Kontekst francuski

W środę 12 grudnia 2012 roku w katedrze Notre Dame w Paryżu, następca Lustigera, kard. André Vingt-Trois, w obecności prezyden-ta Francji François Hollanda przewodniczył uroczystej mszy świętej otwierającej jubileuszowy rok 850-lecia katedry. Z tej okazji w jej przedsionku ustawiono ogromną kropielnicę z wygrawerowanym zdaniem św. Augustyna – „Via viatores quaerit”²⁰. Kustosz katedry,

19 Sobór Watykański II, Dekret o środkach społecznego przekazywa-nia myśli Inter mirifica, 17.

20 Droga szuka wędrowców. W jęz. francuskim, angielskim i hiszpań-skim zdanie na kropielnicy oddano w pierwszej osobie liczby pojedynczej – „Ja jestem drogą, która szuka wędrowców” („Je suis la voie qui cherche des voyageurs”).

archiprezbiter Patrick Jacquin list na otwarcie jubileuszu rozpoczął słowami „Drodzy przyjaciele”, a u jego końca napisał:

Gorąco wierzę, że dzięki temu jubileuszowi będziecie mogli (na nowo)-odkryć²¹ ten diament dziedzictwa Francji i na wzór św.

Augustyna i jego słynnego „Via viatores quaerit”, wybierzecie wędrówkę drogą życia, kierując wasze spojrzenie i kroki w stronę nieba, w stronę piękna. Z braterskim pozdrowieniem w Jezusie Chrystusie przez Maryję²².

Mszę świętą transmitowała wtedy telewizja KTO, rozpoczyna-jąc trzynasty rok swojej misji.

W powyższym fragmencie jak w soczewce skupia się ży-cie współczesnego Kościoła katolickiego we Francji: wracający do ortodoksji²³, szukający jedności z wszystkimi ludźmi dobrej woli, dialogujący i starający się współpracować z laickim pań-stwem, poszukujący współczesnych tego świata za pomocą no-wych artefaktów: jubileuszowa kropielnica, dziedziniec dialogu²⁴,

21 fr. (re-)découvrir.

22 https://www.notredamedeparis.fr/ouverture-du-jubile-des-850-ans-de-notre-dame-de-paris/ (03.09.2019).

23 Prócz powrotu do wielu tradycyjnych praktyk religijnych (modlitwa różańcowa, adoracja Najświętszego Sakramentu, procesje ulicami miast i wio-sek, pielgrzymki) na uwagę zasługuje coraz większy opór Francuzów wobec kolejnych prób liberalizacji prawa w zakresie małżeństwa i rodziny. Na niespo-tykaną do tej pory skalę ujawniło się to w protestach przeciwko tzw. Ustawie Ch. Taubiry z 2013 roku, która przyznała prawo do małżeństwa osobom tej samej płci. Demonstracje pod hasłem La Manif Pour Tous zgromadziły na uli-cach Paryża w kulminacyjnym punkcie od 1,5 do 2 milionów protestujących.

Zob. F. Billot de Lochner, La repression pour tous?, Paryż 2013, s. 40.

24 Dziedziniec dialogu (parvis de Notre Dame) to jedna z funkcjo-nujących nazw placu przed paryską katedrą. Nawiązuje ona do obrazu

„dziedzińca pogan”, do którego odniósł się Benedykt XVI, zachęcając, by w tej lub podobnych formach stworzyć w Kościele przestrzeń dialo-gu z osobami poszukującymi Boga. Zob. Przemówienie do Kurii Rzymskiej (21 grudnia 2009), „Acta Apostolicae Sedis” 102 (2010), s. 40. Zob.

tak-prasa²⁵, radio²⁶, telewizja, Internet, koncerty ewangelizacyjne, pielgrzymki, publiczne procesje, festiwale teatralne, muzyczne i filmowe. Wszystkie te pola jawią się jako emanacja coraz bardziej obecnego w Kościele francuskim ewangelicznego zapału wzmo-żonego słynnym listem CEF do katolików Francji Proposer la foi dans la societé actuelle. Lettre aux catholiques de France (Propono-wać wiarę we współczesnym społeczeństwie. List do katolików Francji)²⁷.

