BAGNA ż, n 1. ‘grząski, bagnisty teren, bagno’ Kiedyści kułu rzeki była bagna, że i przejść ni była można Łpt72Zda114 → BAHNY lm, BŁOTA ż; 2. bot. ‘bagno pospolite’ Mówiło się dawniej, przynoś bagna du chliewa, żeby choroba ni wchodziła, bo ona ma taki smród Łpt72Zda115 → BAHUN m
[Mlp bágna Ł67ParIII-5 M,Blp bIagna Łpt72Zda114,115 Dlp bagny Orn73c)Masl82]
BAGUN m → BAHUN m
BAHATYR m → BOHATYR m
BAHNISTY ‘grząski, bagnisty’ W82Tur67
[mMlp bahńisty W82Tur67]
BAHNY lm ‘grząski, bagnisty teren, bagno’ W82Tur67 → BAGNA ż, n 1
[Mlm bahny W82Tur67]
BAHUN / BAGUN m bot. ‘roślina rosnąca na bagnach, bagno pospolite’ Świeży bahun odpędza moli W96Rie83 → BAGNA ż, n 2
[Mlp bahun W82Tur73 W96Rie83 bahun/bagun W82a)Tek287]
BAJ m ‘gruba tkanina bawełniana, rodzaj flaneli’ Lieży kawałak baju, a nie wiem co dzieciam poszyć Łpt72Zda115 Z baju, baj, taka była ciepła udzienia Użp01Kar256
[Mlp baj Łpt72Zda115 Użp01Kar256 Dlp baju Użp01Kar256 bIaju Mslp bIaju Łpt72Zda115]
BAJAN / BAJAN m ‘rodzaj akordeonu’ Bajan to harmonia biała Łpt72Zda115 U nas harmonik, skrzypka i ten bajan […] Str99Pab172 Grajon na cytrach, na bajanach Ł67ParIII-47
[Mlp bIajan/bajIan Łpt72Zda115 bajIan Str99Pab172 Mslm bajánach Ł67ParIII-47]
BAJKA1 ż 1.‘opowiadanie o treści fantastyczne, zmyślona opowieść, bajka’ Gienka widać nowa bajka już przemyślawszy [wymyśliła] W91a)Ado96; 2. lm ‘plotki’ Bkb83a)Giu89 → PLOTKI lm ♦ Robić bajki ‘plotkować’ Robi bajki Bkb83a)Giu89 → BAŁBOTAĆ ndk 4
[Mlp bIa ka Łpt72Zda115 Blp bajka W91a)Ado96 bIa ka Łpt72Zda115 Blm bajk’i Bkb83a)Giu89]
BAJKA2 ndm ‘nieźle, nie najgorzej’ Drenu była, drenu, poki [wojna] przeszła, a potam już była bajka. Kałchozy [...] wszystkich spandzili, robili w jednym kotle, alie była bajka, zarabiali... Jzr04Kar64
[bajka Jzr04Kar64]
BAJOR● m ‘szlachcic litewski’ Tam wszystka szlachta, jak księdz mówi, bajory tam leżą wszystkie, bajory, no to ot wie, wszystkie po polsku K99Zie30 Jej ojcowie to byli bajory K02Kar311
[Mlm bajory K99Zie13,30 K02Kar311]
BAJSTRUK / BAJSTRUK m ‘bękart, nieślubne dziecko’ Wszystkie wiedzą, że Waćka jest bajstruk Łpt72Zda115 → BACHUR m 2
[Mlp bajstrIuk/bIajstruk Dlp bajstrIuka Mlm bajstrIuki/bajstrukIi Łpt72Zda115]
BAJZGROŁY lm ‘nieczytelne i niechlujne pismo, bazgranina’ Takich bajzgrołów iszcze nigdy ni widział Łpt72Zda117
[Mlm bajzgrIoły Dlm bajzgrIołuf Łpt72Zda117]
BAKAŁ / BAKAŁ / BOKAŁ m ‘mały lub duży kieliszek’ Ł13Kun453 → FUŻER m, KIELICH m, KIELISZEK m, LAMPKA ż, RUMKA ż
[Mlp bakał/bIakał Ł13Kun453 bIokał Ł13Kun452]
BAKIESZA ż → BEKIESZA ż BAKIESZKA ż → BEKIESZKA ż
BAKŁAK m ‘metalowe szczelnie zamykane naczynie do przechowywania płynów, bukłak’
