości poznawcze – może on skutecznie w jednej chwili objąć jedną rzecz. Jego zdolności percepcyjne stanowią więc zasób ograniczony dla niego samego.

W świecie bogatym w informację największym kosztem jest koszt ponoszony przez jej odbiorcę. Nie wystarczy wiedzieć, jaki jest koszt wytworzenia i transmisji informacji;

musimy także wiedzieć jak bardzo kosztowny, w kategoriach deficytu uwagi, jest jej od-biór³⁴³.

Zatem dotarcie do informacji (np. zakup, dojazd, nauczenie się i użytkowanie samego systemu informacyjnego) oraz jej wykorzystywanie (dekodowanie, rozumienie itp.) stanowią w sensie ekonomicznym transakcję, posiadającą dla użytkownika określony koszt. Dlatego, według Simona, kieruje się on subiektywną „osobistą ekonomią” w użytkowaniu informacji, którą stosuje do oszacowania całkowitych kosztów i spodziewanych korzyści informacyjnej transakcji. Preferuje mianowicie te źródła i taką postać informacji, która ogranicza te koszty, minimalizując wykorzystanie jego poznawczych zasobów w czasie i ustanawia całkowity, niższy próg kosztów dostępu.

342H. Simon: Designing organizations in information-rich world. W: Computers, communications, and the public interest. Red. M. Greenberger. Baltimore and London: The John Hopkins Press, 1971, s. 40-41.

343Tamże, s. 41.

Tezy Simona owocują prostymi konsekwencjami – w przypadku, gdy koszty informacyjnej transakcji są dla użytkownika zbyt wysokie, ogranicza on korzystanie z systemu informacyj-nego albo całkowicie go porzuca, nawet gdy zawiera wartościowe treści, zadowalając się zasobami niższej jakości, o ile są łatwiej dostępne. Simon upatruje rozwiązanie lub przynaj-mniej zprzynaj-mniejszenie problemu przeładowania informacyjnego w odpowiednim projektowaniu systemów informacyjnych, które będą redukować wykorzystywanie ograniczonego zasobu uwagi:

Podsystem przetwarzania informacji (komputer lub nowa jednostka organizacyjna) zmniejszy sieciowe żądanie uwagi przez pozostałą część organizacji tylko wówczas, gdy zaabsorbuje więcej informacji otrzymanej uprzednio od innych, niż jej wytworzy, jeśli

„słucha” i „myśli” więcej, niż „mówi”³⁴⁴.

System taki Simon nazywa „informacyjnym kondensatorem” (information condenser), a fundamentalną kwestią przy jego projektowaniu jest nie to, jakie informacje ma on dostar-czać, ale jakie winien selekcjonować, by nie angażować deficytowych zasobów uwagi użytkowników. System kondensujący informację winien posiadać dwie istotne cechy.

Powinien mianowicie potrafić:

1. odbierać i przechowywać informacje, które w przeciwnym razie musiałyby być odbie-rane przez inne systemy oraz

2. przekształcać lub filtrować dane wejściowe na dane wyjściowe, które wymagają krótszego czasu uwagi niż dane wejściowe³⁴⁵.

Simon podkreśla, że zobiektywizowana jednostka informacji, taka jak bit, nie jest adekwatną miarą szacowania deficytu uwagi, powodowanego przez informację. Niedostatek uwagi zależy także od stopnia trudności dotarcia i dekodowania informacji. Stosunkowo prostą miarą deficytu uwagi jest czas, jaki pozyskanie informacji zajmuje użytkownikowi.

Oryginalnie koncepcja Simona dotyczyła w szczególności instytucji publicznych, pracujących dla rządu USA, gdzie isotne jest dostarczanie decydentom informacji ważnych z punktu widzenia polityki i bezpieczeństwa państwa. Z kontekstu wywodów wynika, że kluczowym dla Simona rodzajem zasobów (information) są dane faktograficzne lub wiedza o charakterze naukowym (np. wiedza wnioskowana z danych). Stąd też Simon zaznacza, że współcześnie, inaczej niż w czasach deficytu informacji, należy zrezygnować z dążenia zachowywania

344Tamże, s. 42.

345Tamże, s. 43.

i posiadania (stored) nadmiarowej informacji, ponieważ można mieć dostęp do wielu infor-macji (dysponując danymi i procedurami wnioskowania) bez konieczności ich fizycznego posiadania.

