BRYZGUCI lm ‘frędzle’ Jiszczo takie uździenicy, o, co koniu na morda nakładali się, to jiszcze on takich bryzguciow zrobi, kutasiki, jak u Cyganów Trk06Rut367 → KUTASIKI lm
[Mlm bryzguci Dlm bryzguciow Trk06Rut367]
BRYZGUL m → BRAZGUL m BRYZGUNY lm → BRAZGUNY lm BRYZŁY → BRZYZGŁY
BRZEG m 1. ‘pas suchego lądu nad wodą’ Bht98Pab154; 2. ‘strona, obszar’ Taki brzeg był tu polski K02Kar320 No to wiecie, w takim brzegu, tutaj Urniaży byli K02Kar320 Wie,
tutaj taki niewesoły brzeg, takie wszystkie odludne K02Kar320 Nu i ta wo strona wszystka, jakość brzeg wszystek Paliaki Smw01Kar280 No to wie [...] z rozmaitych brzegów zaszedłszy, jedna po polsku, drugie po rusku [...] rozmawiają K02Zie53 Wiesz, ja nie lubie Żydów, ale ich za to szanuje, że oni tysiące liat żyjo po cudzych brzegach i oni nie zlitwinieli, nie spolszczeli ni nic K02Zie155 Nu i tak wychodzim gdzie pies szczeka, na jaki brzeg [...] kto jeszcze naumyśnie podrażni tegu psa, wiesz, a tam już stamtąd żonka bendzi Kłw01Kar526 On tutej, z niedalekich tutej brzegów, nu i Litwin, miejscowy
K02Kar107 Po kuci ido, z który brzegu psy szczekajo, to młody przyjedzie stamtąd
Klr01Kar342 Ot, jeżeli w ten brzeg pod jeziora pójdo [...] jak wyjdo na gościniec, to trocha dalej Bjj99Ado69 → BOK m 2; 3. ‘skraj’ Kwiaty to przyjdzie i ona [córka] posadzi, tylko ja o tutaj brzeg posadziła Mck99Pab157 ♦ W brzeg ‘ nad brzeg’ Przybiegli [my] wszystkie [i pytamy], kto dzisiaj w brzeg idzie pod Niemen babki robić Bht98Pab154
[Mlp bžeg K02Kar320 bžek Smw01Kar280 Dlp bžegu Klr01Kar342 Blp w brzeg Bht98Pab154 bžek Mck99Pab157 Kłw01Kar526 bžék Bjj99Ado69 Mslp bžegu K02Kar320 Dlm brzegów K02Zie53 bžeguf K02Kar107 Mslm bžegax K02Zie155]
BRZEMIA ż / BRZEMIEŃ m ‘ładunek dźwigany na plecach lub oburącz, brzemię’ Taka brzemia za plecomi Orn82Masl202 Tej drugiej brzemi dać wysknąć Orn82Masl202 W brzemi nioso – to trocha Orn82Masl202 Jedna brzemia trawy przyniosłam sie
Orn82Mas202 Wiele brzemieniow Orn82Masl202 Bierzy brzemiami Orn82Masl202
[mM,Blp bžem’en’ mMlm bžem’en’i Nlm bžem’am’i żMlp bžem’a żDlp bžem’i żClp bžem’ej/bžem’i żBlp bžem’a żNlp bžem’o żMslp bžem’i żMlm bžem’i żDlm bžem’of/bžem’en’of Orn82Masl202]
BRZEMIEŃ m → BRZEMIA ż
BRZEZINA ż dawne ‘Berezyna – nazwa rzeki’ B32Dom214
[Mlp Brzezina B32Dom214]
BRZĘCZAŁKA ż ‘grzechotka – zabawka dziecięca’ Brzęczałka jej dał i sam robi, co putrzeba Łpt72Zda124 → BARABAJKA ż
[Mlp b/e~čIałka Blp b/e~čIałka Łpt72Zda124]
BRZOZA ż ‘brzoza’ Wtr82Saw71 ♦ Wyrosszy wielki jak brzoza, a durny jak koza → DURNY
[Mlp bžoza Wtr82Saw71]
BRZOZENKA● ż ‘zdr od brzoza − brzózka’ BRZOZINKA ż, BRZÓZKA ż
[Dlm bžozenkof Wrn08Koz34]