Nalieli my du takiego bakłaka samagonki i schuwali pud kartoflia Łpt72Zda115 → BANKA ż 2, BATON m 2, BIDON m 3
[Mlp bakłIak Dlp bakłIaka Łpt72Zda115]
BAKŁASZKA ż ‘manierka’ Cała bakłaszka chciał wypić, ot pijun Łpt72Zda115
[M,Blp bakłIaška Łpt72Zda115]
BAKÓWKA ż → BOKÓWKA ż
BAL●m ‘przyjęcie z tańcami, zabawa’ Potam już robim dożynki. To spiewamy pieśni ładne takie, wianek zrobim wielki taki, a dla nas cukierek worek przyszykujo i bali robim
Wtr84Saw173 [...] na [...] Sylwestra – już po kolejce. Kto był u nas, do znajomych jeździli na te bali. No wszystko na bali mama mówiła Bht98Pab240 W młodych dniach wot, nu, u bal jaki , i tak wot młode panny poszli gdzienikolwiek na wieczór jaki Ł67ParI-83 → BALLA ż
[Blm bali Bht98Pab240 bal’i Wtr84Saw173]
BALASKA ż 1. ‘słupek lub palik’ Puprzybiwał baliaski w płocie, żeby uwieczki ni włazili Łpt72Zda115; 2. lm ‘balustrada w kościele’ Murowanymi baliaskami odgrodzili boczny ołtarz Łpt72Zda115 Klęczała przy baliaskach Łpt72Zda115
[Mlp bal’Iaska Mlm bal’IasKi Blm bala’asḱi Nlm bal’askIaMi Mslm bal’Iaskaχ Łpt72Zda115]
BALDACHIM* / BAŁDACHIN● m ‘baldachim’ I on każdy raz jak praceśja [była], tego księdza pod bałdachinem prowadzał pod ręka Jrz99Pab93
[Mslp bałdaXinem Jrz99Pab93]
BALEJA ż ‘płytkie, okrągłe naczynie do prania bielizny, balia’ Włożyła bielizna do balei W96Rie83 W balieji mokni udzienia Łpt72Zda115 Mama myła w balieji bielizna Bjw97Dwi113 → ŻŁUKTA ż
[Mlp baleja B32Dom212 bal’Ieja Łpt72Zda115 Dlp balei W96Rie83 Mslp bal’eji Bjw97Dwi113 bal’Ieji Łpt72Zda115]
BALEJKA● ż ‘mała balia, też zdr od baleja’ Taka ma baliejka, no wie, drzewniana, z drzewy K02Kar265
[Blp bal’ejka K02Kar265]
BALKON m 1.‘balkon’ B32Dom212; 2. ‘ganek’ B32Dom212
[Mlp balkon B32Dom212]
BALLA ż ‘przyjęcie z tańcami, zabawa’ Przyjechałem do Dziekcierówce, tam balla bendzi Ł67ParIV-13a) →BAL m
[Mlp báll’a Ł67ParIV-13a)]
BALNICA ż → BOLNICA ż
BALOWAĆ● ndk ‘tańczyć, bawić się na zabawach, wieczorynkach’ Raniej liudzi na waseliach dłużyj baliawali Bjj99Ado57 Te liudzi przy stolia baliawali Bjj99Ado57 → HULAĆ ndk
[prze3lm bal’aváli Bjj99Ado57]
BALSZAK m→ BOLSZAK m
BALSZEWIZNA ż → BOLSZEWIZNA* ż
BAŁ● m ‘punkt, stopień’ Jeżeli on nabrałby osiem i pół bałow w aciestacia [w świadectwie]
Brs02Rie49
[Dlm bałof Brs02Rie49]
BAŁABASZKA ż ‘mała, słodkawa bułka z ciasta chlebowego’ Bałabaszki to oni takie jak chlieb, tylko małe i trocha słodkie Łpt72Zda115
[Mlp bałabIaška Mlm bałabIašKi Łpt72Zda115]
BAŁABUCH m pogard. ‘nazwa słodkich wypieków domowych’ Musisz napiekć trochi bałabuchów Łpt72Zda115
[Mlp bałabIuχ Dlm bałabIuχuf Łpt72Zda115]
