św. Krzyża w Warszawie
5. Źródła głoszenia słowa Bożego
O wspólnocie uczestniczących w głoszeniu słowa Bożego z kościo-ła Świętego Krzyża w Warszawie, mówi się oczywiście w pewnej przenośni jako o nowej, gigantycznej parafii, złożonej z chorych, ubogich, więźniów, samotnych i spracowanych. Podkreśla się tak-że ich głębokie, duchowe zaangażowanie. To wymiar niesienia swego osobistego powołania naznaczonego krzyżem jawi się jako droga, na której człowiek nie jest sam. Kaznodzieje świętokrzyscy podejmują się dzieła afirmacji człowieczeństwa i ludzkiej godno-ści oraz wyjątkowogodno-ści osoby ludzkiej w dziele stworzenia. Wielu z nich zwraca uwagę na sytuację człowieka doświadczonego tru-dami w świetle prawdy Bożej obecności. Zwykle nauczanie mo-ralne nie staje się moralizowaniem, ale pokazywaniem konkretu życia naznaczonego spotkaniem ze Zbawicielem32.
Fenomenem nauczania z kościoła Świętego Krzyża są nauki pasyjne powiązane z nabożeństwem Gorzkich żali. To
nabo-31 Por. P. Muranowicz, Radio i Ewangelia, Sandomierz 2018, s. 254–255.
32 Tamże, s. 320.
żeństwo powstało u Księży Misjonarzy, którzy je po raz pierw-szy przeprowadzili w Kościele Świętego Krzyża. Wydrukowane pierwszy raz w Snopku mirry w 1707 roku, stało się drogą pasyj-nego odkrywania miłości Chrystusa wobec człowieka i ludzkiej odpowiedzialności za otrzymane dary. Nauki pasyjne są także transmitowane drogą radiową ze świątyni leżącej na Trakcie Królewskim. Pośród głoszących nauki pasyjne szczególne miej-sce zajmuje Prymas Polski kard. Józef Glemp. Głosił on nauki na Gorzkich żalach m.in. w roku 1993. Niektóre z tych nauk zostały wydane w publikacjach: Wartości chrześcijańskie naby
wane pod Kalwarią. Kazania pasyjne w kościele Świętego Krzyża w Warszawie Anno Domini 1993, Boskie i cesarskie. Ewange
lia wobec polityki. Kazania pasyjne w kościele Świętego Krzyża w Warszawie Anno Domini 1995. W pierwszych Prymas podjął temat wartości chrześcijańskich, ich określenia i genezy, a także godności życia, zwłaszcza nienarodzonych, małżeństwa i rodzi-ny, chrześcijańskiego wychowania i jego wartości, kultury oraz roli krzyża w formowaniu chrześcijańskiej nadziei. W roku 1995 tematem były zagadnienia postawy człowieka wierzącego wo-bec polityki, narodu i państwa, wowo-bec polityki państwa, wowo-bec konstytucji, postawy duchowieństwa wobec ustroju państwa, postawy katolików wobec różnych grup politycznych; podda-wał krytyce błędne ideologie, prezentopodda-wał nauczanie Kościoła, głównie Jana Pawła II dotyczące problemów społecznych i po-litycznych33. W swoim nauczaniu Prymas Glemp był znakiem jedności; reprezentował Kościół w Polsce, także jako Przewod-niczący Konferencji Episkopatu Polski.
Wśród głoszących nauki pasyjne na Gorzkich żalach są bisku-pi oraz księża diecezjalni i zakonni. Poniżej wspomniani autorzy:
bp Tadeusz Pikus i bp Andrzej F. Dziuba opublikowali swoje
roz-33 Por. tamże.
ważania w osobnych książkach. Tematem rozważań bpa Pikusa były słowa: Od tęsknoty do nadziei tematyką było poznanie i umi-łowanie Jezusa Chrystusa. Tematy: „Przyjdź królestwo Twoje”,
„Królestwo moje nie jest z tego świata”, „Istotnie przyszło do was królestwo Boże”, „Jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwa Bożego”, „Starajcie się raczej o Jego królestwo”,
„A ta Ewangelia o królestwie będzie głoszona po całej ziemi”34. W roku 2005 nauki pasyjne wygłosił bp Andrzej F. Dziuba. Ty-tuł: Ku wartościom wprowadzał w nauki wg następujących tytu-łów: „Człowiek – osoba”, „Rodzina – communio personarum”,
„Naród – rodzina rodzin”, „Służebność państwa”, „Wspólnota ro-dziny ludzkiej”, „Lud Boży Nowego przymierza”. We wstępie do wydania książkowego stwierdzono, iż wyśpiewane treści pasyjne mają być aktualizowane i dotyczą wszystkich pokoleń uczniów Jezusa Chrystusa35.
