Sprawy społeczne i miłość Ojczyzny

Świętokrzyskie kazania radiowe od samego początku ich głoszenia wpisały się w nurt odzyskiwania godności ludzi żyjących dotych-czas w systemie totalitarnym. Sprawy społeczne łączyły się po-głębianiem postaw religijnych i odkrywaniem wielkiej historii pielęgnowania wolności w Ojczyźnie, a także odzyskiwania tej wolności. Tam pisano o początku przemian w roku 1980: „Na-stąpiło także w niespotykanej dotąd skali uświadomienie zakresu zagrożeń i własnych możliwości. Wyraziło się to w trwającej od sierpnia rewindykacji w sferze języka, wartości, zachowań i stosun-ków międzyludzkich”²⁴. Wołanie robotników polskich o godne życie było także wołaniem możliwość i wolność w praktykowaniu wiary. To w polskim modelu dochodzenia do wolności robotnicy walczyli o prawo umieszczania krzyży, wizerunków Matki Bożej Częstochowskiej, czy portretów papieża Jana Pawła II. Co prawda teksty kazań świętokrzyskich, aż do końca lat osiemdziesiątych podlegały cenzurze; jednak nie brakowało w tych tekstach odnie-sień do spraw społecznych i narodowych.

Ks. Józef Jachimczak pisał we wprowadzeniu do piątego tomu Świętokrzyskich Kazań radiowych:

Jaki jest ten wrzesień jedenaście lat później? Nie ma już cen-zury kazań. Odzyskana niedawno niepodległość i suwerenność państwa, nie uczyniła nas automatycznie wolnymi. Nie każde

„my”, nie każde „razem” jest solidarnością. Dzisiaj zaczynamy rozumieć, że autentyczna solidarność jest solidarnością sumień²⁵.

24 M. Tymowski, J. Kieniewicz, J. Holzer, Historia Polski, Warszawa 1990, s. 355

25 J. Jachimczak, Od Redakcji, w: Świętokrzyskie Kazania Radiowe, red. tenże, t. 5, Kraków 1991, s. 5–6.

Jest to zachęta do refleksji nad darem odzyskanej wolności, którą trzeba nieustannie pielęgnować i zdobywać innymi środkami niż w sytuacji okupacji zewnętrznej. W tej sytuacji potrzebne jest po-krzepienie i umocnienie; ks. Jerzy Chowańczak 13 sierpnia mówił:

Jeżeli przeciwności życia, którymi jest najeżona twoja droga odebrały ci nadzieję – to niech pełne miłości słowo Jezusa pod-niesie cię na duchu. Pamiętaj kim jesteś, choćby cię zepchnięto i skrzywdzono!²⁶

Takie słowa były także znakiem recepcji nauczania papieża Jana Pawła II; przecież jego pielgrzymka z 1991 roku wydawała się najbardziej bolesną i trudną, kiedy kontestowano jego nauczanie o Dekalogu. Patriotyzm i społeczna wrażliwość łączą się ze sobą;

są to uniwersalne wartości, które dotykają potrzeb wewnętrznych człowieka, ale i zewnętrznych okoliczności. To jednocześnie do-świadczenie postaw moralnych, w warunkach wolności oraz od-krywanie wspólnoty²⁷.

Ks. Jachimczak we wstępie do kolejnego tomu kazań pisał:

Minęło już 12 lat Transmisji Mszy Świętej przez Polskie Radio z kościoła Świętego Krzyża. Przez te 12 lat wytworzył się spe-cyficzny klimat i odpowiednie środowisko. Twórcami tego dowiska są zarówno autorzy kazań jak i ich słuchacze. To śro-dowisko jest bardzo żywe na obecne warunki i zmiany, jakie dokonały się w ostatnich latach²⁸.

Znakiem wspólnoty między mówcą a słuchaczem jest szeroka korespondencja, która dociera do redakcji Mszy św. radiowej z ko-ścioła Świętego Krzyża.

26 Tamże, s. 122.

27 Por. I. Dec, Antropologiczne podstawy patriotyzmu w nauczaniu Jana Pawła II, w: Jan Paweł II nauczycielem patriotyzmu, red. A. Bałabuch, Świdnica 2008, s. 59–61.

28 Por, J. Jachimczak, Od Redakcji, s. 5.

Ks. Jachimczak wskazuje na wielkie zmiany w krajach Eu-ropy Centralnej i Wschodniej, które odbywały się w sposób tak pozytywny, iż każdy widział jedynie dobre strony. Jednak, kiedy upadły dawne systemy i rodziły się nowe demokratyczne struk-tury; wszystko wydawało się proste i łatwe. Wszystko odbywało się przy ogólnej aprobacie, w radości, bez wybuchu nienawiści.

Niestety, skutki ekonomiczne i socjalne zmian politycznych bar-dzo szybko okazały się nie do udźwignięcia. Społeczeństwa ugięły się pod ciężarem ogromnej biedy. Ujawniły się poważne napięcia polityczne i socjalne. Obudziły się stare nacjonalizmy, starły się odmienne grupy etniczne. Głosiciele wskazywali także na liczne przypadki krajów niszczonych krwawymi konfliktami; szczegól-nie dotyczyło to krajów bałkańskich i państw powstałych po roz-padzie Związku Radzieckiego²⁹.

Autorzy kazań często nawiązywali do trudności dotykają-cych społeczeństwo i cenie płaconej za przemiany ekonomiczne;

zauważano szczególnie problem rozszerzającego się bezrobocia, a także trudna rolę kobiet. W jednej z homilii 28 maja 1989 roku bp Mieczysław Jaworski mówił:

Tak wiele jest do zrobienia w naszym kraju. Tak wiele jest do zrobienia, aby poprawić los polskich rodzin, polskich kobiet ob-ciążonych ciężarami kryzysu. Trzeba tu zmian zasadniczych. Ale trzeba też zmian w sposobie myślenia i działania każdego³⁰. Kaznodzieje „świętokrzyscy” przywoływali często ważne mo-menty z historii Polski, które budują tożsamość i umiłowanie Ojczyzny. Te tematy były szczególnie akcentowane przy uroczy-stościach, które mają wymiar religijny i patriotyczny. Głosiciele podejmują choćby temat Bitwy Warszawskiej z 1920 roku,

Kon-29 Por. tamże.

30 M. Jaworski, Godność kobiety mierzy się porządkiem miłości, w: Świę-tokrzyskie Kazania Radiowe, red. J. Jachimczak, t. 5, Kraków 1991, s. 92.

stytucji 3 maja z 1791 roku, mordu katyńskiego, czy Powsta-nia Warszawskiego. Ważne miejsce zajmują także polscy święci o bohaterowie narodowi; szczególnie o. Maksymilian Kolbe i pa-pież Jan Paweł II³¹. Słowo z Kościoła Świętego Krzyża jawi się jako głos wolności i wiary w wymiarze całej Polski i w świecie.

Słowo Boże jest umocnieniem chorych i znakiem jedności dla wszystkich, którzy pragną budować wspólnotę wiary. Uroczystości kościelne czy coniedzielna Eucharystia integrują słuchaczy także poprawnością językową; mową pozbawioną ozdobników i nie przesyconą formułami teologicznymi.