BRZOZINKA ż ‘zdr od brzoza − brzózka’ Ja i teraz przyniosa koło łóżka postawia brzozinka, [...] a tak to z jednej strony jedna brzozinka i z drugiej strony postawia Żgw01Kar485 → BRZOZENKA ż, BRZÓZKA ż
[M,Blp bžoz’i.ka Blp bžoz’inka Żgw01Kar485]
BRZOZKA ż → BRZÓZKA ż
BRZOZNA ż ‘zagłębienie w ziemi między skibami, zagonami, bruzda’ Jedna brzozna wyorzy i zatrzymuji sia jak pan, żeby ni zmęczyć sia zanadto Łpt72Zda124 Tak gili cięli, że koń nie chciał iść brzozno W96Rie84 My wykopali trzy brzozny Bjw97Dwi114 Pługiem po dwie wagi tak o, po dwie brzozny wyorzo Trk06Rut368 → BRUZNA ż
[Mlp brzozna W96Rie84 Trk06Rut368 bžozna B29Nit247 bžózna Wdz71Giu321 bžIozna Blp bžIozna Łpt72Zda124 Nlp brzozno W96Rie84 Blm brzozny Trk06Rut368 bžozny Bjw97Dwi114]
BRZOZNY ‘przym od brzoza − brzozowy’ Ł67ParIV-10
[mMlp bžozny Ł67ParIV-10]
BRZÓZKA / BRZOZKA ż ‘zdr od brzoza − brzózka’ Brzozka, owszem brzozka, i brzozka przeważnie [rośnie] na suchym miejscu, alie bywa i na mokradle. Ja... to brzozki do domu przyniosłam, ja tego roku bukiet z brzózkow tych zrobiłam Kml99Pab115 →
BRZOZINKA ż
[Mlp bžoska Kml99Pab115 bžózka/bžúzka Mjsz73Ana39 Dlm bžuskof Blm bžosKi Kml99Pab115]
BRZUCH m 1. ‘przednia, środkowa część tułowia człowieka, brzuch’ BL82Giu230 → ŻOŁĄDEK m; 2. ‘żołądek zwierzęcia’ Bywału te owiaczyna brzuchy nałożo, tej owieczki brzuch to wielki, kartofli tej nałożu, nu to pieku Pdz01Kar477 Skrandis i do niego mienso, do tego trybucha napchno, napchno, mocno napchno do tego brzucha, mocno napchno i potam zaszyjo jego Trk06Rut367 → SKRAŃDIS m ♦ Brzuch jak worek → WOREK m
[Mlp bžux BL82Giu230 bžuχ Pdz01Kar477 Dlp brzucha Trk06Rut367 Blm bžuχy Pdz01Kar477]
BRZUCHATY ‘otyły’ Bkb83a)Giu86 → GRUBY 3
[mMlp bžuxaty Bkb83a)Giu86]
BRZYDKI● ‘brzydki, nieurodziwy’ BL82Giu230 → NIEŁADNY ♦ Brzydki jak poczwar → POCZWAR m ♦ Brzydka jak wiedźma → WIEDŹMA ż
[mMlp bžytk’i BL82Giu227 żMlp bžytka BL82Giu230]
BRZYZGŁY● / BRYZGŁY● / BRYZŁY● ‘o kwaśniejącym, ale jeszcze nie zsiadłym mleku’
Mlieko już brzyzgłe Bjw97Dwi114 Brzyzgłe mleko Trk06Rut363 Jest słodka mlieka, bryzła mlieka i kwasna mlieka Łpt72Zda124
[żMlp brIyzła Łpt72Zda124 nMlp brzyzgłe Trk06Rut363 bžyzgłe Bjw97Dwi114]
BUBIN m ‘bęben, perkusyjny instrument muzyczny’ Najwiency skrzypka i bubin, taka była muzyka Brs04Ste121 → BONBON m
[Mlp bubIin Brs04Ste121]
BUCHALTER* / BUHAŁCIER● m ‘księgowy’ Buhałcieram pracowała Brs02Rie49
[Nlp buhałcˮeram Brs02Rie49]
BUCHALTERSTWO n ‘księgowość’ Teraz skończyła dwanaście [klas], to zabiera sie, przedała [złożyła] dokumenty w Poniewieżu na buchalterstwo uczyć sia K02Kar323
[Mlp buchalterstwo Blp buxalterstvo K02Kar323]