Nauczanie z kościoła Świętego Krzyża jawi się jako znak cha-rakterystyczny dla budowania wspólnoty kościoła. W roku 2000 Joseph Ratzinger mówił:
Gdy czytamy o aktach męczeństwa minionego wieku, styka-my się stale z tym, że wiedza o wielkiej wspólnocie Kościoła, wiedza o Piotrze jako pieczęci jedności, niosła ludzi w czasach chaosu; ona była dla nich znakiem i drogowskazem, gdzie jest cały krzew winny, i że cały krzew winny należy do siebie na-wzajem. Tylko w całości, w jednym krzewie winnym trwamy w Chrystusie36.
34 Zob. T. Pikus, Od tęsknoty do nadziei, kazania pasyjne, Warszawa 2004, s. 9–75.
35 Por. A. F. Dziuba, Ku wartościom, kazania pasyjne, Warszawa 2005, s. 6–7.
36 J. Ratzinger, Opera omnia. Głosiciele słowa i słudzy waszej radości, t. XII, Lublin 2012, s. 735.
Wspomniane wyżej słowa późniejszego Papieża z Bawarii można użyć jako opis wysiłku wielu osób na przestrzeni prawie czterdziestu lat posługi słowa, niesionego przez „świętokrzyskie kazania”. Przez wielość osób, które uczestniczą w tym dziele, przez zmienne okoliczności i nowe wyzwania, nauczanie z kościo-ła Świętego Krzyża jawi się jako ciągle aktualne.
Podsumowanie
Jeżeli początek polskiej państwowości łączy się z określeniem
„Chrzest Polski”, warto zobaczyć korzenie jedności wiary i rozwo-ju. Podobnie rzecz ma się z protestami robotniczymi w powojennej Polsce; znaczą je krzyże w Gdańsku i Poznaniu, ale znaczy je także postulat robotników, aby przez fale radiowe ludzie różnych stanów i zaangażowań mogli duchowo łączyć się ze Mszą św. sprawowaną w niedziele i święta z kościoła księży misjonarzy w Warszawie. Jak w wielu miejscach świata postulaty socjalne i ideologiczne były na pierwszym miejscu, tak w Polsce ludzie pracy pragnęli oprócz god-nych warunków życia duchowego umocnienia.
Dobra Nowina z kościoła Świętego Krzyża w Warszawie jest szczególną szansą, aby aktualizować słowo Boże w zmieniającej się rzeczywistości. Spoiwem tego dzieła jest wierność słowu Boże-mu i prowadzenie wiernych drogami roku liturgicznego. Na tym fundamencie chorzy otrzymują pokrzepienie; miłujący Ojczyznę znajdują swoje powinności, a wszyscy mają okazję pogłębiania swoich chrześcijańskich postaw. Przez dziesiątki lat jawiły się tak-że wątki związane z troską o rodzinę, kształtowanie młodzieży;
sprawy powołań kapłańskich i zakonnych oraz szeroko pojęta troska o budowanie więzów społecznych. Przekaz niesiony przez Pierwszy Program Polskiego Radia w świąteczne dni o godz.
9.00 rano, do dzisiaj wyzwala świadomość jedności i pragnienie
wspólnoty. Głoszenie Dobra Nowina z kościoła Świętego Krzyża w wierności słowu Bożemu, za pośrednictwem Polskiego Radia pozostaje ciągle realizującą się szansą ewangelizacyjną.