Kościół we Francji, mając świadomość swej bogatej, ale i trud-nej historii, daje w obectrud-nej dobie wiele dowodów trwania w jed-ności z Kościołem powszechnym²⁸. W pokorny sposób stara się podjąć wyzwanie, jakim jest redukcja przekonań chrześcijań-skich, którą można obserwować szczególnie od tąpnięcia Re-wolucji Francuskiej, co w XX wieku określono jako zjawisko

że Benedykt  XVI, Orędzie na 44. Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu. Kapłan i duszpasterstwo w świecie cyfrowym: nowe media w służ­

bie Słowa, (2010), „Acta Apostolicae Sedis” 102 (2010) s. 117. Katedralny dziedziniec od tamtej pory stał się miejscem wydarzeń ewangelizacyjnych, kulturalnych, a także sprawowanej liturgii. Przed katedrą celebruje się np. część liturgii paschalnej oraz obrzędy wstępne i liturgię słowa w cza-sie święceń kapłańskich – po homilii wygłoszonej na dziedzińcu biskup wprowadza kandydatów na prezbiterów do wnętrza świątyni. Transmisję tych uroczystości przeprowadza telewizja KTO. Zob. https://www.youtu-be.com/watch?v=7v64xeTfetQ&t=2379s (15.10.2019).

25 Do najbardziej znanych tytułów prasy katolickiej we Francji należą:

„Famille chrétienne” (od 1978), „France catholique” (od 1924), „La Croix”

(od 1883), „Vie chrétienne” (od 1957).

26 Katolickie radio Notre Dame zostało założone w 1980 r. kiedy we Francji otwarto taką możliwość dla nadawców prywatnych. Zob. J. Maila, O. Mongin, L’avenir…, s. 103.

27 Les évêques de France, Proposer la foi dans la société actuelle, Lettre aux catholiques de France, Paris 1996.

28 Np. wysyłanie sióstr i prezbiterów na misje, liczny udział w Świa-to wych Dniach Młodzieży, rozkwit muzycznych zespołów ewangelizacyj-nych (Glorious, Holi, Hopen, Praise).

„katolików na kółkach”²⁹. Cała druga połowa XX wieku i począt-kowe dekady trzeciego tysiąclecia, to próby poszukiwania równo-wagi pomiędzy rygorystycznym sakramentalizmem, a podejściem kładącym cierpliwie akcent na samą postawę wiary, skłonnym do odstąpienia od automatycznego stawiania znaku równości pomię-dzy ochrzczonymi niepraktykującymi, a apostatami³⁰.

Powołanie do istnienia telewizji katolickiej w modelowym państwie laickim było bardzo odważnym wyzwaniem, co może potwierdzać opinia francuskiej filozof polityki Chantal Delsol:

katolicyzm we Francji jest znienawidzony z powodu historii. […]

Dla przeciętnego Francuza katolicy są przede wszystkim odpo-wiedzialni za inkwizycję, za setki lat opresji, tortury, za kon-trolowanie systemu edukacji, szpitali. I zgodnie z tym tokiem myślenia nie wolno się dziś zbytnio nad nimi użalać, bo znowu wypłyną na powierzchnię. A nikt nie chce, aby ponownie do-minowali. We Francji uważa się, że katolicy mają skłonność do narzucania swojej woli innym […]. A skoro tak, to nie wolno im dodawać znaczenia³¹.

Okoliczności, w jakich kard. Lustiger zdecydował się powołać do istnienia katolicką telewizję, nie były sprzyjające. Był jednak pasterzem, który duchowość traktował jak „zwornik w nowym misyjnym powiewie, dany egzystencji w zurbanizowanej

prze-29 Odniesienie do „kółek”, na których katolicy francuscy docierają do Kościoła jedynie w trzech najważniejszych momentach swego życia: na chrzest – w wózku dziecięcym, na ślub – w limuzynie i na pogrzeb – w ka-rawanie. Zob. H. Łakomy, Państwo a Kościół we Francji. Historia i współ­

czesność, Kraków 1999, s. 75.