W tym kontekście należy zauważyć, że Simonowskie określenie istotnej właściwości systemu jako „kondensacji” informacji narzuca jej specyficzne znaczenie i odróżnia ją od np. „koncen-tracji”. Zgodnie ze słownikową translacją czasownika „condense” słowo to oznacza:

skondensować, zagęszczać, skraplać, ścieśniać, skupiać (np. promienie świetlne), stresz-czać³⁴⁶. Natomiast słowo „concentrate” oznacza skoncentrować, skupiać, ześrodkowywać, stężać (np. roztwór), gromadzić³⁴⁷. Zatem pierwsze z nich sygnalizuje pewną jakościową przemianę kondensowanej substancji, drugie sugeruje jej ilościowe, intensywniejsze skupie-nie w pewnej ograniczonej przestrzeni.

Ekonomia uwagi ma doniosłe znaczenie dla systemów komunikacyjnych, funkcjonujących w warunkach konkurencji informacyjnej, tj. istnienia wielu zasobów i źródeł informacji, adresowanych do tej samej, potencjalnej publiczności. W obszarach rynku informacyjnego, a więc sieciowych systemów, których biznesowy plan bazuje na przetwarzaniu informacji, sprawność systemu w pozyskiwaniu uwagi użytkowników (ściślej – klientów) jest oczywista.

Ma ona także, po określonej reinterpretacji, znaczenie dla bibliotek cyfrowych. Szczególnie RBC działają w warunkach konkurencji w obu obszarach „kondensowania” informacji – zarówno jej gromadzenia, jak i udostępniania. RBC, podobnie jak tradycyjne biblioteki publiczne, są ponadto przedsięwzięciami utrzymywanymi z podatków obywateli państwa, co zobowiązuje je do określonej efektywności funkcjonowania.

2.4.2.1.1. Gromadzenie informacji (dokumentów)

RBC zazwyczaj nie są jedynymi źródłami dostępu do regionalnych zasobów, w tym dokumentów o charakterze bibliotecznym. Istnieje wiele niezależnych serwisów, które je udostępniają – są to zarówno instytucje regionalne, jak i krajowe. Niektóre z tych zasobów znajdują się ponadto w serwisach zagranicznych. Jest to naturalny stan internetowego

„nieuporządkowania” i nadmiarowości źródeł informacji. Powodzenie utworzenia RBC, polegające na budowie użytecznego dla publiczności serwisu, zależy m.in. na stworzeniu skutecznego sposobu pozyskiwania i włączania regionalnych dokumentów do zasobów RBC.

346J. Stanisławski: Wielki Słownik angielsko-polski: the Great English-Polish Dictionary. Warszawa: Philip Wilson, 1996, s. 153.

347Tamże, s. 151.

Dzięki temu możliwe staje się kształtowanie u użytkowników pewnego nawyku informacyj-nego, bazującego na przekonaniu, że w poszukiwaniach tekstów dotyczących danego regionu warto, a wręcz należy, przeszukać zasoby danej RBC. Włączenie tej praktyki w informacyjne zachowania użytkowników jest oznaką rosnącej instytucjonalizacji RBC w świadomości użytkowników.

Należy także odnotować, że wiele BC, w tym RBC, faktycznie w pewnym stopniu konkuruje między sobą. Dotyczy to szczególnie tych BC, których terytorialne deklaracje dotyczą geograficznie wspólnych obszarów, zatem potencjalnie także tych samych dokumentów.

Dodatkowo można mówić o specyficznej informacyjnej konkurencji pomiędzy istniejącymi RBC, a np. Narodową Biblioteką Cyfrową Polona, która w swoich zasobach gromadzi także dokumenty o charakterze regionalnym, uznawane jednakże przez nią za dziedzictwo narodowe. W tym kontekście dyskusje towarzyszące powołaniu WBC w roku 2001, w których trakcie uzasadniono potrzebę tworzenia zasobów regionalnych jako równoległych do zasobu narodowego, tracą na znaczeniu.