BUCHANECZKA● ż ‘zdr od buchanka − bocheneczek’ [...] posypujesz mońki na ta łopata, no i buchaneczke łożysz na ta łopata [...] i uo sadzisz do pieca Slc99Pab203 →
BUŁECZKA ż
[Blp buxanečke Slc99Pab203]
BUCHANKA / BACHANKA● / BUCHENKA● ż rzadko ‘bochenek; uformowane ciasto na chleb’ [...] chleb bierze z dzieży, zagładzi, zagładzi jeszcze krzyż jak pierwszy buchanka, uo i już pierwszy buchanka idzie do pieca Wjd99Pab257 Nadoić na ta bachanka chleba Kmn99Kar78 No toż litar mleka, nu toż wiele na buchanka chlieba trzeba? A bachanka chlieba przywożo wo trzy [lity] dziesięć [centów kosztuje] Kmn99Kar92 Przeszedszy czszeba bachanka chlieba jeść i pieńsia nie dostaje L13Kar362 → BOCHEN m
[Mlp buchanka Kmn99Kar79,92 buxanka Wjd99Pab257 Blp bachanka Kmn99Kar78,79,92,99 baχaηka L13Kar362 buxenka Mlm buxanKi Wjd99Pab257]
BUCHENKA ż → BUCHANKA ż BUCHON m → BOCHEN m
BUCHONEK m → BOCHENEK* m
BUCHTA● ż ‘zwał, kupa przedmiotów, towarów’ [...] nie w emteesie, a w tym
sielchoztechniki [sklepie z narzędziami rolniczymi] ja widział, buchty lieżo, trzeba, nu, podjechać i zobaczyć, czy można kupić Kmj99Pab88
[Mlm buxty Kmj99Pab88]
BUCIANICHA ż → BOCIANICHA ż
BUCIANIUCZEK m → BOCIANIUCZEK m BUCIANIUK m → BOCIANIUK m
BUCZ m 1. ‘sieć do łowienia ryb i raków, więcierz’ Bucz to taka narzędzia du łapania ryb Łpt72Zda124 Czasami buczem łowim Bjw97Dwi114 Postawilim buczy, może cosi wezmi się W96Rie84 Kiedyś siatków nie była, to buczy, bucz taki, tut szyroka gemba jego, a tut
w tyla wonska. Te buczy postawio do wody w rzece przy brzegu i przywionżo jego, tego pełna tych raków była Trk06Rut361 Buczy takie byli, robili szydełkiem, a potem
wykrencali z leszczyny takie kołki i nadziawali i beńdzie bucz Trk06Rut-nma; 2.
‘człowiek niezgrabny, nieruchawy, przypominający kłodę’ Ubrał się grubo i teraz stoi jak bucz L10Rut7
[Mlp bucz W96Rie84 Trk06Rut361 L10Rut7 buč Łpt72Zda124 Nlp bučem Bwi97Dwi114 M,Blm buczy W96Rie84 Trk06Rut-nma]
BUĆWINA ż → BOTWINA ż BUĆWINKA ż → BOTWINKA ż BUĆWINNIK m → BOTWINNIK* m
BUDNI1 / BUDNY● ‘powszedni, nieświąteczny’ B32Dom 214 ◆ Budni dzień ‘dzień
powszedni, nieświąteczny’ Musza robić i w nidzielia i w budni dzień Łpt72Zda124 Budne dni Bjw97Dwi114 Jak u budnie dni to tam biedy nie ma L13Kar362 Tak budniem dniem, dniami, mocno robili, a wot w świenty nie robili L13Kar362 Jak u niedziela zabjoro się, a w budni dzień zbierali się [tylko], a już jak w dwanasta godzina, wszystkie modlić się L13Kar362
[mMlp budni B32Dom214 L13Kar362 mBlp budn’i L13Kar362 bIudńi Łpt72Zda124 Nlp budn’em L13Kar362 Mlm budne Bjw97Dwi114 Blm budn’e L13Kar362]
BUDNI2● lm ‘dni powszednie’ W niedziela nie pracuim, tylko w budni W96Rie84
[Blm budni W96Rie84]