30 Zob. J. Ratzinger, Neopoganie a Kościoł, w: JROO, t. 8/2: Kościół – znak wśród narodów, Lublin 2013, s. 1065n.

31 Ch. Delsol, Katolicyzm we Francji jest znienawidzony, „Rzecz pos po-lita. Plus Minus” 94 (2019) 16, s. 9.

strzeni”³², który wyznawał publicznie, że jego owce proponują spotkania w parafiach dla wszystkich poszukujących, nie tylko dlatego, by stworzyć mocniejsze więzi społeczne w zatomizowa-nym społeczeństwie, ale by „podzielić się swym skarbem wiary z wszystkimi, którzy często doświadczają od innych jedynie prze-ciętności wspólnie spędzanego czasu”³³. Bogaty o doświadczenia dwóch dekad pracy założonego w 1980 roku Radia Notre Dame miał nadzieję, że i ta inicjatywa się powiedzie. Z czasem okazało się jednak, że diecezja paryska nie utrzyma finansowo KTO w po-jedynkę, dlatego wspomogła ją CEF³⁴.

Do największych trudności, o których było też najbardziej gło-śno, doszło w 2005 roku, gdy stacja nie uzyskała zgody na dar-mową częstotliwość naziemną TNT³⁵. Stwierdzono, że kanał ze względu na swój konfesyjny charakter nie jest adresowany do od-powiednio szerokiego grona odbiorców. Na skutek tej odmowy grupa ochotników pod nazwą Nous voulons KTO (Chcemy KTO) odwołała się od tej decyzji. Sprawa dotarła do parlamentu, w któ-rym 34 deputowanych i 5 senatorów poparło petycję odwoław-czą asygnowaną przez 152 tysiące obywateli. Ówczesny dyrektor kanału Vincent Redier skierował prośbę do Rady Stanu, ta zaś 21  września 2007 roku anulowała decyzję CSA³⁶ z lipca 2005 roku, określając argumentację odmowy jako bezpodstawną.

32 J. Rigal, La nouvelle évangélisation, „Nouvelle revue théologique”

127 (2005) 3, s. 444.

33 J. Rigal, La nouvelle évangélisation…, s. 441.

34 J. Maila, O. Mongin, L’avenir…, s. 103.

35 TNT – Télévision numérique terrestre en France – francuska na-ziemna telewizja cyfrowa.

36 CSA – Le Conseil supérieur de l’audiovisuel (Wyższa Rada Audio-wizualna) – powołana w 1989 roku agenda państwa francuskiego, której misją jest zagwarantowanie korzystania ze swobody komunikacji audiowi-zualnej we Francji.

W 2005 roku KTO odnotowała deficyt w wysokości 3 milio-nów euro. W celu uniknięcia stanu upadłości CEF zdecydowa-ła się na skorzystanie z pomocy CFRT³⁷. Dzięki otrzymanym tą drogą wkładom finansowym i pożyczkom oraz umowie precyzu-jącej dalszą współpracę, udało się uratować dłużnika. Z począt-kiem 2007 roku KTO stała się podmiotem podlegającym ustawie o stowarzyszeniach, dzięki czemu uzyskała spójność z działalno-ścią non-profit oraz dostęp do systemu społecznych środków fi-nansowania i darowizn wraz z możliwością odliczania wpłat od podatków³⁸. Umożliwiło to założenie Fundacji KTO, której osoby prywatne z różnych części świata mogą przekazywać regularne bądź jednorazowe wpłaty. W 2019 roku proporcje pozyskanych środków przedstawiały się następująco: 81% – pozyskiwanie fun-duszy od społeczeństwa, 10% – abonamenty, umowy, reklama, 9% – darowizny nadzwyczajne³⁹.