BAŁACHON● / BAŁACHAN m pogard. ‘wierzchnie okrycie męskie, płaszcz’ Rzucaj bałachan bo gurąco Łpt72Zda115 Nałożył jakiś bałachon i myśli, że aligancko W96Rie83
[M,Blp bałaχIan Łpt72Zda115 Blp bałachon W96Rie83 Mlm bałachony Wn00Daw96]
BAŁADAĆ SIĘ / BAŁANDAĆ SIĘ● /BAŁATAĆ SIĘ ndk 1. ‘chwiać się, kołysać się’ Wisi na sznurku i bałada się W96Rie83 Chodzi baładając się na boki W96Rie83 Tak zaczepio i pociongneli po wyśpie, tylko głowa bałada sie Trk06Rut366; 2. ‘dobijać się’ Bałanda się do drzwi W82Rei37
[bzk baładać się W96Rie83 bałatać się L07Rut192 ter3lp bałada sie W96Rie83 Trk06Rut366 bałIanda się W82Rei37 ipw baładając się W96Rie83]
BAŁAGAN m dawne ‘stragan, buda jarmarczna’ B32Dom212 → ŁAROK m
[Mlp bałagan Mlm bałagany B32Dom212]
BAŁANDA● ż 1. ‘wodnista, niesmaczna zupa’ Potrzymali w wagonach, dawali dwieście gram chlieba i pół litra bałandy Bjw97Dwi113 → BURLUHA ż; 2. ‘chude mleko’
Parsiuki bałando pojo Bjw97Dwi113
[Dlp bałandy Nlp bałando Bjw97Dwi113]
BAŁANDAĆ SIĘ ndk → BAŁADAĆ SIĘ ndk
BAŁATAĆ SIĘ ndk → BAŁADAĆ SIĘ ndk BAŁBATUCHA ż → BAŁBOTUCHA* ż BAŁBATUN m → BAŁBOTUN* m
BAŁBOTAĆ ndk 1. ‘mówić prędko, bełkotać, mówić niewyraźnie lub nieznanym językiem’
A ja nie rozumiem po litewsku, jeszcze o jak w wiosce kto bołbocze, a jak ksiądz rozmawia, to nic nie rozumiem Stc96Mar81 Mów ty pumału i ni bałbocz Łpt72Zda116 Tak nie wyrozumiesz, on tak jakoś bałboczy W82Tur75 Nie bałbocia wszyscy W82Tur106 Po białorusku starzy bałbotali Hdc03Kard43; 2. ‘mówić dużo, byle co, od rzeczy’ To, co on bałboczy, nie warto słuchać. Skończ bałbotać W96Rie83 Nu bo on bałboczy i bałboczy, jedno nie konczył, drugo zaczyna L10Rut10 → BEŁTAĆ ndk 2, BREDZIĆ ndk,
KLEPAĆ ndk 3, LEPIETAĆ ndk, ŁOPOTAĆ* ndk 2, MLEĆ ndk 2, PLEŚĆ ndk 2, SAKOTAĆ* ndk 2, TRELIĆ ndk, TRZEPAĆ ndk; 3. ‘mówić niepoprawnie’ Ja słabo rozmawiam po polsku, ale ot, bałbocza po trochu L12Rut283; 4.‘plotkować’ Wn00Daw96
→ BAJKA ż; 4. ‘gulgotać – o indykach’ Indyki takim głosem bałboczo Trk06Rut366
[bzk bałbotać W82Tur75 W96Rie83 Wn00Daw96 bałbIotac’ ter1lp bałbocza L12Rut283 bałbIoča ter2lp bałbIočyš Łpt72Zda115 ter3lp bałboczy W96Rie83 L10Rut10 bołboče Stc96Mar81 bałb;očy/bałb;oča W82Tur75 ter3lm bałboczo Trk06Rut366 prze3lp m bałbIotał prze3lm bałbotali Hdc03Kard43 rozk lp bałbIoč Łpt72Zda116 rozk lm bałb;oća W82Tur106]
BAŁBOTLIWY ‘rozmowny, gadatliwy’ Bkb83a)Giu85,100 → BAŁBOTUN* m, DUŻOMÓWNY, GADACZ m, GADAJĄCY, GADATLIWY, GADUŁA m,
GAWĘDLIWY, KLEPACZ m, KLEPAK m, MÓWNY 1, PLAPA m 2, PLAPACZ m, PLAPATUN m, PLEPKIS m, PLIRPA m 1, PLUSZKIS m, TRZEPACZ m,
TRZEPACZKA m 2, TRZEPAK m
[mMlp bałbotl’ivy Bkb83a)Giu85,100]
BAŁBOTUCHA* / BAŁBATUCHA ż 1. ‘ż od bałbotun, gadatliwa kobieta’ Bjw97Dwi65
→ BEŁTUCHA ż 2, GADUŁA ż 2, GOWORYŁKA* ż, LIEPIETUCHA ż, ŁOPOTUCHA ż, MÓWNA 2, PLAPA ż 1, PLIRPA ż 1, SAKOTUCHA* ż 2, TRZEPACZKA ż 3; 2. ‘plotkarka’ Bjw97Dwi65
[Mlp bałbatucha Bjw97Dwi65]
BAŁBOTUN* / BAŁBATUN m 1. ‘człowiek dużo mówiący’ Alież i bałbatun, tylie gada Bjw97Dwi113 Nu, bałbatun to ten, co dużo mówi. Takiego nazywali bałbatun, jeżeli mówi dużo i nieserjoźnie L10Rut10 → BAŁBOTLIWY; 2. ‘człowiek mówiący niewyraźnie’
Pliecisz cości jak bałbatun Łpt72Zda115 Kto bałbatuna tego zrozumie W82Tek213
[Mlp bałbatIun Łpt72Zda115 Bkb83a)Giu85 Bjw97Dwi65,113 Wn00Daw93 L10Rut10 Blp bałbatuna W82Tek213]
BAŁDACHIN m → BALDACHIM* m
BAŁDAWIESZKA m, ż 1. ‘gruba laska, kij’ W96Rie83; 2. ‘człowiek niezdolny, tępy’ Taka bałdawieszka, że prostej rzeczy nie moży zrozumieć W96Rie83 → BAŁWAN m,
DUBINA m, DUREŃ m, DZIAMUK m, GŁUM m, NIEDOPIECZONY,
NIEDOSIEDZIANY, NIEPOJĘTNY, NIEUK m, NIEZDOLNY 1, TUMAN m 3
[Mlp bałdawieszka W96Rie83 Wn00Daw96]
BAŁNAJKA / BAŁNOJKA ż ‘krowa z białym grzbietem’ W82Tur111
[Mlp bałnajka/bałnojka W82Tur111]
BAŁTAĆ ndk → BEŁTAĆ ndk BAŁTUCHA ż → BEŁTUCHA ż
BAŁTUN m → BEŁTUN m
BAŁTUNKA ż → BOŁTUNKA* ż
BAŁWAN / BAŁWAN m 1. ‘figura ze śniegu, bałwan’ Beńdzim lepić bałwana
Łpt72Zda116; 2. ‘pogard. człowiek tępy, niezdolny, głupi’ Bałwan to dureń Łpt72Zda116
→ BAŁDAWIESZKA m, ż
[Mlp bIałvan/bałvIan Blp bałvIana Łpt72Zda116]
BANCIK m ‘rodzaj krawata − muszka’ Wdz71Giu320 → BABOCZKA ż
[Mlp banc’’ik Wdz71Giu320]
BANDAŻ m 1. ‘obręcz’ B32Dom212; 2. ‘większa siekiera ciesielska’ Potem taki większy tak jak siekiera, nazywał się bandaż, tym na razie kore obiji a potem już gładzi [...]
Bjw99Pab130 → SKLUT m
[Mlp bandaż B32Dom212 bandaš Bjw99Pab130]
BANDEROLA ż przest. ‘opaska do przesyłek pocztowych’ B32Dom212
[Mlp banderola B32Dom212]
BANDYCIUHA m ‘opryszek, zbir, bandyta’ W86Dub76 → BANDYCIUK m, BANDZIUHA m, PLASZYK m
[Mlp bandyciuha W86Dub76 bandyciucha Bjw97Dwi65]
BANDYCIUK m ‘opryszek, zbir, bandyta’ W86Dub72 → BANDYCIUHA m
[Mlp bandyciuk W86Dub72]
BANDYTA m ‘opryszek, zbir, bandyta’ Jakieście bandyty zrabowali złota i jego zabili Łpt72Zda116 → BANDYCIUHA m
[Mlp bandIyta Mlm bandIyty Łpt72Zda116]
BANDYTOWAĆ ndk ‘uprawiać rozbój’ Alie żeby tak szedli bandytować do liasów, ni, liesnych ni była Mtr01Kar236
[bzk bandytôvac” Mtr01Kar236]
BANDZIUHA m, ż 1. ‘bandyta, bandzior, opryszek, zbir’ → BANDYCIUHA m; 2. ‘kobieta bandyta’ Bjw97Dwi65
[Mlp bandziuha Bjw97Dwi65]
BANIA1 ż bot. ‘dynia’ BL82Giu230 → MALUGA ż ♦ Łeb jak bania ‘duża, okrągła głowa, głowa jak dynia’ BL82Giu230
[Mlp ban’a BL82Giu230]