[Mlp berła W31Otr82,84 W82Tur95,108]
BERŁOG m → BARŁÓG* m
BERŁOWY ‘z nieprzesianej grubej mąki’ Chleb taki był, jak zmłóco, posuszo, bijo tam, stupy takie byli, nu i berłowy, mówili, chleb Kmj96Mar93
[mMlp berłovy Kmj96Mar93]
BERNIUK m ‘imię męskie, zdr od Bernard’ Łpt72Zda211
[Mlp Bern’Iuk Łpt72Zda211]
BESTIUHA m, ż ‘nikczemnik, łotr’ W86Dub76 → BESTYJA m, ż, HULTAJ m 2, HUNCWOT m 1, ŁAJDAK m, ŁOTR m
[Mlp bestiuha W86Dub76]
BESTYJA m ‘nikczemnik, łotr, człowiek okrutny’ Kuma, kumy Józuk bestyja Łpt72Zda118
→ BESTIUHA m
[Mlp bIestyja Łpt72Zda118]
BEZBOŻNICA● ż ‘kobieta bezbożna’ Chyba już rok do spowiedzi nie chodziła, ty bezbożnica Łpt72Zda118
[Wlp bezbIožńica Łpt72Zda118]
BEZ CZASU ndm ‘przedwcześnie’ I bendo ludzi umierać baz czasu Pps91Kru175 → ZAWŻDY
[bas času Pps91Kru175]
BEZDARNY ‘niedołężny, niezdarny’ B32Dom212
[mMlp bezdarny B32Dom212]
BEZDEŃ m bnac. ‘otchłań, przepaść’ B32Dom212
[Mlp bezdeń B32Dom212]
BEZDOLNY ‘nieszczęśliwy’ B32Dom212
[mMlp bezdolny B32Dom212]
BEZDROŻ m ‘bezdroże’ B32Dom212
[Mlp bezdroż B32Dom212]
BEZHOŁOWIA ż → BEZHOŁOWIE n
BEZHOŁOWIE n / BEZHOŁOWIA ż ‘zamęt, zamieszanie, brak porządku’ Już taka bezhałowia u ich jest bez matki, każdy co chce robi Łpt72Zda118
[żMlp bezhołIoVa/bezhałIo;ja żDlp bezhałIo;ji żClp bezhałIouji Łpt72Zda118 nMlp bezhołowie/bezhołowie B32Dom212 bezhołIoVe nDlp bezhołIoVa/bezhałIo;ja nClp bezhołIoVu/ bezhałIouju Łpt72Zda118]
BEZKORZYSTNY ‘bezużyteczny’ B32Dom212
[mMlp bezkorzystny B32Dom212]
BEZLIK m bnac. ‘wielka ilość, liczba czegoś’ B32Dom212
[Mlp bezlik B32Dom212]
BEZMIAN* / BEZMIEN / BEŹMIAN / BEŹMIEN m bnac. ‘waga przesuwnikowa z odważnikiem przesuwanym wzdłuż ramienia z podziałką’ Nawet beźmianu nie było Bjw97Dwi114 Beźmienam można udważyć tylko czwierci, pół kili i kili Łpt72Zda118
[Mlp beźmian Bjw97Dwi114 bIeźMen/bIezMen Łpt72Zda118 Dlp beźm’anu Bjw97Dwi114 Nlp bez’Menam Łpt72Zda118]
BEZMIEN m → BEZMIAN*m
BEZMIERNY ‘nieogarniony, bardzo duży’ B32Dom212
[mMlp bezmierny B32Dom212]
BEZ NIC ndm ‘bez niczego’ Teraz bez nic zostali się Kmn99Kar84 A tak wiesz bez nic, Boże nie daj, Matko Boska, żyć, żyć, ale wiesz, lepiej umarć, to schowajo ji już wszystko Rdn99Pab205 [...] małanka nazywajo u nas, ona bez grzmotu, bez nic, bez piorunów, tylko tak uot, łypnie tak uot i wszystko Pls96Mar35
[bez nic Kmn99Kar84 bez ńic Pls96Mar35 Rdn99Pab205]
BEZPIECZNY● ‘beztroski, pewny siebie’ B32Dom212
[mMlp bezpieczny B32Dom212]
BEZPŁATNIO ndm ‘nieodpłatnie, bezpłatnie’ Wypoczywać i leczyć się bezpłatnio zapraszają W01Mas116
[bezpłatnio W01Mas116]
BEZPŁATNY● komu ‘nieodpłatny, darmowy, bezpłatny dla kogo’ Bezpłatne będą im leki i udzielana pomoc lekarska W01Mas104
[Mlm bezpłatne W01Mas104]
BEZPORZĄDEK m ‘nieporządek, nieład’ Tylko tam teraz może bezporządek, bo pierwszy rok żyją Bht98Pab276
[Mlp bezporządek B32Dom212 besporządek Bht98Pab276]
BEZPORZĄDNIK m ‘bałaganiarz’ Bkb83a)Giu100
[Mlp bespažondn’ik Bkb83a)Giu100]
BEZPOSREDNIA ndm ‘bez pośrednictwa, osobiście; zaraz, natychmiast’ Wtr82Saw75
[bezposredńa Wtr82Saw75]
BEZPOTRZEBNIE ndm ‘niepotrzebnie’ Bezpotrzebnie Zosia ich pytała, bezpotrzebnie L96Męd64
[bezpotrzebnie L96Męd43,64]
BEZPOTRZEBNY ‘niepotrzebny’ B32Dom213
[mMlp bezpotrzebny B32Dom213]
BEZROBOTNIK m ‘bezrobotny’ Ł97a)Kar75
[Mlp bezrobotnik Ł97a)Kar75]
BEZRĘKAWNIK m ‘kamizelka’ Wdz71Giu320 → BEZRUKAWCZIK m
[Mlp bezrenkávnik Wdz71Giu320]
BEZRUKAWCZIK m ‘kamizelka’ Wdz71Giu320 → BEZRĘKAWNIK m
[Mlp bezrukafčik Wdz71Giu320]
BEZSZLUBNIE ndm ‘bez ślubu’ To beszlubnie tak i żyli W82Tur107
[bešlubńe W82Tur107]
BEZTOŁKOWNY● ‘niepojętny, tępy’ A córki o, Litwinki, beztołkowne jakieś, beztołkowne K02Zie154
[Mlm bestołkovne K02Zie154]
BEZUCHI ‘niemający uszu’ Bezuchi kiernoz Łpt72Zda118
[mMlp bezIu i Łpt72Zda118]
BEZZIEMIELNY● / BEZZIAMIELNY● ‘bez ziemi, nieposiadający ziemi’ U nas kiedyść byli i szliachty to bieźziemielna, nie mieli ziemi, bieźziemielna szliachty Brs02Rie41 Tam moja mamusia tam była, poszła żyć, była bezziamielna, bez ziemi, bez niczego
Szt01Kar505 Nu i przód widzi, byli biedna, takia beźziamielna Pdz01Kar472
[żMlp bezz’am’el’na Szt01Kar505 Mlm bez’z’aMel’na Pdz01Kar472 beźźemiel’na Brs02Rie41]
BEZZUBNIK m ‘człowiek bezzębny’ W82Tur75
[Mlp bezzubńik W82Tur75]
BEŹMIAN / BEŹMIEN m → BEZMIAN*m
BĘBNIA● ż ‘zarośnięty, nieuprawiany teren, twardy, ubity grunt’ My przyszlim, liczy sia, na ziemia du chrustów, du takaj bembni, ni palca pułożyć w robnej ziemi, i zaczelim żyć K02Kar340
[Dlp bembńi K02Kar340]
BĘKARCIUK / BANKARCIUK / BĘKARCZUK m ‘nieślubne dziecko, bękart’
Bkb83Giu77 i in. → BACHUR m 2
[Mlp bękarciuk W86Dub72 bankarc’Iuk/be.Ikarčuk Bkb83Giu77]
BĘKARCZUK m → BĘKARCIUK m
BĘKART / BYNKART m ‘nieślubne dziecko, bękart’ Bkb83Giu77 → BACHUR m 2
[Mlp Ibe.kart Bkb83Giu77 byŋkart KWs12Ana33]
BIADA ż → BIEDA ż
BIADNOTA ż → BIEDNOTA ż BIADOWAĆ ndk → BIEDOWAĆ ndk
BIALENKI / BIALIŃKI ‘zdr od biały, bialutki, bialuteńki’ Bialinki zrobił sia, tak przelenk sia Łpt72Zda118 → BIELUTKI
[mMlp bialeńki Bjw97Dwi71 bialińki W86Dub77 b’Ial’ińk’i L36Szw110 Ł95Kar37 BIal’i.Ki Łpt72Zda118]
BIALEŃKO / BIALIŃKO ndm ‘zdr od biało, bialutko’ Bjw97Dwi71
[bialeńko Bjw97Dwi71 bialińko Ł97a)Kar75]
BIAŁKA● / BIAŁTKA● ż, n ‘prezroczysta część ptasiego jaja, białko’ Białka zustawili du pirogów, a żółtka zmiszali z cukram i był kogiel mogiel Łpt72Zda118 Jedna białka włoża Bjw97Dwi18 I jajki wbiją się, białtka najczęściej Orn73b)Masl216 Białtki jaj, tylko
białtki, żółtki wyłączyć trzeba na pączki Orn73b)Masl217 Białtka jak ugotuji sie, to twarda Orn73c)Masl76
[Blp b’ałtka Orn73c)Masl76 b’ałka Bjw97Dwi18 BIałka Łpt72Zda118 Mlm b’ałtk’i Orn73b)Masl217 Blm b’ałtka Orn73b)Masl216]
BIAŁOGŁÓWKA ż ‘rodzaj samogonu’ Kurynny gnoj suszo i do pędzenia wódki bioro; taka wódka nazywajo białogłówka Łpt72Zda165
[Mlp BałogłIufka Łpt72Zda165]
BIAŁORUS m ‘Białorusin’ A on przeważnie Białorus ten Brż96Pab176
[Mlp BałorIus Brż96Pab176]
BIAŁOWATY ‘niezupełnie biały, białawy’ Bjw97Dwi68
[mMlp białowaty Bjw97Dwi68]
BIAŁTKA ż → BIAŁKA ż, n
BIAŁY ‘człowiek o blond włosach, blondyn’ Bkb83a)Giu87 i in. → BLONDYN, JASNY, JASNOWŁOSY, ŚWIATŁY 4 ♦ Biała wrona → WRONA ż ♦ Białe jak perełki ‘o bardzo białych zębach’ BL82Giu228 ♦ Biały jak mleko ‘całkowicie siwy’ Bkb83a)Giu89
[mMlp b’ały Bkb83a)Giu87,89 żMlp biała L99Kar54 nMlp b’ałe BL82Giu228]
BIARWIONA ż → BIERWIONO n
BIARZMOWAĆ ndk → BIERZMOWAĆ ndk
BIBLIOTECZKA ż ‘zdr od biblioteka, zbiór i wypożyczalnia książek’ ♦ Latająca
biblioteczka ‘biblioteka objazdowa’ To tu taka lietająca biblioteczka była Urn01Kar328
[Mlp b’ibl’otečka Urn01Kar328]
BICZ m ‘bat, bicz’ Siek[ł] biczam konia, a koń ani rusz Łpt72Zda118 → BIZUN m
♦ Jednym biczem gonią ‘wart jeden drugiego’ L82Roj239
[Mlp Bič Łpt72Zda118 Nlp biczem L82Roj239 Bičam Łpt72Zda118]
BICZOWISKA● / BICZAWISKA ż ‘trzonek, rękojeść bata’ Wielki bicz taki i na wielkiej biczowisce peńka taka przywiązana Użp01Kar260 Najlepsza biczawiska jest z judłowca Łpt72Zda118
[Mlp Biča Iiska Łpt72Zda118 Mslp b’ičov’isce Użp01Kar260 Mlm Biča Iisḱi Łpt72Zda118]
BICZÓWKA ż ‘sznurek z włókien lnianych’ W99Rie67
[Mlp biczówka W99Rie67]
BIĆ ndk 1. ‘zadawać razy, bić’ Łpt72Zda203 → KARAĆ ndk, LAĆ ndk 3, ŁUPIĆ ndk, RŻNĄĆ ndk 2; 2. ‘tłuc, ubijać, rozgniatać’ B32Dom213 → TŁUC* ndk 1; 3. ‘zabijać, uśmiercać ludzi lub zwierzęta’ To już było w czerwcu, bili, a w tym, w październiku odkryto mogiły Isz96Mar197 No ale bili za to, że bogaty Bht98Pab156 […] bo ja gadzinu zabiła, kto zamawia [od ukąsznia przez żmiję] nie może bić gadziny L13Kar364; 4.
‘zabijać – strzelać na polowaniu’ Wilenski przyjeżdżajo [myśliwi] i wilków bijo, nie można bić, nie pozwalajo, i łosi bijo, ali uoni jak nie widzo, to zabijo Bjw99Pab137 → STRZELAĆ ndk; 5. ‘klepać, ostrzyć kosę’ Wdz71Giu321 → KLEPAĆ ndk 2; 6.
‘strzelać, prowadzić ostrzał’ Niachaj mnie biju, głowa tyko nia pobijo, tyłak niech bijo, niech szczaliajo w tyłak Jzr04Kar63; 7. ‘wydzwaniać godziny’ Biło pięć B32Dom213 ♦ Bić łbem ‘bić cziołem, odawać cześć komuś bijąc czołem’ L82Roj237 ♦ Koń bije tyłem
‘koń wierzga’ B32Dom262 ♦ Wórkiem bity ‘o człowieku tępym, nierozgarnietym’
Bkb83a)Giu89
biwszy ipu Ciebie mama, musi, dawno biwszy W91Ado90 Biwszy dziażko, jakości sprążko jego stuknął Łpt72Zda203
[bzk bić B32Dom213 L82Roj237 bic’ Bjw99Pab137 L13Kar364 b’ic’’ Wdz71Giu321 ter3lp bije
B32Dom262 ter3lm bi o Bjw99Pab137 b’iju/b’ijo Jzr04Kar63 prze3lm bili Bht98Pab156 Bil’i Isz96Mar197 ibt mMlp Bity Bkb83a)Giu89 ipu bifšy W91Ado90,193 BIifšy Łpt72Zda203 prze nos biło B32Dom213]
BIĆ SIĘ ndk 1 .‘zadawać razy jeden drugiemu, bić się’ Bił sia ten kogut Użp01Kar261 Bijon sie te koguci Użp01Kar261; 2. ‘męczyć się, z trudem radzić sobie z czym’ Z domu kiepsko pomóc, ona biji sie Ł676ParIII-28 ♦ Bić się o zakład ‘zakładać się’ B32Dom213 ♦ Bić się jajkami ‘gra wielkanocna – stukanie jajkiem (pisanką) o jajko’ Taka była moda, iść na rynak i bicsa jajkami Rzc98Ost-nmw12 ♦ Bić się jak mucha w wyszce ‘rzucać się jak mucha w ukropie’ L82Roj239
[bzk bić się B32Dom213 L82Roj239 icsa Rzc98Ost-nmw12 ter3lp biji s’e Ł676ParIII-28 ter3lm b’ijon s’e Użp01Kar261 prze3lp m b’ił s’a Użp01Kar261]
BIDON / BITON m ‘duża zamykana bańka blaszana, kanka’ Mlieka u ich tylia, co i da bitona ni zmieści sia Łpt72Zda119 → BAKŁAK m
[Mlp bidonW99Rie58 biton B32Dom213 BIiton Dlp BitIona Łpt72Zda119]
BIDONCZYK* m / BITONCZYK● m ‘zdr od bidon, mała zamykana bańka blaszana’ Gdzie te bitonczyki podział Ł67ParIII-52 → BIDONIK m
[Blm bitónčyḱi Ł67ParIII-52]
BIDONIK* m / BITONIK m ‘zdr od bidon, mała zamykana bańka blaszana’ W82a)Tek288 i in. → BIDONCZYK* m
[Mlp bitonik W82a)Tek288 W86Dub74]
BIDOWAĆ ndk → BIEDOWAĆ ndk
BIEC / BIEGĆ / BIEGNĄĆ ndk 1. ‘biec, posuwać się szybkimi krokami’ Ut, jak biegni poza drodze W82Tur117 Ni można biegnąć, liecieć, cóś że takiego, że te samalioty oni strzyliaju Kjd01Kar28; 2. ‘uciekać’ Oni biegli w te Pribałtike, ubiegali, da [...] oni osiadali tuty, a oni byli bogate ludzie Rze98Ost-nmw6; 3. ‘kipieć (z garnka)’ Garnek bieży
B32Dom213
[bzk biec B32Dom213 Bekć W82Tur72 Bjw97Dwi58 b’ekc’ Bjw93Dwi42 b’egnońc’ Kjd01Kar284 ter3lp bieży B32Dom213 Begńi W82Tur117 prze3lm egli Rzc98Ost-nmw6 rozk lp biegni B32Dom198]
BIEDA / BIADA ż ‘nieszczęście, kłopoty’ To jest bieda, jak się […] nie zna języków
L96Męd65
♦ Na moją/swoją biedę ‘na moje/swoje nieszczęście’ Na moja bieda ty jego kupił Łpt72Zda118
♦ Od biedy ‘w ostateczności, z trudem’ No, posiedzieli my od biedy, jeden raz, drugi raz od biedy Bht98Pab130
[Mlp bieda L96Męd65 biada B32Dom213 M,Blp BIeda Łpt72Zda118 Dlp biedy Bht98Pab130]
BIEDNIAK● m ‘biedak, niezamożny chłop’ My to biedniaki, takie wyrobniki bylim K02Kar299
[Mlm b’edńak’i K02Kar299]
BIEDNIASZEK m ‘człowiek wzbudzający współczucie, biedaczek’ I uon, biedniaszek, wrócił i coż, on pobył tu troche, tut mieszkał, pomieszkał i zaraz i pojechał do Polski, do zakonu pojechał Pst96Mar99 → BIEDOŁACHA m
[Mlp Bedńašek Pst96Mar99]
BIEDNIEJ ndm → BIEDNO ndm
BIEDNIEŃKI / BIEDNIŃKI ‘zdr od biedny, wzbudzający współczucie, nieszczęśliwy’
Biednińki on, biedninki, z taką wiedźmą Łpt72Zda119 Przyszła biednieńka taka z dzbanuszkiem, mlieczka zbierała, dzbanek taki trzyma Słb96Mar32 A ona, biednieńka, taka zdolna Bht98Pab152 Już jak było trochę swobodniej, już nie wywozili, i ona biednieńka chodziła wszystko do Grodna piechotą [...] Bht98Pab152 A wtenczas ona biednieńka szła bosa Bht98Pab152 Zachodzim do tej pani Hańki, a u jej pracy, biednieńkiej Bht98Pab154
[mMlp b’edńeηk’i Dcs13Koz386 BIedńi.Ki Łpt72Zda119 żMlp biednieńka Bht98Pab152 BIedńeńka Słb96Mar32 żDlp biednieńkiej Bht98Pab154]
BIEDNO ndm ‘ubogo, nędznie, skromnie’ Jakoś chociaż no biedno żyli, nu jakie wyjście, no chodzili, no i ubrać się ładnie, żeby od miasta nie odróżnić się Trt96Mar185
biedniej ndm stw ‘biednej’ Biedniej robili Bjw97Dwi32
[biedno Bjw97Dwi71 Bedno Trt96Mar185 stw b’edńIe Bjw97Dwi32]
BIEDNOTA / BIADNOTA ż 1. ‘biedota, biedni ludzie’ B32Dom213 → HOŁOTA ż; 2.
‘bieda, ubóstwo’ Nadojadszy ta biednota Dgd82a)Par211 Tam cukierków siakich takich kupili w Datnowie i te drużbanci, kiedy była ta biadnota K02Kar299 → BIEDOSTWO n
[Mlp biednota B32Dom213 b’ednota Dgd82a)Par211 biadnota W01Kur183 b’adnôta K02Kar299]
BIEDOŁACHA m ‘człowiek wzbudzający współczucie, biedaczek’ W86Dub76 → BIEDNIASZEK m
[Mlp biedołacha W86Dub76]
BIEDOSTWO n ‘bieda, ubóstwo’ W82Tur103 → BIEDNOTA ż 2 ♦ Po biedostwie chodzić
→ CHODZIĆ ndk
[Mlp Bedostvo Mslp BedostVe W82Tur103]
BIEDOWAĆ / BIADOWAĆ / BIDOWAĆ ndk 1. ‘żyć w biedzie, być w trudnych warukach materialnych’ Biadawali my i ni wiadzieli, co oni wrócili Łpt72Zda119 Nasza dzieci biadawali, my biadujim, ot taka ciężka życia była i jest Łpt72Zda119; 2. ‘martwić się, narzekać, użalać się’ Ni biduj, ni biduj, dam sobia rada Łpt72Zda119 I co to będzie, aj, nasze dzieci w Litwie, ja już i biaduje Mlr96Mar86 [...] i do naszej Tereski biduje, że tak źle zrobiła [...] Mck99Pab155 Ona już pędzi krówka i bieduja i płacza Kls73Cze223 Nie ma co biedować, obaczysz bendzi dobrze W99Rie58; [...] teraz biadował, że bardzo dużo wywiozła ona [rzeczy] Szt01Kar502
[bzk biedować W99Rie58 BedIovac’/BidIovac’/BadIovac’ Łpt72Zda119 ter1lp Baduje Mlr96Mar86 Biduje Mck99Pab155 ter3lp b’edújα Kls73Cze223 ter1lm BadIujim Łpt72Zda119 prze3lp b’adovał Szt01Kar502 prze3lm BadavIali Łpt72Zda119 rozk lp nie biedIuj W99Rie58 ńi BidIuj Łpt72Zda119]
BIEGĆ ndk → BIEC ndk
BIEGNĄĆ ndk → BIEC ndk
BIEGUNCZYK m ‘chodzik dla dziecka’ Bkb73Giu114 → BIEGUNY lm, CHODULKI*
lm, CHODUNKI* lm, CHODUNY lm, STOJACZEK m, STOJAK m, STOJAŁKA ż, STOJANKA* ż, STOJECZKA ż, STOJKA ż 1, STOŁKA ż, WÓZEK m 3
[Mlp b’eIgunčyk Bkb73Giu114]
BIEGUNY lm ‘chodzik dla dziecka’ Bkb73Giu114 → BIEGUNCZYK m
[Mlm b’eIguny Bkb73Giu114]
BIELIĆ ndk ‘bielić, wybielać – o płótnie’ Płótna my bilili na łąca Łpt72Zda119 bieliwszy ipu Łpt72Zda119
[bzk BIel’ic’ ter1lp BIela ter2lp BIel’iš ter3lp BIel’i ter1lm Bel’Iim ter2pl BIel’ic’a ter3lm BIel’o prze3lm Bil’Iili ipu Bel’Iifšy Łpt72Zda119]
BIELIZNA ż ‘bielizna, odzież spodnia’ ◆ Czarna bielizna ‘brudna bielizna’ B32Dom216
[Mlp bielizna B32Dom216]
BIELUHA ż ‘gleba bielicowa, nieurodzajna ziemia’ W82Tur73
[Mlp Beluha W82Tur73]
BIELUTKI● zdr ‘bielutki’ Kużel, kużel to już musi być cieniutkie i bielutkie Kml96Mar110
→ BIALEŃKI
[nMlp BelutKe Kml96Mar110]
BIENZIN m ‘benzyna’ Ł67ParIII-55 → BENZINA ż
[Mlp benz’in Ł67ParIII-55]
BIERIEŹNIK m ‘las brzozowy, brzeźniak, brzezina’ Ł67ParIV-10
[Mlp e Ł67ParIV-10]
BIERWIONA ż → BIERWIONO n
BIERWIONO n / BIERWIONA ż / BIARWIONA● ż bnac. ‘belka, kłoda’ Wypiłujo deska z tej bierwiony Orn73c)Masl77 Dużo nawieźli bierwion, na pustawienie chaty starczy
Łpt72Zda119 Nawozili bierwionów, bendo stawiać chata W99Rie58 Jedna tyku strona była z tych biarwionów stawiona, niemurowana Ong01Kar491 → BROWNA ż
[żMlp BerVIona Łpt72Zda119 żDlp BerVony Orn73c)Masl77 nMlp BerVIono Łpt72Zda119 Dlm bierwionów W99Rie58 BIerVon Łpt72Zda119 b’arv’onuf K02Kar195 BarVonuf Ong01Kar491]
BIERZMOWAĆ / BIARZMOWAĆ / BIRZMOWAĆ ndk 1. ‘udzielać sakramentu bierzmowania’ Biskup birzmuji Łpt72Zda119; 2. ‘karcić kogoś, krzyczeć na kogoś’
Łpt72Zda119
[bzk Be/mIovac’/Bi/mIovac’/Ba/mIovac’ ter3lp Bi/mIuji Łpt72Zda119]
BIEŻENIEC● m ‘uciekinier’ […] z Czeczenii przijechawszi, bieżency. U nas mówi... nas prziwieźli do Wilnia czterdzieścia Sżn98Kon102 Z Polszczy przyjechała tut jak bieżency Ł67ParII-26 Wot nie powiem z jakiego miejsca, tylko z Polszczy przyjechała tut, jak bieżency Dgd82a)Par211
[Mlm Bežency Ł67ParII-26 BIežency Dgd82a)Par211 b’iéžency Sżn98Kon102]
BIFSZTEKS m dawne ‘befsztyk’ B32Dom213
[Mlp bifszteks B32Dom213]
BIJAK m ‘człowiek zadziorny, skłonny do bójki’ Bkb83a)Giu101 → BIJAKA m, BITUN m, BIJAKA m, ZADZIERAKA m
[Mlp bijak Bkb83a)Giu101]
BIJAKA m ‘człowiek zadziorny, skonny do bójki’ Bkb83a)Giu101 → BIJAK m
[Mlp bijaka Bkb83a)Giu101]
BILET● m 1. ‘dokument upoważniający do przejazdu, wejścia na imprezę i in.’ K96Saw73;
2. ‘legitymacja’ Biletu studenckiego jeszcze nie mam Wn99Dwi148 Wszyscy mieli partyjne bilety L96Męd65; 3. ‘dowód tożsamości’ Pojechałam do Romerowej, biedulki, dałam jej pieniędzy, to ona mówiła, że jej znajoma w Bobtach wyszedszy za kapitana
ruskiego, to może on jakoś nam ten biliet da K96Saw77 ♦ Jechać pod biletem ‘jechać z ważnym biletem’ Nu tut oni pod bilietem pojechali K96Saw73 ♦ Wojenny bilet
‘książeczka wojskowa’ W wojennym biliecie ja Polak Ł67ParII-20
[Dlp biletu Wn99Dwil148 Blp biliet K96Saw77 Nlp bilietem K96Saw73 Mslp Bil’ec’e Ł67ParII-20 Blm bilety L96Męd65]
BILETUK● m ‘zdr od bilet’ Kupiła biletuk K02Kar260
[Blp b’il’etuk K02Kar260]
BIMBAL● / BIMBAŁ m ‘robotnik dworski’ A jak te jich robotnicy kumieci byli, bimbali nazywali sia [...] Użp01Kar261 Jeżeli bywało już gdzie dobrze, to i dwadzieścia lat żyjo robotnicy u panów na dworach, bimbali nazywali K02Kar340 → KUMIEĆ m
[Mlp b’imbał Użp01Kar263 Mlm b’imbal’i Użp01Kar261 K02Kar340]
BIMBAŁOWY● ‘przym od bimbał’ Bimbał, bimbał, ciepła kasza bimbałowa czeka nasza Użp01Kar263
[żMlp b’imbałova Użp01Kar263]
BINDŻAK m → PINDŻAK m
BINOKL● m ‘lornetka’ Oni z binoklem tut wszystko [wciąż] patrzajon Ł67ParI-19
[Nlp Binókl’im Ł67ParI-19]
BINT m ‘bandaż, opaska służąca do opatrunku’ A bint to kupowali i kupowali Bjw97Dwi114
[Mlp bint B32Dom213 M,Blp b’int Bjw97Dwi114]
BINTOWAĆ ndk ‘owijać bandażem, bandażować’ B32Dom213
[bzk bintować B32Dom213]
BIODRA ż → BIODRO n
BIODRO n / BIODRA ż ‘biodro, udo’ Lewa biodra Orn73c)Masl76 Cuść mnie do biodry daji Orn73c)Masl77 To po dawniejszemu nazywali kumpiak, teraz biodry, a kiedyś mówi kumpiak boli Igl04Rut430 Kulsza nazywali wo co – biodra L10a)Rut346 → KUMPIAK m 3
[nMlp biodro B32Dom213 żMlp biodra L10a)Rut346 b’odra Orn73c)Masl76 Dlp b’odry Orn73c)Masl77 Mlm biodry Igl04Rut430]
BIRKA / BYRKA ż 1. ‘drewienko do noszenia pakunków na sznurku’ W99Rie67; 2.
‘tabliczka drewniana z nacięciami potwierdzająca przyjęcie skóry do garbarni’ [W garbarni] taka byrka daji W82Tur101; 3. ‘drewienko spełniające rolę guzika’ Pamiętam dawniej mało kto miał guziki, byrki takie byli Łpt72Zda126
[Mlp birka W99Rie67 bIyrka Łpt72Zda126 BirKa/byrka Dlp BirKi Blp byrka W82Tur94,96,101 Mlm byrKi Łpt72Zda126]
BIRZMOWAĆ ndk → BIERZMOWAĆ ndk
BIRŻA ż 1. ‘giełda’ B32Dom213; 2. ‘urząd pracy’ Nigdzie nie pracuji, na birży trocha płaco Bjw97Dwi114 I to stoi na birży i wszystko, obiecajo, że dajo robote, a tej roboty ni ma Kmn99Kar86 ♦ Birża pracy ‘giełda pracy’ B32Dom213
[Mlp birża B32Dom213 Kmn99Kar84 Mslp birży Kmn99Kar86 b’iržy Bjw97Dwi114 bir’zie B32Dom234 ]
BIRŻEL● m ‘czerwiec’ Kapusta zarastała w jesieni (sic!), czternastego birżela, to tako poro K02Kar311
[Dlp b’ir’žeal’a K02Kar311]
BITKA ż ‘jedna lewa w kartach’ Jak masz kuzyry, tak wszystkie bitki weźnisz Łpt72Zda119
[Mlp BIitka WBlm BIitKi Łpt72Zda119]
BITKOM ndm ‘ciasno, ściśle’ ♦ Bitkom napchnąć ‘ciasno napełnić’ Jak nażne [trawy], tak aż do worka nie włazi, bitkom napchne, i niose Mck99Pab157
[BitkIom Mck99Pab157]
BITNIK m 1. ‘pszczelarz’ To dobry bitnik Bjj99Ado62 → PCZELNIK* m; 2. ‘wspólnik pszczelarza’ Bitniki takie co, dopuścim u pani jest pszczoły i pani mnie da roj, ci tam co, nu to my, o, bitniki Trk06Rut366 Jak pszczoły rojo sie, to czort bitnika niesi Wtr79Saw208 Bitnik to nijaki Bjj99Ado62
[Mlp bitnik W31Otr82,84 W96Rie84 bít’nik Bjj99Ado62 Blp Bitńika Wtr79Saw208 Mlm bitniki Trk06Rut366]
BITNIKOWSKI● ‘należący do bitnika – wspólnika’ To bitnikowskia pszczoły Trk06Rut366
[Mlm bitnikowskia Trk06Rut366]
BITON m → BIDON m
BITONCZK m → BIDONCZK* m BITONIK m → BIDONIK m
BITUN m ‘człowiek zadziorny, skłonny do bójek’ Takiego bituna ja moga iszcze uspukoić Łpt72Zda119 → BIJAK m
[Mlp BitIun Blp BitunIa Łpt72Zda119]
BITWA ż ‘bijatyka, bójka’ [...] postawio troche wypić i zakońsić i bawim sie potam aż do dnia [...] ni czeba była bitwy tej Wtr84Saw174
[Mlp Bitva W82Tur101 Dlm Bitvy Wtr84Saw174]
BIUDŻET m dawne ‘budżet’ B32Dom213
[Mlp biudżet B32Dom213]
BIUDŻETNY dawne ‘budżetowy’ B32Dom213
[mMlp biudżetny B32Dom213]
BIULLETIEŃ* / BIELUTEŃ m ‘zwolnienie lekarskie’ Pam Bóg musi dał, ni razu nie zachorowałam, ni na bieliutniu byłam L13Kar336
[Mslp b’el’utn’u L13Kar336]
BIUROKRAT m ‘biurokrata, urzędnik formalista’ B32Dom213
[Mlp biurokrat B32Dom213]
BIUST● m ‘popiersie’ W kancie lasu taki dom pustawili dla jegu i biust Markisa pustawili Łp01Kar412
[Blp b’ust Łp01Kar412]
BIWSZY ipu → BIĆ ndk
BIZDAŁKA m, ż ‘ten/ta co puszcza bąki, psuje powietrze’ W82Tur108
[Mlp bizdałka L11Rut76 Bizdałka W82Tur108]
BIZULKA ż ‘mała zarośnięta sadzawka’ Jak jedzisz od Wilna, jest na lewa renka tam, taka koło błotka, jaziorka, kudra, i nazywała sie, kudra i bizulka nazywali jej Trk06Rut368 → KUDERKA ż
[Mlp bizulka Trk06Rut368]
BIZUN / BIZUN m ‘bicz, batog, kańczug’ Bizunam nazywali u nas bicz, albo rzemień Łpt72Zda119 Dupa bizunami zbita W82Pab-nmw→ BICZ m
[Mlp bizun Ejs94Kru117 BIizun/BizIun Nlp BizIunam Łpt72Zda119 Nlm izunaḿi W82Pab-nmw]
BLACHA● ż 1. ‘blacha’ Jak my dach kryliśmy wpierw, to ksiądz z Nieświeża dostał nam tej blachy Isz96Mar192 → ŻELAZO n 1; 2. ‘blat płyty kuchennej’ Na bliasie patelnia stoi Bjw97Dwi29
[Dlp bl’axy Isz96Mar192 Mslp bl’as’e Bjw97Dwi29]
BLACHAR / BLACHAR m ‘blacharz, ślusarz’ Bliachar naprawi ta wiadra Łpt72Zda119
[Mlp bl’Iaxar/bl’axIar Łpt72Zda119]
BLAĆ / BLEĆ ndk ‘beczeć – o owcy’ Stara awieczka blieji Łpt72Zda120 Bliejo uwieczki Łpt72Zda120
[bzk bl’ec’/bl’ac’ ter3lp bl’Ieji ter3lm bl’Iejo Łpt72Zda120]
BLADNĄĆ ndk ‘blednąć, stawać sie bladym’ B32Dom213
[bzk bladnąć B32Dom213]
BLADUN m ‘mężczyzna prowadzący rozwiązły tryb życia’ W86Dub75 i in. → BABIARZ m
[Mlp bladun W86Dub75 Bjw97Dwi65 Wn00Daw93]
BLADY ‘niemający rumieńców, blady’ ♦ Blady jak mąka → MĄKA ż
[mMlp bl’ady BL82Giu230]
BLADZINA / BLADZINIA m, ż 1. ‘kobieta lekkich obyczajów’ Mniejsza bliadź to bliadzina Łpt72Zda119 → BADZINA ż; 2. ‘mężczyzna prowadzący rozwiązły tryb życia’
W82Tek215 → BABIARZ m
[Mlp bladzina W82Tek215 W86Dub75 Bjw97Dwi65 bladzinia W86Dub75 Bjw97Dwi65 bl’a[’Iina Łpt72Zda119]
BLADZINIA m → BLADZINA m
BLADZINKI ‘zdr od blady bladziutki’ Bliadzinki ty zrobił sia Łpt72Zda119
[mMlp bl’Ia{iηḱi Łpt72Zda119
BLADZIOCHA ż ‘kobieta lekkich obyczajów’ Ta bliadziocha w turmie siedziała i jeszcze z policjantami tłukła sia W82Tek215 → BADZINA ż
[Mlp bl’a[’oxa W82Tek215]
BLADZISZCZA m, ż 1. ‘kobieta lekkich obyczajów’ W86Dub76 i in. → BADZINA ż; 2.
‘mężczyzna prowadzący rozwiązły tryb życia’ Bjw97Dwi66 → BABIARZ m
[Mlp bladziszcza W86Dub76 Bjw97Dwi66]
BLADZIUHA m, ż 1. ‘kobieta lekkich obyczajów’ W86Dub76 → BADZINA ż; 2.
‘mężczyzna prowadzący rozwiązły tryb życia’ W86Dub76 → BABIARZ m
[Mlp bladziuha W86Dub76]
BLANK m → BŁANK m
BLASZANKA ż ‘puszka konserw’ Żułnierzy dali bliaszanka mięsa za czwiartka Łpt72Zda119
[M,Blp bl’ašIa.ka Łpt72Zda119]
BLASZANNY ‘zrobiony z blachy, blaszany’ Bliaszanny dach Łpt72Zda119
[mMlp blaszanny W86Dub77 Bjw97Dwi69 bl’ašIanny Łpt72Zda119]
BLAUZGAĆ ndk → BLAZGAĆ ndk
BLAZGAĆ / BLAUZGAĆ ndk 1. ‘uderzać z plaskającym dźwiękiem’ Gładko desko bliazgał w stoł Łpt72Zda119 → PLASKAĆ ndk; 2. ‘pleść głupstwa, wygadywać bzdury’
Przestań już blauzgać W96Rie84 Jak napije sie, to blazga i blazga, aż nadoje słuchać L10Rut11 To taki po prostu człowiek, że on chce, żyby obmówić, czy prawda czy
nieprawda [...] aby powiedzieć na kogo źle, nu ot tak blauzga L10Rut11
[bzk blazgać L10Rut11 blauzgać W96Rie84 L10Rut11 bl’Iazgac’ Łpt72Zda119 ter3lp blazga/blauzga L10Rut11 prze3lp m bl’Iazgał Łpt72Zda119]
BLEĆ ndk → BLAĆ ndk
BLIN m ‘smażony placek z mąki lub z tartych ziemniaków’ My pieczym bliny z mąki, nu czasam jest bliny katoflianne Łpt72Zda120 Mięso do blinów zakrencam Bjw97Dwi114
[Mlp blin W99Rie67 Wn00Daw96 bl’in Łpt72Zda120 M,Blm bl’Iiny Łpt72Zda120 Dlm bl’inuf Bjw97Dwi114]
BLINCZYK● m ‘zdr od blin, smażony placuszek’ I te śliedzi i kisielki, grzybki gotowane i smażone i jeszcze blinczyki takie czy aładki Isz96Mar189
[Mlm bl’inčyKi Isz96Mar189]
BLINDA / BLINDZIA ż 1. ‘krzewy wierzby, wikliny’ Blinda, taka drzewa jest Trk06Rut367
→ ŁOZA ż 2, ŁOŹNIAK m; 2. ‘gałązki wikliny do wyrobu koszy’ Blinda, to łoza była, to pletli wszystko [...] Trk06Rut-nma Koszy pletli, taka łoza była, ale ona nie blinda
nazywała sie Trk06Rut367 → ŁOZA ż 1, ŻYLWICA ż 2, ŻYŁGUCI lm
[Mlp blinda Trk06Rut367 Trk06Rut-nma blindzia W99Rie67]
BLINDZIA ż → BLINDA ż
BLINEK● m ‘zdr od blin − racuszek’ Oładki z mąki: maliutkie blinki na drożdżach W82Rei38
[Mlm bliἡki W82Rei38]
BLINIUK● m ‘zdr od blin, mały blin’ Takie słodyczki, bliniuki K02Kar260
[Mlm bl’ińuk’i K02Kar260]
BLISKAWICA / BŁYSKAWICA / BŁYSKOWICA ż rzadziej ‘silny błysk towarzyszący piorunom, błyskawica’ Jak zubaczy bliskawica, chowa sia na piec i oczy zamyka
Łpt72Zda120 My jiszli i tak jak błyskowica wszystko zaświeciła Pps91Kru171 → MAŁANKA ż
[Mlp bl’iskaVica Ł67ParIII-16 błyskọvica Pps91Kru171 M,Blp bl’iskaVIica/błyska Iica Łpt72Zda120]
BLISKAWKA● ż ‘błystka, przynęta rybacka’ Łowić ryby na bliskawka W96Rie84
[Blp bliskawka W96Rie84]
BLISKO ndm 1. ‘blisko – o małej odległości’ […] mieszka tutaj koło trolejbusnego parku
BLISKO ndm 1. ‘blisko – o małej odległości’ […] mieszka tutaj koło trolejbusnego parku