Metodologia PAIMAS

Kolejnym istotnym etapem normalizacji funkcjonalności archiwów opartych na modelu OAIS stało się opracowanie i zatwierdzenie przez CCSDS w roku 2004 standardu PAIMAS¹⁵¹ (ang.

Producer-Archive Interface Methodology Abstract Standard), który w roku 2006 został uznany za normę międzynarodową (ISO 20652:2006¹⁵²). Jego celem było zidentyfikowanie i ustalenie najogólniejszej struktury relacji i interakcji między producentem informacji

149Audit and Certification of Trustworthy Digital Repositories. 2011. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Inter-necie: http://public.ccsds.org/publications/archive/652x0m1.pdf

150Requirements for Bodies Providing Audit and Certification of Candidate Trustworthy Digital Repositories.

2014. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://public.ccsds.org/Pubs/652x1m2.pdf

151Producer-Archive Interface Methodology Abstract Standard. CCSDS, 2004. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://public.ccsds.org/Pubs/651x0m1.pdf

152 ISO 20652:2006. Space data and information transfer systems – Producer-archive interface – Methodology abstract standard. CCSDS, 2016. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://www.iso.org/

standard/39577.html.

Rysunek 7: Model OAIS w interpretacji A. Januszko-Szakiel (2005)

a archiwum. Motywem podjęcia tych prac była konstatacja wielu faktycznych trudności takiej współpracy i zróżnicowanie problemów w zależności od jej kontekstu i rodzaju archiwum (naukowe, biznesowe, kulturowe). Zaliczono do nich:

• niezgodność otrzymanych cyfrowych obiektów z oczekiwanymi przez Archiwum,

• brak dostatecznie jasnego określenia, co właściwie dostarcza Producent,

• nierealizownie przez Producenta planu zasilania (Ingest) Archiwum,

• błędy transferowe, które Archiwum wykrywa zbyt późno lub dopiero przy wykorzy-staniu informacji¹⁵³.

W opracowaniu zauważono, że na naturę relacji oddziałuje jej sytuacyjny kontekst – to, czy transfer danych odbywa się w ramach jednej organizacji (Producent i Archiwum mają wspólny zarząd), czy transfer jest obligatoryjny, dobrowolny lub kontraktowy (usługa komer-cyjna) dla Producenta. Etapy współpracy ilustruje Rysunek 8:

Rysunek 8: Fazy współpracy Producenta i Archiwum

Źródło: Producer-Archive Interface Methodology Abstract Standard. CCSDS, 2004, s. 2-5. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://public.ccsds.org/Pubs/651x0m1.pdf

Dokonano analizy i proceduralnie określono wszystkie krytyczne etapy współpracy Produ-cent-Archiwum w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia wymienionych problemów.

Opis procedur jest dodatkowo poparty określeniem odpowiedzialności stron.

Zidentyfikowano i opisano 4 konieczne fazy, warunkujące przekazanie danych do Archiwum:

153Producer-Archive Interface Methodology Abstract Standard …, s. 1-2.

1. Faza planowania (preliminary phase) – w niej dokonuje się identyfikacji typów infor-macji do przekazania do Archiwum wraz z określeniem konkretnych postaci, zesta-wów, wymaganych standardów, powiązań, ilości, wymogów bezpieczeństwa, ograni-czeń prawnych, przewidywanych sposobów przesyłu, weryfikacji, planu, kosztów i ryzyk, punktów krytycznych. Ocenia się wykonalność zamierzenia z obu stron, spisując podsumowanie, a optymalnie – wstępne porozumienie. Przykładowo sześć etapów (na 46 wszystkich tej fazy) dotyczących dookreślenia cyfrowych obiektów oraz ich wymaganych standardów przedstawia Tabela 1 [tłum. aut.]:

Tabela 1: Faza planowania według PAIMAS

L.p. Faza planowania: Obiekty cyfrowe i związane z nimi standardy Dotyczy P-9 Wstępna identyfikacja i kategoryzacja danych (Data Object) do archiwizacji Producent i Archiwum P-10 Zdefiniowanie zasad i standardów dla danych akceptowanych przez

Archi-wum

Archiwum

P-11 Opis dostępnych narzędzi wspierających zachowanie zasad i standardów, znanych Archiwum

Archiwum

P-12 Wskazanie zasad i standardów stosowanych dla danych przez Producenta Producent P-13 Opis dostępnych narzędzi wspierających zachowanie zasad i standardów,

znanych Producentowi

Producent

P-14 Ocena kompatybilności i wypracowanie rozwiązań Producent i Archiwum P-15 Oszacowanie zakresu koniecznych prac i ich kosztów Producent i Archiwum

Źródło: Producer-Archive Interface Methodology Abstract Standard. CCSDS, 2004, s. 3-7. [Dostęp 18 maja 2020]. Dostępny w Internecie: https://public.ccsds.org/Pubs/651x0m1.pdf.