Streszczenie
Posoborowe nauczanie Kościoła niesie w sobie wymiar kerygma-tyczny, który jest objawianiem Jezusa Chrystusa działającego we wspólnocie wierzących. Homilia jest aktualizacją słowa Bożego w ramach sprawowanej liturgii i orędziem, które ma doprowa-dzić do osobowego spotkania ze Zbawicielem. Pośród fenomenów duszpasterskiej posługi słowa i sprawowania sakramentów w Ko-ściele w Polsce szczególne miejsce zajmuje Msza święta transmi-towana z kościoła Świętego Krzyża w Warszawie od 21 września 1980 roku. Od tamtego czasu płynie orędzie Dobrej Nowiny do osób chorych i wszystkich, którzy pragną odkrywać dar wolności objawiony w Jezusie Chrystusie. Świętokrzyskie kazania radiowe wpływają na budowanie postaw chrześcijańskich, są elementem budowania wspólnoty duchowej, która dotyka ludzi pragną-cych budować jedność w wierze, ale także jedność w wymiarze społecznym. W zmieniających się okolicznościach, już od pra-wie czterdziestu lat kaznodzieje z kościoła pw. Świętego Krzyża budują poczucie eklezjologicznej wspólnoty, odkrywają wartość powszechnego powołania do świętości i odpowiedzialność za codzienny dar apostolstwa.
Słowa kluczowe: kerygmat, wspólnota, radio, duszpasterstwo cho-rych, mistagogia
Bibliografia
Bałabuch A., Tajemnica cierpienia, w: Z zagadnień współczesnej homile
tyki, red. G. Siwek, Kraków 1993, s. 204–220.
Dec I., Antropologiczne podstawy patriotyzmu w nauczaniu Jana Paw
ła II, w:, Jan Paweł II nauczycielem patriotyzmu, red. A. Bałabuch, Świdnica 2008, s. 57–69.
Duchniewski J., Kazania świętokrzyskie radiowe, w: Encyklopedia Kato
licka, red. B. Migut, t. VIII, Lublin 2000, k. 1264–1265.
Duchniewski J., Kazania świętokrzyskie prymasowskie, w: Encyklopedia Katolicka, red. B. Migut, t. VIII, Lublin 2000, k. 1263–1264.
Dukała J., Od Wydawcy, w: Świętokrzyskie kazania radiowe, red. J. Du-kała, Kraków 1983, s. 5–8.
Dziuba A. F., Ku wartościom, kazania pasyjne, Warszawa 2005.
Jachimczak J., Od Redakcji, w: Świętokrzyskie Kazania Radiowe, red.
tenże, t. 6, Kraków 1991, s. 5–6.
Jan Paweł II, List apostolski Salvifici doloris, Kraków 2007.
Jaworski M., Godność kobiety mierzy się porządkiem miłości, w: Świę to-krzyskie Kazania Radiowe, red. J. Jachimczak, t. 5, Kraków 1991, s. 91–93.
Kalwarczyk G. (red.), Jubileuszowy Rocznik Archidiecezji Warszawskiej 1998, Warszawa 1998.
Karp B., Społeczne funkcje mediów katolickich, Łowicz 2013.
Kosmana I., Rola wzorca osobowego w kształtowaniu chrześcijańskiego ży
cia, Niepokalanów 2013.
Książek J., Radiowa Godzina Różańcowa Ojca Justyna 1931–1981, Buf-falo, New York, 1981.
Małecki H., Dziurok A., Sanktuaria Odpustu Jubileuszowego Archidiece
zji Warszawskiej, Warszawa 2000.
Olszański T., Głosić słowo Boże, Kraków 2001.
Panuś K., Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele Katolickim, Kraków 2001.
Pikus T., Od tęsknoty do nadziei, Kazania pasyjne, Warszawa 2004.
Podleski Cz., Na wieki będę sławił łaski Pana, w: Świętokrzyskie kazania radiowe, red. M. Kozłowski, t. 9, Kraków 1998, s. 177–179.
Ratzinger J., Opera omnia. Głosiciele słowa i słudzy waszej radości, t. XII, Lublin 2012.
Salij J., Pytanie o sens cierpienia, w: Miłość i cierpienie. Misterium Boga i nadzieja człowieka, red. J. Mastalski, I. Rutkowska, Głogów 2010, s. 51–64.
Tymowski M., Kieniewicz J., Holzer J., Historia Polski, Warszawa 1990.
Zieliński Z., Kościół w Polsce 1944–2002, Radom 2002.
Zwoliński A., Środki społecznego przekazu, w: Jan Paweł II. Encyklopedia nauczania społecznego, red. A. Zwoliński, Radom 2005, s. 504–511.
Dobra Nowina w środkach społecznego przekazu, red. H. Sławiński, Kraków 2020, s. 137–155
DOI: 10.5281/zenodo.4317781
Łukasz Krauze OMI1 ORCID: 0000-0002-5400-6358
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu