CIALAPIEJ m → CIELIEPIEJ m CIALICA ż → CIELICA* ż
CIALUCZAK m → CIELUCZEK m CIALUCZEK m → CIELUCZEK m CIALUK m → CIELUK
CIAŁA n → CIAŁO n
CIAŁO n / CIAŁA ż ‘ciało ludzkie, zwierzęce, organizm’ Na cialie znaleźli znaki pudrapania Łpt72Zda131
[żMlp c’Iała nMlp c’Iało Mslp c’Ial’e Łpt72Zda131]
CIAŁOSZUK● m ‘młode krowy, cielę’ Jeszcze i ciałoszuka uduje [hoduję] K02Kar341 → CIELAK m, CIELĘ n, CIELONT m, CIELUK m
[Blp c’ałošuka K02Kar341]
CIAŁUCHA ż → CIEŁUCHA* ż
CIAŁUSZECZKA ż → CIEŁUSZECZKA ż CIAŁUSZKA ż → CIEŁUSZKA ż
CIAŁUSZUTKA ż → CIEŁUSZUTKA ż
CIAMCIALAMCIA m, ż ‘człowiek powolny, ślamazarny, ciapa’ B32Dom215 i in.
[Mlp ciamcialamcia B32Dom215 Wn00Daw97]
CIAMNAWATA ndm → CIEMNOWATO ndm CIAMNICA ż → CIEMNICA ż
CIAPKACZ m ‘człowiek, który mlaska przy jedzeniu’ Bkb83a)Gju100
[Mlp c’apkač Bkb83a)Gju100]
CIAPKAĆ● ndk ‘wydawać w czasie jedzenia dźwięk podobny do cmokania, mlaskać’ Nie ciapkaj tak mocno Bjw97Dwi114
[rozk lp c’apkaj Bjw97Dwi114]
CIAPLICA ż → CIEPLICA ż CIAPLUK m → CIPLUK m CIAREP m → CZEREP m CIARKA ż → TARKA ż
CIASIOŁKA ż → CIESIOŁKA ż CIASTA ż, n → CIASTO n
CIASTKA● ż kulin. ‘słodkie ciasto pieczone w małych kawałkach, ciastko’ A bułka pieką, ci
ciastki tej robio; wtenczas już zamiesić trzeba ciastki Orn73b)Masl216
[M,Blm c’as’t’k’i Orn73b)Masl216]
CIASTO n / CIASTA ż, n ‘masa z mąki na pieczywo, ciasto’ To prędko wychodzi ta ciasta Orn73b)Masl216 [chleb] był taki pulchny, taki puszysty, a teraz ciasta [...] ta ciasta inna Wjd99Pab256 Jeżli ciasta beńdzi mientka K02Kar176 Ciasta chliebowa trzeba przyżegnać i krzyż na jej zrobić Łpt72Zda131 Syrowa ciasta owsiana nazywa sia tłokna
Orn73a)Masl76 Z ciasty pszennej słodkiej Orn73c)Masl77 Położyć ta ciasta da brytwankow i popiekć Orn73b)Masl216 Ta ciasta bierzy sia Brł96Kon77
[żMlp c’asta Wjd99Pab256 K02Kar176 żM,Blp c’asta Orn73b)216 Orn73a)Masl76 c’Iasta Łpt72Zda1311 żDlp c’asty Orn73c)Masl77 Brł96Kon77 nMlp c’Iasto Łpt72Zda13]
CIĄG m 1. ‘przepływ powietrza w kominie, ciąg’ W96Rie85; 2. ‘przeciąg, ostry,
wyczuwalny przepływ powietrza, cug’ B32Dom215 → CUG m; 3. ‘upodobanie do czego, zainteresowanie czym’ Miał ciąg do stolarki W96Rie85
[Mlp ciąg B32Dom215 Blp ciąg W96Rie85]
CIĄGAĆ ndk ‘wyrywać, wyciągać’ Igl04Rut434 ♦ Ciągać zęby ‘wyrywać zęby’ Zemby ciongałam , wo, drenna mocno była z zembami. Poki wstawiłam i znów trzeba ciongać [...]
Igl04Rut434
[bzk ciongać prze1lp ż ciongałam Igl04Rut434]
CIĄGAĆ SIĘ ndk ‘włóczyć się’ Partyzany ciongali sia Wrn08Koz36; 2. ‘wyrywać sobie, usuwać sobie’ […] i znów [zęby] czeba ciongać sa Jzr04Kar62
[bzk ciągać się B32Dom215 c’oŋgac sa Jzr04Kar62 prze3lm ćongal’i s’a Wrn08Koz36]
CIĄGNĄĆ● ndk ‘robić coś zbyt długo, przedłużać niepomiernie, przeciągać’ B32Dom215 i in. ♦ Ciągnąć jak rycyna ‘przeciągać, robić coś długo’ Oj ciongno, ciongno jak rycyna Kml99Pab121
[ter3lm c’ongno Kml99Pab121 prze1lp m ciągnełem W83Tur18 rozk lp ciągni B32Dom215]
CIĄGNĄĆ SIĘ● ndk ‘usiłować, czynić wysiłki’ To ja jeszcze ciągnęłam się, ciągnęłam się K02Kar229
[prze1lp ż c’oŋgnełeam s’e K02Kar229]
CICHACZ m ‘człowiek pozornie spokojny, cicha woda’ Wdz71Gju314
[Mlp c”ixáč Wdz71Gju314]
CICHAMATOM ndm ‘potajemnie, w tajemnicy przed innymi’ Dziawczynak woziła cichamatam [do kościoła] Brs02Rie49
[ćichamatam Brs02Rie49]
CICHO● ndm ‘cicho’ W82Tur89 i in.
cisiej stw ‘ciszej’ W82Tur89
pociszej stw ‘trochę ciszej’ […] ale ja mówie, wy pociszej tu ze swoimi tymi pieśniami K02Zie155
[stw ćiśIej W82Tur89 pocišIej K02Zie155]
CICHOŃKO* / CICHOŃKU ndm ‘cichutko’ U nas jeszcze po staremu, cichonko zeszlubujo sie […] Ł67ParIII-54
[c’ichońku Ł67ParIII-54]
CICHY 1. ‘mało słyszalny, niegłośny’ L82Roj239; 2. ‘powolny, leniwy’ B32Dom215
♦ Udaje cichego z jeziora ludzkiego → UDAWAĆ1 ndk
[mMlp cichy B32Dom215 mDlp cichego L82Roj239]
CICHYŃKI / CICHINKI ‘zdr od cichy, cichutki’ Cichinki, dobrynki człowiek Łpt72Zda131
[mMlp c’Iiχyńki/c’Ii i.Ki Łpt72Zda131]
CICIORKA ż → CIECIORKA ż
CIEC*/ CIEKĆ ndk ‘płynąć powoli małymi strużkami, kroplami’ I tam już i cieczy wódka Kjd01Kar283 Ten miod cieczy przez ta chusteczka Kmp01Kar432
[bzk ćekć W82Tur72 ter3lp ćečy Kjd01Kar283 Kmp01Kar432]
CIECIERUK / CIACIARUK m zool. ‘cietrzew’ Mówili u nas o ciecierukach, ale ja jego ni widział Łpt72Zda131
[Mlp ciecierIuk W96Rie85 c’ec’erIuk/c’ac’arIuk Mslp c’ec’erukIu/c’ac’arukIu Mlm c’uc’arukIi/c’ec’erIuKi Mslm c’ec’erIukaχ Łpt72Zda131]
CIECIORKA / CIACIORKA / CICIORKA ż zool ‘samica cietrzewia’ Słyszał, że panowie puliujo na ciciorki i ciecieruki Łpt72Zda132
[Mlp c’ec’Iorka/ c’ac’Iorka/c’ic’Iorka M,Blm c’ićIorki Łpt72Zda132]
CIEKAWE ndm → CIEKAWIE ndm
CIEKAWIĆ ndk ‘budzić zainteresowanie, interesować’ B32Dom215
[bzk ciekawić B32Dom215]
CIEKAWIĆ SIĘ ndk ‘przejawiać zainteresowanie, interesować się’ Nie ciekawił sia W82Tur39
[bzk ciekawić się B32Dom215 prze3lp m ćekaVił śa W82Tur39]
CIEKAWIE / CIEKAWE / CIEKAWO ndm komu ‘ciekawi kogo, interesuje kogo’ To tak oni z miasta i było im bardzo wszystko ciekawie Bht98Pab109 U nich to inaczej, a u nas
inaczej i im wszystko ciekawie Bht98Pab110 O, to było ciekawie dzieciom, jeszcze oblepią się [piaskiem], tak ręką weźmie Bht98Pab186 To ciekawe paniom Krs99Ost107 Ciekawie jak […] piszą list L96Męd42 → INTERESNA ndm
samo ciekawo stnw ‘najciekawiej, najbardziej interesująco’ Sama ciekawa była tak, jak Niemcy przyszli B12Gol111
[ciekawie Bht98Pab109,110,186 L96Męd42 ciekawe Krs99Ost107 ciekawo Bjw97Dwi71 stnw sama c’ekava B12Gol111]
CIEKAWO ndm → CIEKAWIE ndm
CIEKAWY ‘interesujący, zajmujący’ Wesele było ciekawe Bjw97Dwi35 A rozmaicie [mówią], nasz ksiądz ciekawy, Polak, z Polszczy Kmj96Mar94 → INTERESNY
[mMlp c’ekavy Bkb83a)Gju90 Kmj96Mar94 nMlp c’ekave Bjw97Dwi35]
CIEKĆ ndk → CIEC* ndk
CIEKOWAĆ / CIKOWAĆ ndk zool. ‘przeżywać okres popędu płciowego: o owcach i psach, ciekać się’ Ni dobrza jak na wiosna uwieczki cikujo, bo przez cała zima jagniuki karmić trzeba Łpt72Zda132
[bzk c’ekIovac’/c’ikIovac’ ter3pl c’ikIujo Łpt72Zda132]
CIEKUN m zool. ‘tryk, baran rozpłodowy’ W99Rie67 → CIAHUN m
[Mlp ciekun W99Rie67]
CIELACZEK m ‘zdr od cielak’ Nu i krów jakich pięć [...] była [...] tu cielaczek była, tu baraniuk był, tu kury Pnk01Kar422 → CIELUCZEK m
[Mlp ćeal’ačeak Pnk01Kar422]
CIELACZY* / CIALACZY ‘cielęcy, odnoszący się do cielęcia’ W82Tur68
[mMlp ćalačy W82Tur68]
CIELAK / CIELAK m ‘młode krowy, cielę’ Cielak wielki był Bjw97Dwi32 → CIAŁOSZUK m ◆ Łaskawy jak cielak ‘łagodny jak baranek’ BL82Giu226
[Mlp cielak BL82Giu226 W83Tur19 c’el’Iak Bjw97Dwi32]
CIELATNICA ż ‘kobieta, oborowa na fermie bydła zajmująca się cielętami’ KWs12Ana31
[Mlp c’el’atńica KWs12Ana31]
CIELĄT*/ CIELONT / CIELENT● m ‘młode krowy, cielę’ Trzeba czy jakiego cielienta przedać, czy co, już żebyś pieniendzy dostać Ł67ParII-35W82Tur64 → CIAŁOSZUK m
[Mlp ćelont W82Tur64 Blp c’el’enta Ł67ParII-35]
CIELENT m → CIELĄT*m CIELEGA ż → TIELIEGA* ż
CIELEPAĆ SIĘ ndk → TELEPAĆ SIĘ* ndk CIELEPAJŁA m → TELEPAJŁO* m
CIELEPIEJ / CIALAPIEJ m ‘niezdara, niedołęga’ Taki cielepiej, że prosta aż strach
W96Rie85 Waluk to cialapiej Bjw97Dwi114 Jaki taki cielepiej, ale to i lepiej W96Rie85→
APIKUŁA m
[Mlp cielepiIej W96Rie85 ćelePIej/ćalaPIej W82Tur114 c’al’ap’ej Bjw97Dwi114]
CIELEŚNIK m → CZELUŚNIK* m CIELEWIZOR m → TELEWIZOR* m
CIELĘ* / CIELIE n / CIELIA ż ‘młode krowy, cielę’ Widza ciela, zahodowała ciela Dcs13Koz393 A cielie nawat nie idzie Kls73Cze224 Kiedy ona targneła, cielie przewróciło sio Kls73Cze225 Wzieli oni zjedli cieliu i napchali piłuwinów i postawili koło płotu Kls73Cze224 → CIAŁOSZUK m
[nMlp c’él’e Kls73Cze224,225 nBlp ćel’a Dcs13Koz393 żBlp c’el’u Kls73Cze224]
CIELĘTNIK / CILĘTNIK m rol. ‘pastwisko dla cieląt’ W cilientniku miejscami trawa nidobra, asoka, jej nie chco jeść krowy Łpt72Zda132 A tu krzaki, cielientniki nazywało sie, i rzeczka tam szła Km199Pab121
[Mlp c’il’Ientńik/c’el’Ientńik Mslp c’il’entńIiku Łpt72Zda132 Mlm c’elentńiki Kml99Pab121]
CIELIA ż → CIELĘ* n
CIELICA* / CIALICA ż ‘młoda jałówka’ Cialica nie rozcialiwszy sia K02Kar341 Dwie cialicy w domu K02Kar341 Mielim trzy krowy dojna, cialica czwarta była Ong01Kar499
→ CIEŁUCHA* ż, TIOŁKA* ż
[Mlp c’al’ica Ong01Kar499 K02Kar341 Mlm c’al’icy K02Kar341]
CIELICZKA* / CZALICZKA● ż ‘zdr młoda jałówka w pierwszych miesiącach życia, jałóweczka’ Wszystko do kalchozu, zostawili jedna krowa na człowieka i jedna ciołka jeżeli, czaliczku Kmp01Kar429 → CIEŁUSZECZKA ż, CIEŁUSZKA ż,
CIEŁUSZUTKA ż
[Blp čal’ičku Kmp01Kar429]
CIELIĆ SIĘ ndk ‘cielić się, wydawać na świat cielę’ L82Roj239 ♦ Bogatemu i byk cieli się
→ BOGATY
[ter3lp cieli się L82Roj239]
CIELIE n → CIELĘ* n CIELONT m → CIELĄT*m
CIELUCZEK / CIALUCZEK m ‘zdr od cieluk, cielątko’ Piji łakczywie a ugonam macha, a
głowo kręci ten ciliuczek Łpt72Zda132 → CIELACZEK m
[Mlp cieluczek Bjw97Dwi64 c’al’učak Wrn08Kar32 c’el’Iuček/c’il’Iuček/c’al’Iučak Łpt72Zda132]
CIELUK / CIALUK m ‘młode krowy, cielę’ Cieliuka chcemi sprzedać Bjw97Dwi114 Kupił dwa ciliuki, pudkarmił ich i jidnego sprzeda, tak że zwrócili się piniędzy za dwa
Łpt72Zda132 Dlia sto osiem cialuków [trzeba] nakosić, pokarmić K02Kar261 My przy cialukach robilim K02Kar261 → CIAŁOSZUK m
[Mlp cieluk W83Tur19 W86Dub72 Bjw97Dwi63 c’eluk Bjw93Dwi39 c’el’uk Wrn08Koz32 cel’Iuk
Bjw93Dwi37 c’el’Iuk/cilIuk/c’al’Iuk Łpt72Zda132 D,Blp c’el’uka Bjw97Dwi114 Mlm c’el’úḱi Ł67ParIII-55 M,Blm c’il’IuKi Łpt72Zda132 Dlm ćalukuf Mslm c’al’ukax K02Kar261]
CIEŁUCHA* / CIAŁUCHA ż ‘młoda krowa, która jeszcze się nie cieliła, jałówka’ Już mamy dwie krowy i ciałucha Wdz95Czy86 → CIELICA ż
[Mlp c’ałuxa Wdz95Czy85 Blp c’ałuxa Wdz95Czy86]
CIEŁUSZECZKA / CIAŁUSZECZKA ż ‘zdr od ciełucha − jałóweczka’ Niemcy zabrali taka ładna, pamiętam, ciłuszeczka Łpt72Zda132 Krowa ta dała ciałuszeczku Wdz95Czy81
→ CIELICZKA* ż
[Mlp ciałuszeczka W86Dub73,74 c’ałušečka W82Tek288 Wdz95Czy85 ćełušečka Dcs13Koz388 M,Blp c’ełušIečka/c’iłušIečka/c’iłušIečka Łpt72Zda132 Blp c’ełušečka L13Kar373 c’ałušečku Wdz95Czy81 c’ałušečka Wdz95Czy85]
CIEŁUSZKA / CIAŁUSZKA / CIŁUSZKA ż 1. ‘młoda krowa, która jaszcze się nie cieliła, jałówka’ U nas ciełuszka ocieliła się Bjw97Dwi114 Trzymami krowa i ciałuszka, ciałucha [...] nu i para parszuków, kurów Łp01Kar417 Ciełuszki takie uo, które do pokrycia, takich bardzo dużo Btn96Mar45 My mieli trzy krowy i dwie ciłuszki Łpt72Zda132 →
CIELICZKA* ż; 2. przen. ‘pieszcz. o dziewczynie, kobiecie’ Wn00Daw97
[Mlp ciełuszka B32Dom215 W96Rie85 Wn00Daw97 c’ełuška Bjw97Dwi114 c’ałIuška/c’iłIuška/c’ałIuška Łpt72Zda132 Blp ciałuszka W83Tur16 W86Dub74 c’ałuška Łp01Kar417 Mlm ćełušKi Btn96Mar45 M,Blm ciłIušKi Łpt72Zda132]
CIEŁUSZUTKA / CIAŁUSZUTKA● ż ‘zdr od ciełuszka − jałóweczka’ Papka nożyk wziewszy pójdzie ciełuszutka rznońć do chliewa […] taka pienkna ciałuszutka L13Kar373 → CIELICZKA* ż
[Mlp ćełušutka W82Tur111 L13Kar373 Blp c’ałušutka L13Kar373]
CIEMIA ż ‘górna, miękka u niemowląt, część czaszki, ciemię’ Jiszcze ciemia ni zarosła Łpt72Zda132 → CIEMIONA ż
[Mlp c’IeMa Łpt72Zda132]
CIEMIESZYĆ SIĘ ndk ‘wiercić się w pościeli’ Jeżeli pchła ukońsi, to nie trzeba tam dużo ciemieszyć sia, troszeczku o tak, wo Bjw99Pab124 → JURZAĆ SIĘ [r-z] ndk
[bzk c’eMešyc’ s’ә Bjw99Pab124]
CIEMIĘGA● ż ‘uciemiężenie, ucisk’ Proszę pani, przez pięćdziesiąt lat mamy ta ciemięga i nic się nie mieni, o! Bht98Pab169
[Blp ciemięga Bht98Pab169]
CIEMIONA / CIMIONA ż ‘górna, miękka u niemowląt, część czaszki, ciemię’ Dziecka ma kości na głowia ni zrosszy sia i jest wtedy cimiona Łpt72Zda132 → CIEMIA ż
[Mlp c’eMIona/c’iMIona Łpt72Zda132]
CIEMNIA● ż ‘brak światła, ciemność’ L91Zow546 ♦ Przy ciemniach ‘gdy jest jeszcze ciemno’ Rano trzeba się umyć, „póki kruk swoje dzieci nie umyje, przy ciemniach”
L91Zow546 → CIEMNOŚĆ ż, PO CIEMKU ndm
[Mslp ciemniach L91Zow546]
CIEMNICA bnac. / CIAMNICA / CIMNICA ż ‘więzienie; bardzo ciemne pomieszczenie’
Ja był taki raskoł, wszyscy mówili, że ja w cimnicy skoncza życia Łpt72Zda132
[Mlp c’emńIica/c’amńIica/c’imńIica Mslp c’imńIicy Łpt72Zda132]
CIEMNINKI ‘zdr od ciemny, ciemniutki’ Ukienka mała, ciemninka chatka i niska, głowo w stalawania stukasz Łpt72Zda132
[mMlp c’IemńinKi/c’Iemni.Ki żMlp c’Iemni.ka Łpt72Zda132]
CIEMNOŚĆ ż bnac. ‘brak światła, mrok’ I rzucajo do góry zapalione [pochodnie] na pasterke zawsze, bo ciemność czasem była Isz96Mar190 → CIEMNIA ż
[Mlp c’emność Isz96Mar190]
CIEMNOWACIŃKO ndm ‘zdr od ciemnowato, ciemnawo’ W86Dub78
[ciemnowacińko W86Dub78]
CIEMNOWATO / CIAMNAWATA / CIMNAWATA ndm ‘dość ciemno, ciemnawo’ Już ciemnawato, krowy zaraz przypędzo Łpt72Zda132
[ciemnowato W86Dub78 c’imnavIata/c’amanvIata/c’emnavIato Łpt72Zda132]
CIEMNOWATY ‘dość ciemny, ciemnawy’ Jego [kwiat] nazywajo wasilki, sinieńkie takie, niebieskie ciemnawate. Jakiści wiśniowy taki, ciemnawaty taki konkol [kąkol]
Kml99Pab113
[mMlp ciemnowaty W86Dub77 c’emnavaty Mlm c’emnavate Km199Pab113]
CIEMNY1 ‘pozbawiony światła, ciemny’ BL82Gju230 i in. ♦ Ciemna jesień → JESIEŃ ż
♦ Ciemny jak butelka piwa (od piwa) → BUTELKA ż
[mMlp c’emny BL82Gju230 żDlp c’emnej Wtr84Saw175]
CIEMNY2 m ‘niewidomy’ Bkb83a)Gju87 → NIEWIDOMY, NIEWIDZĄCY,