Konkurencja obejmuje także nie tylko obszary informacyjne. Odkąd digitalizacja zaczęła być finansowana z celowych funduszy, ośrodki skoncentrowały się na przygotowywaniu własnych projektów w celu ich pozyskania w drodze konkursów projektów. Ten specyficzny, projektowy sposób finansowania digitalizacji w Polsce sprawia, że bez owych zewnętrznych środków bardzo trudny, jeśli nie niemożliwy, staje się samodzielny rozwój BC. Powstała na tym polu konkurencja sprawia, że rozwojowa współpraca między ośrodkami praktycznie nie istnieje, natomiast ośrodki wyznaczone centralnie jak tzw. centra kompetencji prowadzą zróżnicowaną politykę wsparcia ośrodków digitalizacji w kraju – w przypadku digitalizacji piśmiennictwa wsparcie to, w opinii autora pracy, jest niewystarczające.

W konsekwencji konkurencja zewnętrzna i wewnątrz środowiska jest czynnikiem określają-cym możliwości rozwojowe RBC, a utworzenie sprawnego systemu pozyskiwania zbiorów jest jednym z kluczowych elementów przedsięwzięcia. Istotnymi elementem strategii plano-wania RBC, także ze względu na postulaty ekonomii uwagi, są zatem takie działania i organi-zacja, które sprzyjają gromadzeniu i „kondensacji” zasobów – zbioru dokumentów w RBC.

Zapobiega to ich rozproszeniu pomiędzy wiele realnych (i potencjalnych) serwisów regional-nych, które mogą powstać niezależnie od RBC i także ubiegać się o dostęp do zasobów dokumentów i finanse.

2.4.2.1.2. Udostępnianie informacji (dokumentów)

Właściwość oszczędzania uwagi użytkowników od strony udostępniania zasobów związana jest z różnymi formami selektywnego jej prezentowania. Są one właściwie każdej bibliotece, której działanie w tym obszarze obejmuje budowę i wyróżnienie kolekcji, opracowanie zasobów, oraz tworzenie katalogu zbiorów z możliwością jego przeszukiwania z zastosowa-niem języków informacyjno-wyszukiwawczych. Każda biblioteka jest więc takim systemem informacyjnym, który zgodnie ze słowami Simona więcej „słucha” i „myśli”, niż „mówi”.

Jednakże cyfryzacja tekstów pozwala na daleko większą selekcję prezentowanej informacji niż biblioteka serwująca teksty zapisane na nośnikach analogowych.

Zdolność selekcji i prezentacji informacji, a szczególnie jej określonych części jest związana z możliwością ich adresowania przez dany system informacyjny. W bibliotece tradycyjnej, standardową, „adresowalną” jednostką informacji jest analogowy dokument (ściślej – jego egzemplarz), opisany w rekordzie bazy katalogowej. Dzięki jednoznacznej identyfikacji (sygnatura, lokalizacja w magazynie lub czytelni) może on zostać wyszukany i udostępniony użytkownikowi. Przybliżenie treści tego dokumentu użytkownikowi polega na opisaniu go hasłem przedmiotowym, umożliwiającym ponadto tworzenie za pomocą bazy katalogowej tematycznych zestawień bibliograficznych dokumentów. Inną formą ułatwiającą wgląd w treść dokumentu jest np. zamieszczenie przy rekordzie katalogowym jego spisu treści.

Także tworzenie przez bibliotekarzy zestawień bibliograficznych lub bibliografii tematycz-nych zmierza ku informacyjnie pożytecznemu obniżeniu poziomu adresowania zasobów informacji do części dokumentu, np. do konkretnego artykułu w czasopiśmie, w jego określo-nej fizyczokreślo-nej części.

Współczesne techniki cyfrowe zastosowane do zbiorów dokumentów bibliotecznych (w znakomitej większości tekstowych) pozwalają na adresowanie informacji na poziomie znaku. Możliwość tę posiada schemat zapisu ALTO (ang. Analyzed Layout and Text Object), który od ver. 4.0 obsługuje lokalizowanie glifów (znaków pisarskich/drukarskich)³⁴⁸. To z kolei umożliwia tworzenie precyzyjnych mechanizmów wyszukiwawczych, lokalizujących w dokumencie wyszukiwane frazy. W przypadku zbiorów ikonograficznych także istnieją metody adresowania poszczególnych obrazów lub ich części, chociaż, przy braku wysokiej trafności zautomatyzowanych sposobów rozpoznania obrazów, ich identyfikacja musi polegać