2. Faza formalizacji (formal definition phase)¹⁵⁴ – celem tego etapu jest wynegocjowanie finalnej „Umowy Przekazywania” (Submission Agreement). Jej etapy nawiązują do etapów planowania, jednakże precyzyjnie określają formalne warunki (formal defini-tion) współpracy. W fazie tej ustala się kolejno: typy i ilość danych do archiwizacji (formaty, kodowanie, standardy danych), słowniki i identyfikatory oraz formalny model danych (odpowiadający pakietowi SIP modelu OAIS), ograniczenia prawne danych, warunki transferu (w tym testy i narzędzia), sposoby weryfikacji zasobu, plan transferów (Data Submission Sessions), specyfikujący dostarczone nośniki lub sesje telekomunikacyjne. Ocenia się wykonalność, koszty i ryzyka przedsięwzięcia. Dodat-kowo rozstrzyga się zidentyfikowane na etapie planowania punkty krytyczne

współ-154Tamże, s. 3-16 – 3-32.

pracy. Fazę kończy spisanie Umowy Przekazywania – dokumentu zawierającego wszelkie ustalenia negocjacji.

3. Faza przekazywania danych (transfer phase)¹⁵⁵ – faza fizycznego transferu danych od Producenta do Archiwum. Jest zapoczątkowana przez początkowy transfer testowy (initial transfer test) celem weryfikacji ustalonych procedur Producenta i Archiwum.

4. Faza weryfikacji (validation phase) – w niej dokonuje się sprawdzenia zgodności dostarczonych danych z przyjętymi uzgodnieniami. Jest wykonywana jako weryfika-cja: a) systematyczna – dotycząca szczególnie typów i modelu danych, po każdej sesji transferu danych; b) dogłębna (może być przeprowadzona po przesłaniu całości danych) – jako całościowa kontrola wybranych pakietów danych. Wszelkie niezgod-ności są rozwiązywane przez obie strony współpracy.

PAIMAS identyfikując relacje i obowiązki Producenta i Archiwum na wysokim poziomie abstrakcji wskazuje jednocześnie konieczność adaptacji standardu do kontekstu jego planowa-nego użycia w konkretnej społeczności (Community Standard). Jest ona rozumiana bardzo szeroko, jako np. Archiwa, Producenci i Adresaci danych naukowych lub plików dokumen-tów bibliotecznych. Biorąc pod uwagę tę specyfikę podmiodokumen-tów, adaptacja ta (np. dokonana przez międzynarodowe lub narodowe podmioty standaryzujące) może prowadzić do utworze-nia regulacji dla poszczególnych obszarów współpracy. Obejmuje ona 5 etapów¹⁵⁶, tj.:

• zdefiniowanie terminologii (słownika) opisującego obszar wdrożenia standardu,

• opracowanie informacyjnego modelu informacyjnego tego obszaru współpracy, poprzez opis typów i właściwości danych i relacji między nimi,

• włączenie pozostałych standardów obowiązujących w danym obszarze,

• identyfikacja narzędzi stosowanych w każdej fazie współpracy,

• analiza i wybór działań opisanych w PAIMAS oraz decyzji, czy będą lub nie – zasto-sowane w danym obszarze lub czy zostaną zmodyfikowane/uzupełnione.

PAIMAS charakteryzuje także dobre praktyki w zakresie procesu adaptowania normy do konkretnej społeczności poprzez jej odpowiednio szerokie, praktyczne zdefiniowanie, zalece-nie włączenia do procesu adaptacji standardu różnych jej przedstawicieli, publikowazalece-nie postępu prac w celu uzyskania konsensusu oraz, jeśli to konieczne, przesłania ustalonej propozycji standaryzacji do podmiotu standaryzującego¹⁵⁷.

155Tamże..., s. 3-32.

156Tamże..., s. 4-2.

157Tamże, s. 4-3.