348About ALTO. The Library of Congress, 2016. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://

www.loc.gov/standards/alto/about.html

na opracowaniu przez człowieka³⁴⁹. Dla dokumentów tekstowych kluczową techniką cyfrową zwiększającą ich informacyjną granulację jest OCR, wsparte określeniem koordynat lokalizu-jących wyrazy i znaki w obrębie dokumentu. Dzięki rozpoznaniu znaków, po ich zindeksowa-niu możliwe jest wyszukiwanie fraz ze wskazaniem ich występowania w obrębie całego zbioru dokumentów, jak i wystąpień w konkretnym dokumencie. „Przyjazność” prezentacji tych wystąpień (lista dokumentów z ilością wystąpień frazy, ilustracja wystąpień frazy w dokumencie, kontekst wystąpienia frazy poprzez wskazanie fraz sąsiednich) zależy już od projektu interfejsu takiego systemu prezentacyjnego, który zgodnie z obecną praktyką winien być zbadany w konfrontacji z informacyjnymi zachowaniami użytkowników.

Zgranulowanie informacji tekstowych wraz z ich odniesieniem do lokalizacji w dokumencie jest podstawą do dalszych przetworzeń zwiększających komunikacyjną funkcjonalność tekstu.

Na poziomie syntaktycznym może to być udźwiękowienie tekstów (dla osób niewidzących), a na poziomie semantycznym (dla dokumentów skanowanych rozpoznawanych) – odtworze-nie logicznej struktury tekstów. Ma to szczególne znaczeodtworze-nie dla odtworzenia spójności i ciągu tekstów wydawniczo podzielonych na bloki np. rozdziały, podrozdziały, akapity, ale też kolumny i strony czasopism. Tego rodzaju strukturyzacja może być poddana przetworzeniu maszynowemu (struktura zwartego dokumentu) lub być wspomagana przez człowieka jak w przypadku odtworzenia ciągu tekstu stanowiącego w zamierzeniu autora spójną całość poprzez wiązania bloków tekstu rozrzuconych w różnych miejscach fizycznego dokumentu (artykuł podzielony na kolumny i strony).

Simonowski postulat oszczędzania czasu użytkownika poprzez selekcjonowanie udostępnia-nych informacji zapewniają obecne techniczne możliwości przetwarzania i udostępniania tekstów dokumentów. Podstawą tej selekcji jest wdrożenie w BC mechanizmów zapewniają-cych użyteczną granulację informacji na poziomie syntaktycznym (rozpoznanie znaków tekstów, indeksowanie i prezentacja tekstów) i semantycznym (kolekcje tekstów, klasyfikacje, języki informacyjno-wyszukiwawcze, strukturyzacja logiczna ciągu tekstów). Jeśli najbar-dziej ekonomicznym dla użytkownika źródłem informacji jest takie, które jest wyposażone w narzędzia i możliwości precyzyjnej selekcji informacji, najefektywniejsze w tym aspekcie jest jej wyszukiwanie oparte o trafnie rozpoznane teksty z zasobu BC, z zachowaniem ich

349M. Szala: Strumieniowe udostępnianie obrazów cyfrowych. W: Metody prezentacji publikacji cyfrowych:

doświadczenia, problemy, perspektywy: X Warsztaty „Biblioteki cyfrowe”, 9-10 kwietnia 2015. Poznań: [b.w.], 2015. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: http://lib.psnc.pl/Content/754/Strumieniowe_udostep-nianie_obrazow_cyfrowych_Marcin_Szala.pdf

logicznych układów. Procedury OCR i wysoki stopień trafności rozpoznania znaków będą stanowić czynnik decydujący o użyteczności tekstów z zasobu dokumentów RBC, która spełnia postulat oszczędzania uwagi użytkownika i tym samym jest dla niego ekonomiczna.

2.4.2.1.3. Społeczne finansowanie BC

Postulat komunikacyjnej efektywności bibliotek cyfrowych, w tym RBC, udostępniających nieodpłatnie szerokiej publiczności zasoby dokumentów ma bezpośredni związek z ich społeczną misją, nawiązującą do bibliotekarstwa publicznego. Biblioteka, jak każda społeczna instytucja, służy społecznej dystrybucji dóbr. Jej użyteczność mierzona jest jakością i spraw-nością w podtrzymywaniu szeroko rozumianej społecznej komunikacji, bazującej i wyrażanej w znakomitej większości przez teksty. Uznanie społecznej przydatności instytucji wyrażane jest (a przynajmniej powinno być) także poprzez finansowanie jej działania i rozwoju, w miarę społecznych oczekiwań i budżetowych możliwości. Jako instytucje publiczne, biblio-teki nie są uczestnikami rynkowej gry, ani nie ubiegają się o finansowy zysk. Nie mogą zatem zbankrutować w znaczeniu biznesowym, chociaż ich działanie jest wrażliwe na finansowy deficyt i może w jego efekcie ustać. W istocie biblioteki przynoszą społeczny zysk – poprzez wspieranie rozwoju społecznego kapitału w drodze udostępniania tworzonych, uporządkowa-nych zbiorów informacji, poszukiwania usprawnień w dostępie do informacji, inspirowania i dostarczania materiałów do badań, wspierania edukacji lub rozwoju zainteresowań. Ponadto dobra organizacja i sprawne udostępnianie takich zasobów obniża koszty informacyjnych transakcji ponoszonych każdorazowo przez użytkowników. Dzięki aktywnemu poszukiwaniu zbiorów do digitalizacji i sieciowej prezentacji RBC poszerzają spektrum dostępnych zasobów – także o wcześniej nieznane i niefunkcjonujące w społecznym obiegu dokumenty źródłowe. Im szybciej, łatwiej, sprawniej użytkownik dotrze do pożądanych informacji i dokumentów, tym większy jest społeczny zysk. W tym kontekście dążenie do tworzenia i ulepszania usług RBC związane jest nie tyle z marketingową konkurencją z innymi serwi-sami w ramach rynku informacji, ile przede wszystkim z efektywnym wykorzystywaniem środków, jakie łożą obywatele na utrzymanie RBC poprzez podatki. Zatem wiąże się to z obywatelską postawą dbałości o dobro wspólne publicznych obszarów i instytucji.

Działania i wewnętrzna organizacja RBC winny sprzyjać pozyskiwaniu środków na jej działalność i rozbudowę i sprawność w tym zakresie jest pewną miarą organizacyjnej efektywności RBC. Dotyczy to także pozyskiwania środków z funduszy projektowych,

będących obecnie głównymi źródłami rozwojowych możliwości RBC, które są przedmiotem konkurencji między ośrodkami.

Innym sposobem realizacji zasady uzyskania jak największych korzyści z ograniczonych środków jest korzystanie z różnych form wolontariatu, przy czym istotna jest identyfikacja tych obszarów RBC, w których świadczenie wolontariuszy jest efektywne. To z kolei zależy od relatywnie krótkiego czasu przyuczenia wolontariuszy do określonych czynności oraz względnie długiego trwania ich pracy.

2.4.2.2. „Długi ogon”

Koncepcja „długiego ogona” (Long tail) została sformułowana w 2004 roku przez Chrisa Andersona i opisuje ona specyficzną dynamikę dystrybucji dóbr w przedsiębiorczości wykorzystującej Internet³⁵⁰. Pierwotnie obserwacje Andersona dotyczyły specyfiki sprzedaży asortymentu książek przez internetowy sklep Amazon, opierający się w dużej mierze na litera-turze spoza wąskiego (i rynkowo kosztownego) kręgu bestsellerów. Mimo obsługiwania nisz rynku księgarskiego, Amazon, dzięki internetowej dystrybucji stał się potentatem na rynku wydawniczym, a suma przychodów z publikacji niszowych przewyższała tę ze sprzedaży wydawniczych bestsellerów.

„Długi ogon” to odwrotność właściwej gospodarce przemysłowej zasady Vilfreda Pareta, głoszącej, iż 80% dochodów ze sprzedaży dóbr generowane jest przez jedynie 20% produk-tów danej firmy. Dotyczy to wszystkich rodzajów towarów i usług, a ograniczenie to wynika z naturalnych, wysokich kosztów utrzymywania zbyt różnorodnego asortymentu oraz lokal-ności tradycyjnego rynku zbytu. Także koszt wypromowania „analogowych” produktów jest wysoki, zatem promocja może dotyczyć niewielkiego fragmentu asortymentu. W gospodarce przemysłowej asortyment ogranicza sama fizyka – możliwości i koszty transportu, ilość miejsca na wystawach i półkach oraz niewielki rynek przekłada się na ograniczony zakres potencjalnych klientów najbliższej geograficznej lokalizacji. Globalna sieć w wielu obszarach znosi te ograniczenia – sprzedawany w Internecie towar nie musi być zmagazynowany przez sprzedawcę, koszty promocji są zdecydowanie niższe, a dzięki wyszukiwarkom użytkownicy mogą dużo łatwiej odnaleźć lokalne, niszowe i mało znane produkty. Gdy transakcja dotyczy towaru w postaci cyfrowego obiektu (film, muzyka), koszty transferu sieciowego są

praktycz-350Ch. Anderson: The Long Tail. 2010. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://www.wired.com/

2004/10/tail/

nie zerowe. Ponadto pewnego rodzaju dobra mogą być granulowane. Klient nie musi kupować całej muzycznej płyty, a jedynie ulubiony utwór, co obniża cenowy próg transakcji.

Gospodarka internetowa praktycznie odwraca proporcje wykorzystania rynkowej oferty – większość zysku pochodzi z nisz – zasób wielu drobnych i pojedynczych pozycji przynosi znacznie większy dochód niż kilka sztandarowych produktów. Oferta internetowa jest tania w przygotowaniu, może być dużo szersza, niż fizycznie posiadane towary i dotyczyć produk-tów małoseryjnych albo wręcz jednostkowych. Dzięki sieci nisze produktowe są łatwiej dostrzegalne, na przykład poprzez dodatkowe mechanizmy polecające, skojarzone z popular-niejszymi towarami. Oferta może być następnie przedstawiona nie tylko lokalnej, ale global-nej publiczności, co naturalnie zwielokrotnia potencjalną klientelę. Internet w efekcie odmie-nił szereg tradycyjnych zasad – zerwał związek popularności z zyskownością, powiązanie zdolności promocyjnych firmy z jej wielkością oraz niszowości produktu z lokalnością jego dystrybucji. W efekcie zarówno rynek produktów oraz usług, jak i rzesze ich klientów okazują się dużo większe niż w tradycyjnej gospodarce³⁵¹.

Prawidłowości „długiego ogona” obserwuje się nie tylko w sferze biznesowej. Jego mecha-nizm można odnaleźć także w sferze informacyjnej i kulturowej. Jest on wykorzystywany do podnoszenia oglądalności stron serwisów WWW w drodze pozycjonowania słów kluczo-wych³⁵². Można tego dokonać poprzez wybór kilku popularnych wyrażeń (zgodnie z zasadą Pareto), doświadczając jednak dużej konkurencji ze strony innych serwisów pozycjonowa-nych na te same frazy. Innym sposobem jest pozycjonowanie strony za pomocą wielu mniej popularnych słów kluczowych, które, choć mniej powszechne w wyszukiwaniach użytkowni-ków, łącznie przynoszą większą oglądalność serwisu. Odmianą tej metody jest pozycjonowa-nie na frazy zawierające popularne (często powtarzane, wynikające z szybkiego pisania) błędy w ich właściwej pisowni.

Strategia pozycjonowania z wykorzystaniem dynamiki „długiego ogona” jest chętnie stoso-wana przez mniejsze firmy, których nie stać na sieciową akcję marketingową w drodze

351Anderson Ch.: Długi ogon: ekonomia przyszłości – każdy konsument ma głos. Poznań: Media Rodzina, 2008, s. 31-46.

352Długi ogon. W: Semtec. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://www.semtec.pl/slownik-seo/

dlugi-ogon

zakupu kampanii opartej na popularnych i tym samym drogich słowach kluczowych w wyszukiwarkach³⁵³. Taktykę tę ilustruje Rysunek 29:

Źródło: Długi ogon. W: Alpha studio. [Dostęp 25 maja 2020]. Dostępny w Internecie: http://

www.alphastudio.pl/en/help

Ilustracją działania „długiego ogona” w sferze bibliotekarstwa jest poziom wykorzystywania zasobu ŚBC przez użytkowników, którzy trafiają do niego wieloma ścieżkami dostępu. Mogą to być przykładowo: wyszukiwarka samej biblioteki cyfrowej i wybór z listy odpowiedzi,

Ilustracją działania „długiego ogona” w sferze bibliotekarstwa jest poziom wykorzystywania zasobu ŚBC przez użytkowników, którzy trafiają do niego wieloma ścieżkami dostępu. Mogą to być przykładowo: wyszukiwarka samej biblioteki cyfrowej i wybór z listy odpowiedzi,